1. Opisz ogólny podział teorii patologii społecznej - jakie są kryteria tego podziału i jakie grupy teorii się w nim wyróżnia

Jest to podział patologii ze względu na przyczyny ich występowania.
Teorie indywidualistyczne upatrują przyczyny patologii w sprawcy, czyli w jednostce samej w sobie. Dzielą się na biologiczne, odnoszące się do ciała człowieka i odstępstwach od normy w jego anatomii, obciążenia genetycznego, jakie człowiek dostaje w chwili poczęcia od swoich rodziców oraz gospodarki hormonalnej i wpływu hormonów na zachowanie ludzi; A także psychologiczne, związane z psychiką człowieka, zaburzeniach i chorobach na tle psychicznym.

Teorie społeczne zakładają, że przyczyny patologii społecznych tkwią w środowisku- najczęściej w środowisku społecznym, w jego wpływie na człowieka. Teorie te dzielą się na:
strukturalne, które dotyczą struktury społecznej i które tłumaczy teoria anomii Mertona,
kierunek kulturowy, wyjaśniony przez teorię zróżnicowanych powiązań Sutherlanda,
kierunek kontroli społecznej, w którym zawierają się teorie: kontroli Hirschi'ego, biegu życia- inaczej trajektorii Samsona i Lauba oraz samokontroli Gottfredsona i Hirschi'ego,
kierunek reakcji społecznej oraz kierunek młodzieżowych podkultur dewiacyjnych, który wyjaśnia teoria zróżnicowanych możliwości Clowarda i Ohlina.

2. Podaj podział socjologicznych teorii patologii społecznej i wyjaśnij krótko teoretyczną podstawę każdej z wyróżnionych grup. 

Teorie socjologiczne zakładają, że przyczyny patologii społecznych tkwią w środowisku- najczęściej w środowisku społecznym, w jego wpływie na człowieka. Teorie te dzielą się na:
strukturalne, które dotyczą struktury społecznej i które tłumaczy teoria anomii Mertona; Opisuje w jaki sposób z pozoru normalnie działające społeczeństwo może wywołać zachowania nonkonformistyczne (postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny system wartości). Merton wyjaśnił to rozdźwiękiem między elementami dwóch struktur: społecznej ( zorganizowany zespół społecznych zależności, w który uwikłane są w różny sposób poszczególni członkowie społeczeństwa) i kulturowej (zespół kierujących zachowaniem ludzi wartości normatywnych wspólnych członkom danego społeczeństwa), powodujący stan napięcia motywacyjnego, który przeradza się z kolei w jeden z typów adaptacji nonkonformistycznej. ( to przez konkretny układ społeczeństwa, jednostka nie radzi sobie z korzystaniem z aprobowanych metod więc sięga po patologiczne)

Kierunek kulturowy, wyjaśniony przez teorię zróżnicowanych powiązań Sutherlanda; Teoria ta zakłada, że zachowanie dewiacyjne jest zachowaniem wyuczonym, tzn nie jest zachowaniem wrodzonym, a jednostka niewyszkolona w przestępczości nie może wymyślić zachowania przestępczego. Uczenie się wychowania przestępczego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikacji, także niewerbalnej. Zasadnicza część procesu uczenia się zachowań dewiacyjnych następuje w obrębie grup pierwotnych. ( Kręgi sprzyjają nabywaniu patologicznych zachowań, teoria zróżnicowanych powiązań - Edwin Sutherland)

