MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Planowanie przestrzenne chce spojrzeć w jak najdalszą przyszłość. PROGNOZA - na daleką przyszłość, załatwia sprawy generalne. PLAN - prawny dokument; obowiązujący; przyjęty przez Radę Gminy; wiąże władzę, inwestorów, mieszkańców. PROJEKT - element realizacyjny; ma postać budynkową. Zagospodarowanie przestrzenne musi brać pod uwagę wymagania: ładu przestrzennego, architektoniczne i krajobrazowe kraju, ochrony środowiska, zdrowia oraz ochrony życia i mienia, wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury, walory ekonomiczne przestrzeni i prawo własności, potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa. Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym należy do zadań własnych gminy. Projekt planu do wglądu publicznego, protesty może złożyć każdy obywatel (odrzuca je Rada Gminy, odpowiada na nie zbiorowo), zarzuty (składa właściciel terenu, którego dotyczy plan), Rada Miejska pisemnie odpowiada na zarzut petentowi. Odszkodowania ! Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. STUDIUM UWARUNKOWAŃ ROZWOJU MIAST: STUDIUM UWARUNKOWAŃ ROZWOJU MIAST: koncepcja przestrzenna rozwoju miasta na daleką przyszłość, nie jest dokumentem prawnym, wiąże władze gminne, rada gminy jest autorem opracowania (zleca to wykonanie odpowiednim komisjom arch.- urbanistycznym powołanym przez radę gminy, fachowców), studium przyjęte przez rade gminy staje się prawem, nie można wydawać warunków zabudowy na podstawie studium, studium jest pewnym wzorem do którego będzie dążyć gmina, dokument własny rady gminy i urzędu gminy, wybiega w przód na długi czas. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające z: dotychczasowego zagospodarowania przestrzennego, uzbrojenia, przeznaczenia terenu, występowanie obiektów i elementów chronionych, stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego, rolniczego, gospodarczo-naturalnego, sprawa własności gruntów, jakość życia mieszkańców, zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Określa się w szczególności: obszary objęte lub wskazane do objęcia ochroną na podstawie przepisów szczególnych, lokalne wartości zasobów środowiska przyrodniczego i zagrożenia środowiska, obszary rolne przestrzeni produkcyjnej w tym wyłączone z zabudowy, obszary przewidywane pod zabudowę ze wskazaniami obszarów z przeznaczeniem inwestycyjnym, warunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej w tym tereny przeznaczone na cele sportowe i budowanie oczyszczalnię ścieków. PLANOWANIE REGIONALNE: Planowanie regionalne jest prowadzone przez wojewodów. Robi to przy pomocy fachowców opracowujących badania i analizy. Prace regionalne podejmowane są w stosunku do rozmieszczenia ludności i inwestycji, które leżą po stronie decyzji rządowych. Nie podejmuje się tu żadnej zasadniczej dyskusji z planami lokalnymi. Wojewodowie do planów wprowadzają informacje ze studium uwarunkowań. Wykonuje je wojewoda jako przedstawiciel władzy rządowej. Zanim wojewoda przystąpi do planowania regionalnego musi opracować studium rozwoju województwa. Jest on wykonywany dopiero od kilku lat i nie wiadomo dokładnie jak ma wyglądać. Podstawowym dokumentem wojewody zatwierdzonym przez sejmik województwa jest plan zagospodarowania województwa uchwalany przez sejmik województwa. Uwzględnia się w nim zadania rządowe, zadania gminne są w gestii wójta (burmistrza, prezydenta). Pragmatyka