Określanie chorobotwórczego działania czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych.

Do zewnątrzpochodnych przyczyn chorób zalicza się wszystkie czynniki środowiska zewnętrznego oddziałujące niekorzystnie na organizm. Działanie łączne lub oddzielne różnych czynników

• fizycznych

• chemicznych

• biologicznych

Charakter i stopień nasilenia zmian powstałych zależy od:

-rodzaju czynnika,

-jego siły (natężenia),

-czasu działania,

-rodzaju dotkniętej tkanki,

-stanu czynnościowego organizmu.

FIZYCZNE CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE

Działanie 1) mechaniczne

2) termiczne

3) promienie słoneczne i jonizujące

4) prądu elektrycznego

5) ciśnienia atmosferycznego

6) dźwięku

7) klimatu i pogody

Czynniki mogą powodować w organizmie mechaniczne uszkodzenia komórek i ich struktury, zahamowanie lub zaburzenia w działaniu enzymów, w ogólnej przemianie materii oraz półprzepuszczalnosci błon komórkowych i w organellach komórkowych w stosunku do wody, substancji odżywczych i jonów różnych soli (głównie sodu i potasu).

1)czynniki mechaniczne

działając na organizm powodują uraz (trauma). Może być nieprzerwana ciągłość skóry tzw uraz tępy lub urazy otwarte z przerwaniem ciągłości skóry tzw. urazy ostre, rana (vulnus).

W zależności od sposobu powstania i narzędzia, jakim są zadawane rany, wyróżnia się: ranę kłutą, ciętą, miażdżoną, dartą, postrzałową, kąsaną.

Urazy tępe: stłuczenie, zgniecenie, zmiażdżenie, przerwanie, zwichnięcie, skręcenie, rozciągniecie, rozdarcie. Powodują powstanie miejscowego obrzęku tkanek i zaczerwienienie w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych i limfatycznych i powstanie: krwiaków, podbiegnięć krwawych, wybroczyn, limfiaków.

Następstwa urazów mogą być różnorodne, zależnie od miejsca powstania, rozległości oraz rozmiarów uszkodzenia tkanek i narządów np. .uszkodzenia kończyn, oczu, uszu, gruczołów, krwotoki; tętnicze, żylne lub miąższowe często śmiertelne np. krwotoki w mózgu, płucach, jelitach, mięśniu sercowym; zapalenie pourazowe które często ulega pierwotnym lub wtórnym zakażeniom, powodującym ropnie, owrzodzenia i martwice.

Urazy obwodowego układu nerwowego powodują najczęściej porażenia i niedowłady różnych części ciała i narządów. Szczególnie niebezpieczne są urazy ośrodkowego układu nerwowego(mózgu) które grożą śmiercią w wyniku np. wylewów krwi, obrzęku mózgu Uraz serca i głównych naczyń krwionośnych jest niebezpieczny z powodu powstania krwotoków.

Następstwem silnego i rozległego miejscowego urazu tkanek i narządów może być wstrząs. Wstrząs pourazowy stanowi zespół zaburzeń fizykochemicznych, regulacyjnych, hemodynamicznych, hormonalnych, nerwowych i metabolicznych powstających w wyniku działania rozległego i głębokiego urazu, przekraczającego możliwości regulacji fizjologicznej organizmu. Do głównych zmian w stanie wstrząsu należą: zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, spadek ciśnienia krwi, zmniejszenie się ilości krążącej krwi, skurcz naczyń obwodowych w skórze, mięśniach i mózgu, powodujący przemieszczanie się krwi do rozszerzonych naczyń jamy brzusznej. Początkowo następuje pobudzenia, a następnie zahamowanie ośrodka oddechowego, naczynioruchowego i czynności serca. Wstrząs zwykle szybko przechodzi w stan zapaści objawiający się utrata przytomności i niewydolnością krążenia co bezpośrednio zagraża życiu.