Kierunek kontroli społecznej, w którym zawierają się teorie: kontroli Hirschi'ego, biegu życia- inaczej trajektorii Samsona i Lauba oraz samokontroli Gottfredsona i Hirschi'ego. Na założenia tej grupy teorii składają się: założenia dot. natury ludzkiej, mówiące o tym, że człowiek z natury jest zły i ciągnie go do złego, założenia dot. tego czemu ludzie nie podlegają patologii, mówiące o tym, że chroni nas wpływ grupy (teoria kontroli społecznej), założenia o jedności kulturowej, w których zawierają się system wartości kulturowych i system norm społecznych. Teoria kontroli Hirschiego zakłada, że jednostka może przystosować się w sposób patologiczny wtedy, gdy jej więzi z porządkiem konformistycznym zostaną w jakiś sposób zerwane. Gdy stanie się wolna, a wolność jest szkodliwa, gdy stanie się niezależna od grupy, co nazywamy wolnością negatywną. Teoria zakłada, że istnieja cztery mechanizmy kontroli społecznej (przywiązanie, zobowiązania, zaangażowanie, przekonania.), wiążące jednostkę z porządkiem społecznym. Działają one niezależnie od siebie. Jeśli wszystkie cztery działają silnie i sprawnie, to człowiek jest uwięziony i istnieje małe prawdopodobieństwo na wystąpienie patologii. Teoria trajektorii, biegu życia zakłada, że życie człowieka przebiega w pewnych cyklach, przy pewnych naciskach kontroli, co chroni go od patologii. Bywają momenty spadku kontroli, w których następuje chwila narastania patologii. Teoria samokontroli zakłada, że niektórzy ludzie, mimo spadku kontroli zewnętrznej, nadal utrzymują niski poziom patologii- poddają się jej sporadycznie lub wcale. ( kontrola społeczna - Hirschi, bieg życia i trajektoria (Samson), samokontrola)

Kierunek reakcji społecznej (tj. naznaczanie, stygmatyzacja czyli przypisanie jednostkom piętna, które ogranicza przystosowanie społeczne zgodnie z normami)

Kierunek młodzieżowych podkultur dewiacyjnych, który wyjaśnia teoria zróżnicowanych możliwości Clowarda i Ohlina. Zgodnie z poglądami jej twórców kształtowanie się postaw i zachowań dewiacyjnych wyprzedza w czasie przystąpienie jednostki do subkultury. Początkiem kariery dewiacyjnej jest doświadczenie niepowodzeń na drodze do osiągnięcia celów, będących w danej kulturze synonimem sukcesu. Główne rodzaje podkultur: przestępcza, konfliktowa, wycofania. ( teoria zróżnicowanych możliwości - Cloward, Ohlin ją stworzył; teorie kultury werst (?) niższych Millera; teoria neutralizacji Sycesa i Matza, tj. ci sami ludzie są porządni i nieporządni, ale w odpowiednich miejscach, a młodzież myli te miejsca.)

3. Posługując się teorią anomii R. Mertona wyjaśnij jego zdanie, że patologia jest zjawiskiem normalnym.

Dewiacja nie wynika z natury człowieka, rodzi ja społeczeństwo. We właściwie funkcjonującym społeczeństwie cele i środki ich realizacji powinny być harmonijnie ze sobą powiązane. Szanse na sukces zależą od naszej pozycji w strukturze społecznej, od dostępności od środków. Ujednolicenie celów jest, więc szkodliwe społeczne i jednostkowe. Osoby, które nie mają szans na osiągnięcie celów poprzez legalne środki, wybierają inną drogę, musza się przystosować do sytuacji anomii. Merton uważał dewiacje za naturalną reakcję jednostek na sytuacje, w jakiej się znajdują. Wyróżnił pięć takich możliwości reakcji na napięcie między społecznie wdrożonymi wartościami a brakiem środków do ich realizacji: konformizm, innowacja, rytualizm, wycofanie, bunt. ( patologia to zjawisko normalne czyli niepotrzebna szczególnych cech jednostki aby była patologiczna zgodnie z normami społecznymi.)

