Województwo świętokrzyskie

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

zobacz: szczegółowy podział administracyjny

powiaty

grodzkie

1

ziemskie

13

gminy

miejskie

5

miejsko-wiejskie

26

wiejskie

71

Województwo świętokrzyskie
Herb	Flaga
Siedziba wojewody Siedziba sejmiku	Kielce
Urząd Wojewódzki	Kielce, al. IX Wieków Kielc 3
Wojewoda	Bożentyna Pałka-Koruba
Urząd Marszałkowski	Kielce, al. IX Wieków Kielc 3
Marszałek	Adam Jarubas
Powierzchnia	11 710,20 km²
Ludność	1 275 550^[1] mieszk. (2008)
Gęstość zaludnienia	109^[1] mieszk./km²
Urbanizacja	45,4%
Tablica rejestracyjna	T
TERYT	26
Kod ISO	PL-SK
Świętokrzyski Urząd Wojewódzki al. IX Wieków Kielc 3 25-516 Kielce tel.: [phone], fax [phone]
Oficjalna strona województwa świętokrzyskiego

Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach

Województwo świętokrzyskie - jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw utworzonych w 1999 r. W przybliżeniu obejmuje większą część obszaru dawnego województwa kieleckiego, część tarnobrzeskiego (powiaty opatowski, sandomierski i staszowski) oraz skrawki radomskiego, piotrkowskiego i częstochowskiego. Położone jest w centralnej części kraju.

Spis treści [pokaż] 1 Położenie 1.1 Demografia 2 Podział administracyjny 2.1 Powiaty 2.2 Miasta 3 Warunki naturalne 4 Ochrona przyrody 5 Nauka i oświata 6 Historia 7 Zabytki i atrakcje turystyczne 8 Gospodarka 9 Przypisy 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne

Położenie [edytuj]

Położenie województwa wyznaczone jest przez jego krańcowe punkty:

• na zachodzie miejscowość Dąbie (19°43' E)

• na wschodzie miejscowość Zawichost (21°42' E)

• na północy okolice Kamiennej Woli (51°21' N)

• na południu okolice Sędziszowic (50°10' N)

Część granic województwa jest naturalna - na południowym wschodzie i wschodzie wyznacza je Wisła, na zachodzie Pilica. Prawie cały region (z wyjątkiem jednej z dzielnic Sandomierza) położony jest w lewostronnej części dorzecza Wisły.

Świętokrzyskie leży w obrębie Wyżyny Małopolskiej, na obszarze obejmującym:

• Wyżynę Kielecką

• Nieckę Nidziańską

• wschodnią część Wyżyny Przedborskiej

Graniczy z województwami:

• lubelskim

• łódzkim

• małopolskim

• mazowieckim

• podkarpackim

• śląskim

Demografia [edytuj]

Dane z 31 grudnia 2007 r.²⁹:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	1 275 550	100	654 117	51,3	621 433	48,7
powierzchnia	11 710,20 km²
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	108,9		55,9		53,1

Podział administracyjny [edytuj]

 Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa świętokrzyskiego.

Województwo składa się z 14 powiatów (w tym miasto na prawach powiatu Kielce) oraz 102 gmin. W tym, z 5 gmin miejskich (Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Skarżysko-Kamienna i Sandomierz), 26 gmin miejsko-wiejskich oraz 71 gmin wiejskich.

Na terenie województwa znajduje się 31 miast i 2542 wsi.

Powiaty [edytuj]

grodzkie:

• Kielce

ziemskie:

• buski

• jędrzejowski

• kazimierski

• kielecki

• konecki

• opatowski

• ostrowiecki

• pińczowski

• sandomierski

• skarżyski

• starachowicki

• staszowski

• włoszczowski

Miasta [edytuj]

W województwie świętokrzyskim jest 31 miast, w tym 1 miasto na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Stan na 31 grudnia 2007^[2].