Do innych chorób należą KINETOZY -schorzenia te powstają w przypadku stale powtarzających się przez dłuższy czas niewielkich wstrząsów ciała, odchyleń, zmian kierunku ruchu, przyspieszenia i przeciążenia ruchem. Zespół tych zaburzeń określa się różnie jako tzw. Chorobę morską, chorobę kolejową, lotniczą, wibracyjną, transportową.

Zwierzęta po transporcie wykazują zmniejszoną odporność na choroby zakaźne, obniżenie procesów trawienia i wchłaniania z przewodu pokarmowego, a po uboju- przekrwienie tkanek i jelit i częste pojawianie się u świń wrażliwych na stres zmian w mięśniach określanych mianem mięsa PSE(mięso blade, wodniste i z dużym wysiękiem). Stres transportowy powoduje wyczerpanie z tkanek i gruczołów substancji odżywczych, ciał czynnych enzymów, soli mineralnych i wody, co powoduje pogorszenia wartości odżywczej i handlowej tuszy, wartości produkcyjnej gruczołów dokrewnych zbieranych na cele farmaceutyczne.

2)czynniki termiczne

uruchamiają w organizmie fizjologiczne i patologiczne mechanizmy regulacyjne. Przy niewystarczająco sprawnych mechanizmach adaptacyjnych powodują zmiany miejscowe oraz zaburzenia ogólnoustrojowe.

2a)Miejscowe działanie wysokiej temperatury- nagłe, bezpośrednie, krótko- lub długotrwałe działanie wysokiej temperatury(powyżej 50st) powoduje miejscowe przegrzanie tkanek zwane OPARZENIEM. Zmiany dotyczą przede wszystkim skóry i tkanek pod nią leżących oraz błon śluzowych naturalnych otworów ciała. Wielkość oparzenia zależy od

• czynnika działającego,

• jego temperatury,

• czasu działania,

• jakości powłok ciała(nagie lub z wełna i sierścią).

Oparzenia mogą powstać w wyniku działania gorących płynów, par, gazów, płomieni, rozpalonych metali, działania prądu elektrycznego, promieni słonecznych, rentgenowskich i jonizujących.

Rozróżnia się cztery stopnie oparzenia:

• 1st stadium zaczerwienienia- zaczerwienienie skóry lub tkanki, silne przekrwienie czynne i w pózniejszym terminie pojawianie się procesów zapalnych

• 2st stadium pęcherzykowe- pojawiają się różnej wielkości pęcherze, wypełnione klarownym płynem surowiczym, otoczone pasem zaczerwienienia,

• 3st stadium martwicy,

• 4st stadium zwęglenia.

Oparzenia wywołują poważne zaburzenia ogólnoustrojowe: w sferze białek, w równowadze kwasowo-zasadowej, wodno-elektrolitowe, denaturacje enzymów oraz zatrucia produktami rozpadu tkanek.

Zespół tych zaburzeń określa się mianem CHOROBY OPARZENIOWEJ w której głównym symptomem jest WSTRZAS POOPARZENIOWY, który cechuje się głównie utrata płynów i soli mineralnych, powodujących zmniejszenie objętości krążącej krwi nawet do 50-60%.

Po wstrząsie następuje nasilenie procesów metabolicznych z przewagą katabolizmu, mających na celu odbudowę zniszczonych i utraconych białek i węglowodanów. Pojawia się niedokrwistość i hemoliza krwinek, pogłębiają się zaburzenia w czynności wątroby, w akcji serca i oddychania, następuje obniżenie sprawności układu immunologicznego oraz często powstają zakażenia i zatrucia. Procesy te utrzymują się w organizmie dłuższy czas powodując stan wychudzenia, wyniszczenia oraz zmiany wsteczne w narządach i tkankach.

Miejscowe działanie niskiej temperatury na tkanki powoduje powstanie lokalnej hypotermii która może przejawić się w postaci ODMROZIN LUB ODMROŻEŃ. Nasilenie zmian w tkankach zależy od

• czasu trwania

• natężenia zimna,

• rodzaju czynnika,

• stanu skóry(naga czy owłosiona),

• grubości skóry i tkanki podskórnej,

• stanu odżywienia,

• aktualnych czynników klimatycznych(wilgotności, ruchu powietrza, temp otoczenia)

• zahartowania osobnika.

