Geneza i dynamika integracji gospodarczej w Europie Od 6 do 15 (wykład 1)
Integracja gospodarcza - polega na znoszeniu barier ekonomicznych między państwami.
Zazwyczaj jest to proces rozpoczynający się od znoszenia ceł i kolejno innych ograniczeń w przepływie towarów, usług, kapitału i pracowników.
Teoria ekonomii wyjaśnia, że, integracja zwiększa dochody jej uczestników dzięki rozwojowi wymiany miedzy krajami zawiązującymi układ integracyjny i budowie wspólnego rynku.
Likwidacja barier handlowych obniża koszty transakcyjne.
Większy rynek to silniejsza konkurencja. W rezultacie następuje specjalizacja produkcji i zwiększenie jej skali. A to przynosi wzrost efektywności przedsiębiorstw.
Utworzenie jednolitego wspólnego rynku ułatwia lepszą alokacji czynników produkcji i sprzyja przyspieszonemu postępowi technologicznemu. Czynniki produkcji są lepiej wykorzystane.
Integracja gospodarcza może prowadzić do integracji politycznej.
Winston Churchill 19 września 1946 r. wygłosił na uniwersytecie w Zurychu mowę, w której wezwał do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy, państwa federalnego podobnego do Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Benelux. W 1947 roku. Belgia, Holandia i Luksemburg podpisały porozumienie o utworzeniu Unii Celnej czyli umowę o zniesieniu ceł we wzajemnych obrotach i ustanowieniu wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich. Unia przyjęła nazwę Benelux.
OEEC - Europejska Organizacja Współpracy Gospodarczej ( Organization for European Economic Cooperation ) została powołana w 1948 roku w celu koordynacji pomocy amerykańskiej dla państw europejskich w ramach tzw. Planu Marshalla.
ODCE - W 1961 roku OEEC została przekształcona w Organizacje Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Cooperation and Development)
Do OECD przystąpiły Stany Zjednoczone i Kanada a następnie Japonia. OECD stała się organizacją wysoko rozwiniętych państw świata, które na jej forum wymieniają doświadczenia i informacje oraz podejmują różne formy współpracy i koordynacji polityki gospodarczej. Obecnie do OECD należy także Polska.
Od 1950 roku działała także Europejska Unia Płatnicza, której zadaniem było ułatwienie wielostronnych rozliczeń w handlu między państwami Europy Zachodniej.
Rada Europy (Council of Europe) W 1949 roku powstała pierwsza polityczna organizacja skupiająca państwa Europy Zachodniej a mianowicie Rada Europy. Początkowo do Rady Europy wchodziły państwa należące do NATO. Dziś jest to organizacja ogólnoeuropejska. Jej głównym celem jest ochrona praw człowieka oraz norm demokratycznych. W jej ramach działa Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Plan Schumana przełomową datą dla narodzin integracji europejskiej był 9 maja 1950 roku. Wówczas to francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman przedstawił projekt utworzenia organizacji nadzorującej przemysł wydobywczy i stalowy państw Europy Zachodniej, nazwany później planem Schumanna, choć jego faktycznym pomysłodawcą był Jean Monnet.
Propozycja ta, znana jako Deklaracja Schumana, jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej, która potem wybrała dzień 9 maja Dniem Europy.
Plan Schumana. Na kanwie tego dokumentu Francja, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy podpisały 18 kwietnia 1951 roku w Sali Zegarowej Qui de Orsay tzw. Traktat Paryski, powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Brytyjczycy zostali zaproszenie do uczestnictwa ale odmówili, aby nie ograniczać narodowej suwerenności. Porozumienie weszło w życie 25 lipca 1952 roku, regulując zasady działania wspólnego rynku węgla, stali i żelaza.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali to organizacja, która zapoczątkowała integrację gospodarczą Europy, czego konsekwencją było powstanie Unii Europejskiej.
Traktat Paryski, powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali stanowił, że celem wspólnoty jest: „przyczynienie się do rozwoju gospodarczego państw członkowskich (…) wzrost zatrudnienia i podnoszenia stopy życiowej w tych państwach(…).”
Traktat Paryski. Według traktatu, głównym zadaniem EWWiS była racjonalizacja produkcji oraz dystrybucji węgla, żelaza i stali w ramach wspólnego rynku.
Traktat zakazywał:
- stosowania ceł i innych ograniczeń w obrocie węglem i stalą,
- dyskryminacji producentów, nabywców i konsumentów,
- subwencjonowania bez zgody władz Wspólnoty.
