Cel procedury: określenie zasad pobierania próbek materiału biologicznego do badań mikrobiologicznych

Dotyczy : kogo- personelu fachowego

Wykorzystane dokumenty:

1.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i mikrobiologicznych ;

2.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 listopada 2004 r.
w sprawie wykazu zabiegów i czynności polegających na pobraniu od pacjenta materiału do badań laboratoryjnych

3.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i mikrobiologicznych

4. USTAWA z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi

Obowiązujące zasady w realizacji celów jakościowych: Zapewnić możliwość wykrycia patogennych drobnoustrojów

i pasożytów

I. ZASADY OGÓLNE 

Każdy materiał do badań pobierany od pacjenta powinien być traktowany jako materiał zakaźny

I.1. Materiał do badań bakteriologicznych należy pobrać:

a. we wczesnym okresie choroby, przed rozpoczęciem antybiotykoterapii ,wyjątkowo jeżeli pacjent jest w trakcie antybiotykoterapii - przed kolejną dawką leku. Badania kontrolne należy pobierać 3-4 dni po odstawieniu leków z miejsca zmienionego chorobowo

2. sposób pobrania i transportu materiału nie może wpłynąć na właściwości próbki.

I.2. Pojemniki i wymazówki do pobierania materiałów:

1. jałowy pojemnik (mocz, kał, plwocina, płyny ustrojowe,ropa )

2. wymazówki w probówce transportowej + ampułka z jałową solą fizjologiczną do zwilżenia wymazówki

3. wymazówka z podłożem transportowym ogrzana do temperatury pokojowej (posiew w kierunku beztlenowców)

4. płynne podłoże hodowlane ogrzane do temperatury ciała ludzkiego (krew, płyny)

Podłoża transportowe i butelki z pożywką do posiewów krwi do czasu pobrania materiałów należy przechowywać w sposób podany przez producenta( temperatura, światło), zaznaczony na opakowaniu.

I.3. Osoba pobierająca

a. posiada uprawnienia do pobierania materiałów - załącznik nr.1

b. przy każdym pacjencie stosuje nową parę rękawiczek

c. weryfikuje tożsamość pacjenta

d. oznakowuje zgodnie ze zleceniem pojemnik z materiałem

• imię i nazwisko pacjenta

• nazwa zleceniodawcy

• rodzaj materiału

• datę i godzinę pobrania materiału.

e. sprawdza zgodność oznakowania ze zleceniem

f. składa na zleceniu podpis potwierdzający pobranie materiału zgodnie z punktami 3a-d oraz z procedurą pobierania

materiału.

I.4.Transport i przechowywanie próbek

Materiał powinien być natychmiast przekazany do laboratorium. Wyjątkami od tej zasady są:

• materiały pobrane na podłoża transportowe - mogą być przechowywane w temp. pokojowej 2-3 dni (kilka godzin w zakażeniach beztlenowcowych), jednak szybkie posianie materiału gwarantuje lepszą możliwość wyhodowania szczepów szczególnie wymagających.

• materiały pobrane na podłoża hodowlane ( np. krew)- mogą być do czasu transportu inkubowane w temp. 37⁰C (jeżeli na oddziale nie ma cieplarki -przekazać do lab. analitycznego))

• mocz - może być przechowywany przez 2-4 godzin wyłącznie jednak w temp. 4⁰C (lodówka!)

I.5. Czas oczekiwania na wynik

 Wstępne wyniki oceny hodowli można uzyskać po 24 godzinach. Wyniki ostateczne wraz z antybiogramem po 2-4 dniach w zależności od rodzaju materiału i lekooporności szczepów. Badania w kierunku bakterii beztlenowych i grzy-bów trwają do 10 dni. Wyniki badań w kierunku prątków gruźlicy uzyskuje się w przypadku próbek ujemnych po 10 tygodniach w przypadkach dodatnich ok.4 tygodni, w systemie MGIT 7-21 dni. Wynik oceny preparatu barwionego w kierunku prątków CITO- po 24 godz. w trybie zwykłym 2-3 dni.

I.6. Postępowanie ze sprzętem i materiałami medycznymi stosowanymi przy pobieraniu oraz ich utylizacja.

• Sprzęt wielokrotnego użytku wykorzystywany w trakcie pobierania materiałów bakteriologicznych należy poddać dezynfekcji i sterylizacji zgodnie z procedurą obowiązującą w jednostce organizacyjnej .

• Materiały jednorazowe przeznaczyć do utylizacji.

• Po zdjęciu rękawiczek starannie umyć i zdezynfekować ręce.