Na odmrożenia są najbardziej narażone słabo owłosione i mało ukrwione części ciała np. uszy, wymię, krocze, nozdrza, ryj, ogon, napletek, racice, moszna, koronka kopyt.

ODMROŻENIA to uszkodzenia tkanek spowodowane działaniem niskiej temp. W skórze powstają przekrwienia i wysięk w postaci pęcherzy rzadziej martwica.

Są cztery stopnie odmrożeń:

• 1st stadium bladość tkanek a następnie ich zaczerwienienie,

• 2st stadium pęcherzykowe,

• 3st stadium martwicy i owrzodzenia,

• 4st stadium zlodowacenia.- zamrożenie tkanki

Powodują w przypadku rozległych zmian utratę płynów, białek i soli mineralnych, obniżenie odporności organizmu, samozatrucie oraz objawy opóźnionego i słabego wstrząsu.

2b) Ogólne działanie wysokiej temperatury

Ssaki należą do istot stałocieplnych. Każdy gatunek zwierząt ma określony zakres dolnych i górnych temperatur krytycznych, pomiędzy nimi istnieje strefa tzw. temperatur obojętności cieplnej lub tzw. temp optymalnych. U bydła mieści się w granicach +10 st C do +15st C, u tuczników +15 do +21 st C.

Podwyższenie temp zewnętrznej ponad górną granicę temp krytycznych obniża tempo przemiany materii proporcjonalnie do stopnia podwyższania się temp otoczenia i zmusza zwierzę do oddawania ciepła z organizmu. Zwierzęta tracą apetyt i obniżają produkcyjność.

Nadmiernie podwyższona temp otoczenia może powodować nagromadzenie się ciepła w organizmie, które może prowadzić do PRZEGRZANIA. Przejawia się podwyższeniem temp ciała, nasileniem akcji serca i oddychania, zaburzeniami w gospodarce wodno-elektrolitowej, w równowadze kwasowo-zasadowej. Rozszerzenia naczyń krwionośnych w mózgu, zwłaszcza w oponach mózgowych, powoduje ich obrzęk, ucisk na ośrodki w mózgowiu, wystąpienie zapaści sercowo-naczyniowej z utrata przytomności i drgawkami całego ciała, które określa się mianem UDARU CIEPLNEGO. Podobne objawy może wywołać nadmierne nasłonecznienie ciała zwłaszcza głowy i to jest UDAR SŁONECZNY.

Ogólne działanie niskiej temperatury

Obniżenie się temp otoczenia poniżej dolnej temp krytycznej zmusza zwierzę do uruchomienia mechanizmów zachowania ciepła w organizmie, nasilenia tempa przemiany materii i produkcji energii w celu uzupełniania ubytków ciepła. Zwierzęta zwiększają apetyt i stopień wykorzystania paszy i przeznaczają część energii do ogrzania ciała czyli cele nieprodukcyjne.

Ogólne oziębienie organizmu połączone z obniżeniem odporności, lecz bez oznak gorączki, zwane jest PRZEZIĘBIENIEM. Zwykle jest podłoże chorób zakaźnych młodych zwierząt(zwłaszcza grypy, bronchopneumonii), schorzeń nerek, reumatyzmu mięśniowego i stawowego oraz zapaleń płuc. Szczególnym wyrazem oziębienia jest HYPOTERMIA prosiąt osesków oraz kilkudniowych kurcząt pojawiająca się po kilkunastogodzinnym obniżeniu temperatury otoczenia poniżej dolnej granicy krytycznej tj. poniżej +30st C. Obniżona temp otoczenia przy braku kalorycznego pożywienia (np. maciora słabo karmiącą, brak wysokobiałkowych mieszanek dla kurcząt) powoduje zużycie przez noworodki wszystkich zapasów glukozy z organizmu co prowadzi do obniżenia temp ciała. Występuje zblednięcie powłok ciała, osowienie, niechęć do poruszania się, sinica, drgawki całego ciała oraz śpiączka prowadząca do śmierci.

