6. Metody oceny ryzyka

6.1 Kryteria oceny ryzyka zawodowego metodą Politechniki        Śląskiej

Szczegółowej ocenie ryzyka czynności roboczych podlegają przede wszystkim następujące rodzaje prac i stanowisk [4]:

• stanowiska pracy, które zostały zaliczone na podstawie oceny ryzyka do strefy niebezpiecznej, szczególnie niebezpiecznej i krytycznej,

• prace i miejsca pracy wyróżniające się zwiększoną liczbą wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych,

• prace i miejsca pracy wytypowane do wzmożonej kontroli i nadzoru przez inspektorów nadzoru zewnętrznego,

• stanowiska pracy wytypowane na podstawie audytu stanowiskowego,

• prace wykonywane rzadko lub doraźnie.

Ocena ryzyka zawodowego na poziomie czynności roboczych obejmuje 9 następujących procedur realizacyjnych:

• wytypowanie składu zespołu oceniającego,

• identyfikacja stanowisk pracy podlegających ocenie,

• identyfikacja czynności roboczych podlegających ocenie,

• przyjęcie kryterium oceny ryzyka,

• sporządzenie rankingu czynności roboczych,

• sformułowanie wniosków końcowych,

• poinformowanie pracowników ryzyku,

• aktualizacja oceny ryzyka.

Wytypowanie składu zespołu oceniającego

W skład zespołu oceniającego czynności robocze powinny wchodzić przede wszystkim osoby związane organizacyjnie z oceniającymi stanowiska pracy. Należy także zapewnić szeroki udział pracowników ocenie.

Członkami zespołu oceniającego mogą być następujące osoby po odpowiednim przeszkoleniu:

• zatrudnieni pracownicy,

• społeczni inspektorzy pracy,

• pracownicy służby bhp,

• kierownictwo jednostki.

Identyfikacja stanowisk pracy podlegających ocenie

Należy zwrócić uwagę szczegółową na te wszystkie stanowiska pracy, na których:

• dochodzi do wypadków,

• zgłaszanie uwagi przez inspektorów nadzoru służby BHP i SIP,

• niektóre prace o podwyższonym ryzyku są wykonywane okresowo lub sporadycznie,

• regularnie dochodzi do określonych niebezpiecznych zdarzeń.

Identyfikacja czynności podlegających ocenie

Identyfikacja czynności roboczych polega na rozpoznaniu wszystkich rodzajów prac na poszczególnych stanowiskach pracy, a następnie na określeniu wykonywanych operacji i składowych czynności roboczych. Należy wyodrębnić operacje i czynności robocze właściwe dla poszczególnych rodzajów prac na analizowanych stanowiskach pracy. Każdą pracę bez względu na złożoność można podzielić na operacje oraz określone czynności robocze.

Sporządzanie rankingu czynności roboczych

Na podstawie wskaźnika ryzyka czynności roboczych WR_CZ dla danego stanowiska pracy można sporządzić ranking czynności roboczych, w którym będą one ułożone Kryteria kolejności malejącej, tzn. od czynności roboczej z największym wskaźnikiem ryzyka czynności roboczej Kryteria najdłuższym wskaźnikiem czasu trwania czynności roboczej

Na podstawie wskaźnika ryzyka WR_CZ można zaliczyć czynności robocze do jednej z pięciu kategorii ryzyka:

• czynności bezpieczne obejmuje te czynności, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 1,00 do 2,00 Czynności te charakteryzują się ryzykiem minimalnym,

• czynności prawie bezpieczne obejmuje te czynności, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 2,01 do 3,00 Czynności te charakteryzują się ryzykiem akceptowalnym,

• czynności niebezpieczne obejmuje te czynności, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 3,01 do 6,00 Czynności te charakteryzują się ryzykiem istotnym,

• czynności szczególnie niebezpieczne obejmuje te czynności, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 6,01 do 9,00 Czynności te charakteryzują się ryzykiem niepożądanym,

• czynności krytyczne obejmuje te czynności, które uzyskały wskaźnik ryzyka
  w zakresie od 9,01 do 16,00 Czynności te charakteryzują się ryzykiem nieakceptowanym,

• do oceny ryzyka zawodowego na poziomie czynności roboczych wykonywanych na stanowiskach pracy proponuje się zastosowanie metody Politechniki Śląskiej, w której ryzyko charakteryzuje następujące parametry:

Prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń (P):

• duże- zdarza się kilka razy w miesiącu, ranga prawdopodobieństwa 4,

• znaczące- zdarza się kilka razy w roku, ranga prawdopodobieństwa 3,

• niewielkie- zdarza się raz na kilka lat, ranga prawdopodobieństwa 2,

• minimalne- teoretycznie możliwe, ranga prawdopodobieństwa 1.