II. ZASADY SZCZEGÓŁOWE

1.Krew 

Krew należy pobrać na podłoże hodowlane zabezpieczające wzrost bakterii tlenowych i beztlenowych (dwa oddzielne podłoża lub jedno wspólne) ogrzane do temp. 37⁰C. (załącznik nr 2 - podłoża do posiewów krwi dostępne w laboratorium mikrobiologicznym)

a .liczba pobieranych próbek krwi w zależności od rozpoznania:

• gorączka z objawami SIRS:  2-3 próbki pobrane z różnych wkłuć w ciągu 10 minut;

• zapalenie wsierdzia ostre: 3 próbki pobrane z różnych wkłuć w ciągu 1-2 godzin;

• zapalenie wsierdzia podostre: 3 próbki pobrane z różnych wkłuć w ciągu doby;

• gorączka o nieustalonej etiologii: 2-3 próbki z różnych wkłuć w odstępie 1 godziny;  jeżeli wynik posiewu po 24 godzinach jest ujemny należy pobrać 2-3 nowe próbki;

• podejrzenie zakażenia o etiologii grzybiczej :  3 próbki z różnych wkłuć pobrane co 30 minut. Krew pobierana jest także w grzybiczych zakażeniach OUN, dróg oddechowych, moczowych i zakażeniach gałki ocznej

b. czas i warunki pobrania

• najlepiej około 30 min. przed spodziewanym szczytem gorączki

• w warunkach aseptycznych (jałowe rękawiczki, dezynfekcja miejsca wkłucia)

• krew do badania mikrobiologicznego nie może być pobierana przez cewnik naczyniowy

• pobrane próbki należy chronić przed ochłodzeniem

c. metoda pobrania

1. Krew należy pobrać ze świeżego wkłucia do żyły. Nie należy pobierać krwi do posiewu z założonego na stałe cewnika. (z wyjątkiem konieczności kontroli cewnika , ale równocześnie należy pobrać próbkę porównawczą z bezpośredniego wkłucia do żyły)

2. Przed pobraniem krwi podłoże należy ogrzać do temperatury 35-37°C poprzez umieszczenie butelek z podłożem w cieplarce lub zanurzając je w naczyniu ciepłą wodą. Ma to istotne znaczenie dla przetrwania drobnoustrojów wrażliwych na wahania temperatury (S. pneumoniae, H. influenzae).

3. Korek butelki, do której będzie wprowadzana krew należy przygotować w sposób identyczny, jak skórę pacjenta.

4. Krew należy pobrać w ilości odpowiedniej do rodzaju podłoży stosowanych do badania, zgodnie z zaleceniami producenta. Jeśli producent nie zaleca inaczej, należy zachować stosunek 1:10 lub 1:20 ilości materiału do ilości podłoża. Jeśli pobierana jest krew od dziecka, należy stosować podłoża pediatryczne, gdzie wymagana ilość materiału jest mniejsza. Do posiewów krwi wykorzystuje się zestaw dwóch butelek, z podłożami do hodowli bakterii tlenowych i beztlenowych.

5. Do pobrania krwi zaleca się stosowanie igieł dwustronnych, umożliwiających pobranie krwi bezpośrednio do butelki z podłożem. Można też krew pobrać igłą i strzykawką, należy jednak pamiętać o zmianie igły przed wprowadzeniem krwi do butelki.

6. W przypadku nieudanego wkłucia w żyłę należy zmienić igłę.

7. Najpierw wprowadzać krew do butelki przeznaczonej dla beztlenowców - należy uważać aby nie wprowadzić do butelki powietrza ze strzykawki i zachować warunki beztlenowe !

8. Po wyjęciu igły z butelki, powierzchnię korka należy przykryć małym jałowym gazikiem i okleić plastrem, jeśli nie istnieje firmowe zabezpieczenie. Nie zaklejać plastrem kodu kreskowego butelki.

9. Podłoże z dodaną krwią dokładnie wymieszać, aby nie wytworzyły się skrzepy.

10. Transport materiału do laboratorium mikrobiologicznego powinien przebiegać jak najszybciej bez dopuszczenia do schłodzenia próbki. W przypadku braku możliwości dostarczenia pobranej krwi do pracowni bakteriologicznej, należy przechować krew w temperaturze cieplarki (35-37°C) w laboratorium analitycznym.

 2.Cewniki naczyniowe

Po usunięciu cewnika przytrzymując koniec jałową pęsetą należy odciąć jałowymi nożyczkami końcówkę cewnika (ok. 3-5 cm) i umieścić ją w jałowym pojemniku. Jeżeli nie jest możliwe szybkie dostarczenie cewnika do laboratorium bakteriologicznego(np. w niedzielę) należy w warunkach aseptycznych dolać do pojemnika 3 krople jałowej soli fizjologicznej i przechowywać w temperaturze pokojowej.