1. Kielce - 207.902 (109,45 km²)

2. Ostrowiec Świętokrzyski - 73.111 (46,41 km²)

3. Starachowice - 52.614 (31,83 km²)

4. Skarżysko-Kamienna - 48.500 (64,16 km²)

5. Sandomierz - 24.795 (28,32 km²)

6. Końskie - 20.465 (17,68 km²)

7. Busko-Zdrój - 17.035 (12,28 km²)

8. Staszów - 16 855 (28,90 km²)

9. Jędrzejów - 16.449 (11,37 km²)

10. Pińczów - 11.773 (14,32 km²)

11. Włoszczowa - 10.764 (30,17 km²)

12. Suchedniów - 8.832 (59,34 km²)

13. Połaniec - 8.308 (17,19 km²)

14. Opatów - 6.799 (9,36 km²)

15. Sędziszów - 6.780 (7,97 km²)

16. Stąporków - 5.927 (11,07 km²)

17. Ożarów - 4.750 (7,79 km²)

18. Kazimierza Wielka - 5.742 (5,34 km²)

19. Chęciny - 4.258 (14,12 km²)

20. Chmielnik - 3.942 (7,90 km²)

21. Małogoszcz - 3.915 (9,61 km²)

22. Ćmielów - 3.193 (13,21 km²)

23. Kunów - 3.104 (7,28 km²)

24. Daleszyce - 2.962

25. Wąchock - 2.755 (16,01 km²)

26. Koprzywnica - 2.544 (17,90 km²)

27. Bodzentyn - 2.240 (8,65 km²)

28. Osiek - 1.977 (17,44 km²)

29. Zawichost - 1.821 (20,15 km²)

30. Skalbmierz - 1.309 (7,13 km²)

31. Działoszyce - 1.041 (1,91 km²)

 Zobacz też: Miasta w Polsce (statystyki).

Warunki naturalne [edytuj]

Formacje skalne na szczycie Bukowej Góry

Charakterystycznym elementem województwa są Góry Świętokrzyskie stanowiące centrum Wyżyny Kieleckiej. Góry wpływają na klimat regionu, zaostrzając go. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 5,7°C w Łysogórach do 8,2°C w rejonie Sandomierza. Rozpiętość temperatur jest znaczna, w lecie sięga 32-33°C, zimą spada nawet do -35°C. Najcieplejsze regiony to Niecka Nidziańska i Kotlina Sandomierska.

Średnie roczne opady wynoszą 602,8 mm, przy czym silnie zależą od ukształtowania terenu. W Łysogórach sięgają 840 mm, podczas gdy na wschodnią część Niecki Nidziańskiej i Kotliny Sandomierskiej przypada 550 mm. Na terenie województwa przeważają wiatry zachodnie o prędkości 3 m/s. Rzadsze są wiatry wschodnie i południowo-wschodnie.

Przez świętokrzyskie przepływają rzeki: Wisła (górna i środkowa), Pilica, Nida, Nidzica, Lubrzanka, Kamienna, Czarna Włoszczowska, Czarna Konecka, Czarna Staszowska, Wschodnia i wiele mniejszych.

Lasy pokrywają 27,3% powierzchni województwa. Dominuje sosna, dopełniają ją jodła, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, olsza, brzoza, grab, buk, lipa drobnolistna, modrzew europejski i polski.

W lasach zamieszkują sarny, dziki, łosie, daniele, wiele chronionych gatunków ptaków, płazów i owadów. Bogata szata roślinna i zwierzęca chroniona jest w licznych parkach krajobrazowych.

Ochrona przyrody [edytuj]

Fragment Puszczy Jodłowej

Rzeka Wschodnia

Formy ochrony przyrody w województwie świętokrzyskim.

• 1 park narodowy

• Świętokrzyski Park Narodowy

• 9 parków krajobrazowych

• Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy

• Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy

• Jeleniowski Park Krajobrazowy

• Sieradowicki Park Krajobrazowy

• Nadnidziański Park Krajobrazowy

• Szaniecki Park Krajobrazowy

• Kozubowski Park Krajobrazowy

• Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy

• Przedborski Park Krajobrazowy

• 11 obszarów chronionego krajobrazu

• Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu

• Konecko-Łopuszniański Obszar Chronionego Krajobrazu

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej

• Podkielecki Obszar Chronionego Krajobrazu

• Włoszczowsko-Jędrzejowski Obszar Chronionego Krajobrazu

• Chmielnicko-Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu

• Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu

• Miechowsko-Działoszycki Obszar Chronionego Krajobrazu

• Koszycko-Opatowiecki Obszar Chronionego Krajobrazu

• Jeleniowsko-Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu

• Przysusko-Szydłowiecki Obszar Chronionego Krajobrazu

• 67 rezerwatów przyrody

• 701 pomników przyrody

• 8 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych

• 83 użytki ekologiczne

Nauka i oświata [edytuj]