Potencjalne skutki wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń (S):

• krytyczne- wypadek śmiertelny lub wypadek zbiorowy, ranga skutków 4,

• poważne- wypadek ciężki, ranga skutków 3,

• nieznaczne- wypadek lekki, ranga skutków 2,

• zaniedbywane- mikrourazy zawodowe, ranga skutków 1.

Czas trwania czynności roboczej (T) - jest to średni czas wykonywania określonej czynności roboczej w ciągu zmiany, podany minutach.

Częstość wykonywania czynności roboczej (N) - jest to średnia ilość wykonywania określonej czynności roboczej w ciągu tygodnia, którą wyznacza się z prostej zależności:

• 1 raz w tygodniu-1,

• 2 razy w tygodniu-2,

• 3 razy w tygodniu-3,

• 4 razy w tygodniu-4,

• 5 razy w tygodniu-5.

Oszacowanie ryzyka zawodowego - oszacowanie ryzyka zawodowego związanego
z wykonywaniem czynności roboczej określonej kategorii ryzyka zgodnie z przyjętą miarą ryzyka. Należy opracować karty oceny ryzyka czynności roboczych dostosowane do specyfiki wykonywanej pracy, a następnie dokonać wartościowania czynności roboczych, np. metodą grupowego sondażu opinii ekspertów.

Wielkość ryzyka zawodowego określa się przez wyznaczenie wskaźnika:

• wskaźnik ryzyka czynności roboczej WR_CZ

			(6.1)
gdzie:
Pi	-	prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia według i-tego eksperta,
Si	-	potencjalne skutki wystąpienia zdarzenia według i-tego eksperta,
Ti	-	czas wykonywania czynności roboczej według i-tego eksperta,
Ni	-	częstość wykonywania czynności roboczej według i-tego eksperta,
n	-	liczba oceniających ekspertów.

6.2. Europejska ocena ryzyka zawodowego metodą Risk - Score

Jedną z ciekawszych metod oceny ryzyka jest holenderska metoda „RISK - SCORE”. Wykorzystuje ona 3 parametry:

• prawdopodobieństwo uaktywnienia się zagrożenia (P),

• ekspozycja na działanie zagrożenia (E),

• prawdopodobne skutki zagrożenia (S).

Wskaźnik ryzyka charakteryzujący wielkość ryzyka przyjmuje postać:

R = P · E · S

Kryteria oceny stosowane w metodzie RISK SCORE

Tabela 6.1
Prawdopodobieństwo
Wartość P	Opis	Szansa w [%]
10	Bardzo prawdopodobne	50
6	Całkiem możliwe	10
3	Mało prawdopodobne, ale możliwe	1
1	Tylko sporadycznie możliwe	0,1
0,5	Możliwe do pomyślenia	0,01
0,2	Praktycznie niemożliwe	0,001
0,1	Tylko teoretycznie możliwe	0,0001

Tabela 6.2
Ekspozycja
Wartość E	Opis
10	Stała (cały czas pracy)
6	Częsta (prawie codziennie)
3	Sporadycznie (raz na tydzień)
2	Okazjonalnie (raz na miesiąc)
1	Minimalna (kilka razy w rocznie)
0,5	Znikoma (raz do roku)

Tabela 6.3
Skutki
Wartość	Strata	Opis
				Straty Ludzkie	Straty Materialne
100	Poważna katastrofa	Wiele ofiar śmiertelnych	Powyżej 10 mln USD
40	Katastrofa	Kilka ofiar śmiertelnych	11 - 10 mln USD
15	Bardzo duża	Ofiara śmiertelna	100 tys. - 1 mln USD
7	Duża	Ciężkie uszkodzenie ciała	10 - 100 tys. USD
3	Średnia	Absencja	3-1 - 10 tys. USD
1	Mała	Udzielenie pierwszej pomocy	Poniżej 1 tys. USD

Interpretacja wskaźnika ryzyka zawodowego.