W przypadku zmian zapalnych wokół miejsca wprowadzenia cewnika naczyniowego oprócz końcówki cewnika należy także  pobrać wymaz z miejsca wkłucia.  

Pobranie krwi do badań serologicznych

Należy pobrać około 5 ml krwi do plastikowej probówki (bez antykoagulantów) i przesłać do laboratorium w dodatkowym opakowaniu (pojemniku) zabezpieczającym przed kontaktem próbki ze środowiskiem zewnętrznym .
 

3.Płyny wysiękowe, wydzieliny z drenów

Płyny punkcyjne pobierać należy z zachowaniem zasad aseptyki, po dokładnej dezynfekcji miejsca wkłucia .

Sposób pobrania materiału musi zapewnić możliwość wyhodowania bakterii tlenowych beztlenowych oraz wykonanie preparatu bezpośredniego z materiału.

Próbki można pobrać dwoma sposobami:

• bezpośrednio posiewając je na  podłoża do tlenowego i beztlenowego posiewu krwi o ile to możliwe wg wskazań producenta podłoży oraz na suchą wymazówkę lub do sterylnej probówki na preparat bezpośredni

• do jałowej probówki lub pojemnika oraz na podłoże transportowe dla beztlenowców

 Treść z drenu najlepiej uzyskać przez punkcję układu drenującego w pobliżu wyjścia drenu z powłok ciała. Po zdezynfekowaniu miejsca wkłucia należy pobrać materiał igłą i strzykawką, zmienić igłę i wprowadzić zawartość strzykawki do podłóż wzrostowych i jałowego pojemnika. 
 

3. Płyn mózgowo-rdzeniowy

Na ogół pobierane są 3 próbki PMR do badań analitycznych, mikrobiologicznych i cytologicznych. Do badań mikrobiologicznych najlepiej przeznaczać płyn mózgowo-rdzeniowy z drugiej probówki, gdyż ewentualne zanieczyszczenia dotyczą płynu w pierwszej probówce, który z powodzeniem może być wykorzystany do badań analitycznych

• Miejsce nakłucia należy oczyścić 70% alkoholem i zdezynfekować 2% jodyną, pozostawić do wyschnięcia.

• Lekarz wprowadza igłę i pobiera płyn mózgowo-rdzeniowy (najmniej 1 ml, optymalnie, jeśli to możliwe 3-4 ml) do jałowych probówek z korkiem.

• Do transportu należy zabezpieczyć próbkę przed utratą temperatury nawet w okresie letnim

 Infekcje OUN mogą przebiegać z obecnością bakterii we krwi (bakteriemią), stąd do badania bakteriologicznego równolegle z płynem mózgowo-rdzeniowym należy pobrać krew. 
 

W przypadku pobierania PMR lub innych pilnych materiałów po godz. 14³⁰ lub w soboty, niedziele i święta należy zawiadomić dyżurnego mikrobiologa. Harmonogram dyżurów i numery telefonów do dyżurnych diagnostów diagnostów są zawsze dostępne na centrali telefonicznej.

4. Wydzieliny ropne 

a. Zmiany powierzchniowe - badanie w kierunku bakterii tlenowych 

Miejsce pobrania należy przemyć jałową solą fizjologiczną. Sposób pobrania jest zależny od rodzaju wydzieliny:

• wydzielina ropna obfita:  pobiera się strzykawką do jałowego pojemnika

• skąpa wydzielina: pobiera się na wymazówkę (zaleca się pobranie dwóch wymazów, z których jeden jest przeznaczony do posiewu na podłoża hodowlane a drugi do wykonania preparatu bezpośredniego) Wymazówka powinna być możliwie najmocniej nasączona wydzieliną ropną.

 b. Zmiany głębokie - badanie w kierunku bakterii tlenowych i beztlenowych 

• ropnie zamknięte - przed nakłuciem lub nacięciem ropnia należy odkazić skórę 70% alkoholem

• w zmianach otwartych - okolice zmiany ropnej należy przemyć jałową solą fizjologiczną

Materiał należy pobrać na podłoże transportowe lub na podłoża do tlenowego i beztlenowego posiewu krwi oraz do jałowego pojemnika lub na wymazówkę bez podłoża żelowego(w celu wykonania preparatu bezpośredniego). 
 

5. Materiały śródoperacyjne 

Ropę, płyny wysiękowe należy pobrać do jałowej strzykawki a następnie:

• posiać pobrany materiał na podłoże hodowlane (stosowane do posiewów krwi)dla bakterii tlenowych i beztlenowych;

• natychmiast przesłać strzykawkę do laboratorium zabezpieczając jej igłę jałowym gumowym korkiem.

