ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ - SPAWANIE, BHP dokumenty, OCHRONY INDYWID

DOBÓR I STOSOWANIE ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ W ZAKŁADACH SPAWALNICTA GAZOWEGO I ELEKTRYCZNEGO

Wstęp
Niniejsza lista kontrolna zawiera informacje mające na celu przybliżenie Państwu wymagań stawianych przez nowe krajowe przepisy prawne (zharmonizowane z wymaganiami dyrektywy europejskiej 89/656/EWG), dotyczące doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz zawiera informacje dotyczące doboru środków ochrony indywidualnej stosowanych w zakładach spawalnictwa elektrycznego i gazowego.

Zagrożenia
Wśród czynników szkodliwych i niebezpiecznych, będących źródłem zagrożeń oczu i twarzy, występujących podczas spawania i w technikach pokrewnych można wyróżnić:

•	promieniowanie optyczne o nadmiernym natężeniu (nadfioletowe, widzialne i podczerwone);
•	gorące i zimne odpryski metalu i żużlu;
•	dymy spawalnicze (pyły i gazy);
•	iskry i płomień.

Promieniowanie emitowane podczas spawania elektrycznego oraz spawania płomieniem gazowym może być przyczyną wielu poważnych schorzeń, takich jak:

•	zaćma powstała na skutek przegrzania oka;
•	stany zapalne rogówki i spojówki;
•	zmiany na siatkówce i dnie oka spawacza.

Wszystkie rodzaje promieniowania optycznego występującego podczas spawania są szkodliwe dla oczu spawacza. Promieniowanie powstające podczas spawania łukiem elektrycznym jest również szkodliwe dla skóry twarzy.

Powstające podczas spawania odpryski stopionych metali oraz żużlu mogą dodatkowo prowadzić do poważnych urazów gałki ocznej. Wniknięcie do gałki ocznej ciała obcego, np. w postaci odłamka żelaza lub miedzi, oprócz spowodowanych uszkodzeń mechanicznych, może po latach wywołać żelazicę lub miedzicę.

Pomieszczenia pracy

Spawalnia*
Do typowych zagrożeń można zaliczyć: promieniowanie nadfioletowe, podczerwone, widzialne; odpryski stopionych metali, żużla, gorące powierzchnie spawanych przedmiotów, kontakt z otwartym płomieniem. Ostre krawędzie spawanych przedmiotów, zagrożenie porażenia prądem elektrycznym, dymy i pył powstające podczas spawania. Procesom spawania często towarzyszy narażenia na hałas.
Warsztat mechaniczny
Do zagrożeń występujących na stanowiskach pracy można zaliczyć: odpryski ciał stałych, ostre krawędzie przedmiotów mogące spowodować przecięcie, otarcie, zagrożenie wciągnięciem i zgnieceniem przez wirujące elementy maszyn, pyły, hałas.

*Spawalnia to odpowiednio przystosowane pomieszczenie lub jego część, gdzie są zlokalizowane stałe stanowiska przeznaczone do wykonywania prac spawalniczych. Wyposażenie techniczne tych stanowisk i instalacje mają charakter stały. Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach spawalni powinno być zapewnione oświetlenia elektryczne (o natężeniu co najmniej 200 lx). Spawalnia powinna mieć zapewniona skuteczna wentylację. Stanowiska powinny być wyposażone w wentylację miejscową wywiewną. W procesie spawania MAG i MIG stosuje się odsysanie przez otwory umieszczone w pobliżu dyszy palnika.

Zalecany w niniejszym opracowaniu sposób doboru środków ochrony indywidualnej składa się z trzech faz:

Faza 1: Analiza zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego
Faza 2: Dobór odpowiednich typów środków ochrony indywidualnej
Faza 3: Zakup i udostępnienie pracownikom

Faza 1: ANALIZA ZAGROŻEŃ ORAZ OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Ryzyko zawodowe jest kombinacją częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.

Do oceny ryzyka zawodowego należy wykorzystać informacje dotyczące m.in.:

-	zidentyfikowanych zagrożeń oraz ich źródeł;
-	lokalizacji stanowiska pracy oraz wykonywanych na nim operacji technologicznych;
-	stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych;
-	wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonania;
-	wymaganych przepisów prawnych;
-	stosowanych środków ochrony;
-	wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Użytecznym narzędziem wspomagającym identyfikację zagrożeń oraz dobór środków ochrony indywidualnej może być lista kontrolna (patrz tabela).

