Socjologia a inne nauki społeczne. Czym jest socjologia a jak się definiuje inne nauki społeczne.
Socjologia jest zbiorem dyscyplin naukowych które badają naturę ludzkiego zachowania, bada związki międzyludzkie i ich rezultaty- interesuje się związkami między ludzkimi.
-antropologia - ma 2 gałęzie
a. fizyczna-zajmuje się istotami ludzkimi jako organizmem biologicznym(bada biologiczne zróżnicowanie między ludźmi)
a. kulturowa- zajmowała się natura, edukacja społeczeństw zwłaszcza tych które nie znały pisma
-ekonomia - zaj. Się zasobami w jakich produkujemy, rozdzielamy, nabywamy czy konsumujemy dobra, bada zasoby żywności, energii, koncentruje się na istocie dorobku
-nauki polityczne - analizują różnego rodzaju kwestie które są związane ze źródłem, rozdziałem i wykorzystywanie władzy w społ., koncentrują i badają procesy polityczne które zachodzą w rożnych grupach i organizacjach, są zainteresowane formami działania rządu.
-psychologia- zajmuje się ludzkim zachowaniem, bada konsekwencje ludzkiego zachowania, kładzie akcent na jednostkę, psycholog widzi tylko jednostkę, a socjolog umiejscawia ja w społeczeństwie.
2)Klasycy socjologii
a) August Comte(1798-1857) -w 1838 termin socjologia użył w celu określenia szczególnej metody badania społeczeństwa, chciał naprawić schorzenia społeczne, jego pracy towarzyszyło religijne uniesienia. Koncentrował się na 2 aspektach społecznych:
-swa uwagę koncentrował na porządku i stabilizacji
-zmiany społeczne - dynamikę społeczna.
Te dwa aspekty zespalają społeczeństwa i staja się motorem zmian. Uważał ze głównym czynnikiem który sprzyja stabilizacji i porządkowi jest wspólnota przekonań wszystkich członków społeczeństwa. Ten drugi aspekt związany jest z dynamika, traktował jako proces ewakuacyjny dzięki któremu społeczeństwo osiąga coraz wyższe stadia rozwoju. kładł duży nacisk nad nauka.
b) Henryk Spencer - (1820-1903) kontynuator Comta, pojawił się watek porządku społ. I zmiany społ. Próbował to robić przy pomocy porównania społeczeństwa do żywego organizmu(analogia) Opisywał społ. jako system składający się z współzależnych czesci -aby mogl dzialac musialy wszytskie dzialac Spoleczenstwo=organizm (jesli jedno źle funkcjonuje ma wplyw na reszte)
Spencer bada fynkcjonowanie struktury spolecznej jak one wplywaja na stabilizacje spoleczenstwa. Spencer byl prekursorem szkoly strukturalistyczno-funkcjonalistycznej. Spol. Sklada sie ze struktur i pelni funkcje na rzecz calego systemu. Poslugiwal sie tym terminem w odniesieniu do badan zmian ktore zachodza w spoleczenstwie.
c)Karol Marks-(1818-1883) ur. W Niemczech, zajmowal sie szczegolowymi badaniami hist. Nad natura spoleczenstwa.Interesowal sie badaniem struktur a takze procesow spolecznych.-interesowal sie tym aby ulepszyc spoleczenstwo. Poglady jego staly sie fundamentem socjologicznej szkoly konfliktu. Uwazal ze podstawoww prawa historii mozna odnaleźć w strukturze ekonomicznej spoleczenstwa. Podzial na klasy ktorzy maja i nie maja - stanowi konflikt
d)Emile Durheim(1858-1917) - interesowal sie tym co scala spol.->porzadek spol. Podejscie do rzeczywistosci spol bylo podejsciem funkcjonalistycznym, badal znaczenie funkcji roznych elementow zycia spol, mialo przyczynic sie do zachowania spojnosci spoleczenstwa.Zwracal uwage na wspolnote przekonan i wartosci a takze podkreslal role i znaczenie zbiorowych rytualow.Spoleczenstwo i jednostki je tworzace zespala forma struktury spol.
Solidarnosc organiczna - spoleczenstwa wspolczesne
Solidarnosc mechaniczna - spoleczenstwa pierwotne, prymitywane-wszyscy zajmuja sie tym samym,dobieraja sie na zasadzie podobienstwa
Przyczynil sie do rozwoju socjologii i metodologii, stal na stanowisku ze nalezy badac fakty.
e) Marks Weber (1864-1920) niemiecki socjolog, ma duzy wplyw na socjologie wspolczesna, glowna dziedzina byly dzialania spoleczne(wartosci, przekonania, zmiany i postawy)ktore kieruja naszym zachowaniem. Byl tworca typu idealnego czyli takiej konstrukcji pojecia dowolnego zjawiska ktora uchwyci jego najistotniejsze elementy i z ktora mozna porwnac zjawiska swiata rzeczywistego.W swoich dzielach prowadzil polemike z tworczoscia Karola Marksa. Podobnie jak on uwazal ze elementy ekonomiczne jako jeden z kilku istotnych czynnikow maja wplyw na zycie spoleczne. Przywiazywal uwage do pojecia statusu spolecznego, na ten status skladaly sie cechy indywidualne a takze odbior spoleczny. Ponadto wazna role w tworczosci odgrywa wladza polityczna jako mozliwosc wplywania na dzialania innych.
f) Georg Simmel(1858-1918) - odrzucil to co zakladal spencer, czyli porownanie spoleczenstwa do organizmu, mowil ze spol to skomplikowana pajeczyna wielokrotnych wzajemnych relacji pomiedzy jednostkami ktorzy zostaja miedzy soba w ciaglej interakcji. Poprzez liczne badania i analizy odkryl ze w strukturach formalnych mamy do czynienia ze zroznicowanym typem interakcji. To stwierdzenie przyczynilo sie do rozwoju socjologii. Prace Simmla doprowadzily do badan nad typami spolecznymi. Stworzyl jeden typ - typ obcego - czlowiek marginesu, jest czlonkiem grupy, jest akceptowany.