Tabela 6.4
Interpretacja wskaźnika ryzyka wg G.F. Kinney'a i A.D. Wiruth'a.
Wskaźnik ryzyka	Kategoria ryzyka	Zalecenia decyzyjne
R<20	Pomijalne	Żadne działania nie są potrzebne
20<R<70	Akceptowalne	Działania profilaktyczne nie są potrzebne
70<R<200	Średnie	Działania profilaktyczne są wskazane, ale należy wziąć pod uwagę koszty i uzyskane efekty (powinno zostać ograniczone lub kontrolowane w okresie 3-6 miesięcy). Należy dążyć do zredukowania ryzyka do poziomu akceptowalnego.
200<R<400	Poważne	W tej sytuacji praca nie może zostać rozpoczęta. W przypadku prac już wykonywanych ryzyko powinno zostać ograniczone lub kontrolowane w okresie zredukowane w przeciągu 1-3 miesięcy w zależności od liczby osób narażonych. Należy dążyć do zredukowania ryzyka do poziomu akceptowalnego.
R>400	Nie akceptowalne	Praca nie może zostać rozpoczęta ani kontynuowana, dopóki ryzyko nie zostanie zredukowane.

Tabela 6.5
Interpretacja wskaźnika ryzyka wg S. Krzemienia i M. Krause
Wskaźnik ryzyka	Kategoria ryzyka	Strefa ryzyka	Zalecenia decyzyjne
Poniżej 1,5	Minimalne	Bezpieczna	Nie trzeba podejmować żadnych dodatkowych działań korekcyjnych, poza okresową kontrolą. Aktualizacja oceny co 6 miesięcy.
Od 1,5 do 48	Akceptowalne	Prawie bezpieczna	Należy podejmować okresowe działania profilaktyczno-zabezpieczające oraz przeprowadzać ciągłą kontrolę. Aktualizacja oceny co 3 miesiące.
Od 49 do 270	Istotne	Niebezpieczna	Należy podjąć działania profilaktyczne i dążyć do zredukowania ryzyka do poziomu akceptowalnego. Kontrola powinna być wzmożona i wnikliwa. Aktualizacja oceny co 2 miesiące.
od 271 do 1440	Niepożądane	Szczególnie niebezpieczna	Należy na bieżąco powiadamiać zatrudnionych, a także zmniejszyć liczbę pracowników do niezbędnego minimum. W tej sytuacji praca nie powinna zostać rozpoczęta. W przypadku konieczności wykonywania prac należy dążyć niezwłocznie do zredukowania ryzyka. Konieczna jest ciągła kontrola przebiegu zmian zjawisk zagrożeniowych, ścisły nadzór wykonywania pracy, w uzasadnionych przypadkach preferowany nadzór ratowniczy. Aktualizacja oceny co 1 miesiąc.
Powyżej 1440	Nie akceptowalne	Krytyczna	Należy niezwłocznie wycofać załogę z miejsc zagrożonych. Praca nie może być kontynuowana lub wykonywana w trybie akcji ratowniczej, dopóki ryzyko nie zostanie odpowiednio zredukow.

Kryteria zaliczania obiektów do kategorii strefy ryzyka w metodzie SCORE RISK

Strefa bezpieczna obejmująca obiekty, które uzyskały wskaźnik ryzyka poniżej 1,5. Obiekty zaliczane do tej strefy charakteryzują się ryzykiem minimalnym.

Strefa prawie bezpieczna obejmuje obiekty, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 1,5 do 48. Obiekty zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem akceptowalnym.

Strefa niebezpieczna obejmuje obiekty, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 49 do 270. Obiekty zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem istotnym.

Strefa szczególnie niebezpieczna obejmuje obiekty, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 271 do 1440. Obiekty zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem niepożądanym.

Strefa krytyczna obejmuje obiekty, które uzyskały wskaźnik ryzyka powyżej 1440. Obiekty zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem nie akceptowalnym.

6.3 Określenie kategorii ryzyka wg PN-N-18002

Zaleca się przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego okresowo i zawsze wówczas, gdy wykorzystano do jego oceny informacje straciły swoją aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach:

• przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

• przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych), organizacyjnych zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy,

• po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.