Tabela Lista kontrolna Dobór i stosowane środków ochrony indywidualnej

Czynniki szkodliwe/niebezpieczne	Zagrożenia	Zaznacz właściwą odpowiedz	Środki ochrony indywidualnej
Czynniki szkodliwe/niebezpieczne	Zagrożenia		Środki ochrony indywidualnej	tak	nie
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie uderzeniem o nieruchome elementy, spowodowane ograniczoną powierzchnią spawania		Hełmy ochronne
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie upadkiem, potknięciem, poslizgnięciem, wpadnięciem do zagłębień i kanałów z powodu śliskich i nierównych nawierzchni oraz posadzek		Obuwie ochronne chroniące przed poślizgnięciem się
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie uderzeniem lub przygnieceniem z powodu obsunięcia się przedmiotu spawanego		Obuwie wyposażone w podnoski Hełmy ochronne
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie urazowe związane z użytkowaniem narzędzi ręcznych z napędem elektrycznym, np.: nożyc i wycinarek do blachy, pił tarczowych do metalu, szlifierek tarczowych		Rękawice chroniące przed przecięciem Osłony twarzy lub okulary przeciwodpryskowe
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie urazowe związane z użytkowaniem narzędzi ręcznych, np.: młotków, szczotek drucianych, szczypiec, obcęgów		Rękawice chroniące przed przecięciem Okulary przeciwodpryskowe
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie urazowe związane z transportem elementów przed i po spawaniu: ręcznie, wózkami ręcznymi, wózkami napędzanymi, podnośnikami, wciągnikami		Rękawice chroniące przed przecięciem
Prąd elektryczny Promieniowanie optyczne	Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym przy spawaniu elektrycznym, związane z użytkowaniem: przewodów elektrycznych zasilających spawarki, osprzętu (gniazd bezpiecznikowych i wtykowych), spawarek, przewodów obwodu spawania, rękojeści uchwytu elektrodowego		Rękawice spawalnicze Buty dla spawaczy Odzież dla spawaczy UWAGA: W przypadku narażenia przedniej części ciała na odpryski należy zastosować dodatkowo fartuch dla spawacza Okulary, gogle, tarcze lub przyłbice spawalnicze wyposażone w odpowiednie filtry
Halas	Narażenie na hałas wytwarzany podczas: spawania łukiem plazmowym, czyszczenia mechanicznego elementów spawanych		Ochronniki słuchu
Promieniowanie optyczne	Niedostateczne natężenie oświetlenia		UWAGA: Stosowania zbyt ciemnych filtrów spawalniczych powoduje pogorszenie widzenia
Promieniowanie optyczne	Uszkodzenia wzroku i skóry na skutek promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego		Okulary, gogle, tarcze lub przyłbice spawalnicze wyposażone w odpowiednie filtry
Czynniki chemiczne i pyły	Narażenie na szkodliwe działanie dymów spawalniczych, w których skład wchodzą m.in.: krzemionka krystaliczna, tlenki żelaza, związki cyny i cynku, związku chromu, związki niklu i berylu, ołów, tlenki manganu oraz takie gazy, jak: tlen, ozon, dwutlenek węgla, tlenki azotu, tlenek węgla		Sprzęt ochrony układu oddechowego w postaci półmasek filtrujących klasy P3, półmasek, masek skompletowanych z filtrami P3 lub sprzętu oczyszczającego ze wspomaganiem lub wymuszonym przepływem powietrza

PRAWNE PODSTAWY DOBORU I STOSOWANIA ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ W UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ W POLSCE