Socjalizacja to założony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, przynależną do określonego społeczeństwa, reprezentującą określoną kulturę. To proces stawania się takim, jakim chce nas widzieć otoczenie. Socjalizacja trwa tak długo, jak długo człowiek żyje.
W ramach socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie:
Umiejętności leżące u podstaw interakcji społecznych;
Normy i wzory zachowań;
Wartości;
Umiejętności posługiwania się przedmiotami koniecznymi do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji, tudzież przeżycia.
Ponadto kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość. Uczenie się owych umiejętności jest oparte na trzech mechanizmach: wzmacnianiu, naśladowaniu i przekazie symbolicznym.
Socjalizacja pierwotna jest socjalizacją, którą człowiek przechodzi w dzieciństwie, umożliwiającą stanie się członkiem społeczeństwa. W jej toku uczy się elementarnych wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych. Ponadto wówczas kształtuje się charakterystyczna dla danej kultury osobowość podstawowa. Socjalizacja pierwotna przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami. Za jej końcową fazę uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia uogólnienia innego.
Socjalizacja wtórna dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną i zna wyniesione z domu abecadło życia społecznego. Socjalizacja wtórna uczy się nim posługiwać i wprowadza w jego poszczególne segmenty. W jej toku człowiek nabywa wiedzę niezbędną do poprawnego odgrywania ról w ich obrębie a także ma do czynienia z wieloma światami społecznymi oraz różnymi propozycjami ich interpretacji. W owej socjalizacji człowiek sam decyduje, kto jest dla niego znaczącym innym ponadto świadomie dąży do naśladowania mechanizmów socjalizacji pierwotnej.
Pojęcie więzi społecznej
Mianem więzi społecznej określa się wszystko to, co spaja zbiorowości ludzkie. To zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiające jednostki, podgrupy i inne elementy składowe w funkcjonalną całość zdolną do utrzymania się i rozwoju. Wyróżnia się trzy typy spójności grupy:
Kreowaną kulturowo
Kreowaną organizacyjnie
Kreowaną strukturalnie.
Przedmiot i funkcje socjologii
Socjologia - nauka o strukturze i prawach rozwoju społeczeństw. W odróżnieniu od innych nauk społecznych jest nauką całościową badającą prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego, wszelkie aspekty wiedzy o społeczeństwie dzieli się na socjologię ogólną i szczegółową. Socjologia jest nauką o zbiorowościach ludzkich:
a) zjawiska i procesy tworzenia się form życia zbiorowego ludzi
b) struktury tych zbiorowości
c) zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości
d) zmiany i przekształcenia w nich zachodzące
Rodzaje socjologii:
a) Socjologia ogólna - ma bardziej charakter teoretyczny, który korzystając z wyników badań socjologii. Stanowi teoretyczną i nieodłączną postawę badań socjologii szczegółowej.
b) socjologia szczegółowa
1.SOCJOLOGIA - zaliczana jest do empirycznych nauk społeczny. Nauka o społeczeństwie, o zbiorowościach ludzkich. Przedmiotem jej badań są: - zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach (wynikają ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie), - siły skupiające i rozbijające te zbiorowości, -zmiany i przekształcenia w nich zachodzące, - zjawiska i procesy tworzenia się różnych form zbiorowego życia, - struktury różnych form zbiorowości ludzi. Zadaniem socjologii jako nauki jest badanie współżycia społecznego. Bada także społeczne uwarunkowania procesów i działań indywidualnych, i jaki wpływ na rozległe procesy społ. mają określone formy poszczególnych ludzi. SOCJOLOGIA PRACY - socjologia wskazuje na społeczny charakter pracy oraz analizuje ją jako proces społeczny. Wynika to stąd, że ludzie podejmują i wykonują pracę nie tylko z przyczyn biologicznych ale z potrzeb społecznych pozwalających im zajmować określone miejsce w społeczeństwie, zdobywać uznanie czy władzę. Cały tok pracy, łącznie z ośrodkami i metodami pracy ma swoje społeczne pochodzenie i uwarunkowanie. Genezę socjologii pracy należy szukać u podstaw socjologii przemysłu. Rozwinęła się w wyniku industrializacji. Teoretyczne podłoże dał Marks w swych dziełach. Socjologia pracy ujmuje całą problematykę ze względu na warunki i skutki społeczne całego procesu, zwracając szczególną uwagę na te elementy, które tworzą społeczne źródło podmiotowej i przedmiotowej efektywności pracy każdej jednostki. Zakres badawczy: - przedmiot, wydajność, organizacja, rodzaj, rezultat, skutki, ochrona pracy i czas wolny.
2. SOCJOLOGIA OGÓLNA -dokonuje analizy zjawisk i procesów społ. na poziomie funkcjonowania całego społeczeństwa. Tworzy uogólnienia, prawidłowości, formułuje prawa i tworzy metodologię. Wyróżniamy teorie: a) struktur społ., b)rozwoju społ. Zajmuje się rzeczywistością społeczną. SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA opisuje poszczególne procesy i grupy społ. (np. socjo. Rodziny, miasta). Zadaniem socjologii szczegółowej jest dostarczanie określonego materiału empirycznego, przydatnego w formułowaniu tez i hipotez socjologii ogólnej oraz weryfikowanie tych założeń w poszczególnych dziedzinach rzeczywistości społ. Bada różne dziedziny życia społ. Są trzy działy badające: 1)instytucje społ.(rodzinę, zakład pracy) 2)formy zbiorowości (miasta, wsie) 3)zjawiska i procesy społ.(emigracje, patologie).