planowania regionalnego: podstawowe elementy sieci osadniczej, rozmieszczenie struktury społecznej i technicznej, wymagania w zakresie ochrony dóbr kultury, ochrony środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem obszarów szczególnych. Wojewoda musi prowadzić rejestr zadań rządowych - wprowadza się do niego te elementy, które wcześniej są opracowane w resortach. W planie zagospodarowania województwa uwzględnia się zadania sejmiku służące realizacji podporządkowanych zadań publicznych (wpisywane są do rejestru prowadzonego przez sejmik województwa). Taki projekt, prognoza rozwoju województwa musi być uzgodniony z prezesem Urzędu Rozwoju Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast oraz z organami gmin, powiatów i miast na prawach powiatu. Te uzgodnienia są bardzo ważne, bo gmina dowiaduje się o planach rządowych. Uchwała sejmiku województwa w sprawie planu zagospodarowania przestrzennego-> Dzienniku Województwa. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa nie jest aktem prawa miejscowego. Jest dokumentem w obrocie między władzą samorządową a rządową.Według Towarzystwa Urbanistów Polskich póki plan ten nie będzie miał pokrycia bankowego to będzie tylko prognozą. KRAJOBRAZ ZURBANIZOWANY Typy krajobrazu: miejski z charakterystycznymi odmianami krajobrazu miasta zabytkowego, przełomu stuleci oraz współczesnego; krajobraz urbanizacji z odmianami krajobrazu: przedmieść i stref zurbanizowanych. Ze względu na punkt widzenia krajobrazu: wnętrz miast i osiedli, panoram. KRAJOBRAZ OTWARTY: zabytkowy i niezabytkowy, przydatny i nieprzydatny dla rekreacji, harmonijny i dewastowany. ARCHITEKTURA PRZEŁOMU XIX I XX W. Secesja: opera paryska Garniera. Pierwsze obiekty secesyjne w Belgii. Austria- Wagner (stacje kolei miejskiej); Brussela- Horta- pierwszy obiekt secesyjny- Moison Tassel. Secesja- odrzucenie detalu historycznego, wprowadzenie własnego detalu, miękkie linie roślinne. na pograniczu secesji i ekspresjonizmu- Gandi (Barcelona- kościół Segrada Familia). Ekspresjonizm- Hala Stulecia. Pierwsze obiekty modernistyczne. Gropies- cofa słupy za elewację. MOSTY, WYSTAWY ŚWIATOWE, SZKOŁA CHICAGOWSKA - wpływ konstrukcji na kształtowanie budowli w XIX w. Mosty- Pierwszy most o konstrukcji żeliwnej powstał na rzeczce Severn w Anglii w latach 1775-1779 (zaprojektowany przez architekta Thomasa F. Ritcharda). Pierwszy żeliwny most na kontynencie został zbudowany w 1794 roku na Dolnym Śląsku w Strzegomce. Most kolejowy przez zatokę Firth of Forth w Anglii wybudowany w 1891 roku .( Rozwój kolejnictwa był związany z rozwojem mostownictwa). Roberta Maillarta na początku XX wieku- mosty żelbetowe. Do najbardziej znanych należą współczesne mosty wiszące. Jednym z najsłynniejszych jest most Golden Gate, łączący San Fransisco z hrabstwem Martin, zaprojektowany przez Josepha Straussa. Inne przykłady mostów: Największym mostem wiszącym na świecie jest most im. Verrazano zbudowany nad wejściem do portu w Nowym Jorku.Najdłuższy na świecie most (ponad 12 km) również leży w Europie. Most noszący imię Vasco da Gamy leży w Portugalii i łączy brzegi rzeki Tag w Lizbonie.Tower Bridge w Londynie Wystawy światowe Pierwszą była Wielka Wystawa Przemysłu Wszystkich Narodów, która odbyła się w 1851 roku w Pałacu Kryształowym (Crystal Palace) w londyńskim Hyde Parku-telegraf. Crystal Palace-projekt outsidera: Josepha Paxtona. W 1889 r. W Paryżu odbyła