Dyrektywa 89/656/EWG z dnia 30 listopada 1989 roku, o minimalnych wymaganiach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczących stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej w miejscu pracy jest trzecią dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 (1) Dyrektywy Rady 89/391/EWG, z 12 czerwca 1989 roku. Dyrektywa 89/656/EWG określa minimalne wymagania w zakresie doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej. Postanowienia tej dyrektywy zostały przeniesione do prawa polskiego na mocy kodeksu pracy [4] oraz Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [2,3]. Dyrektywa 89/656/EWG została podzielona na trzy części [5]. Pierwsza część dyrektywy dotyczy postanowień ogólnych:
-		przedmiotu dyrektywy;
-		definicji środków ochrony indywidualnej;
-		ogólnych zasad stosowania środków ochrony indywidualnej.
W myśl tych przepisów pracodawca, w przypadku, gdy brak jest możliwości zapobiegania ryzyku u źródła pracodawca powinien dążyć m.in. do stosowania nowych rozwiązań technicznych lub bezpiecznej organizacji pracy, a gdy jest to niemożliwe nadawać priorytet środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej. Część druga dyrektywy dotyczy obowiązków pracodawcy w zakresie doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej. W części tej zostały omówione:
-	postanowienia ogólne dotyczące doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej;
-	konieczność zapewnienia bezkolizyjnego stosowania różnych typów środków ochrony indywidualnej;
-	wymagania dotyczące określenia szczegółowych zasad stosowania środków ochrony indywidualnej w przedsiębiorstwie;
-	konieczność zapewnienia higieny w przypadku stosowania tych samych środków ochrony indywidualnej przez różnych użytkowników;
-	konieczność zapewnienia w ramach przedsiębiorstwa informacji o różnych typach środków ochrony indywidualnej;
-	zasady dostarczania środków ochrony indywidualnej bezpłatnie oraz zapewnienie konserwacji, napraw i wymiany;
-	obowiązek poinformowania pracowników o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie środków ochrony indywidualnej;
-	organizowanie szkoleń i jeśli jest taka potrzeba pokazów używania środków ochrony indywidualnej;
-	obowiązek stosowania środków ochrony indywidualnej jedynie zgodnie z ich przeznaczeniem (instrukcją użytkowania).
W części trzeciej dyrektywy zamieszczone zostały wymagania adresowane do państw członkowskich, dotyczące przeniesienia wymagań dyrektywy do prawa krajowego oraz okresowego przedstawiania Komisji raportu o praktycznym wprowadzeniu postanowień tej dyrektywy. Zgodnie z artykułem 10 państwa członkowskie, co 5 lat powinny przedstawiać Komisji raport o praktycznym wprowadzeniu postanowień dyrektywy, określając w nim punkty widzenia pracodawców i pracowników. W tabeli 1 podano zestawienie wymagań dyrektywy 89/656/EWG oraz odpowiadających im przepisów prawa polskiego. Tabela 1 Zestawienie wymagań dyrektywy 89/656/EWG oraz przepisów prawa polskiego dotyczących doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej
Wymaganie			Dyrektywa 89/656/EWG	Przepisy prawa polskiego
Definicja środków ochrony indywidualnej			Artykuł 2	Par 1, p. 1d). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [2]
Zasada ogólna stosowania środków ochrony indywidualnej			Artykuł 3	Załącznik nr 2, par. 1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - środki ochrony indywidualnej muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności			Artykuł 4 p.1	Artykuł 237⁶ par. 3 Kodeks pracy [4]
Postanowienia ogólne - wymagania dotyczące zastosowanych środków ochrony indywidualnej			Artykuł 4 p.1 i 2	Załącznik nr 2, par. 2 i 3 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - określenie warunków stosowania środków ochrony indywidualnej			Artykuł 4 p. 3	Załącznik nr 2, par. 4 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - stosowanie środka ochrony indywidualnej przez więcej niż jedną osobę			Artykuł 4 p. 4	Załącznik nr 2, par. 5 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - zapewnienie właściwej informacji o środkach ochrony indywidualnej			Artykuł 4 p. 5	Par 1, p. 11b) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - bezpłatne dostarczanie środków ochrony indywidualnej			Artykuł 4 p. 6	Artykuł 237⁶ par. 1 Kodeks pracy
Postanowienia ogólne - zapewnienie prawidłowego działania, dobrego stanu higienicznego środków ochrony indywidualnej			Artykuł 4 p.6	Artykuł 237⁹ par. 2 Kodeks pracy
Postanowienia ogólne - zapewnienie informacji pracownikom			Artykuł 4 p. 7	Par 1, p. 11b) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - organizowanie szkoleń i pokazów używania środków ochrony indywidualnej			Artykuł 4 p. 8	Załącznik nr 2, par. 6.1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny prac
Postanowienia ogólne - stosowanie środków ochrony indywidualnej zgodnie z ich przeznaczeniem			Artykuł 4 p. 9	Załącznik nr 2, par. 6 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Ocena środków ochrony indywidualnej			Artykuł 5	Załącznik 2 par 7 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Zasady stosowania środków ochrony indywidualnej			Artykuł 6	Załącznik 2 par 8 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Informacje dla pracowników			Artykuł 7	Artykuł 237⁸ par. 3 Kodeks pracy
Konsultacje z pracownikami			Artykuł 8	Artykuł 237⁸ par. 3 Kodeks pracy

ZANIM WYPOSAŻYSZ PRACOWNKA W ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ ODPOWIEDZ NA PYTANIA:

Czy możliwa jest eliminacja lub ograniczenie zagrożeń przez:

-	zmianę niebezpiecznych technologii lub maszyn, powodującej powstawanie zagrożeń na bezpieczne;
-	zamianę szkodliwych materiałów stosowanych w procesie produkcji na nieszkodliwe (w procesach spawania wydzielają się szkodliwie dymy i pary);
-	zmianę organizacji pracy (np. skrócenie narażenia pracowników na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych).
-	zastosowanie środków ochrony zbiorowej w postaci np. osłon zabezpieczających przed przypadkowym kontaktem pracownika z gorącymi powierzchniami lub poruszającymi się częściami maszyn lub zapewniania skutecznej wentylacji ogólnej lub miejscowej).

Według ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest obowiązany:

-	zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,
-	zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników
W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

ZASADY DOBORU ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą.

W przypadku, gdy brak jest możliwości zapobiegania ryzyku u źródła pracodawca powinien dążyć m.in. do stosowania nowych rozwiązań technicznych lub bezpiecznej organizacji pracy, a gdy jest to niemożliwe nadawać priorytet środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej.