3. FUNKCJE SOCJOLOGII
A)diagnostyczna -diagnoza społ., powinna dawać nam możliwość prawidłowego wyboru działań ekonomicznych, B)prognostyczna (przewidywania) - na podstawie badań musimy przewidzieć zachowania społeczeństwa po wybranej, naszej decyzji, C)socjotechniczna - polega na podejmowaniu praktycznych działań zmierzających do modyfikowania postaw i zachowań ludzkich, D)humanistyczno-poznawcza - dostarcza wszechstronnej wiedzy o człowieku, świecie, społeczeństwie, kumuluje wiedzę o człowieku.
5. METODA EKSPERYMENTU - nazwa eksperyment społ. stosowana jest również w odniesieniu do prób realizacji róznych przemian np. kulturalnych lub gospodarczych. W takich przypadkach socjolog ma prześledzić wpływ np. nowo powstałej szkoły wyższej na zycie kulturalno - oświatowe miasta, oraz poglądów mieszkańców na przydatność takiej uczelni. Zbiorowość będąca terenem eksperymentu musi być niewielka w celu umożliwienia należytej jej kontroli. Typy eksperymentów: a) projektowany w terenie - polega na tym, że badacz szuka odpowiedzi na pytanie czy bodziec A wprowadzony w sytuacji społecznej B da spodziewane rezultaty. Po postawieniu problemu i sformułowaniu hipotez badacz wybiera dwie zbiorowości podobne do siebie, a jednocześnie od siebie odizolowane. Jedna z nich jest eksperymentalna a druga kontrolna, b) po fakcie - zbliżony do eksperymentu naturalnego. Badacz przeprowadza obserwacje skutków bodźców oddziałujących na określoną zbiorowość ale przez niego nie inspirowaną. Celem bodźców jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy zmiany jakie zaszły w bodźcach oddziałujących na określoną zbiorowość wywołują określone rezultaty. Odpowiedzi szuka się poprzez porównanie dwóch zbiorów osób poddanych i nie poddanych w przeszłości badaniu, c) laboratoryjny. METODA BADAŃ TERENOWYCH - obserwujemy i mierzymy procesy zachodzące w badanej społeczności w sposób bezpośredni. Osiąga się to poprzez podejmowanie obserwacji oddziaływań społecznych w tym środowiska, badaniem wzajemnych stosunków i postaw ludzi składających się na daną społeczność. Typy badań terenowych: a) etnologicznego - małe zbiorowości terytorialne, b) socjologicznego, c) socjopsychologicznego - kierowane są głównie na zbieranie materiałów informujących o określonych stanach świadomości zbiorowości np. o postawach, opiniach o ich nasileniu - małe zbiorowości. Techniki badawcze w metodzie terenowej: a) obserwacja: - kontrolowana (kwestionariusz),
- niekontrolowana , -zewnętrzna, -uczestnicząca, -bezpośrednia, -pośrednia, b) wywiad: -jawny, -ukryty, -indywidualny, - zbiorowy, -nieskategoryzowany,
-skategoryzowany, c) kwestionariusz - lista obejmująca ilość pytań dotyczących określonego zagadnienia.
SOCJALIZACJA JEJ STRUKTURA I TREŚĆ. Jednostka przychodząca na świat jako organizm biologiczny zostaje `wchłonięta' przez społeczeństwo i pod wpływem kultury ulega procesom socjalizacji-czyli z istoty .biologicznej staje się istotą społ. Socjalizacja poza społeczeństwem a tym samym bez oddziaływania kultury nie byłaby możliwa .Kultura jest dla człowieka światem zastanym do którego musi wejść ucząc się wielu rzeczy i przez wiele lat. Proces socjalizacji obejmuje wpływ rodziny , rówieśników, prasy i kina. . Socjalizacja- pierwszy mechanizm wpływu kultury na życie społeczne - to ta część całkowitego wpływu środowiska która wprowadza jednostkę do udziału w życiu społ. Z istoty biologicznej człowiek staje się istotą społ. Socjalizacja uczy :-dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, - wpaja aspiracje czyli dążenia do tego aby osiągnąć pewne rzeczy lub cechy, - uczy grania ról społ. ,- daje niezbędną wiedzę , kwalifikacje zawodowe,- prowadzi do konformizmu czyli dążenia aby zachowanie jednostki było zgodne z tym czego grupa od niej oczekuje,- kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje go do życia w zbiorowości.
11. ISTOTA I POCHODZENIE WARTOŚCI KULTUROWYCH. Dyfuzja kultur- jest to proces polegający na wymianie elementów kultury pomiędzy różnymi społeczeństwami, spowodowany nierównomiernym rozwojem poszczególnych społeczeństw. Dyfuzja kultur skraca naturalną drogę rozwoju społeczeństwa. Przenikanie kultur dokonuje się : a)przez kontakty pomiędzy jednostkami(przenoszenie idei, obyczajów, książki b)przez kontakty między instytucjami, wymianę handlową, rozbudowę środków transportu. Są też społeczeństwa które izolują się od przenikania innych kultur, nie utrzymują kontaktów z innymi, przez co wykazują tendencje do stabilizacji, stagnacji i skostnienia(Chiny do XX wieku). Dziedzictwo kulturowe obejmuje nie tylko przekazywanie przedmioty i wartości, ale także i dyspozycje do postaw wobec nich i towarzyszących im przeżyć. Stanowi kluczowy czynnik narodowo-twórczy i ma za zadanie podtrzymać kondycję narodu w sytuacjach kryzysowych i innych próbach biologicznej lub duchowej jego zagłady. Na dziedzictwo kulturowe każdej zbiorowości etnicznej czy terytorialnej składa się przede wszystkim język, literatura narodowa, religia, sztuka, tradycja, zwyczaje i obyczaje.