Traktat ustanawiał ponadpaństwową strukturę organizacyjną, organ egzekucyjny i Wspólne Zgromadzenie sprawujące kontrolę polityczną.
Wszystkie decyzje regulujące produkcję i rynek węgla, żelaza i stali były podejmowane wspólnie.
EWWiS. Głównym organem EWWiS została tzw. Wysoka Władza (High Authority) pełniąca rolę organu wykonawczego oraz ciało ustawodawcze - Specjalną Radę Ministrów.
Najważniejsze decyzje zapadały w Radzie Ministrów, będącej emanacją poszczególnych rządów "szóstki".
Instytucje te dysponowały szerokim wachlarzem środków interwencji na rynku węgla i stali.
Należą do nich: dotacje państwa na cele restrukturyzacyjne przedsiębiorstw oraz badania i rozwój, bezpośrednie środki interwencji na rynku wewnętrznym w postaci: cen minimalnych i limitów produkcji (w przypadku nadprodukcji).
Powołano również liczące 78 posłów Zgromadzenie EWWiS oraz Trybunał Sprawiedliwości (7 sędziów na 6 lat).
Traktat Paryski. Traktat o EWWiS podpisano na 50 lat. Wygasł zatem 25 lipca 2002 roku.
Wolą państw członkowskich było włączenie treści tego aktu w ramy Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Specyfika sektora węgla, żelaza i stali została, zatem zachowana.
Traktaty Rzymskie. W wyniku konferencji w Messynie (1955) i Raportu Spaaka (1956) państwa członkowskie EWWiS sygnowały w 1957 Traktaty Rzymskie, które obowiązywały od 1 stycznia 1958 roku. Traktaty Rzymskie powoływały Europejską Wspólnotę Gospodarczą i EUROATOM
Europejska Wspólnota Energii Atomowej EUROATOM. Głównym jej zadaniem jest tworzenie warunków rozwoju przemysłu nuklearnego w państwach członkowskich.
W tym celu Euroatom:
wspiera badania naukowe,
ustala i kontroluje przestrzeganie norm bezpieczeństwa,
zapewnia zaopatrzenie w materiały jądrowe,
ułatwia inwestycje energetyczne
Traktat o Euroatomie przewidywał także powołanie odrębnych struktur organizacyjnych.
Traktat zawarto na czas nieokreślony.
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Głównymi celami przyświecającymi sygnatariuszom Traktatu było:
popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej całej Wspólnoty;
promowanie stałego rozwoju gospodarczego Wspólnoty i stabilizacji gospodarek państw członkowskich;
dążenie do systematycznego i szybkiego podnoszenia poziomu życia społeczeństw tych państw;
stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich w celu utworzenia wspólnego rynku.
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Traktat w Art.3 przewidywał realizację celów Wspólnoty między innymi przez :
zniesienie we wzajemnym handlu opłat celnych, ograniczeń ilościowych i innych środków o podobnych skutkach,
ustanowienie wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich czyli ustanowienie unii celnej, a także eliminację barier w przepływie osób,usług i kapitału między krajami członkowskimi czyli ustanowienie wspólnego rynku.
Aby ułatwić realizację celów Wspólnoty zdecydowano :
ustanowienie Wspólnej Polityki Rolnej,
wspólnej polityki transportowej,
wprowadzenie niezakłóconej konkurencji,
stworzenie procedur koordynacji polityki gospodarczej,
zbliżenie ustawodawstwa zapewniającego funkcjonowanie wspólnego rynku,
utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego;
powołanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego.
Traktat ustanowił cztery instytucje Wspólnoty:
międzyrządową Radę Ministrów jako organ prawodawczy;
ponadnarodową Komisję pełniącą funkcje wykonawcze;
międzyparlamentarne Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne będące organem deliberującym i w pewnym zakresie kontrolnym;
ponadnarodowy Trybunał Sprawiedliwości.
Funkcje pomocnicze miały ponadto pełnić Komitet Gospodarczy i Społeczny (ECOSOC) oraz Trybunał Obrachunkowy.
Traktat fuzyjny (oficj. Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich) zawarty 8 kwietnia 1965 roku traktat scalający instytucje trzech wspólnot. Utworzono jedną Komisję Europejską (z Wysokiej Władzy EWWiS oraz Komisji EWG i Euratomu) i jedną Radę Ministrów dla wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Załącznikiem do tego traktatu jest Protokół o Przywilejach i Immunitetach Wspólnot Europejskich.