Biblioteka Główna Politechniki Świętokrzyskiej

W Kielcach działają dwie państwowe uczelnie wyższe:

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach

• Politechnika Świętokrzyska w Kielcach

Uczelnie niepubliczne:

• Wyższa Szkoła Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego

• Wszechnica Świętokrzyska

• Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Kielcach

• Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego

• Wyższa Szkoła Technik Komputerowych i Telekomunikacji

• Wyższa Szkoła Telekomunikacji i Informatyki

• Wyższa Szkoła Umiejętności w Kielcach

• Wyższa Szkoła Ekonomii, Turystyki i Nauk Społecznych

• Wyższe Seminarium Duchowne w Kielcach

• Świętokrzyska Szkoła Wyższa

Ponadto na terenie województwa znajdują się:

• Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości, Ostrowiec Świętokrzyski (uczelnia niepaństwowa)

• Wyższa Szkoła Humanistyczno-Przyrodnicza Studium Generale Sandomiriense, Sandomierz (uczelnia niepaństwowa)

• Wyższa Szkoła Umiejętności Zawodowych, Pińczów (uczelnia niepaństwowa)

• Wyższa Szkoła Doskonalenia Zawodowego, filia w Busku-Zdroju, oddział w Krakowie, Busko-Zdrój (uczelnia niepaństwowa)

Historia [edytuj]

Zamek w Sandomierzu

Region świętokrzyski zamieszkany był już w schyłkowym paleolicie. Znaleziono także ślady pobytu ludzi z epoki neolitu. Osadnictwo związane było z wydobyciem i obróbką krzemienia oraz hematytu.

W okresie od II w. p.n.e. do IV w. w rejonie Gór Świętokrzyskich (na północny wschód od Łysogór) działał jeden z największych okręgów hutniczych. Wydobywano rudy żelaza i wytapiano w glinianych piecach, tzw. dymarkach. Odnaleziono ok. sześć tysięcy stanowisk, przy czym szacuje się, że w szczytowym okresie działało blisko 400 tys. pieców dymarskich o zdolności produkcyjnej ok. 8 tys. ton żelaza.

Zabytki i atrakcje turystyczne [edytuj]

Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach

Sanatorium Marconi w Busku-Zdroju

Wielki piec w Starachowicach

Rejon województwa jest niezwykle atrakcyjny turystycznie. Blisko 70% powierzchni objęte jest różnymi formami ochrony w związku z występującymi okazami chronionej flory i fauny. Turystów przyciągają także unikatowe w skali Europy ślady zbiorowego osadnictwa z okresu neolitu i paleolitu oraz epoki żelaza, o charakterze górniczo-przemysłowym.

Ważne miejsce wśród zabytkowych budowli znajdujących się na terenie województwa świętokrzyskiego zajmują budowle sakralne.

• Bałtów - Park Jurajski

• Bartków koło Zagnańska - Dąb Bartek

• Bejsce - gotycki kościół pw. św. Mikołaja z przełomu XIV i XV wieku z renesansową kaplicą rodu Firlejów

• Busko-Zdrój - uzdrowisko, zabytkowy kościół św. Leonarda, Sanatorium Marconi, pijalnia wód mineralnych, dwa parki zdrojowe, zamek Dersława, zabytkowy rynek, kościół NMP, muzeum powstań polskich i galeria "zielona"

• Chęciny koło Kielc - ruiny zamku

• Jaskinia Raj

• Jędrzejów - Ciuchcia Expres Ponidzie, zespół klasztorny Cystersów

• Kielce - Bazylika Katedralna Wniebowzięcia NMP oraz Pałac Biskupów Krakowskich

• Kielce - rezerwat przyrody Kadzielnia

• Klimontów - kościół św. Józefa, klasztor podominikański pod wezwaniem św. Jacka

• Koprzywnica - pocysterski zespół klasztorny oraz dwór szlachecki i zabytkowy folwark z młynem

• Przepiórów - zabytkowy dwór szlachecki

• Łukowiec - zabytkowy kościół barokowy

• Kossów - kościół drewniany i dzwonnica

• Krzemionki koło Ostrowca Świętokrzyskiego - rezerwat archeologiczny

• Kwilina - dwór z końca XVII wieku i park dworski

• Mniów - kościół św. Stanisława Biskupa z XVII wieku

• Michniów koło Suchedniowa - Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskiej

• Mostki koło Suchedniowa - dwór staszicowski z pocz. XIX w.