4. Posługując się teorią R. Mertona wyjaśnij pojęcie anomii i rolę tego zjawiska w powstawaniu zachowań patologicznych.

Anomia to „(...) załamanie zdarzające się w strukturze kulturowej, występujące zwłaszcza wtedy, kiedy istnieje silna rozbieżność pomiędzy normami i celami kulturowymi a społecznie ustrukturowanymi możliwościami działania członków grupy zgodnie z tymi normami”. Merton przedstawia strukturę społeczną jako czynnik produkujący motywację zachowań ludzkich - konformistycznych i dewiacyjnych, które genetycznie nie różnią się między sobą. Dwa elementy tej struktury wywierają określone naciski na jednostki. Są to: cele kulturowe, zinstytucjonalizowane środki. W rozumieniu tej teorii dewiacje są to indywidualne sposoby przystosowania (rozumianego jako reakcja na warunki społeczne), sklasyfikowane na podstawie akceptacji lub odrzucenia dwu wymienionych, kluczowych elementów struktury społecznej. Mamy do czynienie z sytuacją anomii, kiedy to ludzie umiejscowieni na niższych szczeblach hierarchii społecznej, nie posiadający środków do osiągnięcia ogólnie upragnionych celów, próbują się przystosować w dewiacyjny sposób.( anomia - załamanie w strukturze kulturowej, które ma miejsce wtedy, gdy istnieją silne rozbieżności między normami i celami kulturowymi, a społecznie uwarunkowanymi możliwościami realizacji tych celów w sposób zgodny z normami przez duże grupy ludzi. Siła anomii zależy od nacisku na realizacje danego celu ( im wyższy tym większa siła) tj. przywiązanie do zewnętrznych znamion statusu (miejsce zamieszkania, czym jeździsz, co nosisz) zależy również to od podatków ( np. spadku który jest duży) czyli spłaszczanie piramidy. Mechanizmami bogacenia się jest czystość reguł oraz wyrównywanie szans w dolnych piętrach)

5. Wymień typy adaptacji społecznej wyróżnione przez R. Mertona. Omów jeden z nich.

			Cele	Środki
( + )	Konformizm		+	+	Np. przedsiębiorstwo, aktywni zawodowo
( - )	Innowacja		+	-	Np. kradzież, praca na czarno
( - )	Rytualizm		-	+	Np. kontemplacja , stagnacja, emerytura
( - )	Wycofanie		-	-	Np. bezdomność uzależnienia
( - )	Bunt		+ -	+ -	Np. sekty, rewolucyjność, terroryści
Typy adaptacji są ambiwalentne, choć społecznie negatywne, nie do końca takie są.

• Konformizm polega na akceptacji zarówno celów kulturowych, jak i zinstytucjonalizowanych środków służących do ich realizacji. Reakcje konformistyczne, jak twierdzi Merton, są i muszą być dominujące, by system społeczny mógł właściwie funkcjonować. W przeciwnym wypadku ciągłość i równowaga społeczeństwa byłaby zagrożona. Jednostki obierające konformistyczny typ adaptacji dążą do osiągnięcia kulturowo wyznaczonych celów przestrzegając jednocześnie norm określających sposoby ich realizacji. Inaczej mówiąc, dążą do odniesienia sukcesu w rywalizacji przestrzegając reguł gry.

• Innowacja oznacza odrzucenie praktyk instytucjonalnych przy jednoczesnym zachowaniu celów kulturowych. Schemat ten charakteryzuje się znaczna częścią zachowań dewiacyjnych, którym poświecono najwięcej uwagi badawczej - mianowicie, które określane się nieprecyzyjnie za pomocą pojęć - przestępstwo i wykroczenie.

• Rytualizm polega na odrzuceniu celów wyznaczonych przez kulturę przy jednoczesnej (nadmiernej nawet) akceptacji środków instytucjonalnych, czyli norm postępowania. Rytualny typ adaptacji oznacza więc znaczną redukcję aspiracji lub nawet całkowitą rezygnację z aspiracji do uzyskania sukcesu życiowego przy jednoczesnym niemal kompulsywnym trzymaniu się norm instytucjonalnych.
• Wycofanie polega na odrzuceniu zarówno celów wyznaczonych przez kulturę, jak i instytucjonalnych środków służących do realizacji tych celów. Jednostki znajdują się w społeczeństwie, lecz do niego nie należą, ponieważ nie podzielają systemu wartości tego społeczeństwa. Odrzucenie zarówno celów kulturowych, jak i norm instytucjonalnych, oznacza więc „rezygnację z gry” i „opuszczenie boiska”.
Wycofanie się jest najrzadszym i zarazem najbardziej potępianym rodzajem reakcji na stan anomii. Odrzucenie kulturowo uwzorowanych celów oraz środków służących do ich realizacji stanowi bowiem pośrednią negację prawomocności systemu społecznego..
• Bunt - reakcja buntownicza polega na odrzuceniu zarówno dotychczasowych celów kulturowych, jak i zinstytucjonalizowanych środków służących do ich realizacji przy jednoczesnym dążeniu do wprowadzenia nowych celów kulturowych i nowych norm instytucjonalnych. Istotą buntu jest więc jego zorganizowany charakter.