Niekorzystnym wpływem wysokich i niskich temperatur lepiej opierają się zwierzęta dobrze odżywione, zahartowane do takich zmian, wypoczęte i bardziej żywotne.

3)promieniowanie

Ze względu na długość fali rozróżnia się następujące promienie

-fale radiowe

-fale świetlne -podczerwień

-światło widzialne (promienie czerwone, żółte, pomarańczowe, zielone, niebieskie, fioletowe)

-nadfiolet

-promieniowanie rentgenowskie

-promieniowanie gamma

-promieniowanie kosmiczne

Promieniowanie podczerwone i czerwone wnikają głęboko pod skórę, powodują jej przekrwienie, ocieplają organizm, nasilają procesy fagocytozy i regeneracje tkanek. Nadmierne działanie tych promieni może powodować oparzenia 1 i 2 stopnia, zapalenie spojówek i zaćmę. Ogólne ich działanie powoduje przegrzanie organizmu i może doprowadzić do porażenia słonecznego lub udaru słonecznego.

Promieniowanie jonizujące-źródłem są promienie kosmiczne, pierwiastki i izotopy promieniotwórcze, promienie Roentgena, promieniowanie gamma stosowane w przemyśle, medycynie oraz powstające przy rozpadzie atomów w reaktorach i przy wybuchu bomb atomowych. Nawet w małych dawkach wpływają szkodliwie na organizm zwierząt. Najbardziej wrażliwe na działanie tych promieni są komórki mnożące się np. kom układu krwiotwórczego i limfatycznego jak śledziona, grasica, szpik kostny, tkanki płodowe, nabłonki przewodu pokarmowego i skóry, tkanka kostna oraz gonady. Może wystąpić ostra lub przewlekła choroba popromienna.

Promieniowanie słoneczne.

Ogólnie wpływ tego promieniowania jest korzystny na zwierzęta- zaliczany jet do ważniejszych czynników biologicznych sty,ulujących przemianę materii. Pod wpływem promieni slonecznych w skórze syntetyzowana jest witamina D, która wpływa korzystnie na przysfajanie wapnia i fosforu w organizmie. Szkodliwe działanie tego promieniowania może pojawić się w przypadku zbyt dużego nasłonecznienia lub zwiększonej wrażliwości zwierząt na promienie słoneczne.

4)Energia elektryczna w postaci naturalnego wyładowania atmosferycznego lub porażenia prądem elektrycznym wywiera bardzo szkodliwy wpływ na organizm.

Uderzenie pioruna powoduje pęknięcie naczyń krwionośnych, martwicę tkanek, a nawet ich rozerwanie i głębokie oparzenie lub zwęglenie.

Szkodliwe działanie prądu elektrycznego zależy od: rodzaju prądu(stały, zmienny), częstotliwości, kierunku przepływu, natężenia, napięcia, miejsca wniknięcia, drogi przechodzenia, czasu działania i oporu stawianego przez tkanki.

Istotne znaczenie dla następstw ma droga przechodzenia- prąd przechodzący pionowo przez mózg z pominięciem serca zwykle nie powoduje natychmiastowej śmierci. Prąd przechodzący przez oś serca powoduje rozkojarzenie jego akcji, migotanie komór i blokadę czynności. Prąd przechodzący przez klatkę piersiową poraża mięśnie oddechowe.

Zwierzęta wykazują różną wrażliwość na działanie prądu. Zwierzęta o dużej masie tkanek miękkich, soczystych są bardziej wrażliwe niż zwierzęta o kondycji suchej np. koza, owca. Ważna role odgrywa stan napięcia układu nerwowego, zwierzęta w stanie napięcia są bardziej wrażliwe niż w stanie spokoju, rozluźnienia lub snu.