RODZINA JAKO GR. SPOŁECZNA
Rodzina - jest to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżeńskim, i stosunkiem rodzice-dzieci. Stosunki decydujące o powstaniu i istnieniu rodziny: 1.małżeństwo. 2.pokrewieństwo(rzeczywiste lub zastępcze - adopcja): a) pokrewieństwo w linii prostej; b) pokrewieństwo w linii zstępnej: rodzice, dzieci, wnuki; c)pokrewieństwo w linii bocznej: rodzeństwa, ciotki. Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gosp. domowe, które może obejmować dwa lecz często obejmuje trzy pokolenia. Zakres gosp. domowego wyznacza ekonomiczne funkcje rodziny w szerszych zbiorowościach. Rodzina jest oparta na stałych wzorach postępowania i wzorach wzajemnych oddziaływań. Role członków określane są nie tylko przez wzajemne zaangażowanie uczuciowe lecz także przez zbiorowości szersze: państwo, kościół, społeczność lokalna i różne inne specjalne instytucje opieki nad dzieckiem czy nad matką, czuwające nad wykonywaniem ról męża, żony, ojca, matki, dzieci, itp. Rodzina: 1. można się w niej urodzić lub wżenić się w nią. 2. rodzina to grupa: mała, pierwotna i raczej nieformalna. 3. Funkcjonuje dzięki długotrwałej więzi emocjonalnej.
32. SPOŁECZNE FUNKCJE RODZINY
1) utrzymywanie ciągłości biologicznej, rodzina rozrasta się „wewnątrz” przez zaspokajanie potrzeb, dążności rodzicielskich, rodzina zapewnia biologiczne utrzymanie swoich członków. 2) utrzymanie ciągłości kulturalnej społ. przez przekazywanie dziedzictwa kulturowego następnym pokoleniom, dokonuje ona socjalizacji młodego pokolenia. 3) nadawanie pozycji społecznej swoim dzieciom. 4) zapewnienie jednostkom zaspokajania potrzeb emocjonalnych, potrzeb intymnego współżycia, gwarantowanie poczucia bezpieczeństwa, równowagi emocjonalnej. 5) jest instytucją kontroli społ., zwłaszcza młodego pokolenia, zapobiega odchyleniom od norm zachowań we wszystkich prawie dziedzinach życia.
KLASYFIKACJE RODZINY 1) ze względu na zakres wyboru małżonka: rodziny endogamiczne - tj. zawierane w ramach własnej szerszej zbiorowości np. klasy społ. 2) ze względu na hierarchie prestiżu i władzy w rodzinie: rodz. patriarhalne - władzę sprawuje ojciec i on cieszy się najwyższym autorytetem; rodz. matriarhalne - władzę sprawuje matka i ona cieszy się największym autorytetem; rodz. egalitarne - mąz i żona mają takie same prawa. 3) rodz. patrylinearne - w których dziedziczenie nazwiska, majątku, prestiżu i pozycji społecznej dokonuje się po linii ojca; rodz. matrylinearne - w których dziedzictwo dokonuje się po linii matki. 4) ze względu na liczebność członków i organizację: rodz. małe - składające się z dwóch małżonków; rodz. duże - (wielopokoleniowe) obejmuje dwie rodz. małe, a na jej czele stoi ojciec rodziny. 5) ze względu na źródło utrzymania rodziny, styl życia rodzinnego: rodz.: chłopskie, robotnicze, inteligenckie, rzemieślnicze. 6) małżeństwa patrylokalne - młode małżeństwo po zawarciu związku przenosi się do domu ojca pana młodego; małż. matrylokalne - kiedy młode małż. musi osiąść w domu rodziców panny młodej.
ZAKŁAD PRACY JAKO GRUPA SPOŁ. I JEJ SPOŁ. ORGANIZACJA.
1. Zakład pracy ujmuje się jako grupę społeczną. Podstawowe cechy to: stosunek prawny jest uregulowany instytucjonalnie. 2. Grupa ta jest oddzielona od innych zbiorowości, świadczy o tym minimum wpisanie na listę załogi, zakład ma swoją nazwę, w grupie tej wytwarza się świadomość „my”. 3. Można mówić o więzi, kształtuje się na różnym gruncie. Zakład pracy jest grupą formalną, ważniejsze są styczności rzeczowe, ale w każdej grupie ważne są także styczności osobowe, one umacniają więź „więź rzeczowa” może mieć różne formy: a)zawodowa b) zakładowa c)hierarchiczna d) organizacyjna. Więź zawodowa kształtuje się na gruncie styczności zachodzących między pracownikami tej samej grupy zawodowej lub pokrewnej te styczności są częste. Więź zakładowa kształtuje się na gruncie styczności między wszystkimi pracownikami zakładu pracy. W małych zakładach pracy może być duża, w dużych jest dość słaba. Więź hierarchiczna, więź powstaje na podstawie oddziaływań między przełożonymi a grupą. Duże znaczenie ma sposób oddziaływania kierownika na grupy i grupy na kierownika. Więź organizacyjna wynika z organizacji przedsiębiorstwa.
35. ANALIZA STRUKTURALNO - FUNKCJONALNA ZAKŁADU PRACY. Istotą analizy jest rozpatrywanie z jednej strony elementów systemu społ. Element organizacji społ. a z drugiej funkcji realizowanych przez ten system. Elementy składowe: 1. Analiza interorganizacyjna - istotą jest ustalenie zbieżności i rozdźwięków występujących między organizacją formalną, a nieformalną. 2. A. interstrukturowa - jej istotą jest ustalenie zależności między poszczególnymi elementami struktury. 3. A. sprawnościowa - jej istotą jest ustalenie na ile poszczególne elementy systemu prowadzą do sprawności całego systemu. 4. A. intersystemowa - jej istotą jest ustalenie zależności między systemem społecznym, ekonomicznym, prawnym, technicznym.