6. Co to jest kontrola społeczna i jakie są jej mechanizmy według T. Hirshiego.

Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości. „Jednostka może dokonywać czynów przestępczych, ponieważ jej więzi z porządkiem konformistycznym zostały w pewnej mierze załamane”.

„Jednostka może dokonywać zachowań patologicznych wtedy, gdy jej związki z konformistycznym porządkiem społecznym zostaną w jakiś sposób zerwane” ta możliwość jest wystarczająca, bo ma biologiczną motywację do tego; jak jesteśmy związani ze społeczeństwem to nie mamy warunków do patologii, musimy być od tego związku uwolnieni.

I przywiązanie	II zaangażowanie	III zaabsorbowanie	IV przekonanie
- emocjonalny związek człowieka z jego społeczeństwem, otoczeniem; - świadomość że komuś robi się przykro oddala nas od patologii; - działa to nawet gdy prawdopodobieństwo ze się wyda jest małe/znikome;	- racjonalna więź człowieka z otoczeniem; - konsekwencje powstrzymują mnie przed zachowaniem; - zachowanie to potencjalne zyski i straty; - kiedy straty > zyski to jest mechanizm powstrzymujący przed patologią; - mechanizm zawodzi gdy więź przechowuje lub niedoszacowuje właściwych konsekwencji; ( ?)	- na dewiację trzeba mieć czas i siłę; - zajęty człowiek nie ma siły oraz ma mniej sposobności do uprawiania tej dewiacji;	- siła przekonania zależy od poprzednich czynników;

Autor wyróżnia cztery komponenty więzi jednostki ze społeczeństwem, które choć pozostają ze sobą w ścisłym związku mogą mieć niezależny wpływ na zachowanie dewiacyjne:

I Przywiązanie - Przywiązanie oznacza emocjonalną więź jednostki z jej najbliższym otoczeniem społecznym (z rodziną, z przyjaciółmi, z kolegami z pracy, z sąsiadami), co z kolei, zdaniem Hirschiego, implikuje konieczność liczenia się z opinią owych „istotnych innych”. Jednostka, która jest silnie przywiązana do swego otoczenia, czuje się „moralnie zobligowana” do przestrzegania norm, które to otoczenie uznaje.

II Zobowiązanie - „Niewielu zaprzeczy, że ludzie czasami stosują się do reguł po prostu z obawy przed konsekwencjami”. Zobowiązane jest odpowiednikiem zdrowego rozsądku. Konformizm musi się „opłacać”, dewiacja natomiast musi przynosić „straty”.

III. Zaangażowanie - zaangażowanie w działalność zgodną z normami. Ludzie postępują w sposób zgodny z normami nie tylko dlatego, że czują się do tego „moralnie” zobligowani czy też dlatego, że koszta związane z dewiacją uważają za zbyt niskie. Koszta związane z dewiacja uważa się za zbyt wysokie. Przed dewiacyjnym zaangażowaniem chroni także szeroko pojmowany przez Hirchiego brak sposobności.

IV Przekonania - w każdym w społeczeństwie istnieje wspólny, jedyny dla wszystkich grup społecznych system wartości i odpowiadających mu norm zachowania. Dlaczego ludzie naruszają normy, o których zasadności są przekonani. Stąd teoria kontroli zakłada, że jednostki różnią się stopniem swego przekonania o konieczności przestrzegania norm społecznych.