Sposób przeprowadzania i dokumentowania oceny ryzyka zawodowego zależy przede wszystkim od wielkości organizacji i rodzaju zagrożeń. Zaleca się, aby proces przygotowania oceny ryzyka zawodowego obejmował:

• zapewnienie zasobów niezbędnych do przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego,

• wyznaczenie odpowiednich osób do przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego,

• określenie potrzeb szkoleniowych i zapewnienie szkolenia osobom przeprowadzającym ocenę ryzyka zawodowego,

• określenie sposobu dokumentowania wyników oceny ryzyka zawodowego,

• zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego,

• zapewnienie osób oceniającym ryzyko zawodowe dostępu do odpowiednich informacji zasobów (w tym potrzebnych konsultacji usług),

• przeprowadzenie analizy struktury organizacyjnej w celu sporządzenia wykazu stanowisk pracy,

• określenie sposobu informowania pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego,

• wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za planowanie i koordynowania działań związanych z oceną ryzyka zawodowego w organizacji.

Ocena ryzyka zawodowego obejmuje wszystkie stanowiska pracy, zarówno stacjonarne, jak i niestacjonarne. W Celu usprawnienia przebiegu oceny i skrócenia czasu jej przeprowadzania dopuszcza się, jeżeli to możliwe, wyróżnienie grup stanowisk, na których wykonywane są w tych samych warunkach te same zadania i na których występują te same zagrożenia. Ocena nie musi być wówczas przeprowadzona dla każdego z tych stanowisk z osobna na ogół wystarczy identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka przeprowadzona dla jednego stanowiska każdej grupy.

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół (lub zespoły), w skład, którego mogą wchodzić: pracodawca, pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę ( w tym osoby kierujące pracownikami) lub/i eksperci spoza organizacji. Zaleca się, aby zespół oceniający ryzyko zawodowe składał się z osób, które:

• znają i rozumieją zasady oceny ryzyka zawodowego,

• mają wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach,

• umieją ocenić szkodliwe następstwa występujących zagrożeń.

Dodatkowo zaleca się, aby osoby te potrafiły formułować propozycje działań korygujących i/lub zapobiegawczych prowadzących do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego, a także ocenić ich skuteczność oraz identyfikować te problemy, które powinny być rozwiązane z udziałem ekspertów zewnętrznych. Zaleca się, aby do oceny ryzyka zawodowego były wykorzystane informacje dotyczące:

• lokalizacji stanowiska pracy i/lub realizowania na nim zadań,

• osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób, dla których przyjmuje się inne szczególne kryteria, takich np.: jak kobiety w ciąży, młodociani lub osoby niepełnosprawne,

• stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,

• wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby,

• wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska,

• zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źródeł,

• możliwych skutków występujących zagrożeń,

• stosowanych środków ochronnych,

• wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, a także awarii.

Źródłami tych informacji mogą być:

• dane techniczne o stosowanych na stanowisku maszynach i urządzeniach,

• dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,

• wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, niebezpiecznych także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,

• dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz awarii,

• przepisy prawne i inne dokumenty normatywne,

• literatura naukowo-techniczna,

• karty charakterystyk substancji chemicznych itp.

• analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.

Do identyfikacji zagrożeń można zastosować metodę list kontrolnych, które mogą być opracowane na przykład z wykorzystaniem wykazów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, zawartych w odpowiednich przepisach i normach. W niektórych przypadkach może się okazać potrzebne przyjęcie bardziej zaawansowanych metod identyfikacji zagrożeń.

Na etapie identyfikacji przydatna jest przede wszystkim dotychczasowa wiedza na temat zagrożeń występujących na analizowanych stanowisku.

W każdym przypadku zaleca się sprawdzić, czy wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy dostępne na ich temat informacje jak (np. wyniki pomiarów
i obliczeń wartości wielkości charakteryzujących zagrożenie) są wystarczające do oceny ryzyka zawodowego.

Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z poszczególnymi zagrożeniami zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu:

• prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń,

• ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń.

Oszacowanie ryzyka zawodowego można przeprowadzać w różny sposób,
w zależności od potrzeb organizacji. Zaleca się przede wszystkim takie sposoby oszacowania ryzyka zawodowego, których stosowanie nie wymaga wiedzy specjalistycznej i które mogą być w prosty sposób wykorzystane przez osoby przeprowadzające oceny.