36. ZAKŁAD PRACY JAKO SYSTEM SPOŁECZNY.
Jest to system złożony z ról społecznych w zakładzie pracy ( role pracownicze, kierownicze). Zakład pracy jest to system ról społecznych ukierunkowany na ekonomiczny cel produkcji dóbr „system ról podbudowany systemem środków technicznych usankcjonowany systemem prawnym określony przez panujące w tym systemie stosunki i wartości. Czy zakład pracy pełni tylko funkcję o charakterze produkcyjnym: 1) funkcje o charakterze integracyjnym instytucje w zakładzie pracy swoim działaniem powodują że pracownicy zauważają że realizując cele produkcyjne realizują własne cele. 2) o charakterze humanistycznym zakład pracy podejmuje kursy kształceniowe.
37. ROLE SPOŁECZNE W ZAKŁADZIE PRACY I CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE ICH REALIZACJĘ. Jedną z najważniejszych cech społecznej organizacji przedsiębiorstwa i grup społecznych jest podział pracy czyli zróżnicowanie ról społecznych. Rola jest to wzór zachowania zestrukturalizowany wokół określonych praw, obowiązków i związany z poszczególnymi pozycjami w grupie lub sytuacji społecznej.
Rola w ramach organizacji formalnych wyróżnia się według różnorodnych kryteriów np.: 1. Ze względu na udział w procesach zarządzania (role kierownicze i pracowników wykonawczych). 2. Ze względu na charakter stosunku, jaki łączy daną osobę z innymi członkami organizacji. 3. Ze względu na funkcje, które pełnią ludzie w organizacji. Rola zatem to zespół praw, obowiązków, przywilejów i wymagań które instytucjonalnie określają zachowania. Sposób realizacja roli różni uczestników procesu pracy pod względem stopnia zgodności i konkretnych zachowań z oczekiwaniami przez innych członków organizacji.
Realizacja roli zależy od wielu różnorodnych czynników, a zwłaszcza od: 1. Zmiennych jednostkowych (cech społeczno- zawodowych, potrzeb, systemu wartości jednostki). 2. Zmiennych sytuacyjnych (warunków i środków działania).
38. ROLE KIEROWNICZE. Tradycyjne i współczesne koncepcje stylów kierowania. Powszechnie przyjmuje się, że tworzenie właściwych stosunków między przełożonymi a podwładnymi jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej subtelnych społecznych problemów pracy. Zasady na podstawie których wartościuje się te stosunki zmieniały się i zmieniają się nadal. Szef w zakładzie pracy powinien dążyć do usunięcia konfliktu, podjąć działalność skuteczną a także niezbędną z punktu widzenia zadań kierowniczych. Kierowanie ludźmi powinno bowiem wynikać z konieczności realizowania konkretnych zadań, a nie być celem samym w sobie, przynoszącej zadowolenie tylko osobie kierującej. Kierowanie nie może bowiem oznaczać komenderowania ludźmi z pozycji wyższego stanowiska służbowego, lecz powinno odbywać się przez współdziałanie i zachęcanie ludzi do określonego działania. Jego celem jest bezpośrednie wciągnięcie osobiste, zaangażowanie każdego pracownika w wykorzystanie wyznaczonego mu zadania wg Najsłuszniejszej koncepcji przełożonego. Celem zmiany stosunków międzyludzkich jest zbliżenie się do sytuacji zgodnego zespołu opierającego swe prace na wzajemnym zaufaniu, zrozumieniu i współdziałaniu. Wprawdzie w każdym zespole, każdym procesie pracy, każdej organizacji musi istnieć podporządkowanie podwładnych przełożonym, to jednak musi ono pozostawiać miejsce na inicjatywę podwładnym, na ich osobisty wkład pracy i ich zaangażowanie. Panująca w zakładzie atmosfera, stosunki międzyludzkie, między kierownikiem a podwładnymi są w pewnym sensie sprawdzeniem umiejętności kierujących i kadry kierowniczej. Z tego powodu jest ważne, żeby oprócz stosunków podporządkowania istniał między przełożonymi a podwładnymi stosunek własnego zaufania i szacunku, oparty na wspólnocie celu, a także żeby przełożony umiał rozbudować w podwładnym przekonanie iż tylko harmonijne działanie całej grupy może zapewnić najlepsze wyniki. Jest też istotne, żeby za wynik wspólnego działania czuli się odpowiedzialni wszyscy, zarówno kierownik jak i podwładni. Dopóki istnieć będą przełożeni i podwładni, ludzie powołani do kierowania i ci których obowiązuje wykonywanie poleceń sytuacja konfliktowa w zakładzie pracy jest nie do uniknięcia, ponieważ każdy najemny pracownik sprzedaje jakąś część swej niezależności, jego życia, podczas pracy zależy od cudzych decyzji. Rodzi się wówczas tzw. Konflikt ról. Kolejny obiekt konfliktu to wysokość wynagrodzenia, spory mogą toczyć się o to, któremu z kierowników niższego czy średniego szczebla należy się premia, podwyżka lub korzystna delegacja służbowa.