7. Odwołując się do koncepcji samokontroli wyjaśnij twierdzenie, że człowiek jest z natury zły.

Człowiek z natury jest zły bo ma tendencje do zachowania się w sposób patologiczny. Niektórzy ludzie mimo spadku kontroli zewnętrznej dalej utrzymują niski poziom patologii. Wewnętrzny mechanizm samokontroli pozwala utrzymać status quo. Względnie stały wymiar osobowości człowieka kształtuje się dość wcześnie, ale ok. 10 roku życia zaczyna się okres krytyczny. Każde zachowanie patologiczne przynosi szybką nagrodę, a w odległym czasie karę. Ludzie mają pociąg do patologii, bo kierują się zasadą przyjemności. Samokontrola to zdolność po powstrzymywania się od zachowań, które przynoszą szybkie nagrody w nadziei, że zwiększy się prawdopodobieństwo otrzymania tych nagród w przyszłości. Jest to powstrzymywanie się od zachowań, które przynoszą nagrody doraźne. Jeśli mechanizm samokontroli jest sprawny, ludzie mają mniejsze tendencje do zapominania się.

(Teoria samokontroli Gottfredsona - czynnik kształtujący się w procesie socjalizacji, około 10 roku życia się zaczyna, już po 10 roku życia te różnice się utrzymuję.)

SAMOKONTROLA	Zachowania patologiczne	Zachowania przystosowawcze
Teraźniejszość	Nagroda	Kara
Przyszłość	Kara	Nagroda

Szybka nagroda lecz w odroczenie to kara naturalna lub społeczna np. ćpanie.

Kultura powoduje cierpienie, bo nakłada ograniczenia na zaspakajanie potrzeb.

Zachowania przystosowawcze zwiększają prawdopodobieństwo nagrody potem, ale jej nie gwarantują, wytwarza się zdolność do odroczenia nagrody - samokontrola. człowiek musi się trenować w samokontroli, ale musi być on przeprowadzony przed 10 rokiem życia, dobre miejsce to szkoła na ten trening, bo pozwala nabyć samokontrolę, bo dziecko musi robić co mu się karze. Człowiek znajduje sobie sam sens z trudnych rzeczy.

Praktyczna wersja tej teorii:

- dziecko trzeba kontrolować;

- trzeba tłumaczyć dlaczego trzeba odraczać zaspokajanie potrzeb;

- trzeba karać za nieposłuszeństwo;

8. Na czym polega teoria trajektorii (biegu życia), do jakiej grupy teorii należy i jakie zjawisko z zakresu patologii społecznej wyjaśnia ?

Teoria trajektorii(biegu życia) życie człowieka przebiega w pewnych cyklach przy pewnych naciskach kontroli, co chroni go od patologii. Bywają momenty spadku kontroli w których następuje chwila narastania patologii, np. przeprowadzanie się do środowiska obcego (np z domu rodzinnego do akademika) utrata rodziców, utrata pracy, przeżycia traumatyczne, które w jakiś sposób zachwiały doczesnym biegiem życia, emerytura.

9. Opisz podział młodzieżowych podkultur dewiacyjnych stworzony przez R. Clowarda i L. Ohlina.

Na wybór zachowania zgodnego albo sprzecznego z prawem wypływa nie tylko dostęp do środków skłaniających do zachowań poprawnych ale także dostępność środków koniecznych do podjęcia zachowań antyprawnych. Jeżeli brakuje legalnych środków osiągnięcia celu a są nielegalne, to wtedy wzmaga się przestępczość w społeczeństwie. Często wtedy wykształcają się normy zastępcze = podkulturowe. Podkultury:

Przestępcza - powstaje w środowiskach zintegrowanych. Musi istnieć już środowisko przestępcze, które nas tego nauczy. Człowiek podkultury także jest konformistą dla norm podkultury, ale nonkonformistą wobec kultury dominującej.
Konfliktowa - powstaje w nowych ośrodkach społecznych, gdzie brakuje wewnętrznej organizacji i więzi. Prowadzi to do potrzeby wyrobienia sobie statusu, a także odrzucenia norm konformistycznych i nonkonformistycznych: wandale, chuligani.
Wycofania - to podwójni przegrani. Uciekają w używki. Ta podkultura nie tworzy więzi.