Ropę można także pobrać na podłoże transportowe (zestaw transportowy, w skład którego wchodzi wymazówka oraz podłoże) oraz obowiązkowo na suchą wymazówkę do preparatu bezpośredniego 

Pobrane tkanki należy umieścić w jałowym pojemniku w niewielkiej ilości jałowej soli fizjologicznej. 

6. Wymaz z odbytu: w kierunku SS (Salmonella sp., Shigella sp.), pobierany jałową wymazówką z podłożem transportowym wprowadzoną na głębokość 2 cm poza zwieracz odbytu. Należy kilkakrotnie okręcić wymazówką wokół ścianek odbytnicy. Badania te wykonuje Sanepid do celów epidemiologicznych .

7. Kał:

W przypadku biegunki materiałem do diagnostyki jest kał , wymaz z odbytu jest wskazany w badaniach epidemiologicznych w kierunku SS).

Kał należy pobrać w jak najwcześniejszym okresie choroby, kiedy czynnik etiologiczny schorzenia występuje najobficiej. Pierwsza próbka powinna być pobrana zanim rozpocznie się leczenie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwpasożytnicze. W przypadku nawracających objawów biegunki badanie należy wykonać w okresie nawrotu objawów, a nie w okresie oddawania uformowanego stolca.

Najbardziej wiarygodny wynik badania bakteriologicznego uzyskuje się badając próbki kału pobrane ze świeżo oddanego stolca.
Do badania należy pobrać próbkę kału zawierającą materiał patologiczny: krew, śluz, ropę, strzępki nabłonka, resztki pokarmowe. (Zaznaczyć na zleceniu obecność nietypowych elementów w kale).
W określonych przypadkach do badań bakteriologicznych i wirusologicznych dopuszcza się do badania wymazy z odbytu. Są one przydatne jeżeli poszukuje się bakterii inwazyjnych bytujących w błonie śluzowej dolnych odcinków jelita grubego i odbytnicy ( pałeczki czerwonki oraz inwazyjne pałeczki Escherichia coli.) oraz czynnika wirusologicznego. Wymaz przydatny jest do badań wirusologicznych wówczas, gdy wymazówkę z pobranym materiałem umieszcza się w 1-2 ml jałowej soli fizjologicznej. Prawidłowy wymaz musi mieć ślad kału (ewentualnie złuszczone nabłonki, krew).

Technika pobierania próbek kału

Pobieranie próbki kału do pojemnika
Próbkę kału pobiera się do jednorazowego, jałowego, plastikowego pojemnika szczelnie zamykanego.
Chory musi oddać kał do czystego naczynia (kaczki) lub zdezynfekowanej miseczki jednorazowego użytku. Przedtem powinien całkowicie opróżnić pęcherz.
Za pomocą łyżeczki z pojemnika transportowego pobrać do niego próbkę wielkości orzecha włoskiego.

Kał płynny 3-5 ml oddany do sterylnego lub zdezynfekowanego basenu przelać do jałowego pojemnika i bezwzględnie pamiętać o zdezynfekowaniu zewnętrznych ścianek pojemnika.

Pobranie wymazu z odbytu
Należy stosować wymazówki o gładkich patykach, jałowe, szczelnie zamykane.

• Należy zwilżyć wacik wymazówki jałową solą fizjologiczną.

• Ustawić pacjenta w odpowiedniej pozycji.

• Wymazówkę z wacikiem wprowadzić do odbytnicy poza zwieracz zewnętrzny i wielokrotnie przekręcić.

Pobranie kału od dzieci
W przypadku niemowląt próbkę kału pobiera się z pieluszek za pomocą łopatki umieszczonej w pojemniku transportowym lub wymazówką.

Pobranie wymazu z kału
Kał na podłoże transportowe pobrać zanurzając wymazówkę z wacikiem w kale, a następnie przenieść ją do probówki z podłożem transportowym.

Badanie bakteriologiczne

Liczba badanych próbek kału:
Kał od chorych pobiera się 3-krotnie w trzech kolejnych dniach w celu zwiększenia wykrywalności czynnika etiologicznego .Kał nie powinien być schładzany, szybki transport zwłaszcza przy podejrzeniu czerwonki.

Badanie w kierunku rota i adeno wirusów:

• w celu identyfikacji antygenów wirusowych w kale (rotawirusy ,adenowirusy-wykonuje ZDM w szpitalu)

• w celu izolacji wirusa  (zakażenia entero i adenowirusami z wysypką plamisto-grudkową, zakażenie wirusem polio) - wykonuje SANEPID - Wrocław ul. Składowa . Jeżeli próbka kału nie może być natychmiast przesłana do Wrocławia należy zamrozić ją do temp. - 20⁰C (w przypadku badań mających na celu hodowlę i izolację wirusa) lub przechowywać w lodówce( wykrywanie antygenów). 