Traktat fuzyjny wszedł w życie 1 lipca 1967 roku.
Traktat fuzyjny. Na mocy traktatu fuzyjnego od 1967 r. wszystkie trzy Wspólnoty Europejskie:
Europejska Wspólnota Węgla i Stali,
Europejska Wspólnota Energii Atomowej,
oraz Europejska Wspólnota Gospodarcza miały wspólne organy.
Działania wymienione w pierwotnej wersji Traktatu Rzymskiego o EWG świadczyły o tym, ze integracja w ramach Wspólnoty miała być realizowana w dwu etapach:
1. unii celnej, a następnie
2. wspólnego rynku czyli obszaru o swobodnym przepływie towarów, ludzi, usług i kapitału.
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association, EFTA), międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy podpisanej wcześniej Konwencji Sztokholmskiej mającej na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Sekretariat EFTA umieszczono w Genewie.
EFTA. Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania.
Z czasem większość członków wystąpiła z EFTA, wybierając członkostwo w konkurencyjnej EWG. Członkami EFTA są obecnie:
Islandia (od 1970 r.)
Liechtenstein (od 1992 r.)
Norwegia
Szwajcaria
Strefa wolnego hadlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku. EWG była już unią celną.
Od 1977 państwa EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi.
W 1992 r. EWG i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmuje jednak Szwajcarii.
Weszło w życie od 1994 r. tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.
Lata 1958-1972 złoty okres EWG. W latach 1960-1970:
tempo wzrostu gospodarczego mierzonego PKB wynosiło 4.8%.,
produkcja przemysłowa rosła w tempie 5.1%,
Inflacja wynosiła 3.8%,
bezrobocie utrzymywało się na poziomie 2.1%, co oznacza pełne zatrudnienie.
Działania wymienione w pierwotnej wersji Traktatu Rzymskiego o EWG świadczyły o tym, ze integracja w ramach Wspólnoty miała być realizowana w dwu etapach :
unii celnej, a następnie
wspólnego rynku czyli obszaru o swobodnym przepływie towarów, ludzi, usług i kapitału.
System walutowy z Bretton Woods
Powołanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Wyznaczanie parytetu waluty krajowej w stosunku do dol. am. i notyfikowanie w MFW.
Dążenie do wymienialności w zakresie transakcji bieżących ( handel i obsługa inwestycji zagranicznych ).
Dopuszczalne wahania rynkowe kursów walutowych +/- 1%.
Zmiana parytetu wymagała zgody MFW.
Jednolity Akt Europejski (JAE) jest umową międzynarodową zawartą w ramach Wspólnot Europejskich. Akt ten był pierwszym po wielu latach znaczącym krokiem w kierunku integracji europejskiej. Głównym celem JAE było utworzenie wspólnego rynku czyli obszaru o swobodnym przepływie towarów, usług, pracy i kapitału.
JAE wszedł w życie w lipcu 1987 po ratyfikacji przez wszystkie należące wówczas do Wspólnot kraje.
Jednolity Akt Europejski (JAE)
W sferze prawa materialnego postanowił, że do końca 1992 utworzony będzie "rynek wewnętrzny" - czyli obszar o wolnym przepływie towarów, usług, osób (pracy ) i kapitału.
Usprawniał proces decyzyjny zastępując obowiązującą w Radzie Ministrów zasadę jednomyślności zasadą kwalifikowanej większości głosów w kwestiach dotyczących rynku wewnętrznego ( z wyjątkiem podatków, przepływu osób oraz kwestii socjalnych ).
W istotny sposób rozwinął i pogłębił dziedziny prawa instytucjonalnego i materialnego Wspólnot.
Ustanowił Radę Europejską, formalizując w ten sposób odbywające się od dłuższego czasu konferencje szefów państw,
Wzmocnił pozycję Parlamentu Europejskiego (dopiero wtedy wprowadzono tę nazwę do traktatów), poprzez wprowadzenie postępowania współpracy w zakresie stanowienia prawa.
Dwa procesy integracyjne:
Pierwszym procesem jest ewolucja w kierunku ściślejszych powiązań z coraz większą ilością kompetencji na poziomie ponadnarodowym, co można nazwać pogłębianiem integracji.
Drugim procesem jest rozszerzanie wspólnot
(i potem Unii) z 6 do 25 państw członkowskich, co określamy mianem poszerzania Unii.