10. Dlaczego teorię Clowarda i Ohlina nazywa się „teorią zróżnicowanych możliwości.”
Wady jednostki- wady systemu- wykształcenie się podkultur jest uzależnione od tego, czy jednostka zgodnie z panującą ideologią sukcesu, przypisuje swe niedostatki bądź niepowodzenia własnym wadom lub ułomnościom charakteru, czy też postrzega, ze istniejący porządek społeczny uniemożliwia jej osiągniecie kulturowo wyznaczonych celów. Gdy jednostka dostrzega strukturalne bariery na drodze do sukcesu, sprzyja to zachowaniom dewiacyjnym.

Poszukiwanie grupy- z chwilą odebrania prawomocności obowiązującym normom jednostka znajduje się w stanie gotowości psychicznej do dewiacji, lecz jednocześnie staje w opozycji wobec społeczeństwa, co powoduje stan napięcia, niepewności, lęku. Rodzi to tendencję do poszukiwania innych osób, które maja analogiczne problemy, dochodzi do rozwiązań podkulturowych. Rola grupy polega przede wszystkim na dostarczaniu moralnego wsparcia rozwiązaniom innowacyjnym m.in. przez racjonalizowanie zachowań dewiacyjnych. Redukcja lub eliminacja poczucia winy przez dewianta umożliwia trwale zaangażowanie dewiacyjne.

Dewiacja a reakcja społeczna- nieprzychylna reakcja otoczenia na błahe często występki młodzieży może powodować skutki odwrotne do zamierzonych, to znaczy zamiast ograniczać dewiację, prowadzi do jej nasilenia. Separowanie i segregowanie młodzieży noszącej już dewiacyjną etykietkę prowadzi także do wzrostu solidarności, poczucia odrębności i tożsamości grup dewiacyjnych.

11. Wymień cechy kultury warstw niższych w teorii Millera. Omów dwie z nich.

Walter Miller wychodząc z twierdzenia o zróżnicowaniu kulturowym jako źródle przestępczości warstwy niższej stworzył teorię „punktów skupienia”. Jego zdaniem aby doszło do wyodrębnienia negatywistycznej subkultury grupowej potrzebne jest działanie czynników pozytywnych a nie tylko negatywnych. Warstwa niższa wytwarza w toku swojej, sięgającej w przeszłość historii specyficzna subkulturę, przeciwstawna do innych warstw. Subkulturę ta tworzy siec norm wywodzących się z „punktów skupienia”, z wartości grupowych, z których wynikają wskazania co do zachowań pozwalających uzyskać prestiż grupy.

Miller wymienił na-stępujące „punkty skupienia":

Trudności— ma to być dominująca cecha tej kultury, przy czym deklarowana chęć niepopadania w trudne sytuacje nie oznacza dążenia do zachowania zgodnego z prawem, lecz jedynie uchylenie się od ujemnych następstw działania, które przysparza kłopotów. Stąd „wpadanie w trudności", zwłaszcza w konflikty z prawem, nie zawsze jest potępiane, a umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, „wywinięcia się" z kłopotów, jest wysoko ceniona.

Twardość — należy wykazać się specyficznie pojmowaną „męskością" (brak skrupułów, nie okazywanie sentymentów), a także odwagą, sprawnością fizyczną i odpornością psychiczną. Łączy się z tym brak zainteresowania dla spraw intelektualnych, a nawet lekceważenie i negatywny stosunek wobec sztuki, literatury.

Cwaniactwo — jest to wyraz sprawności umysłowej, polegającej na -z jednej strony -umiejętności „podejścia" czy na-wet oszukania innych, z drugiej zaś -na niedopuszczeniu do stania się ofiarą takich manipulacji. W oparciu o nią wyróżnia się „przygłupów" padających łupem „spryciarzy", którzy zbierają owoce swojej zręczności, a nie muszą ciężko pracować.

Podniecenie— chodzi tu o szukanie „flirtu z niebezpieczeństwem", przybierające postać zachowań, w których główną rolę odgrywają alkohol, muzyka i przygody seksualne. Poszukiwanie napięcia i podniecenia przeplata się z okresami pasywności i wyczekiwania, przeważnie na następny weekend i „pójście w miasto".