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu pracy środki ochrony indywidualnej powinny być dostarczane pracownikowi nieodpłatnie.
Natomiast pracownik jest zobowiązany do stosowania środków ochrony indywidualnej, dostarczonych przez pracodawcę.

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej należy ocenić czy środki te spełniają następujące wymagania:

•	są odpowiednie do istniejących zagrożeń oraz poziomu ryzyka;
•	odpowiadają warunkom panującym na danym stanowisku pracy;
•	odpowiadają wymaganiom ergonomicznym i uwzględniają stan zdrowia pracownika;
•	są dopasowane do użytkownika.

Ocena taka powinna obejmować:

•	ocenę ryzyka, którego nie można uniknąć innymi środkami (tzn. identyfikację czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy, określenie części ciała pracownika narażonych na działanie tych czynników oraz ciężkości następstw zagrożeń);
•	określenie wymaganych typów środków ochrony indywidualnej oraz cech, jakie muszą one posiadać, aby skutecznie chroniły przed zidentyfikowanymi zagrożeniami (z uwzględnieniem ryzyka, jakie mogą stwarzać te środki same z siebie);
•	porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej z wymaganiami określonymi na podstawie powyższej analizy.

Ocena ryzyka powinna być powtarzana w przypadku dokonania zmian na stanowisku pracy, np. stosowanych maszyn lub urządzeń ochronnych, organizacji pracy, rodzaju obrabianych materiałów.

Ocenę ryzyka zawodowego można przeprowadzić zgodnie z wytycznymi zawartymi w Polskiej Normie PN-N-18002:2000.

OCENA PRZYDATNOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Po wstępnym dobraniu środków ochrony indywidualnej sprawdź:

•	czy są odpowiednie do poziomu ryzyka zawodowego i warunków stanowiska pracy? Na przykład środki ochrony oczu przeznaczone do ochrony przed pestycydami w rolnictwie (gogle) mogą nie zapewnić odpowiedniej ochrony twarzy podczas pracy przy obróbce mechanicznej metali, kamieni.
•	czy ich zastosowanie nie spowoduje jednocześnie zwiększenia ogólnego poziomu ryzyka zawodowego ? Na przykład okulary chroniące przed odpryskami ciał stałych, wyposażone w osłonki boczne mogą w niektórych przypadkach ograniczać pole widzenia.
•	czy są odpowiednio dopasowane do użytkownika, po wykonaniu niezbędnych regulacji?
•	czy uwzględniają wymagania ergonomiczne oraz stan zdrowia pracownika?
•	czy są określone warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a w szczególności przypadki i czas, w którym powinny być noszone?
•	czy w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności stosowania kilku środków ochrony indywidualnej - środki te dają się dopasować względem siebie (bez zmniejszania ich parametrów ochronnych)? Na przykład zastosowanie półmaski filtrującej może uniemożliwić dopasowanie gogli ochronnych.

INFORMACJE DLA PRACOWNIKÓW

Pracodawco informuj pracowników lub ich przedstawicieli o wszystkich podejmowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia w przypadku stosowania przez nich środków ochrony indywidualnej.
Pamiętaj o konieczności konsultowania w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub z pracownikami rodzajów środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywanych okresów użytkowania tych środków.

SZKOLENIA

Pracodawco pamiętaj, że po przydzieleniu środków ochrony indywidualnej należy:

•	poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie tych środków;
•	zorganizować szkolenia i jeżeli jest taka potrzeba pokazy używania tych środków;
•	określić ich czas i zakres stosowania oraz odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w szczególnych i wyjątkowych sytuacjach (do tego celu możesz wykorzystać informacje podane w instrukcji użytkowania);
•	udostępnić instrukcje użytkowania oraz sprawdzić czy są one zrozumiałe dla pracowników.

Po przeprowadzonych szkoleniach upewnij się, czy wszyscy użytkownicy środków ochrony indywidualnej zostali poinformowani na temat:

•	kiedy powinni stosować środki ochrony indywidualnej;
•	kiedy powinny one zostać naprawione lub wymienione;
•	jakie są ograniczenia w ich stosowaniu.

Okresowo sprawdzaj czy pracownicy stosują środki ochrony indywidualnej.

Nigdy nie pozwalaj na wyjątki od tej reguły, szczególnie w przypadku tzw. prac dorywczych, które "mają zająć tylko chwilę".

Badaj przyczyny nie stosowania środków ochrony indywidualnej oraz podejmuj działania zapobiegawcze.