• Oblęgorek - Muzeum Henryka Sienkiewicza

• Opatów - kolegiata św. Marcina

• Ostrowiec Świętokrzyski - Zespół Pałacowo-Parkowy w dzielnicy Częstocice z dawnym pałacem hrabiów Wielopolskich - obecnie Muzeum Historyczno-Archeologiczne

• Pińczów - Ciuchcia Expres Ponidzie, kościół św. Jana Ap. i Ew.

• Sandomierz - zespół zabytkowy z licznymi kościołami, ratuszem i innymi zabytkami

• Skalbmierz - kościół parafialny pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela, wybudowany na przełomie XII i XIII wieku

• Skarżysko-Kamienna - Muzeum im. Orła Białego

• Solec-Zdrój - uzdrowisko

• Starachowice - kompleks wielkopiecowy

• Staszów - zabytkowy rynek i kościół św. Bartłomieja z kaplicą Tęczyńskich (zabytek kl. I)

• Szaniec koło Buska-Zdroju - kościół z końca XV w., dwór z pocz. XVII w.

• Szydłów - średniowieczny zespół miejski

• Sielpia - Muzeum Zagłębia Staropolskiego

• Świętokrzyska Kolej Dojazdowa - zabytkowa kolej wąskotorowa Jędrzejów - Umianowice - Pińczów / Hajdaszek

• Święty Krzyż - klasztor i sanktuarium

• Tarczek - romański kościół pw. św. Idziego z 1. połowy XIII wieku

• Tokarnia - Muzeum Wsi Kieleckiej

• Ujazd koło Opatowa - ruiny zamku Krzyżtopór

• Wąchock - zespół klasztorny Cystersów

• Wiślica - bazylika Narodzenia NMP

• Włoszczowa - Sanktuarium Maryjne z XVII w.; Kopiec św. Jana - ślady średniowiecznego grodziska.

• Wykus koło Wąchocka - rezerwat przyrody Wykus i symboliczny cmentarz partyzancki

Gospodarka [edytuj]

Centrum Usług Satelitarnych w Psarach-Kątach

• Dochód gmin na 1 mieszkańca - 1369 zł.

• Surowce naturalne - bogate złoża surowców budowlanych (rejon Gór Świętokrzyskich), (rejon Buska-Zdroju, siarka (okolice Buska-Zdroju) oraz (Grzybów) oraz wody mineralne (Busko-Zdrój - Buskowianka), wody siarczkowe (Busko-Zdrój).

• Główne gałęzie przemysłu - metalowy (Skarżysko-Kamienna), maszynowy (Starachowice), materiałów budowlanych (Kielce), ceramiczny, hutniczy (Ostrowiec Świętokrzyski), energetyczny (Połaniec).

• Rolnictwo - użytki rolne zajmują 650 200 ha (55,6% ogólnej powierzchni); hodowla bydła, koni, drobiu.

• Komunikacja - 100,1 km dróg na 100 km² powierzchni.

Przypisy

1. ↑ ^{1,0 1,1} Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2008 r.. Informacje i opracowania statystyczne (2008). Ireneusz Budzyński - kierujący. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507 . [dostęp 2008-08-13]. 

2. ↑ Liczba ludności wg GUS z 31 grudnia 2007. Powierzchnia wg GUS z 31 grudnia 2005

Zobacz też [edytuj]

• Drogi wojewódzkie w województwie świętokrzyskim

• polskie tablice rejestracyjne (wikisource)

Linki zewnętrzne [edytuj]

• Świętokrzyski Urząd Wojewódzki

Herb województwa świętokrzyskiego - herb nawiązuje do historycznej tradycji regionu oraz heraldyki z czasów I Rzeczypospolitej. Ma postać renesansowej, trójdzielnej (podzielonej w pas i słup) tarczy zaokrąglonej od podstawy. W skład herbu wchodzi krzyż łysogórskich benedyktynów oraz herby województw sandomierskiego i krakowskiego z okresu Rzeczypospolitej Szlacheckiej.