Los - cecha ta wyraża się w przekonaniu o rozstrzygającym znaczeniu szczęścia dla powodzenia przedsięwziętych działań. „Mieć szczęście" - „mieć pecha", to dwa bieguny ludzkiego losu, które są udziałem człowieka, lecz nic zależą - albo w niewielkim stopniu -od jego wysiłków.

Niezależność — wyraża się w silnym podkreślaniu sprzeciwu wobec zewnętrznej kontroli i ulegania autorytetom. Jednak, zdaniem Millera, zachodzi tu rażący rozdźwięk między tym, co się oficjalnie głosi, a tym, co jest w istocie ukrytym, choć nie zawsze uświadomionym, życzeniem.

Centralne punkty zainteresowania młodzieży: status i przynależność. Potrzeba przynależności do grupy i walka w niej o wysoką pozycję (status) wyzwalają zachowania dewiacyjne, nierzadko - kryminalne. Przynależność do grupy ma dla członków istotne znaczenie, powodujące ze są oni nastawieni konformistycznie wobec wymagań grupy i skłonni spełniać wszelkie jej oczekiwania. Przynależność ma dla jednostki sama przez się znacząca wartość, pozwala uzyskać wysoki status w grupie. Wysoki status można jednak tylko uzyskać poprzez

demonstracje posiadania cech wysoko cenionych w kulturze warstw niskich.

12.Wymień i opisz techniki neutralizacji w teorii Sykesa i Matzy.
Pojęcie konfliktu kultur nawiązanie do stagnatyzacji, naznaczenia; składa się z 2 częsci:
• Geneza subkultur, wyjaśnianie istoty.
• Techniki neutralizacji, sposoby na przyzwolenie.
Wysnuli tezę, że nie istnieją podkultury dewiacyjne. Ich zdaniem można jedynie mówić o podkulturach dewiacji czy też przestępczości. Operując pojęciem „podkultura dewiacyjna” akcentuje się nadmiernie odrębność danej klasy wartości i norm zachowania w stosunku do kultury dominującej.

Uważali, że w społeczeństwie istnieją dwa systemy wartości:
Wartości oficjalne- konformistyczne, związane są z czasem pracy, nauki, z działalnością polityczną lub społeczną
Wartości podskórne- dewiacyjne, związane są z czasem wolnym od pracy (weekendy, wakacje, święta).

Techniki neutralizacji- teoria ta zajmuje się stosowaniem argumentacji służących usprawiedliwianiu zachowań przestępnych. Argumentacje takie trzeba sobie przyswoić i nauczyć się nimi posługiwać. Autorzy ci uważają, że młodzież popełniająca przestępstwa internalizuje w procesie socjalizacji poprawny system wartości i norm, lecz wynajduje sposoby usprawiedliwiania postępowania niezgodnego z tym systemem, Działający w ten sposób nie przeczy, że jego czyn jest naganny, ale wskazuje na okoliczności pozwalające mu na wyłączenie działania zinternalizowanej normy (zneutralizowanie). Taka operacja pozwala mu na uniknięcie poczucia winy związanego z naruszeniem normy.

Młodzież stosuje mechanizmy obronne, aby zagłuszyć poczucie winy:
1) Kwestionowanie odpowiedzialności - sprawca przekonuje siebie, że w momencie popełnienia winy kierowały nim siły zewnętrzne, nie miał poczucia samokontroli lub określa się jako człowiek „wepchnięty\" w sytuację nie dającą mu szans innego zachowania,
2) Kwestionowanie szkody- sprawca uważa, że jego działanie bądź nie wyrządziło nikomu krzywdy lub tylko nieistotną, bądź jest sprawą między nim a poszkodowanym i nikogo nie powinno to obchodzić,
3) Kwestionowanie (odrzucenie) ofiary - sprawca jest przekonany, że ofiara jego działania zasłużyła sobie na takie potrakto-wanie, np. lichwiarz. Kryminalista może przybierać pozę Robin Hooda, jako tego, kto urzeczywistnia sprawiedliwość, nie przej-mując się ustawami.
4) Potępienie potępiających- sprawca usprawiedliwia się tym, że inni, a zwłaszcza ci, którzy go ścigają, postępują tak samo albo nawet gorzej, np. policja jest przekupna i brutalna, rodzice wyżywają się na swoich dzie-ciach itd.
5) Powołanie się na wyższe racje - sprawca powołuje się na solidarność grupową, łamie wartości w imię innych, też szczytowych idei np. pobił w obronie przyjaciela, ukradł dla zapewnienia lepszego bytu rodzinie itd.