Faza 2: DOBÓR ODPOWIEDNICH TYPÓW ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Dobór środków ochrony oczu i twarzy
W zależności od procesu spawania i technik pokrewnych stosuje się różne konstrukcje ochron oczu i twarzy. Stosując to kryterium środki ochrony oczu można podzielić na:

-	środki stosowane podczas spawania gazowego, lutospawania oraz cięcia tlenem
-	środki stosowane podczas spawania łukiem elektrycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy

Wszystkie typy ochron wyposażone są w filtry spawalnicze, dostosowane do intensywności promieniowania optycznego (nadfioletu, intensywnego światła i podczerwieni), emitowanego w czasie spawania.

Środki ochrony oczu i twarzy stosowane podczas spawania gazowego, lutospawania oraz cięcia tlenem.
Przy spawaniu gazowym i lutospawaniu stosuje się przede wszystkim gogle spawalnicze (przeważnie z odchylanymi filtrami). W niektórych przypadkach stosowane są również okulary lub przyłbice spawalnicze.

Gogle stosuje się przede wszystkim do spawania gazowego i lutospawania. Nie nadają się one do stosowania podczas spawania łukiem elektrycznym, spawania mikroplazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy, ze względu na potrzebę osłaniania całej twarzy przed intensywnym promieniowaniem nadfioletowym, widzialnym i podczerwonym. Okulary spawalnicze stosowane są głównie przy lutowaniu twardym (luty miedziane, mosiężne, srebrne).

Przyłbice spawalnicze wykorzystywane są głównie w procesach technologicznych wymagających długotrwałego, intensywnego spawania (o dużym natężeniu przepływu gazu).

Środki ochrony oczu i twarzy stosowane podczas spawania łukiem elektrycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy.

Przy spawaniu łukiem elektycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy używa się przede wszystkim przyłbic spawalniczych, tarcz spawalniczych, a w niektórych przypadkach kapturów spawalniczych (zwanych również okularowymi osłonami spawalniczymi).

Klasyczne przyłbice wyposażone w pojedynczy filtr spawalniczy znacznie ograniczają widzialność spawanego przedmiotu. Co powoduje konieczność opuszczania korpusu w momencie zajarzenia łuku spawalniczego lub zapalania próbnego łuku obok właściwej spoiny.
Drugim rozwiązaniem są przyłbice wyposażone w filtry o dwu stopniach ochrony - jaśniejszego filtra obserwacyjnego oraz właściwego filtra, ciemnego. Filtry te rozdzielone są za pomocą daszka o szerokości co najmniej 2 mm. Jasny filtr obserwacyjny umożliwia widzialność spawanego przedmiotu, bez konieczności podnoszenia korpusu przyłbicy. Po zajarzeniu łuku spawalniczego spawacz do obserwacji wykorzystuje właściwy ciemniejszy filtr (UWAGA: Wysokość strefy ciemnej filtra właściwego powinna wynosić co najmniej 25 mm wzdłuż całej szerokości filtra). Filtr właściwy przeznaczony jest do obserwacji procesu spawania i tylko przez ten filtr można obserwować proces spawania. Przy doborze stopni ochrony filtru obserwacyjnego i właściwego należy zawsze stosować taką zasadę, aby różnica między tymi stopniami nie wynosiła więcej niż pięć. Powszechnie stosuje się 4 lub 5 stopień ochrony filtru obserwacyjnego.

Nowoczesnym rozwiązaniem sprzętu spawalniczego są przyłbice wyposażone w automatyczne filtry spawalnicze. Filtry te charakteryzują się stałym lub w przeważającej większości zmiennym stopniem ochrony przeważnie od 9 do 13, samoczynnie przyciemniając pole widzenia w momencie np. zajarzenia łuku elektrycznego lub plazmowego, a po zaniku łuku (w tempie stygnięcia spoiny) samoczynnie rozjaśniając pole widzenia (patrz automatyczny filtr spawalniczy). Dodatkowo przyłbice mogą być wyposażone w układ wentylacyjny, doprowadzający powietrze zza głowy spawacza, co powoduje znaczne ograniczenie ilości wdychanych dymów spawalniczych (pyłów i gazów), powstających podczas spawania lub uchwyty umożliwiające zamontowanie sprzętu filtrującego z wymuszonym przepływem powietrza.

Kaptury spawalnicze stosowane są najczęściej w miejscach trudno dostępnych i wymagających zmiennego ustawiania głowy i ciała.

Tarcza spawalnicza - przeznaczona jest do ochrony oczu, całej twarzy i szyi spawacza. Podstawowym ograniczeniem zastosowania tarczy spawalniczej jest konieczność trzymania jej w ręku podczas spawania, co znacznie zmniejsza swobodę ruchów pracownika, np. uniemożliwiając przytrzymanie spawanego przedmiotu.

Większość osłon spawalniczych wyposażona jest w szybki ochronne. Ich zadaniem jest ochrona oczu oraz filtrów przed gorącymi odpryskami ciał stałych. W zależności od przeznaczenia szybek wykonuje się je ze szkła lub z poliwęglanu. Podczas spawania szybki te wymienia się dość często po ich uszkodzeniu i zmatowieniu.