39. WARUNKI PRAC I ICH RODZAJE. Środowisko pracy to inaczej warunki pracy. Warunki pracy to ogół elementów i cech obiektywnej sytuacji towarzyszącej pracownikom zakładu pracy, w której realizują oni zadania przedsiębiorstwa, a które określają ogólne położenie ludzi, kształtują charakter pracy, w konsekwencji oddziaływują na ich postawy i zachowania. Socjologiczną ocenę warunków pracy z punktu widzenia celów społecznej organizacji pracy przedsiębiorstwa można ujmować w aspektach: 1. Materialnego środowiska pracy 2. Społecznego środowiska pracy. Materialne środowisko pracy to czynniki materialnego otoczenia stale oddziaływujące na człowieka. Istotnymi elementami materialnego środowiska pracy z punktu widzenia pełnienia ról organizacyjnych są: 1. Warunki techniczne, na gruncie których uruchomiony jest proces pracy. Warunki te wynikają ze stopnia i charakteru wyposażenia pracowników w środki pracy. Poziom wyposażenia określa ilość środków pracy, jaka przypada na jednego zatrudnionego. Charakter wyposażenia wynika natomiast z wpływu tych środków na uciążliwość i bezpieczeństwo pracy. 2. Stosowane technologie (metody produkcyjne) uruchomiane przy pomocy danych środków pracy. Różne technologie związane są z różnym stopniem uciążliwości pracy i w różnym stopniu zagrażają realizowaniu ról społecznych. Społeczne środowisko pracy kształtowane jest przez organizacje i stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy. Społeczne warunki to układy pozaekonomiczne instytucjonalne i grupowe, zjawiska i procesy zachodzące między ludźmi uwikłanymi w funkcjonowanie gospodarki. Układ społeczny przedsiębiorstwa tworzy treść społecznych warunków, w ramach których wykonują swoje zadania pracownicy zakładu. Warunki społeczne przedsiębiorstwa to ogół sytuacji społecznej zaznaczającej się w przedsiębiorstwie, towarzyszącej jego pracownikom w procesie uczestnictwa oraz realizacji ról w zakładzie, które tworzą zależności występujące między ludźmi na gruncie urzeczywistniania przez nich celów i wartości.
Główne założenia i poglądy twórców socjologii:
Comte- Twierdził, że społeczeństwo podlega niezmiennym prawom tak samo jak świat fizyczny. Uważał socjologię za naukę pozytywną czyli stosującą metody nauk przyrodniczych. Sformułował prawo trzech etapów pojmowania świata: teologiczny( myśleniem rządziły idee religijne i wiara, że społeczeństwo jest wyrazem woli Boga), metafizyczny i pozytywny ( zapoczątkowały odkrycia Kopernika,Newtona. Faza poznawania społeczeństwa przy użyciu technik naukowych.
E. Durkheim - Według niego głównym zadaniem socjologii jest badanie faktów społecznych. Fascynowała go społeczna i moralna solidarność- to co spaja społeczeństwo. Wspólnota. Zauważył („studium o samobójstwie”) że wraz z rozwojem cywilizacji ludzie się zabijają w wyniku osłabienia więzi. Jest autorem pojęcia ANOMII - rozpad, poczucie bezcelowości i rozpaczy towarzyszące w nowoczesnym życiu.
M. Weber - Uważał, że wielkie znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości . Uważał że, socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego, a nie struktur. Trzeba badać człowieka. Pojęcie typu idealnego- odniesienie się do czystej formy danego zjawiska. Cały ten rozwój nauki ii techniki określił jako racjonalizacja- czyli życie człowieka oparte na wiedzy technicznej. Uważał, że kapitalizm polega na rozwoju nauki i biurokracji. Kiedyś odnoszono się do tradycji, poglądów, przekonań. Teraz wygrywa kalkulacja kosztów.
K. Marks - Uważał, że podstawowe prawa historii można odnaleźć w strukturze ekonomicznej społeczeństwa. Według niego społeczeństwo dzieli się na: właścicieli środków produkcji i nie posiadających tych środków. Co prowadzi do konfliktu klasowego, Skupiał się na kapitalizmie i społeczeństwie nowoczesnym. Uważał, że konflikt jest motorem historii, dzięki niemu nowo powstałe struktury będą doskonalsze od starszych. Stosował myślenie ewolucyjne, że ludzie robotnicy zrobią rewolucję i nastąpi zmiana systemu.
H.Spencer- Porównał społeczeństwo do żywego organizmu. Opisał społeczeństwo jako system współzależnych części. W myśl jego teorii nieprzystosowani zanikają, i tylko lepsi mieliby prawo do produkcji i przetrwania.
2.Założenia głównych teorii socjologicznych:
Teoria funkcjonalizmu- Comte,Durkheim. Rzeczywistość społeczna to system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów tworzących wspólną i funkcjonalną całość. Dzięki tym elementom społeczeństwo może trwać. Porównano funkcjonalność społeczeństwa do organizmu ludzkiego. Podkreśla znaczenie całości, porządku i stabilności.
Teoria konfliktu- Marks. Kładzie nacisk na konflikt, podziały i nierówności społeczne. Społeczeństwo składa się z grup rywalizujących ze sobą. Instytucje społeczne nie są sobie równe, dominuje wśród nich instytucja gospodarki. Ci którzy są właścicielami środków produkcji mogą kontrolować i wyzyskiwać siłę roboczą.
Teoria interakcjonizmu symbolicznego - G. Herbert Mead. Rzeczywistość odbieramy głównie przez pryzmat symboli i gestów. Ludzie posługują się tym w swoich interakcjach. Teoria ta pokazuje zmienność społeczeństwa, jego nieustanny ruch.
Teoria wymiany społecznej- ważny jest poziom jednostki. Konkretne zachowania jednostek i stosunków między nimi. Człowiek jako jednostka kalkulacyjna, myśli co mu się bardziej opłaca.