Prąd o średniej mocy (stosowany przy uboju zw rzeźnych)doprowadza do utraty przytomności, drgawek tężcowych, porażenia mięśni oddechowych, układu krążenia i wywiera działanie narkotyczne. Śmierć następuje w wyniku porażenia ważnych narządów i ośrodków mózgu, serca, oddychania.

5)ciśnienie atmosferyczne

Ludzie i zwierzęta bytują w ciśnieniu atmosferycznym 1013 hPa uznawanym za ciśnienie normalne. Wahania ciśnienia odczuwamy jako BAROPATIE. U zwierząt przejawiają się zmniejszoną produkcyjnością i nasileniem niektórych chorób. Większe odchylenia w ciśnieniu powodują HIPOBARIE (obniżone ciśnienie) i HIPERBARIE( zwiększone ciśnienie)

HIPOBARIA- powoduje obniżenie ciśnienia krwi, powstaje podczas przemieszczania się na duże wysokości w górach. Dochodzi do tzw. choroby górskiej.

HIPERBARIA- u ludzi w wyniku nurkowania lub w głębokich kopalniach to tzw. Choroba kesonowa lub dekompresyjna.

6)dźwięk

Człowiek i zwierzęta wychwytują dźwięki o częstotliwości 16000 drgań/s ( od 20 Hz do 20 kHz). Fale dźwiękowe do 20 Hz to infradźwięki np. silne wiatry, burze, falowanie mórz, trzęsienia ziemi oraz dźwięki sztuczne wytworzone przez silniki, samoloty. Dźwięki odbierane przez niektóre zwierzęta np. konie, psy mieszczą się w niskim paśmie do 20 kHz i są poza granicami słyszalności człowieka. Dźwięki słyszalne odbierane jako hałas ciągły mogą powodować ogólną nerwice, nasilenie akcji serca, nadciśnienie tętnicze, obniżenie produkcyjności zwierząt, stany strachu i nienormalnego zachowania np. kanibalizm, agresywność. Nagły silny dźwięk o dużej liczbie drgań/s i natężeniu powyżej 15 kHz może powodować pękanie błony bębenkowej lub głuchotę.

Ultradźwięki o częstotliwości powyżej 20 kHz są wytwarzane głównie przez urządzenia techniczne.

7)klimat i pogoda

Klimatem określa się całokształt zjawisk i procesów atmosferycznych i glebowych, zależnych od właściwości fizycznych i geograficznych określonego obszaru. Pogoda stanowi aktualny stan czynników atmosferycznych w danym regionie.

METEOROPATIE- klimat i pogoda wywierają na organizm działanie biotropowe mogące spowodować odchylenia w czynnościach fizjologicznych. Są to atmosferozy, baropatie, choroby meteotropowe.

W klimacie gorącym organizmy cechuje mniejsza produkcja ciepła, zwolnienie tempa przemiany materii, procesów trawienia i nasilenie przemiany wodno-elektrolitowej. Lepsze warunki rozwoju maja drobnoustroje i pasożyty powodujące występowanie chorób tropikalnych.

W klimacie zimnym następuje zwiększona produkcja ciepła, nasilona przemiana materii, obniżenie akcji serca i oddychania oraz zmniejszona produkcyjność.

Występują również CHOROBY SEZONOWE- latem najczęściej choroba bornaska koni, salmonelloza owiec, otręt, cholera drobiu, różyca świń. Zimą zwykle zapalenia wymion, influenza koni, grypa, zapalenia płuc. Choroby sezonowe związane są z systemem wychowu i żywienia. W sezonie jesienno zimowym- niedobory mineralno-witaminowe, grzybice, zaparcia, niedowłady żwacza, biegunki, schorzenia stawów, racic i wymion. Wczesna wiosna najczęściej niedobory witaminowo-mineralne i zaburzenia w rozrodzie, często występuje tężyczka pastwiskowa bydła oraz wzdęcia i ochwat u bydła powodowany skarmianiem dużej ilości świeżej trawy i roślin motylkowych.