Najlepsza wykrywalność: adenowirusy 3-13 dni, rotawirusy 3-5 dni od wystąpienia objawów

Badanie parazytologiczne

Do badań parazytologicznych pobiera się kał trzykrotnie w odstępach 3-4 dni. Można przechować w chłodni do 24 godzin . Przy podejrzeniu lambliozy kał musi być badany ,,na ciepło” jak najszybciej po oddaniu stolca. W celu wykrycia antygenu Giardia lamblia próbkę można przechować do 24 godz. w chłodni

Pobranie wymazu na owsiki
Poboru należy dokonać rano przed myciem oraz oddaniem stolca i moczu. Rozsunąć jedną ręką pośladki i przykleić taśmę klejącą na 5 sekund do fałd odbytu. Następnie taśmę odkleić i przykleić do otrzymanego szkiełka podstawowego.

8. Materiały z górnych dróg oddechowych 

• wymaz z przedsionka nosa - wykonuje się wyłącznie badanie w kierunku nosicielstwa S. aureus, Str.pneumoniae lub w przypadku zmian chorobowych na śluzówce. W przypadku badania na nosicielstwo wymazy należy pobrać z obydwu przedsionków osobną wymazówką.

• wymaz z migdałków - ropnie, anginy; w przypadku podejrzenia anginy Plaut-Vincenta lub błonicy pobierane są 2 wymazy (posiew + preparat bezpośredni)

• wymaz z tylnej ściany gardła - infekcje nosogardzieli

• wymaz spod nagłośni - badania w kierunku Mycoplasma sp., Chlamydia sp. (wykonuje AM.we Wrocławiu)

• wymaz z jamy ustnej - stany zapalne błon śluzowych

 Wymazy z migdałków, tylnej ściany gardła i jamy ustnej należy pobrać rano, przed wykonaniem toalety jamy ustnej ale po uprzednim wypłukaniu jej świeżo przegotowaną wodą. Wymazówkę należy zwilżyć jałową solą fizjologiczną.

W przypadku podejrzenia zakażenia pałeczką krztuśca materiał należy pobrać wymazówką z dakronu lub wymazówką z alginianem wapna (bawełna hamuje wzrost B.pertusis). Najlepsze wyniki hodowli uzyskuje się z materiału pobranego w pierwszym stadium choroby (w okresie nieżytowym ).

9. Materiały z dolnych dróg oddechowych 

• plwocina - odkrztuszona do jałowego pojemnika rano, po wykonaniu toalety jamy ustnej i przepłukaniu jej przegotowaną wodą

• wydzielina oskrzelowa odsysana u pacjentów zaintubowanych, pobrana do jałowego pojemnika 

• bronchoaspirat - do jałowego pojemnika

• popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe (BAL)- wydzielina pobrana metodą „szczoteczkową” - najbardziej wiarygodne materiały do badań mikrobiologicznych

• bioptaty z płuca i opłucnej (ropnie)

• płyn opłucnowy ( patrz pkt 3)

 10. Mocz 

Metoda pobrania:

• ze środkowego strumienia - rano lub co najmniej po 4 godzinach od ostatniej mikcji, po dokładnym umyciu okolic cewki moczowej wodą z mydłem (spłukać pod bieżącą wodą, nie wycierać, lub wytrzeć jałowym gazikiem), - ze środkowej partii moczu początkową oddając do muszli (zawiera drobnoustroje kolonizujące ujście cewki moczowej);

• przez punkcję układu drenującego u pacjentów stale cewnikowanych: - zacisnąć cewnik moczowy na 15-30 minut przed pobraniem moczu - uwolnić zacisk, zdezynfekować miejsce wkłucia do cewnika (port do pobierania materiału), a  po zdrenowaniu kilkunastu ml moczu igłą i strzykawką pobrać próbkę o objętości co najmniej 1-5 ml

• pobieranie moczu przez cewnikowanie - założyć cewnik zgodnie z procedurą cewnikowania, odrzucić pierwszą porcję moczu na zewnątrz. Zebrać kolejną porcje do jałowego pojemniczka.

• przez nakłucie nad spojeniem łonowym pełnego pęcherza - metoda ta jest rzadko stosowana, umożliwia diagnostykę w kierunku bakterii beztlenowych a każda wyhodowana liczba drobnoustrojów noże świadczyć o infekcji.

 Mocz można pobrać:

• do jałowego pojemnika (około 5 ml). Materiał tak pobrany należy  przesłać natychmiast do laboratorium a jeżeli nie jest to możliwe, można przechować go poniżej 2 godzin w temp. pokojowej i do 24 godzin wyłącznie w temp. 4⁰C.