ISTOTA SOCJOLOGII,SOCJOLOG.PERSPEKTYWA
Soc.-nauka zajm się spoleczenstwem i relacjami miedzy elementamii spoleczenstwa
Nauka o zachowaniu ludzi jako czlonkow spoleczenstwa
Wiedza potoczna:pragnienie ladu,proste reguly,generalizacja(uogolnienia)sady dychotomiczne,nie przyznawanie się do niewiedzy,wyjatek potwierdza regule czyli obrona przed chaosem,zrdoworozsadkowa naukowosc,z tego co jest wynika jak być powinno,potzreby zaspakaj po najmniej linii oporu,szachowanie pojeciem naturalnosci,sprzecznosc logice
Wiedza naukowa:intersubiektywnie komunikowana,intersubiektywna sprawdzalnosc(niech udowodni to co mowi),logiczna spojnosc twierdzen,usystemtyzowanie,przeciwnik zdroworozsadkowej pewnosci,
Teoria-system twierdzen objasniajcyhc rzeczywistosc(pojecia,definicje,twierdzenia teoretyczne,teoria wlasciwa)
Berger-stereotypy socjologa-ankieter,pracownik socjalny,teoretyk,metodolog,reformator spoleczny,zimny manipulator,obserwator
Socjolog-systematyczny badacz rzeczywistosci
Rzeczywistosc spoleczna:2 poziomy:widzialny i na drodze wnioskowania
Socjologia nauka paradygmatyczna tzn nie ma stalego zespolu twirdzen,wszystko jest zmienne;podstawowe pojecie socjologa-grupa spoleczna;zalozenia socjologii:czlowiek jest istota spoleczna,postrezganie rzeczywistosci zalezy od miejsca jakie zajmujemy w strukturze spolecznej
Funkcje socjologii:diagnostyczna,apologetyczna,socjoltechniczna,teoretyczna,demaskatorska
Fakt spoleczny-wlasnosc zycia spolecznego
Typy i więzi społeczne
Zbiór społeczny - u pewnej ilości ludzi występują cechy, które upodabniają ich do siebie i w ten sposób łączą. Cechy te mogą być biologiczne albo dotyczyć pozycji w społeczeństwie. Nie jest to realnie funkcjonująca całość, ale tylko jej zapowiedź - kategoria statystyczna. Takie zbiory nie są samodzielne, chociaż dbają o swoje interesy.
Zbiorowość społeczna - kiedy członków zbioru społecznego łączy coś więcej niż tylko posiadanie wspólnej cechy.
Grupa społeczna - relacje pomiędzy jej członkami mają trwałą postać. Grupa może istnieć pomimo zmian jej składu (np. śmierci jednych członków, przyjęcia nowych) nawet przez pokolenia. Zbiór ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości (będących ich celami) związani są więzią społeczną i wśród których występuje forma organizacji społecznej.
Typy więzi ze względu na genezę
1) Więź naturalna - pochodzenie, pokrewieństwo (więzy krwi) - niezależna od ludzi
2) Więź zrzeszeniowa - taka, którą ludzie ustanawiają dobrowolnie (związki zrzeszeniowe)
3) Więź wymuszona - ludzie są do niej zmuszani, np. wojsko albo zakłady karne.
Rodzina
Grupa prywatna. Typowa rodzina to grupa mała, przejściowa. Mogą wystąpić więzi:
- małżeńskie
- rodzicielskie
- pokrewieństwa
- powinowactwa (małżeństwa krewnych)
- adopcji
Małżeństwa mogą występować w formie monogamicznej lub poligamicznej (poligamia to jeden mężczyzna i wiele kobiet, a poliandria to jedna kobieta i wielu mężczyzn). Rodziny patrlinarne - dziedziczenie pozycji społecznej po linii ojca, a matrlinarne - matki. Kohabitat - para żyjąca bez formalnoprawnego uregulowania związku (małżeństwa).
Mogą występować związki o charakterze:
- endogenicznym - małżeństwo z tej samej wspólnoty / kultury
- egzogenicznym - małżeństwo z różnych wspólnot / kultur
Rodzina prokreacyjna - występowanie w roli dziecka, wnuka itp.
Rodzina pochodzenia - występowanie w roli małżonka i rodzica.
Można mieć jednocześnie obie z wyżej wymienionych.
Jako że istnieją formy legalizacji rodziny i kodeksy regulujące jej działanie (kodeksy rodzinno-opiekuńcze), może być to grupa formalna.
Rodzina jest instytucją - realizuje cele dla szerszego układu społecznego; jest częścią społeczności terytorialnej, miejskiej lub wiejskiej ze względu na tytuł naukowy, wykonywaną pracę itp.
Funkcje rodziny:
- prokreacyjna (prokreacja poza rodziną jest niewskazana, bo stwarza rodziny niepełne)
- materialno - ekonomiczna (gospodarstwo domowe, zabezpieczenie bytu rodziny, zabezpieczenie na starość, gromadzenie majątku)
- opiekuńczo - zabezpieczająca (związana z postępowaniem wobec dzieci i osób starszych
- legislacyjno - kontrolna (rodzina zezwala na wiele rzeczy nielegalnych poza nią; członkowie rodziny wzajemnie się kontrolują)
- kulturowa
- rekreacyjno - towarzyska
- emocjonalno - ekspresyjna (zaspokajanie potrzeby przynależności, poczucia bezpieczeństwa, odbicia emocjonalnego. Często grupy rówieśnicze zastępują dzieciom rodziny, w których brakuje klimatu emocjonalno-ekspresyjnego.)
- stratyfikacyjna (kształtowanie miejsca w strukturze społecznej)
Więź społeczna - ogół czynników zbierających grupę.
“<...> zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju”.
Proces tworzenia więzi społecznej w określonych zbiorowościach współcześni socjologowie nazywają procesem integracji - “...istotnym procesem społecznym, w którym różne elementy składowe, poprzez wzajemne oddziaływanie, tworzą pewne struktury, scalające się w system społeczny nowej jakości”.
Charakterystyczną cechą typologii więzi jest dychotomizm: bezpośrednia - pośrednia, osobista - rzeczowa, formalna - nieformalna itd. W rzeczywistości częściej niż z tak “czystymi” typami mamy do czynienia z typami “mieszanymi”, odzwierciedlającymi jakiś rodzaj, poziom więzi.