BIOLOGICZNE CZYNNIKI

W środowisku bytowania ludzi i zwierząt występuje wielka liczba różnych mikroorganizmów które żyją w komensalizmie( jeden z partnerów odnosi korzyści nie szkodząc drugiemu), symbiozie( wzajemne korzyści), pasożytnictwie( szkoda dla gospodarza), mutualizmie (bez wzajemnego szkodliwego działania).

Wśród mikroorganizmów i wyżej uorganizowanych gatunków szkodliwych dla człowieka i zwierząt rozróżnia się:

-drobnoustroje chorobotwórcze

-drobnoustroje warunkowo chorobotwórcze

-wirusy

-grzyby

-pleśnie

-pasożyty

-białka -priony

Działanie chorobotwórcze jest zależne od ilości czynnika, miejsca wejścia do organizmu, jego patogenności, zjadliwości i inwazyjności, wrażliwości i odporności osobników oraz ich warunków bytowania.

Działanie szkodliwe polega głównie na zatruwaniu organizmu wytwarzanymi toksynami oraz niszczeniu komórek, wywoływaniu stanów zapalnych i zmian wstecznych.

Bakterie chorobotwórcze po wniknięciu do organizmu najczęściej intensywnie się namnażają w miejscu wniknięcia lub docierają do komórek w różnych miejscach organizmu. Okres utajonego rozwoju zakażenia nazywamy okresem wylęgania choroby ( incubatio), następnie choroba ujawnia się jako zaburzenia w poszczególnych narządach ( manifestatio).

Odzdziaływanie chorobotwórcze bakterii na organizm jest róznorodne, związane z wlaściwościami biologicznymi tych drobnoustrojów oraz reakcją obronną organizmu. Rozwój choroby, jej uogólnienie się, jest często uwarunkowane powstaniem dodatkowych czynników sprzyjających np. Osłabienie organizmu, niedożywienie. W organizmie występuje bardzo dużo bakterii które w warunkach fizjologicznych nie powodują zaburzeń np. E. Coli. Ale przy czynnikach stresowych czy niedożywieniu może zostać zakłócona równowaga.

Bakterie wytwarzają toksyny zewnętrzne (egzotoksyny) i wewnętrzne(endotoksyny).

Egzotoksyny-jad kiełbasiany, toksyna tężcowa, toksyna zgorzeli gazowej. Toksyny te porażają mięśnie oddechowe, blokują neurotransmitery w mózgu, uszkadzają czynności komórek błon śluzowych przewodu pokarmowego i innych tkanek.

Endotoksyny bakterii wyzwalają się po rozpadzie bakterii, są mniej toksyczne, ciepłooporne i działają pyrogennie. Wykazują toksyczne działanie w podaniu dożylnym a po podaniu pozajelitowym pobudzają obronność komórkową i humoralną.

Wirusy i priony

Szkodliwy wpływ wirusów i prionów polega głównie na działaniu cytolitycznym. Replikacja wirusów odbywa się w żywych komórkach, zatem wirus musi dotrzeć do komórek docelowych, wniknąć do ich wnętrza, a przynajmniej wprowadzić swój genom, doprowadzić do produkcji odpowiednich białek, enzymów i uwolnić się z tych komórek poprzez ich rozpad. Po namnożeniu się wirusów w komórkach następuje niszczenie wnętrza komórek, uwalnianie lizozymów, pękanie komórek i uwalnianie wirusów do otoczenia. Wirusy np. wścieklizny, ospy, herpeswirusy wytwarzaja w komórkach ciała wtręty(zbiorowiska wirusów). Wirusy onkogenne wywołują nowotwory.

Grzyby powodują trzy typy chorób:

• bezpośrednie działanie grzybów na tkanki, co określamy grzybicami. (mikozy)Ze względu na kliniczny przebieg tych schorzeń i ich znaczenia dla zwierząt przyjęto wyróżniać grzybice skórne i narządowe ( np. grzybica płuc)

Patogeneza grzybic

- zakażenia pierwotne, powodowane przez grzyby silnie chorobotwórcze

- zakażenia wtórne-grzyby o małej chorobotwórczości, powstają one często po długotrwałym leczeniu antybiotykami, obniżeniu odporności i niedożywieniu.