• Tylko próbka pobrana do jałowego pojemnika umożliwia wykrycie w moczu obecności czynników hamujących wzrost bakterii (test Golda). 

• na podłoże wzrostowe np. Uriline (jałowy pojemnik + szpatułka z podłożem przytwierdzona do nakrętki). W pobranym moczu należy zanurzyć płytkę pokrytą agarem, następnie usunąć mocz do muszli a pojemnik z podłożem szczelnie zamknąć). Próbkę pobraną na podłoże wzrostowe do momentu przesłania do laboratorium można przechowywać w cieplarce (temp. 37⁰C) lub pozostawić w temperaturze pokojowej.Korzystanie z tej metody jest zalecane w dniach gdy laboratorium mikrobiologiczne jest nieczynne.

• W wyjątkowych przypadkach - do sterylnego woreczka podklejanego na krocze dla niemowląt, lecz tylko wynik ujemny z posiewu moczu pobranego tą metodą jest wiarygodny !

Przy podejrzeniu zakażenia grzybiczego należy pobrać (ww. metodami) 10 ml moczu; można przechowywać go w temp. 4⁰C do 14 godzin.

11. Inne materiały z układu moczowo płciowego

a. Wymazy z pochwy

w przypadku zapalenia pochwy wymaz ze ściany pochwy pobrany na podłoże transportowe (wskazane badanie jakościowe i ilościowe);

• w przypadku podejrzenia rzęsistkowicy materiał pobrany z tylnego sklepienia pochwy lub dolnej łyżki wziernika umieszczony w soli fizjologicznej

Pobieranie materiałów w kierunku nosicielstwa GBS u kobiet ciężarnych

należy pobrać wymazy - z przedsionka pochwy oraz z odbytnicy (po pokonaniu oporu zwieracza odbytu), wykorzystując dwie jałowe wymazówki. W celu pobrania materiału z pochwy nie jest konieczne stosowanie jednorazowego wziernika.

Wymazówki z pobranym materiałem umiesz­cza się osobno w podłożu transportowym (namnażająco-różnicującym dla GBS) i jak najszybciej dostarcza się je do pracowni mikrobiologicznej (podłoże transportowe zapewnia utrzymanie żywotności GBS do 4 dni w temperaturze pokojowej lub w chłodzie).

b. Wydzielina z cewki moczowej - pobierana jest głównie u mężczyzn w przypadku podejrzenia zakażenia drobnoustrojami z rodzaju Chlamydia, Mycoplasm, Ureaplasma, Neisseria (gonokoki)

Po uprzednim oczyszczeniu okolic ujścia cewki wacikiem zwilżonym w soli fizjologicznej materiał należy pobrać:

• wymazówką - tak pobierana jest wydzielina uzyskana w wyniku zewnętrznego ucisku cewki ku przodowi

• ezą wprowadzoną do cewki na głębokość około 2 cm

c. Wymazy z szyjki macicy - pobierane u kobiet do badań w kierunku Chlamydia sp., Mycoplasma sp., Ureaplasma sp., gonokoków oraz innych patogenów

Materiał z pochwy i szyjki macicy należy pobierać po założeniu jałowego wziernika.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

W przypadku podejrzenia zakażenia gonokokami, wydzielina cewki moczowej i szyjki macicy u kobiet oraz wydzielina z cewki moczowej u mężczyzn powinna być pobrana jałową  ezą (bawełniana wymazówka hamuje wzrost gonokoków) bezpośrednio na specjalną pożywkę. Badania w kierunku gonokoków należy zgłosić dzień wcześniej do laboratorium w celu przygotowania pożywki

12. Oko

Metody pobierania

• wymaz z worka spojówkowego z obydwu oczu - wymaz z oka zdrowego jest tu kontrolą

• suche, złuszczające się zmiany pobrane jałową szpatułką lub skalpelem do jałowego pojemnika

• wydzielina pobrana jałową ezą i posiana bezpośrednio na podłoże hodowlane

• jałowa nić (z naturalnego tworzywa, długości ok. 1 cm) umieszczona w worku spojówkowym

1. Materiał najlepiej pobierać rano, przed umyciem oczu. Materiału nie należy pobierać w ciągu 4 godzin po płukaniu lub podaniu środków przeciwbakteryjnych. Wydzielinę worka spojówkowego pobrać cienką wymazówką (okulistyczną) i umieścić w podłożu transportowym. Unikać dotykania skóry i rzęs

Materiał musi być jak najszybciej dostarczony do laboratorium , jedynie wymazy pobrane na wymazówkę z podłożem transportowym można przechować do 2 dni w temp 35-37 stopni lub w pokojowej. Nie wolno przechowywać wymazówki w lodówce.