Socjologia:
-TEORETYCZNA- zajmuje się kwestiami teoretycznymi
-EMPIRYCZNA- porusza się po obszarach rzeczywistości społecznej, stosując różne metody i techniki badań socjologicznych, których celem jest budowa teorii socjologicznej i wyjaśnienie rzeczywistości w celach określonej praktyki społecznej
-OGÓLNA-stosuje metody i techniki opisujące społeczeństwa globalne, narodowe, klasy społeczne, działania kulturowe, działania o charakterze światopoglądowym, zmiany zachodzące w zbiorowościach.
-SZCZEGÓŁOWA- bada i opisuje wybrane dziedziny życia społecznego np. socjologia pracy, religii, kultury ,wsi ,miast,.
SOCJOLOGIA PRACY jest jednym z działów socjologii, specyficznym, zajmującym się opisem i wyjaśnianiem zachowań społecznych ludzi w procesie pracy , podczas produkcji dóbr i usług. Socjologia pracy w szerszym tego słowa znaczeniu , zawiera socjologie przemysłu i obejmuje takie zakresy badań jak:
a) społeczne uwarunkowania , motywy i skutki pracy w ogóle
b) zakład pracy jako system społeczny, tzn. system grup i stosunków społecznych
c) konflikty społeczne i zjawiska dezorganizujące zakład pracy i ich przezwyciężanie
d) zakład pracy jako złożona część składowa życia ogólnospołecznego , będąca systemem na przykład społeczności lokalnej czy badanej branży.
SOCJOLOGIA PRACY w węższym znaczeniu określana jest jako dział socjologii , który zajmuje się praca jako procesem społecznym , wpływem warunków społecznych na motywy , przebieg, intensywność i wyniki pracy społeczeństwa oraz badaniem skutków , jakie praca wywołuje w strukturze , działania oraz rozwoju szerszych i węższych zbiorowości. Bada przede wszystkim zakład pracy jako miejsce, w którym procesowi pracy towarzysza rozmaite zjawiska społeczne, zatem jej znajomość i stosowanie wyników jej badań może pozwolić na lepsze rozwiązywanie problemów związanych z gospodarka zasobami ludzkimi - ale nie tylko.
WIĘŻ- są to relacje i zależności wiążące jednostkę z grupą; Są to również wskaźniki spójności grupy, przejawy takich samych postaw, uznawanie jednakowych norm, wzorów zachowań, wspólne działania. Pojęcie więzi jest różnie interpretowane przez różnych socjologów.
CZAS I PRZESTRZEŃ- w kształtowaniu się więzi to warunki zewnętrzne; czas i przestrzeń, które przeżywamy. Chodzi tu o czas społeczny, np. czas świąt, wakacji- czas kojarzony społecznie, a nie poprzez datę; przestrzeń społeczna- to przestrzeń, która nas otacza, ta najbliższa, np. własnego osiedla.
WSPÓLNOTA- tworzy więź bez zamysłu racjonalnego i często wynika z faktu np. zamieszkiwania wspólnej przestrzeni.
POWSTANIE WIĘZI- więź społeczna wytwarzana jest przez całą serię zdarzeń, nie jest nikomu dana, to efekt nakładania się na siebie owej serii zdarzeń. Jest to wyraz zmienności warunków, w jakich toczy się nasze życie. Powstaje ona w 5 etapach: 1- STYCZNOŚĆ PRZESTRZENNA (ludzie postrzegają się nawzajem i rejestrują cechy oraz właściwości innych; następuje styczność psychiczna, a potem styczność społeczna); 2- WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIA (działania zmierzające do wywołania odpowiednich reakcji u partnera); 3- DZIAŁANIA SPOŁECZNE (celem ich jest zaspokojenie pewnych potrzeb); 4- STOSUNKI SPOŁECZNE (trwałe układy, które są określone normami i związane z pewnymi obowiązkami); 5- WZAJEMNE ZALEŻNOŚCI (np. więzi między przełożonym a podwładnym).
TYPY WIĘZI SPOŁECZNYCH:
NATURALNE- dotycz ą tych zbiorowości, których podstawą powiązań i przynależności jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo (np. rodzina)
ZRZESZENIOWE- tworzone są na zasadzie dobrowolności przez ludzi należących do organizacji społecznych i politycznych
STANOWIONE- są narzucone z zewnątrz lub ustanowione siłą
RODZINA to najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego. Rodzina jest uważana za instytucję ogólnoludzką, występującą we wszystkich czasach i kulturach. Zdaniem socjologów we wszystkich społeczeństwach różnych czasów, niezależnie od ustroju społecznego, rodzina jest komórką zaspakajającą podstawowe potrzeby swych członków. Z tego też względu mamy różne definicje rodziny. Przyjmujemy, że rodzinę możemy zdefiniować jako grupę osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim. Rodzina powstaje spontanicznie, jako wynik więzi emocjonalnych między partnerami.
Funkcje rodziny:
-PROKREACYJNA-polega na przedłużeniu gatunku
-SEKSUALNA-społecznie akceptowana forma współżycia płciowego
-EKONOMICZNA-zaspokajanie potrzeb materialnych całej rodziny
-OPIEKUŃCZA-zabezpieczenie środków niezbędnych do życia i opieka nad niepełnosprawnymi i chorymi członkami rodziny
-SOCJALIZACYJNA-przygotowanie do życia w społeczeństwie
-STRATYFIKACYJNA- nadawanie pozycji danej rodzinie w społeczeństwie
-REKREACYJNA- organizowanie czasu wolnego
-KULTUROWA- przekazywanie dziedzictwa kulturowego młodszym pokoleniom
SOCJALIZACJA to proces spontaniczny, który polega na obserwacji życia społecznego i nauki zachowań od innych
WYCHOWANIE- to proces celowy,jest to całość wpływów i oddziaływań kształtujących osobowość człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Wychowanie realizuje się rodzinie, grupie rówieśniczej, pod wpływem otoczenia społecznego, środowiska lokalnego, środowiska pracy.