Zasady doboru filtrów spawalniczych

Dobór filtrów do spawania gazowego, lutospawania i cięcia strumieniem plazmy przy użyciu acetylenu

Stosowany stopień ochrony filtru¹⁾ przy spawaniu gazowym i lutospawaniu
Czynność	q = strumień objętości acetylenu, w litrach na godzinę
Czynność		q ≤ 70	70 < q ≤ 200	200 < q ≤ 800	q > 800
Spawanie i lutospawanie metali ciężkich²⁾	4	5	6	7
Spawanie przy użyciu emitujących topników (szczególnie stopów metali lekkich)	4a	5a	6a	7a
¹⁾W zależności od warunków stosowania mogą być użyte kolejne większe lub kolejne mniejsze stopnie ochrony. ²⁾Określenie "metale ciężkie" stosuje się do stali, miedzi i jej stopów itp.

Dobór filtrów do cięcia tlenem

Stosowany stopień ochrony filtru¹⁾ przy cięciu tlenem
Czynność	q = strumień objętości tlenu, w litrach na godzinę
Czynność		900 < q ≤ 2000	2000 < q ≤ 4000	4000 < q ≤ 8000
Cięcie tlenem	5	6	7
¹⁾W zależności od warunków stosowania mogą być użyte kolejne większe lub kolejne mniejsze stopnie ochrony.

Dobór filtrów do spawania łukiem elektrycznym i spawania mikroplazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy przy użyciu łuku

Proces spawania lub technik pokrewnych	Natężenie prądu [A] - stopień ochrony filtru
Elektrody otulone	(20-40)¹⁾ - 9²⁾; (40-80) - 10; (80-175) - 11; (175-300) - 12; (300-500) - 13; (>500) - 14
MIG metali ciężkich	(80-100) - 10; (100-175) - 11; (175-300) - 12; (300-500) - 13; (>500) - 14
MIG stopów lekkich	(80-100) - 10; (100-175) - 11; (175-250) - 12; (250-350) - 13; (350-500) - 14 (>500) - 15
TIG wszystkich metali i stopów	(2-20) - 9; (20-40) - 10; (40-100) - 11; (100-175) - 12; (175-250) - 13; (250-400) - 14
MAG	(40-80) - 10; (80-125) - 11; (125-175) - 12; (175-300) - 13; (300-450) - 14; (>450) - 16
Żłobienie elektropowietrzne	(125-175) - 10; (175-225) - 11; (225-275) - 12; (275-350) - 13; (350-450) - 14; (>450) - 15
Cięcie strumieniem plazmy	(60-150) - 11; (150-250) - 12; (250-400) - 13
Spawanie mikroplazmowe	(0,1-0,4) - 3; (0,4-0,6) - 4; (0,6-1) - 5; (1-2,5) - 6; (2,5-5) - 7; (5-10) - 8; (10-15) - 9; (15-30) - 10; (30-60) - 11; (60-125) - 12; (125-225) - 13; (225-450) - 14; (>450) - 15

Użyto następujących skrótów:

-	Symbol MIG odpowiada spawaniu elektrodą topliwą w osłonie gazu obojętnego.
-	Symbol MAG odpowiada spawaniu elektrodą topliwą w osłonie gazu aktywnego chemicznie.
-	Symbol TIG odpowiada spawaniu elektroda wolframową w osłonie gazu obojętnego.
-	Żłobienie elektropowietrzne odpowiada użyciu elektrody węglowej i sprężonego strumienia powietrza stosowanego do wydmuchiwania stopionego metalu.

¹⁾Natężenie prądu (w amperach).
²⁾Stopień ochrony filtru.


Filtry spawalnicze (o stałym stopniu ochrony)	Automatyczny filtr spawalniczy (o zmiennym stopniu ochrony)

Rękawie spawalnicze

Ochrona rąk przed odpryskami stopionych metali - rękawice wykonane ze skór chromowych o wyprawie termoodpornej (skóry bydlęce i świńskie), podszewka impregnowana niepalnie. Rękawice spawalnicze powinny być szyte nićmi niepalnymi. Rękawice spawalnicze do spawania argonowego, przy którym wymagana jest szczególna zdolność manipulowania palcami rąk, wykonuje się z gładkiego lica koziego, końskiego lub świńskiego