się najbardziej sławna wystawa. Tym razem podziwiana była Wieża Eiffel'a, która miała być ukoronowaniem konstrukcji z żelaza. Jednymi z najważniejszych eksponatów wystaw były same budowle. Szkoła chicagowska to w architekturze określenie wczesnomodernistycznych trendów w twórczości architektów działających w Chicago pod koniec XIX i na początku XX w. W Europie w tym samym czasie rozwijała się architektura secesji. Wybrane przykłady szkoły chicagowskiej: Mainwright Building, Alder & Sullivan , Second Leiter Building, William LeBaron Jenney, 1889- 1891, dom towarowy Carson, Pirie, Scott, Louis Sullivan. Wybrani przedstawiciele szkoły chicagowskiej: Dankmar Alder, Daniel Burnham, Louis Sullivan. ROZWÓJ WARSZAWY DO ROKU 1600 ROKU Ok. 1285 następuje lokalizacja Warszawy poza osadą, która traci na znaczeniu.W 1343 r Warszawa stała się stolicą Mazowsza. Wisła płynie bardzo blisko skarpy. Wał wybudowano jako ochronę, z drugiej strony nie było fortyfikacji. Średniowiecze - Gród Jazdów, Gród Brudno. Ma niewielki obszar, co jest powodem przeludnienia miasta. Rozpoczyna się budowa przedmieść. Jazdów zniszczony w XIII w. Rozbudowa Gradu Świętojańskiego i Czerskiego. Działki 360 m2 . Powstaje wiele kościołów: Paulinów (XIV w.), św. Anny, Najświętszej Marii Panny (1411 - jedyny prawdziwie gotycki), drewniany św. Krzyża. Rozbudowa Śródmieścia wzdłuż ul. Długiej, z kościołem św. Trójcy, okolice Genewskiej. Warszawa zyskuje na znaczeniu: Bona, sejmy, elekcje królów. 1564 - 14 tyś. mieszkańców. 1568 - powstaje pierwszy stały most, funkcjonował ok. 30 lat. XVI wiek - zbudowano Barbakan - gotycki z attyką renesansową. 1580 - budowa wodociągu dla Starego Miasta. 1600 - budowa wodociągu dla Nowego Miasta. 1596 - przeniesienie stolicy do Warszawy - duże zainteresowanie miastem magnaterii. Zaczynają powstawać jurydyki - miasteczka będące własnością magnaterii, zakonów. ROZWÓJ WARSZAWY DO 1800 ROKU: 1603 - zniszczono pierwszy stały most na Wiśle. 1607 - wielki pożar Warszawy. Rozpoczęto odbudowe po zniszczeniach. Budowano kamienice trzytraktowe (przed pożarem były dwutraktowe). 1596 - przeniesienie stolicy do Warszawy - duże zainteresowanie miastem magnaterii. Zaczynają powstawać jurydyki - miasteczka będące własnością magnaterii, zakonów. W XVII wieku powstało 26 jurydyk - były one konkurencją dla Starej Warszawy. Powstaje wiele kościołów, np.: kościół Jezuitów na Starym Mieście przy Katedrze św. Jana (manierystyczny), kościół Dominikanów przy Freta (1608 - początek budowy). XVII wiek - budowa kolumny Zygmunta przez Władysława IV. W rozwijającym się mieście powstał problem zaopatrzenia w wodę, z tego powodu rozpoczęto budowę studni. 1621-1624 - budowa wałów w obawie przed Turkami. 1657 - walki (Potop Szwedzki) - olbrzymie straty, największe na przedmieściach. 3 lata po walkach istniało tylko 63% budynków sprzed walk. Do 1667 modernizowano 3 wjazdy do Warszawy: przez Krakowskie Przedmieście, Długą i Senatorską. Taka inwestycja segregowała miasto. Koniec XVII wieku - budowa barokowej siedziby Sobieskich w Wilanowie. Powstaje Marylin (??) - targowisko dla towarów luksusowych i kupców zagranicznych. I połowa XVIII w. - budowa osi saskiej. 