• Choroby alergiczne powstające na skutek nadwrażliwości na antygeny grzybicze

• Zatrucia toksynami grzybiczymi , które dostają się do organizmu najczęściej z paszą lub wodą, są nazywane mikotoksykozami

Przykładem toksyny wytwarzanej przez pleśniaka Aspergillus flavus jest aflatoksyna, która już w małych dawkach powoduje ostre zapalenie wątroby i jelit oraz działa rakotwórczo.

Pasożyty wewnętrzne działają szkodliwie na organizm przez uszkodzenie i drażnienie narządów wewnętrznych i tkanek będących ich siedliskiem, otwieranie wrót zakażeń, oraz zatruwanie organizmu produktami własnej przemiany i rozpadu tkanek. Bezpośrednie niszczenie tkanek powodują np. larwy Trichinella, larwy tasiemców Multiceps, nicienie jelitowe(glisty), Pasożyty jelitowe uszkadzają błonę śluzową, utrudniają trawienie, wchłanianie, powodują anemię, zubożają organizm w substancje odżywcze, działają alergicznie.

Chemiczne czynniki

Czynniki chemiczne działające na organizm powodują zatrucia. Działanie toksyczne substancji chemicznych zależy od stężenia związku, drogi i sposobu wniknięcia, zdolności kumulacyjnych i odtruwających organizmu, wrażliwości tkanek i narządów, dróg i sposobów metabolizowania i wydalania, zagęszczenia w płynach ustroju oraz zdolności adaptacyjnych organizmu.

Ze względu na charakter działania toksyny dzieli się na:

-substancje wywołujące niedotlenienie organizmu

-subst. drażniące i żrące, trucizny miąższowe

-subst działające na układ nerwowy

Trucizny mogą być pochodzenia mineralnego ( kwasy, sole, zasady, toksyczne pierwiastki), roślinnego (alkaloidy, glikozydy) i zwierzęcego ( jad pszczeli, węży), przemysłowego ( dioksyny, furany).

Osobną grupę stanowią leki.

Działanie trucizny ustaje w momencie usunięcia jej z organizmu choć skutki morfologiczne mogą utrzymać się przez dłuższy czas.

Powodują zatrucia zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne.

Zatrucia zewnątrzpochodne zdarzają się na skutek uprzemysłowienia krajów oraz chemizacji rolnictwa. Wydalane do atmosfery duże ilości tlenków metali, tlenków siarki, azotu związki te samoistnie lub z opadami deszczu przedostają się do gleby a niej do roślin i mogą być przyczyną zatruć zwierząt. Częste są zatrucia nawozami sztucznymi w przypadku domieszania do paszy lub spożycia przez zwierzęta.

Zatrucia wewnątrzpochodne powstają z powodu braku możliwości unieszkodliwiania wewnątrzustrojowych toksyn, powstających z rozpadu tkanek, oparzeń, uszkodzeń narządów miąższowych i tkanek w wyniku działania bakterii, wirusów i ich toksyn, w chorobach gorączkowych i wyniszczających oraz trucizn powstających w przewodzie pokarmowym w wyniku rozpadu białka. Pojawiają się zatrucia ciałami ketonowymi przy cukrzycy i ketozie bydła, zatrucia mocznikiem w mocznicy i schorzeniach nerek, zatrucia barwnikami i kwasami żółciowymi w wyniku chorób wątroby i nerek. Zatrucia wewnątrzustrojowe objawiaja się zaburzeniami nerwowymi ze strony układu sercowo-naczyniowego oraz przewodu pokarmowego.

Nieodpowiedni skład jakościowy i iloościowy pokarmu. Oprócz podstawowych składników niezbędnych do życia mamy witaminy ( rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K, i rozpuszczalne w wodzie wit z grupy B i C)związki mineralne ( wapń, fosfor żelazo itd)

K O N I E C

---