Obuwie dla spawaczy

Obuwie dla spawaczy może być obuwiem bezpiecznym lub ochronnym, w zależności od tego czy jestwyposażone w podnoski wytrzymałe na uderzenie z energią 200 J czy energią 100 J. Powinna być stosowana konstrukcja obuwia typu B lub C (trzewiki lub półsaperki). Obuwie powinno być odporne na działanie iskier i odprysków gorących metali. Z tego względu obuwie powinno być wykonane ze skóry odpornej na działanie czynników gorących. Istotna jest odporność skóry na przepalenie (minimum 20 s/mm) i skurcz powierzchniowy po ogrzewaniu (maksimum 30%). Do ochrony przed wpadaniem do wnętrza obuwia iskier i gorących odprysków stosuje się, zamiast sznurowania, klapy zapinane na tzw. bezpieczne sprzączki, otwierające się przy pociągnięciu za pasek zapinający. Obuwie może być dzięki nim łatwo zrzucone, jeśli gorący odprysk dostanie się do wnętrza przez otwór cholewki. Spody obuwia powinny być olejoodporne. Jako przykład obuwia dla spawaczy mogą służyć trzewiki chroniące przed urazami mechanicznymi i olejami oraz działaniem iskier i odprysków gorących metali przedstawione na rysunku. Wierzchy trzewików (przyszwy, obłożyny, klapa zabezpieczająca) są wykonane ze skór bydlęcych żaroodpornych lub dwoin krytych, podszewki przyszew i zapiętki - z dwoiny bydlęcej. Spody są wykonane z gumy olejoodpornej. Trzewiki mają stalowe podnoski zabezpieczające palce stóp przed uderzeniem. W celu zwiększenia komfortu wnętrza obuwia zastosowano pod ochronę palców wkładkę z pianki poliuretanowej. Wierzch stopy chroni klapa, zabezpieczająca przed wpadaniem iskier do wnętrza trzewika, zapinana z boku na tzw. bezpieczną sprzączkę. Trzewiki mogą być stosowane w przemyśle stoczniowym, hutniczym, maszynowym, na stanowiskach spawacza oraz takich, na których występuje narażenie stóp na działanie iskier i gorących odprysków; można je stosować w pomieszczeniach o podwyższonej temperaturze, jak również w miejscach, w których pracownicy poruszają się po powierzchniach zanieczyszczonych olejami i smarami. Trzewiki nie powinny być używane w miejscach o gorących powierzchniach, gdyż spody gumowe olejoodporne mogą ulec zniszczeniu.

Odzież dla spawaczy

Do grupy odzieży chroniącej przed czynnikami gorącymi należy odzież dla spawaczy. Są to najczęściej ubrania lub kombinezony uszyte z tkanin impregnowanych przeciwpalnie i o odpowiednich właściwościach dielektrycznych oraz odporności na działanie drobnych rozprysków płynnego metalu. Powszechnie stosowane są również fartuchy dla spawaczy wykonane ze skór. Konstrukcja odzieży powinna uniemożliwiać zatrzymywanie się na odzieży stopionego metalu. Odzież raczej nie powinna zawierać kieszeni. Jeżeli spodnie posiadają kieszenie i nie powinny one być odchylone od bocznego szwu o kąt większy niż 10^o. Spodnie nie powinny mieć zakładek i mankietów. Zapięcia powinny być tak projektowane by nie tworzyły otworów i fałd.
Odzież powinna być tak zaprojektowana aby uniemożliwiała przewodzenie prądu elektrycznego z zewnątrz do wewnątrz. Kryteria certyfikacji Centralnego Instytutu Ochrony Pracy dla odzieży dla spawaczy przyjęto, iż opór elektryczny skrośny nie może być mniejszy niż 1x 10⁵ Ω. Wymagania dla odzieży ochronnej dla spawaczy przedstawia norma PN-EN 470-1. Podstawowe wymagania bezpieczeństwa dotyczą: rozprzestrzeniania płomienia - materiały powinny być niepalne, odporność na działania kropli stopionego metalu.

Odzież ochronna dla spawaczy nie zapewnia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Podczas spawania łukowego najważniejsze dla zachowania bezpieczeństwa jest zastosowanie odpowiednich warstw izolacyjnych miedzy elektrycznie przewodzącymi częściami wyposażenia. Efekt elektrycznej izolacyjności odzieży ochronnej dla spawaczy będzie zmniejszany przez zawilgocenie, zmoczenie lub pot, wzrost zawartości tlenu w powietrzu zmniejszy właściwości ochronne odzieży przed działaniem płomienia. Należy zachować szczególną ostrożność podczas spawania w małych przestrzeniach jeśli doprowadzane powietrze jest wzbogacane w tlen.

Faza 3: ZAKUP I UDOSTĘPNIANIE ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zakupienia niewygodnych środków ochrony indywidualnej należy przeprowadzić dobór tych środków w porozumieniu z pracownikami. Pracownicy i (lub) ich przedstawiciele powinni być informowani o wszystkich podejmowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia w przypadku stosowania przez nich środków ochrony indywidualnej.