1743-1763 - działalność Komisji Brukowej. Czasy Stanisława Augusta - czasy manufaktur. Na terenie Warszawy dział szereg zakładów przemysłowych. Wielkość miasta: 1655 - 18 tyś. mieszkańców, 1790 - 100 tyś mieszkańców (wzrost 4-5 krotny przez 40 lat). W baroku powstał kanał Piaseczyński. Na jego przedłużeniu jest koryto Wisły. Stanisław August: przebudowa Zamku, budowa Łazienek, budowa kościoła Ewangelickiego, przebudowa kościoła św. Anny, budowa kościoła św. Aleksandra. ARCHITEKTURA WARSZAWY W LATACH 1920- 1939: Okres nieplanowanego rozwoju- układ ulic określony na mocy geodezyjnej. Jest to ciągle okres elektywizmu- łączenie form. Powstaje Most Poniatowskiego (Schiller- ozdoby na moście); kościoły: św. Floriana i Wojciecha, hale targowe: Mirowska i na Koszykach, najwyższy budynek Warszawy - Pasta. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Warszawę ogłoszono stolicą państwa-zaczyna się budować obiekty użyteczności publicznej: 1919- Wydział Architektury, 1915- Wydział Inżynierii Lądowej, 1920 powstaje Muzeum Wojska Polskiego, 1928 Biblioteka Narodowa. Architekci: Lalewicz (architekt klasycyzujący, np. Bank na Nowogrodzkiej), Mączyński (kościoły i budynki użyteczności publicznej np. Ministerstwo Oświaty na Szucha), Świerczyński (architekt rządowy, który buduje dużo dla rządu: BGK, Ministerstwo Infrastruktury), Sosnowski (budował kościół na placu Narutowicza, nawołujący do architektury romańskiej), Gutt (zlecono mu wybudowanie teatru na miejscu Pałacu Ujazdowskiego), Przybylski (tuż przed wojną buduje Teatr Polski). Zespoły: Lachert- Szanajca- pod wpływem Corbusiera, Małżeństwo Brukalskich- budują mieszkaniówkę dość skromną na Żoliborzu, swój własny dom też na Żoliborzu; Syrkurowie- budują bardzo luksusowe domy, ale i domy dla robotników na Rakowcu. ARCHITEKTURA WARSZAWY W LATACH 1945- 1955 Zniszczenia po Powstaniu Warszawskim były bardzo duże, ale równie duże były zmiany w krajobrazie Warszawy, które poczyniono po 1945 roku - w czasie tzw. odbudowy stolicy. Podjęto uchwałę o odbudowie Warszawy jako stolicy Polski. 14 lutego 1945 powołane zostało Biuro Odbudowy Stolicy pod kierownictwem Romana Piotrowskiego. I okres 1945-49 - ogromne znaczenie mają tu sprawy polityczne. Nawiązanie do architektury sprzed 1939 r. W 1949 r. zebranie architektów partyjnych i zaczyna się socrealizm. Socrealizm nakazywał artystom eksponować "formy narodowe" i "socjalistyczną treść". Socrealizm (obowiązujący w Polsce tylko kilka lat) pozostawił po sobie wiele wartościowych dzieł architektonicznych. Najbardziej monumentalne założenia zaczerpnięte zostały z ulubionej przez teoretyków tradycji klasycznej (->kolumnady, założenia osiowe). Sięgano w owym okresie również do kameralnych wzorów architektury XVIII wieku i międzywojennego modernizmu.Socrealizm - architektura nastawiona na konkurowanie z Zachodem, bogata, wykorzystująca. Odbudowujący Warszawę architekci zostali podporządkowani czy raczej przyporządkowali do celów stricte politycznych. Miała zostać wymazana rola architektury warszawskiej jako architektury kapitalistów, kleru i zamożnej klasy średniej. W tym celu nie odbudowywano niektórych budowli pozwalając im niszczeć, by je w końcu rozebrać. Często odbudowywano pozbawiając budowle pierwotnego kostiumu, np. bogatego w ornamenty rokokowego lub barokowego.Specyficzną metodę stosowano w stosunku do kościołów - odbudowując w pompatyczny i propagandowy sposób jeden kościół, np. kościół św. Anny na Krakowskim Przedmieściu a pozwalając na niszczenie wszystkim pozostałym. Na początku lat 50-tych PKiN. I okres odbudowy - Gmach PW jest odbudowany. Symbolem tego okresu jest CEDET (Centralny Dom