Rozszerzenie „śródziemnomorskie”:
Przyjęcie Grecji w 1981 roku.
Przyjęcie Hiszpanii i Portugalii w 1986 roku.
Reforma budżetu Wspólnot:
Reformę oparto na propozycjach ówczesnego przewodniczącego Komisji Jacques Delors. Tzw. pakiet Delors'a obejmował lata 1988 -1992 przyjęto, że zasoby budżetowe Wspólnoty wynosić będą rocznie 1.15% PKB całej EWG,
podjęto też decyzję, że wydatki na pomoc strukturalna dla biedniejszych regionów EWG będą w 1993 roku dwukrotnie wyższe niż w 1987.
Traktat z Maastricht, oficjalnie Traktat o Unii Europejskiej -TUE (fr. Traité sur l'Union européenne, ang. Treaty on European Union), umowa międzynarodowa parafowana 10 grudnia 1991 podpisana 7 lutego 1992 r. w Maastricht w Holandii. TUE wszedł w życie 1 listopada 1993 roku po referendach przeprowadzonych w niektórych krajach członkowskich i ratyfikacji przez wszystkie kraje członkowskie. Najważniejsze cele i postanowienia Traktatu z Maastricht:
utworzenie obszaru bez granic wewnętrznych,
umocnienie spójności gospodarczej i społecznej,
utworzenie unii gospodarczo-walutowej łącznie z wprowadzeniem wspólnej waluty euro od 1 stycznia 1999 roku i określeniem kryteriów konwergencji,
potwierdzenie tożsamości Unii na arenie międzynarodowej,
realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich (ustanowienie obywatelstwa Unii),
rozwój współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Traktat ustanowił Unię Europejską (UE) opartą na:
Wspólnotach Europejskich i uzupełnioną o nowe polityki Unię Gospodarczą i Walutową,
Wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa,
Współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i wymiaru sprawiedliwości.
Ustalono też nowe ramy instytucjonalne UE:
Rada Europejska,
Rada Unii Europejskiej (dawniej: Rada Ministrów),
Komisja Europejska (dawniej: Komisja Wspólnot Europejskich),
Parlament Europejski oraz
Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Rewidentów Księgowych, które pozostały trybunałami Wspólnot Europejskich.
Trzy filary Traktatu o UE:
Pierwszy filar tworzą przepisy określające dotychczasowe i nowe kompetencje Wspólnot Europejskich.
Drugi filar obejmują postanowienia dotyczące Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Trzeci filar dotyczył koordynacji polityk w ramach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Filary Unii Europejskiej:
Filar pierwszy - Wspólnota Europejska. Obejmuje bardzo szeroki zakres funkcji i obszarów kompetencyjnych. Są to m.in.:
rynek wewnętrzny, czyli swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału;
unia celna;
unia gospodarcza i walutowa
wspólna polityka handlowa;
wspólna polityka w dziedzinach rolnictwa i rybołówstwa;
wspólna polityka w dziedzinie transportu i energii;
koordynacja państwowych polityk zatrudnienia;
polityka społeczna i spójności;
wspólna polityka w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego;
ochrona niezakłóconej konkurencji;
wspieranie rozwoju naukowego i technologicznego;
ochrona zdrowia;
ochrona konsumentów;
obrona cywilna;
edukacja i kultura;
turystyka i sport.
Traktat Amsterdamski przeniósł z filaru 3 do 1-go:
obywatelstwo Unii,
politykę imigracyjną, wizową i azylową,
współpracę sadową i w sprawach cywilnych.
Do filaru 1 należą także kompetencje Euroatomu i EWWiS
Filar drugi - Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Głównym celem Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa jest wzmocnienie tożsamości Europy i jej niezależności. Polityka ta sprzyjać ma promowaniu pokoju, bezpieczeństwa i postępu w Europie i na świecie. Jej cele zostały wymienione w artykule 11 Traktatu z Maastricht. Są to:
ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych;
umacnianie bezpieczeństwa Unii we wszelkich formach;
utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego;
popieranie współpracy międzynarodowej;
rozwijanie i umacnianie demokracji oraz rządów prawa, jak również poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności,
współpraca w ramach UZE i NATO, oraz docelowo wspólna polityka obrony.