13. Ucho

• ucho zewnętrzne -  wymaz lub wydzielina pobrana do jałowego pojemnika - badanie w kierunku bakterii tlenowych 

• ucho środkowe, wewnętrzne - wymaz na podłoże transportowe -badanie powinno być prowadzone w kierunku bakterii tlenowych i beztlenowych. 
  

1. Przed rozpoczęciem pobierania materiału skórę ucha należy oczyścić tamponem nasączonym 70% alkoholem etylowym.

2. Jałową wymazówką (osobno do każdego ucha) pobrać materiał z miejsc zmienionych zapalnie, pokrytych strupem lub wydzieliną.

3. Wymazówkę umieścić w podłożu transportowym i niezwłocznie dostarczyć do laboratorium. Pobrany materiał transportować w temperaturze pokojowej.

4. W przypadkach zachowanej ciągłości błony bębenkowej wymaz z przewodu słuchowego zewnętrznego jest mało przydatny diagnostycznie. Najlepszy materiał diagnostyczny uzyskuje się w przypadku pęknięcia błony bębenkowej lub

tympanopunkcji.

14.Kontrola czystości środowiska 

Wskazaniem do badań środowiskowych jest wystąpienie na oddziale infekcji wywołanych wieloopornymi szczepami szpitalnymi.  

• kontrola powietrza:  metoda swobodnej sedymentacji

5 otwartych płytek z podłożem namnażającym należy pozostawić w różnych miejscach badanego pomieszczenia na 30 minut a po tym czasie zamknąć je i opisane przesłać do laboratorium 
 

• kontrola powierzchni

Powierzchnie suche: metoda odcisków - przy użyciu płytek z meniskiem wypukłym

Powierzchnie trudnodostępne:

• metoda wymazów - zwilżoną wymazówką należy pobrać materiał z powierzchni suchych, suchą z miejsc wilgotnych;

• metoda wypłukiwań (smoczki, dreny, wzierniki, butelki) - z zastosowaniem jałowej soli fizjologicznej lub podłoży (np. bulion cukrowy).

 

Wykorzystana literatura 

1. Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii klinicznej- J.Vandepitte,pod red. Anny Przondo-Mordarskiej

2.Procedury diagnostyki mikrobiologicznej w wybranych zakażeniach układowych - Anna Przondo-Mordarska

3.Mikrobiologia lekarska- Fritz H. Kayser , Kurt A. Bienz , Johannes Eckert , Rolf M. Zinkernagel

Załączniki:

1. Załącznik nr 1 do ROZPORZĄDZENIA MINISTRA ZDROWIA z dnia 3 listopada 2004 r.
w sprawie wykazu zabiegów i czynności polegających na pobraniu od pacjenta materiału do badań laboratoryjnych

2. Podłoża do posiewów krwi dostępne w laboratorium mikrobiologicznym

3. POBIERANIE MOCZU NA POSIEW - instrukcja dla pacjentów

 

Załącznik nr 1

Dz.U.04.247.2481

Załącznik nr 1 do ROZPORZĄDZENIA MINISTRA ZDROWIA z dnia 3 listopada 2004 r.
w sprawie wykazu zabiegów i czynności polegających na pobraniu od pacjenta materiału do badań laboratoryjnych

Rodzaj zabiegu	Osoby uprawnione do wykonania zabiegu
Pobieranie każdego rodzaju materiału niezbędnego do wykonania badania laboratoryjnego zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej.	Osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu lekarza i specjalizację w dziedzinie przydatnej do wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej
Pobieranie krwi żylnej z żył obwodowych kończyn zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej.	Diagnosta laboratoryjny; Licencjat na kierunku analityka medyczna; Technik analityki medycznej
Pobieranie krwi włośniczkowej z opuszki palca i palucha, z piętki i płatka ucha zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej.
Pobieranie wymazów z powłok skórnych, gardła, przewodu słuchowego zewnętrznego, przedsionka nosa, worka spojówkowego i odbytu zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej.
Zeskrobiny z paznokci i skóry, pobieranie włosa.

załącznik nr 2

Podłoża do posiewów krwi dostępne w laboratorium mikrobiologicznym

NAZWA PODŁOŻA	ZASTOSOWANIE
Bactec aerobic standard	Do hodowli bakterii tlenowych - dla pacjentów bez wdrożonej antybiotykoterapii
Bactec anaerobic standard	Do hodowli bakterii beztlenowych - dla pacjentów bez wdrożonej antybiotykoterapii
Bactec aerobic plus	Z inhibitorem antybiotyków hodowli bakterii tlenowych w trakcie antybiotykoterapii
Bactec anaerobic plus	Z inhibitorem antybiotyków hodowli bakterii beztlenowych w trakcie antybiotykoterapii
Bactec PED plus	Podłoże pediatryczne - do posiewów małej ilości krwi i PMR
Bactec LYTIC	Podłoże lityczne beztlenowe do hodowli bakterii namnażających się wewnątrzkomórkowo np. Listeria
Bactec MYCOSIS	Do hodowli grzybów
Bactec MYCO/lytic	Do hodowli prątków kwasoopornych z krwi