Towarowy)- dzisiejszy Smyk. Autorami byli Ignatowicz i Romański. Dużo realizacji tego okresu: trasa WZ, Mariensztat - Sigalin, osiedla Muranów i Mirów, odbudowuje się kościoły, prof. Marzyński; Pniewski- rozbudowa ministerstwa komunikacji, Rozbudowa Sejmu - Pniewski, NBP, GUS (Jan Gutt), PKiN, MDM - zespół z Sigalinem, Ministerstwo Rolnictwa, Stadion Dziesięciolecia - Jerzy Hryniewiecki. ARCHITEKTURA WARSZAWY W LATACH 1955 - 1989 Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych w Polsce przez krótki okres panuje socrealizm. Najbardziej znanym budynkiem Warszawy pochodzącym z tamtego okresu jest Pałac Kultury i Nauki. Przebudowano część głównej ulicy Warszawy Marszałkowskiej, poszerzając ją i kończąc obszernym placem, który nazwano później Placem Konstytucji. MDM miała być polskim oryginalnym wkładem do socrealizmu, jakby w zgodzie z zaleceniem Stalina o narodowej formie, różniącym się od moskiewskich wzorów. W ostateczności powstała dzielnica mieszkaniowa rzekomo "robotnicza", składająca się z wielkich bloków mieszkalnych o klasycyzującym detalu, z centralnym placem zdobionym rzeźbą architektoniczną (projektowano postacie Włókniarza, Górnika, Rolnika, Kolejarza, Nauczycielki, Przedszkolanki i Murarza) i kandelabrami. 22 lipiec 1955 r. - oddanie do użytku PKiN (PKiN mimo swoich typowo polskich renesansowych attyk do złudzenia przypomina budowle w Moskwie wznoszone na polecenie Stalina. Autorem projektu pałacu z Warszawy jest Lew Rudniew.) Okres Gomułki: powstaje normatyw mieszkaniowy. Mieszkania mają prawidłowy układ, ale małą powierzchnię.Typowe było M3 z niedoświetloną lub ślepą kuchnią. Budynki o małej ilości ścian wewnętrznych => małe straty ciepła. W budynkach panowała tendencja by dużo mieszkań było obsługiwanych przez jedną klatkę. Szerokość budynku wynosiła 20 - 22 m. taki typ mieszkań funkcjonował do lat 70 - tych. W latach 60 - tych powstają piękne elewacje na Osi Saskiej. Pniewski realizuje budowę hotelu Dom Chłopa. 1965 r. - umiera Pniewski i w tym samym roku Teatr Wielki zostaje oddany do użytku. 1960 r. - rozpisany zostaje konkurs na Trasę Łazienkowską, który wygrywa zespół z Politechniki Warszawskiej. Realizację projektu prowadzi Sigalin. Okres Gierka Lata 70 - następuje ogólne rozluźnienie, wielkie, efektowne inwestycje np. hotel Forum.1975 r. - oddanie do użytku Dworca Centralnego, Trasa Łazienkowska, Mariottu. W latach 80 - tych następuje wzmożona rozbudowa jednorodzinna (Wilanów). ARCHITEKTURA WARSZAWY PO ROKU 1989 Coraz intensywniejsza staje się zabudowa Warszawy, a przez to następuje rozrost aglomeracji warszawskiej. Charakterystyczna staje się różnorodność form w architekturze oraz brak spokoju. Dzia lalność architektów zagranicznych. Zbudowano: Warszawskie Centrum Finansowe przy udziale A. Epstein & Sons International, Kohn Pedersen Fox Associates (amerykańscy architekci) oraz Skrzypaczka (polskiego architekta). 2000 r. - zbudowano Wieżowiec PZU. W budowie brali udział architekci: Tadeusz Spychała, Wojciech Popławski, Willibald Furt. 2001 r. - zbudowano Wieżowiec TPSA - patrząc na niego ma się wrażenie, że powstał z przypadkowego posklejania wielu brył, walców i prostopadłościanów. Najwięcej uwagi wzbudza pewien detal architektoniczny: filar odchylony od pionu o 14 stopni, w którym porusza się z prędkością 2,5 m/s panoramiczna winda. Trzy najwybitniejsze zespoły architektów polskich: JEMS : Jagiełło, Miłobędzki, Szczepanie (zespoł mieszkaniowy na ul. Hozjusza, Agora na ul. Czerskiej, własna pracownia na południe od Łazienek; Zespół Kryszałowicza- Liczy około 50 osób. zrealizowali: Focus przy trasie Łazienkowskiej, hotel na lotnisku, budynek LOT - u, Zespół M. Budzyńskiego- zrealizował: Sądu Najwyższego, BUW. Charakterystycznym obiektem architektury Warszawy po 1989 r. jest Holland Park oraz Gmach Giełdy Warszawskiej (St. Fiszer). ARCHITEKTURA NA ŚWIECIE W LATACH 1918 - 1939 Lata 1918 - 1939 Okres międzywojenny (te lata dotyczą Europy, nie świata) 1918 - koniec I wojny światowej. Pojawiają się 2 prądy. Na początku dominujący jest ekspresjonizm (Mendelsohn). Mendelsohn: Oserwatorium Einsteina. Ekspresjonizm to ciąg dalszy secesji, bez detali secesji. Dalej zwycięża modernizm i zaczyna dominować. Równocześnie w hitlerowskich Niemczech i ZSRR zwyciężają prądy nawiązujące do architektury klasycznej.1918 - 1939 → modernizm + ekspresjonizm. Okres między wojnami to czas 4 wielkich architektów: Le Corbusier - głosi kult maszyny, kult prostej architektury, budynek powinien oderwać się od Ziemi, żeby nie zajmować powierzchni, nie musi mieć dachu, zamiast niego tarasy. Dom może być budowany przez maszyny. Dom jest skierowany do Słońca. Frank Lloyd Wright - działa w USA, reprezentuje architekturę organiczną, czyli wnikającą w krajobraz, realizuje domy preriowe (jednorodzinne), nazywane tak ze względu na ich dopasowanie do krajobrazu i szereg innych; Ludwig Mies van der Rohe - Niemiec, używa hasła „mniej znaczy więcej“, propaguje prostą architekturę, mało detali. np. osiedle Weissenhof w Stutgarcie oraz pawilon niemiecki w Barcelonie. Walter Gropius - dydaktyk, w 1919 r. założył szkołę architektury Bauhaus; architektekt powinien mieć przygotowanie. Szkoła uczy poprzez majstra do architekta, pełne przygotowanie do zawodu, kontakt z materiałem; ściąga znanych architektów, rzeźbiarzy, malarzy. ARCHITEKTURA NA ŚWIECIE W LATACH 1949-70 Po '45 r. odbudowa zniszczonych miast, np. odbudowa Hawru (port) przez Gustawa Perreta. W USA działa Rohe (architektura stalowa) - jego konstrukcja to ściana + szkło. Rohe ma ucznia, który jest jednocześnie jego mecenasem - jest to Johnson. Buduje podobne budynki do Rohe. Stawia budynki jednorodzinne, na ogromnym terenie, w olbrzymim parku. Cecha charakterystyczna - prostota, ta architektura łatwo znajduje naśladowców i dużo powstaje jej na świecie. Działa też le Corhuner ( stosuje żelbet). W okresie międzywojennym działał niewiele. Wszystkie swoje projekty publikował - duży wpływ tych książek- bierze udział w projektowaniu budynku ONZ w Nowym Jorku, projektuje miasto Czandigar. Wright (1869-1959)- muzeum Gugenheima; Aalto- prowadził do architektury drewna z tradycji chińskich; bursa studentów w USA. Przy budowie budynku ONZ jest polski architekt Maciej Nowicki(1910-1950)- realizuje paraboleum. Le Corhuner realizuje budynek kaplicy w Ronchamp. Okres architektury rzeźbiarskiej. Symbolem architektury nowoczesnej jest opera w Sydney (100 mln $) J. UTZON. Architekci japońscy: Kenzo Tange; realizacja hali olimpiady z '65 r. Nervi (Włoch) - konstruktor, uważa że architektura powinna wynikać ze struktury budynku. Projektuje pawilon na wystawę światową w Montrealu w 1967 r. ~'70 r. - Fuller - - zamknięty obieg wody w domu, dom który obracał się za Słońcem - wyśmiano ten projekt, - wymyślił, że dom można zrealizować z małych elementów i wysyłać w paczkach 