Filar trzeci - współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych. Cele trzeciego filaru określone są w artykule 29 Traktatu z Maastricht. Są nimi:
zapewnienie obywatelom Unii wysokiego poziomu ochrony w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
zapobieganie rasizmowi i ksenofobii oraz walka z tymi zjawiskami;
zapobieganie przestępczości zorganizowanej lub innej i walka z tym zjawiskiem, szczególnie z terroryzmem, handlem ludźmi i przestępstwami przeciwko dzieciom, handlem narkotykami, handlem bronią, korupcją i nadużyciami.
Zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości mają natomiast służyć:
ściślejsza współpraca między siłami policji, władzami celnymi i innymi władzami w państwach członkowskich, bezpośrednio i za pośrednictwem Europejskiego Urzędu Policji (EUROPOL);
ściślejsza współpraca między władzami sądowymi i innymi właściwymi władzami państw członkowskich;
zbliżanie, w miarę potrzeby, norm prawa karnego państw członkowskich.
Decyzje UE dotyczące spraw objętych filarem 1 podejmowane są w oparciu o procedury przewidziane w traktatach o UE i WE.
Decyzje dotyczące spraw objętych filarami 2 i 3 podejmowane są przez rządy krajów członkowskich UE.
Układ z Schengen. Podpisany w 1985 r. w luksemburskim mieście Schengen przez Belgię, Francję, RFN, Holandię i Luksemburg. Głównym celem było stopniowe znoszenie kontroli granic w ruchu osobowym. W 1990 roku uzupełniono ten układ o zapisy wprowadzające jednolita politykę wizową ( jedna wiza ważna na terytorium państw sygnatariuszy) oraz współdziałanie w zakresie postępowania azylowego i współpracy policji. Do układu przystąpiły kolejne państwa UE bez Wielkiej Brytanii i Irlandii. Nowy układ obowiązuje od 1995 roku status stowarzyszeniowy posiadają Norwegia i Islandia. Nowe kraje członkowskie przygotowują się do przystąpienia. Unia Europejska składająca się z 12 państw rozpoczęła działalność 1 listopada 1993 roku. W 1996 roku do UE przystąpiły Austria, Finlandia i Szwecja.
Geneza i dynamika integracji europejskiej Od 15 do 27 (wykład 2)
Rozszerzenie w 1995 r:
Austria, Szwecja i Finlandia zostały przyjęte 1 stycznia 1995.
W Norwegii w referendum 52,2% głosujących było przeciw przystąpieniu do UE..
Wraz z przyjęciem Austrii, Szwecji i Finlandii do UE, tylko Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein pozostały członkami EFTA.
PHARE. Poland , Hungary Asistance for Restructuring their Economies. Program pomocy EWG, a później UE dla krajów Europy Środkowo Wschodniej służący przebudowie ich gospodarek.
Kryteria kopenhaskie. Zbiór kryteriów, które muszą spełnić państwa kandydujące do Unii Europejskiej aby uzyskać członkostwo. Kryteria kopenhaskie uchwaliła Rada Europejska w czerwcu 1993 roku.
Kryteria polityczne:
Istnienie instytucji gwarantujących stabilną demokrację;
Poszanowanie praw mniejszości;
Poszanowanie praw człowieka.
Kryteria ekonomiczne:
Istnienie gospodarki rynkowej gotowej sprostać konkurencji i siłom rynkowym wewnątrz Unii;
Zdolność do przyjęcia acquis communautaire;
Podzielanie celów Unii Gospodarczo-Walutowej.
Konferencje Międzyrządowe. Podstawę prawną dla zwołania Konferencji Międzyrządowej stanowią przepisy Traktatu o UE.
Według tej regulacji na wniosek Rady UE ( Council of the European Union ), która składa się z przedstawicieli rządów krajów członkowskich, jej przewodniczący w porozumieniu z Parlamentem europejskim i Komisją zwołuje Konferencje Międzyrządową w celu wspólnego określenia zmian, które w miarę potrzeb należy wprowadzić do traktatów wspólnotowych.
Traktat Amsterdamski (oficjalnie: Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty)
podpisany 2 października 1997 r. w Amsterdamie,
wszedł w życie 1 maja 1999 roku.
Najważniejsze postanowienia traktatu Amsterdamskiego:
Wprowadzenie możliwości uchwalenia sankcji dla państwa członkowskiego naruszającego zasady demokracji. Przepisy te uchwalono z myślą o przyszłych członkach - państwach postkomunistycznych (okazało się jednak, że Unia była blisko skorzystania z tych zapisów w odniesieniu do kraju z ponad 40-letnią demokracją - Austrii ,chodziło o utworzenie rządu z udziałem FPÖ Jörga Haidera).