Wspólną cechą technik neutralizacji jest dokonanie pojęciowej manipulacji odbierającej w oczach sprawcy możliwość obciążenia go negatywnym zachowaniem. Do zastosowania techniki neutralizacji dochodzi gdy naruszane normy są przez sprawcę zinternalizowane i ich zakres działania nie jest ograniczony, a wartość naruszana zdaniem sprawcy w zasadzie podlega ochronie.
Krytyka- brak usystematyzowania twierdzeń przy omawianiu technik neutralizacji, rozbieżność systemów aksjologiczno-normatywnych technik neutralizacji, brak wyraźnej linii oddzielającej to, co jest neutralizacją normy, a tym, co jest już postawą nonkonformistyczną, niezbyt jasne kryteria wyróżniania poszczególnych technik.

13.Opisz mechanizm uczenia się zachowań przestępczych w teorii zróżnicowanych powiązań E. Sutherlanda.

Ta teoria zakłada, że główną przyczyną występowania przestępczości jest uczenie się zachowania przestępczego poprzez nadwyżkę kontaktów z wzorami takich zachowań. Popełnienie czynu karalnego jest aktem wolnej woli.

1. Zachowanie przestępcze jest zachowaniem wyuczonym.
- zachowanie przestępcze nie jest wrodzone
- jednostka nie wyszkolona w przestępczości nie może wymyślić zachowania przestępczego
- zachowania przestępcze nie różnią się od innych zachowań, jedynie te zachowania są objęte kodeksem karnym
- logika zachowania przestępczego jest taka sama jak każdego innego zachowania.

2.Uczenie się zachowania przestępczego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikowania się.
- werbowanie, poprzez gesty
- nieadekwatności werbalne i niewerbalne
- w komunikacji możemy przechwycić przekaz przestępczy dotyczący motywacji

3.Zasadnicza część procesu uczenia się zachowania przestępczego odbywa się w obrębie grup pierwotnych
- środki masowego przekazu odgrywają istotna rolę w tworzeniu zachowań przestępczych.

4.Uczenie się zachowania przestępczego obejmuje zarówno techniki popełniania przestępstw jak i konkretne kierunki motywacji, dążeń, racjonalizacji i postaw.

5.Uczenie się konkretnych kierunków motywacji i dążeń (przestępczych) jest wynikiem takiego sposobu definiowania norm prawnych, który sprzyja bądź nie sprzyja naruszaniu ich.
- przebywanie z osobami które respektują normy lub nie
- dotyczące filozofii prawa - bo dobrze działające prawo społeczne uważa się za najcenniejsze gdyż jest zgodne z moralnością społeczna czyli: 1. Czyli zakazane są czyny szkodliwe, 2. Czyli wykonanie prawa, zasada równości obywateli wobec prawa.

6.Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki definicji sprzyjających naruszaniu prawa nad definicjami nie sprzyjającymi naruszaniu prawa (wg Sutherlanda jest to najważniejsze założenie).

7.Zróżnicowane powiązania mogą się różnić częstotliwością, czasem trwania, uprzedniością i intensywnością

8.Proces uczenia się zachowania przestępczego przez powiązania z wzorami zachowań przestępczych i nieprzestępczych obejmuje te same mechanizmy, co każde inne uczenie się.

9.Zachowania przestępczego nie można wyjaśnić zaspokajaniem potrzeb i wartości, gdyż zachowanie nieprzestepcze jest wyrazem takich samych potrzeb.
- np. ktoś kradnie z tych samych potrzeb i wartości z których ktoś inny pracuje.

14. Opisz zjawiska w swoim otoczeniu, które świadczą o dezorganizacji społecznej.

---