ZAŁĄCZNIK 3

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy

• ZAKŁAD DIAGNOSTYKI MIKROBIOLOGICZNE

INSTRUKCJA DLA PACJENTA POBIERANIE MOCZU NA POSIEW

• Celem posiewu moczu jest stwierdzenie w moczu obecności bakterii pochodzących z pęcherza lub nerek. Nieprawidłowe pobranie powoduje zanieczyszczenie moczu bakteriami ,które u każdego człowieka występują w okolicy ujścia cewki moczowej oraz na skórze i są przyczyną fałszywie dodatnich wyników posiewu moczu.

Do badania należy pobrać mocz poranny , gdyż wówczas ilość bakterii w moczu jest największa. Dopuszczalne jest pobranie moczu w ciągu dnia ale po przynajmniej 4 godzinach przetrzymania moczu w pęcherzu.

Przygotować sterylny pojemnik do pobierania moczu na posiew (dostępne w aptekach).

1. Dokładnie umyć wodą z mydłem okolice krocza oraz cewki moczowej.

2. U mężczyzn konieczne jest odciągnięcie napletka i dokładne umycie żołędzi prącia (nie wycierać!).

3. Spłukać ręce.

4. Oddać silnym strumieniem około połowy zawartości pęcherza do ubikacji a następnie,

bez przerywania strumienia pobrać około 5-10 mililitrów moczu bezpośrednio do

przygotowanego jałowego pojemnika nie dotykając jego brzegu i wewnętrznej powierzchni

5. Dokładnie zamknąć pojemnik. Podpisać pojemnik.

6. Jak najszybciej dostarczyć mocz do laboratorium .

7. Do czasu transportu należy mocz przechowywać w lodówce ( do 4 godzin)aby zapobiec

namnażaniu się bakterii.

Uwaga:

Mocz pobrany do sterylnego woreczka podklejanego na krocze u niemowląt nie spełnia zasad prawidłowego pobrania . Tylko wynik ujemny z posiewu moczu pobranego tą metodą jest wiarygodny !

1. Przed podklejeniem woreczka należy dokładnie umyć okolice krocza, rozchylić i umyć

wargi sromowe u dziewczynki a u chłopców w miarę możliwości umyć wacikiem żołądź

pod napletkiem.

2. Woreczek należy odkleić jak najszybciej po uzyskaniu moczu( wystarczy ok. 3-5 mililitrów)

3. Nie wolno przelewać moczu do pojemnika, należy umieścić zaklejony woreczek w pojemniku transportowym lub w wygotowanym słoiczku.

4. Jeśli w czasie pobierania moczu nastąpi skażenie moczu kałem próbkę należy wyrzucić -nie nadaje się do badania.

Przy interpretacji wyników posiewu moczu pobranego do woreczka niezbędne jest wykonanie równocześnie badania ogólnego moczu z oznaczeniem liczby leukocytów - badanie wykonuje laboratorium analityczne.

Mocz pobrany do nocnika lub innego niesterylnego naczynia i przelany do jałowego pojemnika nie nadaje się do badania bakteriologicznego

Zakład Diagnostyki Mikrobiologicznej w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Legnicy ul. Iwaszkiewicza 5 mieści się w BUDYNKU PATOMORFOLIGII z tyłu za głównym budynkiem szpitala, naprzeciw pomarańczowego magazynu. Przed budynkiem jest mały parking.

Przyjmowanie próbek moczu : 7³⁰ - 12⁰⁰ pon.-piątek , w sobotę - pilne przypadki od 9⁰⁰ - 12 ⁰⁰

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy	STANDARDOWA INSTRUKCJA DZIAŁANIA	SOP nr:BO/1
ZAKŁAD DIAGNOSTYKI MIKROBIOLOGICZNEJ	PROCEDURA POBIERANIA MATERIAŁÓW DO BADAŃ MIKROBIOLOGICZNYCH	Status : jawny Wydanie nr .2 Z dnia:2011-01-06
59-220 Legnica ul Iwaszkiewicza 5			Ilość str: 10
				Ilość załączników:2
Hasła kluczowe: pobieranie próbek ,metoda, transport ,przechowywanie

Autor: Danuta Gurlaga

Obowiązuje od dnia :2011-01-10

11

---