4 kg kopuły geodezyjne na wystawę światową w 1966 r. I protest przeciwko modernizmowi to architektura rzeźbiarska.II faza protestu to postmodernizm, który w swoim tytule ma wyraźny protest przeciw modernizmowi. ARCHITEKTURA POSTMODERNISTYCZNA HISTORIA: Data narodzin-1965. Przełomem była publikacja Jane Jacobs i Roberta Venturiego. Modernizmowi zarzucano brak wyrazu i bezduszność. Jacobs uważała, że w planowaniu miast nie należy dążyć do uproszczenia struktury, lecz jedynie organizować skomplikowany system, Venturi przykładał wielkie znaczenie także do dowcipu i ironii w architekturze. Kulminacja krytyki modernizmu-1972-wyburzenie 14-piętrowych wielkopłytowych apartamentowców w St. Louis. W późnych latach 70. XX w. postmodernizm stał się dominującym kierunkiem w USA, z niewielkim opóźnieniem pojawił się w Europie Zach. W poł. lat 80. klasyczny (historyzujący) postmodernizm okrzyknięto martwym, zaczęły dominować prądy takie jak high-tech i neomodernizm, jednak od poł. lat 90. co raz częściej, sięga się ponownie po historyzujące motywy. CECHY: Architektura postmodernistyczna nie posiada jednolitej ideologii. W postmodernizmie występuje najczęściej rozłączne traktowanie funkcji i formy. Postmodernizm to styl architektoniczny odwołujący się do archetypu i reminiscencji. Ornament i symbol, a także symetria wracają do łask. Środkami kształtowania architektury stają się ironia, zaskoczenie, absurd. URBANISTYKA POSTMODERNISTYCZNA: Urbanistykę postmodernistyczną cechuje powrót do klasycznych definicji przestrzeni publicznej, wnętrza ulicy i placu, tkanki miejskiej. Urbanistyka opiera się na grze przestrzeni pustych i tkanki miejskiej, które są wyraźnie rozgraniczone. ZABUDOWA MIESZKANIOWA: Postmodernizm rehabilituje dawne i tradycyjne miasto, przeciwstawiając się modernistycznemu modelowi osiedla i zastępując go kwartałami i dzielnicami. W zabudowie mieszkaniowej powszechnym modelem jest zabudowa obrzeżna. WYBRANI PRZEDSTAWICIELE: Robert Venturi, Philip Johnson, Richard Meier. ARCHITEKTURA PRZEŁOMU XX I XXI WIEKU Architektura XX i XXI wieku charakteryzuje się przede wszystkim(nie w połączeniu): ekspresjonizmem-poszukując takiego wyrazu budowli, który wywołałby mocne wrażenie i emocjonalne napięcie widza patrzącego na nią; funkcjonalizmem-poszukując najwłaściwszej konstrukcji, którą powinno się zastosować do postanowionego zadania budowlanego. Funkcjonalizm dyktuje rozwiązania pod kątem celowości funkcji, jej użyteczności i wskaźników ekonomicznych; prostotą konstrukcji i związaną z nią ekonomiką rozwiązania-ograniczając tym samym formę budowli. Drugoplanowe stały się zagadnienia takie jak: czystość układu konstrukcyjnego, forma bryły budynku, techniczne możliwości wykonawstwa Przykłady : kompleks gmachów Kongresu Narodowego w Brazylii, Kaplica w Ronchamp. Z założeń tych wyłoniły się kierunki: Neomodernizm - styl architektoniczny przełomu XX i XXI w., nawiązujący do form przestrzennych i detalu modernizmu, jednak w odłączeniu od jego idei społeczno-politycznych i urbanistycznych. Wybrani przedstawiciele: Jacques Herzog i Pierze de Meuron, Rem Koolhaas, Richard Meier. Dekonstruktywizm, styl w architekturze przełomu XX i XXI wieku, cechujący się szczególnym eksponowaniem paradoksów i napięć w kształtowaniu formy budynku. Dekonstruktywistyczna forma zrywa zarówno z funkcjonalistycznym podejściem modernizmu, jak również z tradycyjną harmonią w architekturze.