Dobierając środki ochrony indywidualnej należy poszukiwać kompromisu między potrzebą zapewnienia skutecznej ochrony oczu i twarzy, a wymogami procesu produkcyjnego

Na przykład:

Zamiast narzucać pracownikom model ochrony zapewniający najwyższy poziom bezpieczeństwa, ale nie zapewniający komfortu użytkowania lepszym rozwiązaniem jest zaproponowanie modelu o niższych parametrach ochronnych za to wygodniejszego w noszeniu. Dzięki temu istnieje większa szansa, że ochrona będzie przez pracowników stosowane podczas pracy.

Zamiast narzucać pracownikom obowiązek noszenia okularów ochronnych na terenie całego przedsiębiorstwa, można wydzielić i oznakować strefy, w których wymagane jest bezwzględne stosowanie okularów.

UWAGA: Znaki bezpieczeństwa mogą być użytecznym narzędziem przypominającym pracownikom o konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej oraz pozwalającym na określenie stref, w których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej.

Dostawa środków ochrony indywidualnej

Po otrzymaniu od dostawcy zamówionych środków ochrony indywidualnej należy sprawdzić, czy spełniają one wymagania ujęte w zamówieniu. W tym celu należy:

-	sprawdzić oznaczenia znajdujące się na wyrobach lub opakowaniach;
-	zapoznać się z instrukcją użytkowania.

W załączniku 5 podano wyjaśnienie symboli znakowania środków ochrony oczu i twarzy.

Instrukcja użytkowania środków ochrony oczu i twarzy powinna zawierać informacje dotyczące:

-	czyszczenia, konserwacji, dezynfekcji oraz przechowywania wyrobów;
-	obszaru stosowania oraz parametrów ochronnych;
-	ograniczeń w stosowaniu;
-	wyjaśnienia symboli znakowania, znajdujących się na wyrobie.

Udostępnianie środków ochrony indywidualnej

Przydzielając środki ochrony indywidualnej należy:

-	poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie środków ochrony indywidualnej;
-	zorganizować szkolenia i jeżeli jest taka potrzeba pokazy używania tych środków (np. w przypadku stosowania sprzętu ochrony układu oddechowego lub sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości)
-	zapewnić, że środki ochrony indywidualnej będą stosowane jedynie zgodnie ze swoim przeznaczeniem określonym w ich instrukcji użytkowania (z wyłączeniem szczególnych i wyjątkowych sytuacji)
-	zapewnić, aby instrukcje użytkowania były dostępne oraz zrozumiałe dla pracowników.

Po przeprowadzonych szkoleniach upewnij się, czy wszyscy użytkownicy środków ochrony indywidualnej zostali poinformowani na temat:

-	kiedy powinni stosować środki ochrony indywidualnej;
-	kiedy powinny one zostać naprawione lub wymienione;
-	jakie są ograniczenia w ich stosowaniu.

Nadzoruj stosowanie środków ochrony indywidualnej

Ponieważ środki ochrony indywidualnej są ostatnim elementem zabezpieczającym pracownika (po zastosowaniu innych metod prewencji), bardzo ważne jest ich stosowanie w czasie całego czasu ekspozycji na zagrożenie.

Nigdy nie pozwalaj na wyjątki od tej reguły, szczególnie w przypadku tzw. prac dorywczych, które "mają zająć tylko chwilę".

Badaj przyczyny nie stosowania środków ochrony indywidualnej oraz podejmuj działania zapobiegawcze.

Konserwacja środków ochrony oczu i twarzy

Środki ochrony oczu i twarzy wymagają starannego obchodzenia się z nimi. Powinny być one odpowiednio przechowywane po zakończeniu użytkowania (na przykład w suchej, czystej szafce, a w przypadku małych przedmiotów, takich jak okulary dodatkowo w pudelku lub futerale).
Środki ochrony oczu i twarzy powinny być utrzymywane w czystości i odpowiednio naprawiane, zgodnie z instrukcją konserwacji dostarczoną przez producenta. Instrukcja ta powinna zawierać również informacje dotyczące zalecanych okresów wymiany lub czasu użytkowania. Środki ochrony indywidualnej są z zasady przeznaczone do osobistego użytku.
Jeżeli okoliczności wymagają, aby dany sprzęt był noszony przez więcej niż jedna osobę, podejmij odpowiednie działania w celu zapewnienia aby takie użytkowanie nie stwarzało jakichkolwiek problemów zdrowotnych lub higienicznych dla różnych użytkowników.
Środki ochrony oczu i twarzy uszkodzone lub nadmiernie porysowane powinny być niezwłocznie wycofywane z użytkowania.
Proste konserwacje mogą być prowadzone przez przeszkolonych pracowników. W przypadku skomplikowanych napraw, powinny być one wykonywane przez specjalistyczny personel. W celu zapobieżenia niepotrzebnej stracie czasu, sugerowane jest aby w przypadku konieczności wymiany odpowiednie środki ochrony indywidualnej były zawsze dostępne i gotowe do użytku.

UWAGA: W myśl kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić pranie, konserwację, naprawę, odpylanie lub odkażanie środków ochrony indywidualnej