W czasach I Rzeczypospolitej większa część obszaru obecnego województwa świętokrzyskiego wchodziła w skład ziemi sandomierskiej. Natomiast część terenów współczesnych powiatów jędrzejowskiego i kazimierskiego znajdowała się w ówczesnym województwie krakowskim. Granica między województwami przebiegała na linii rzek Nidzicy i Nidy.

W pierwszym polu tarczy znajduje się herb benedyktynów łysogórskich - podwójny złoty krzyż na błękitnym polu. Jego wyższe ramię jest krótsze od dolnego. Podwójny krzyż nosi nazwę arcybiskupiego lub patriarchalnego. Nazywany jest także karawaką. Symbol ten pochodzi z Bizancjum. Do Europy krzyże te trafiły w postaci relikwiarzy, z których większość powstała w XII w. za panowania cesarza Manuela I Komnena. Do Polski relikwiarz świętokrzyski trafił prawdopodobnie z Węgier, skąd przywiózł go król Stefan V w 1270 r. Na początku XIV w. relikwiarz został przekazany przez Władysława Łokietka opactwu na Łysej Górze.

W czerwonym drugim polu znajduje się biały orzeł, zwrócony w prawo - herb dawnej ziemi krakowskiej, ale również herb państwa polskiego i niektórych miast królewskich, w tym Sandomierza.

W polu trzecim umieszczony jest herb województwa sandomierskiego. Jest to tarcza dwudzielna w słup. W jej prawym polu znajduje się osiem czerwono-srebrnych pasów, a w błękitnym polu lewym dziewięć złotych sześcioramiennych gwiazd. Gwiazdy ustawione są w trzech rzędach, po trzy. Herb ziemi sandomierskiej powstał prawdopodobnie w latach 1355-1370 i był wzorowany na herbie węgierskiej dynastii Andegawenów. W 1355 r. król Kazimierz Wielki podpisał w obecności m.in. dostojników ziemi sandomierskiej układ w sprawie sukcesji tronu w Polsce.

Liczba gwiazd w herbie była prawdopodobnie odbiciem liczby powiatów. Z opisu chorągwi z bitwy grunwaldzkiej Jana Długosza wynika, że początkowo gwiazd było siedem - tyle ile wówczas powiatów. Dziewięć gwiazd w późniejszym okresie mogło symbolizować dziewięć powiatów sądowych, na które dzieliła się ziemia sandomierska: sandomierski, chęciński, opatowski, pilzneński, radomski, stężycki, szydłowsko-stopnicki, tarnowski i wiślicki.

Herb został ustanowiony Uchwałą Nr X/154/99 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 11 października 1999 r.

Bibliografia [edytuj]

• Świętokrzyski Urząd Wojewódzki: Opis herbu Województwa Świętokrzyskiego

Flaga województwa świętokrzyskiego została przyjęta 28 maja 2001 uchwałą nr XXII/302/01 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego. Zgodnie z regułami heraldyki i weksylologii, barwy flagi są odwzorowaniem barw występujących w herbie województwa świętokrzyskiego.

Opis [edytuj]

Flagę województwa świętokrzyskiego stanowi płat tkaniny o kształcie prostokąta i proporcjach boków 5:7 (złoty podział). Składa się z czterech pól o jednakowej szerokości, równej 1/3 wysokości flagi. Jeden z pasów, barwy złotej, umieszczono pionowo od strony drzewca flagi, gdyż barwy tej jest w herbie województwa najmniej, zatem zajmuje mniejszą powierzchnię od pozostałych pasów. Pozostałe trzy pasy umieszczone są poziomo, mają barwy (od góry) błękitną, srebrną i czerwoną. W polu białym (srebrnym) umieszczono centralnie herb województwa, w ten sposób, że jego tarcza nie dotyka krawędzi srebrnego pasa.

Źródło [edytuj]

• Treść uchwały wraz z wzorem flagi

---