Równocześnie istotne jest, aby otrzymane wyniki oszacowania były w pełni wystarczające do wyznaczenia jego dopuszczalności i właściwego planowania działań korygujących i zapobiegawczych. Do zalecanych sposobów należy oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej lub skali pięciostopniowej

Tabela 6.6
Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej
Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	małe 1	małe 1	średnie 2
Prawdopodobne	małe 1	średnie 2	duże 3
Wysoce prawdopodobne	średnie 2	duże 3	duże 3

Tabela 6.7
Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej
Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	bardzo małe 1	małe 2	średnie 3
Prawdopodobne	małe 2	średnie 3	duże 4
Wysoce prawdopodobne	średnie 3	duże 4	bardzo duże 5

Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić stosując niżej wymienione wskazówki:

• do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp,

• do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości
  i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo - szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp,

• do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp,

• do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,

• do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

• do wysoce prawdopodobnych zalicza się te zastępstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Przy planowaniu i podejmowaniu działań korygujących lub zapobiegawczych
w celu eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i związanego z nimi ryzyka zawodowego, zaleca się stosować środki ochronne w następującej kolejności:

• środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenie u źródła,

• środki ochrony zbiorowej,

• środki organizacyjne i proceduralne (procedury lun instrukcje bezpiecznej pracy),

• środki ochrony indywidualnej.

Tab. Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie.

Tabela 6.8
Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie
Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P >P­max­	Duże
P­max ≥ ­ ­P ≥ 0,5 P­max­	Średnie
P < 0,5 P max­	Małe

P­_max­ - wartość dopuszczalna wartości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie odpowiednich przepisów (może to być odpowiednia wartość NDS - największego dopuszczalnego stężenia lub NDN - największego dopuszczalnego natężenia). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników.

Podstawowym kryterium dopuszczalności ryzyka zawodowego są wymagania odpowiednich przepisów praw­nych i innych dokumentów normatywnych. W przypadku braku takich wymagań, zaleca się, aby organizacje ustalały własne kryteria dopuszczalności ryzyka zawodowego z uwzględnieniem opinii ekspertów z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy, własnych doświadczeń, oraz opinii pracowników i/lub ich przedstawicieli. Dążąc do poprawy warunków pracy, organizacje mogą również ustalać własne kryteria dopuszczalności ryzy­ka zawodowego, oparte na wymaganiach wyższych niż wymagania przepisów prawnych i innych dokumen­tów normatywnych.

Ogólne zasady wyznaczenia dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka w skali trójstopniowej przedstawia tabela.

Tabela 6.9
Dopuszczalność ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka w skali trójstopniowej
Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
Duże	niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jej zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochrony). Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie	dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.

Ogólne zasady wyznaczenia dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka w skali pięciostopniowej przedstawia Tab.6.10. Wyniki oceny ryzyka zawodowego stanowią podstawę planowania działań korygujących i zapobiegawczych na stanowiskach pracy. Ogólne zalecenia dotyczące tych działań podano w Tab. 6.9 (dla ryzyka zawodowego oszacowanego w skali trójstopniowej) oraz w Tab. 6.10 (dla ryzyka zawodowego oszacowanego w skali pięciostopniowej).

Tabela 6.10
Dopuszczalność ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny ryzyka w skali pięciostopniowej
Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
Bardzo duże	niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Duże			Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie		dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszenia poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostanie przynajmniej na tym samym poziomie.
Bardzo małe			Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań

Przy planowaniu i podejmowaniu działań korygujących lub zapobiegawczych w celu eliminacji lub ograniczenia zagrożeń i związanego z nimi ryzyka zawodowego, zaleca się stosować środki ochronne w następującej kolejności:

• środki techniczne eliminujące lub ograniczające zagrożenia u źródła,

• środki ochrony zbiorowej,

• środki organizacyjne i proceduralne (procedury lub instrukcje bezpiecznej pracy),

• środki ochrony indywidualnej.

Przed realizacją wynikającego z oceny ryzyka zawodowego planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych zaleca się dokonać przeglądu tego planu w celu stwierdzenia:

• czy proponowane działania doprowadzą do wymaganego ograniczenia ryzyka zawodowego,

• czy w wyniku realizacji planu nie powstaną nowe zagrożenia,

• czy można wybrać inne, bardziej skuteczne działania,

• co sądzą pracownicy o potrzebie realizacji i skuteczności planowanych działań.

Po zrealizowaniu zaplanowanych działań należy przeprowadzić kolejną ocenę ryzyka zawodowego, umożliwiającą sprawdzenie ich skuteczności.

---