Wprowadzenie procedury wzmocnionej współpracy; większość państw członkowskich mogła zadecydować o nawiązaniu bliższej współpracy z wykorzystaniem struktur unijnych, pod warunkiem spełnienia kilku ograniczeń, m.in. otwartości takiej współpracy dla wszystkich państw członkowskich. Jak dotąd ani razu nie wykorzystano tej procedury.
Wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego - dzięki rozszerzeniu zakresu stosowania procedury współpracy PE może zablokować większość propozycji legislacyjnych Komisji. Jednocześnie uproszczono samą procedurę współdecydowania poprzez likwidację III czytania.
Wzmocnienie prerogatyw Trybunału Sprawiedliwości - TS może rozpatrywać sprawy związane z polityką wizową, azylową, migracyjną oraz ze swobodnym przepływem osób. Kwestie te zostały przeniesione z III filaru UE (tytuł VI TUE) do I filaru (TWE); tym samym zmieniono nazwę III filaru na "Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych".
Utworzenie urzędu Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Funkcję tę pełni Sekretarz Generalny Rady UE.
Wprowadzenie koordynacji polityki zatrudnieniowej; utworzono Komitet ds. Zatrudnienia.
Uproszczenie traktatów założycielskich. Wprowadzenie jednolitej liczbowej numeracji TWE i TUE.
Komitet Regionów stał się niezależny od Komitetu Gospodarczo - Społecznego
Traktat Nicejski (oficjalnie: Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz niektóre związane z nimi akty prawne),
TN podpisany 26 lutego 2001 r. w Nicei. Wszedł w życie 1 lutego 2003 roku.
Celem Traktatu Nicejskiego było zreformowanie Unii Europejskiej, tak by mogła sprawnie działać po przyjęciu 10 nowych krajów z Europy Środkowej i Południowej.
W pracach nad TN aktywnie uczestniczyły delegacje rządowe krajów kandydackich, choć formalnie rzecz biorąc traktat podpisało tylko 15 państw członkowskich.
Najważniejsze postanowienia TN:
Komisja Europejska od następnej kadencji miała składać się z liczby komisarzy równej liczbie krajów członkowskich (1 kraj = 1 komisarz). Dopiero, gdy Unia będzie się składała z co najmniej 27 członków, liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków, komisarze zaś będą wybierani według opartego o zasadę równości systemu rotacji.
Wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji Europejskiej - może on określać podział kompetencji pomiędzy komisarzy, mianować wiceprzewodniczących, a cała Komisja działa pod jego politycznym kierownictwem.
Poszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE o 28 kolejnych dziedzin (m.in. przy wyborze przewodniczącego Komisji). Zrezygnowano m.in. z prawa veta w odniesieniu do polityki imigracyjnej od 2004 roku i funduszy strukturalnych od 2007 roku.
Wprowadzenie nowych zasad głosowania większością kwalifikowaną w Radzie. Poszczególnym krajom przydzielono głosy ważone nieco bardziej proporcjonalnie do ich wielkości, jednak nadal np. Niemcy (82 mln mieszkańców) mają tyle samo głosów (29), co liczące po ok. 60 mln mieszkańców Francja, Wielka Brytania i Włochy.
Ustalono zasady podziału głosów w Radzie w sytuacji, gdy UE będzie liczyć 27 państw członkowskich.
Ogólna liczba głosów wynosi 345, a decyzje będą przyjęte, jeśli uzyskają 258 głosów “za" — oddanych przez większość członków, w wypadku gdy przyjmowane są na wniosek KE, a w innych wypadkach przyjmowane są także większością 258 głosów pochodzących od dwóch trzecich członków.
Dodatkowo — na wniosek jednego z państw — można sprawdzić, czy państwa opowiadające się za decyzją obejmują co najmniej 62% całej ludności UE.
Podział głosów. Przydzielono głosy dla krajów kandydackich w Radzie UE. Polska uzyskała 27 głosów, czyli tyle samo co Hiszpania i niewiele mniej od największych krajów. Określono nowy podział miejsc w Parlamencie Europejskim pomiędzy państwa członkowskie. Po rozszerzeniu PE miał się składać z 732 posłów. Polsce wstępnie przydzielono 54 miejsca; w związku z przystąpieniem Rumunii i Bułgarii liczba ta będzie wynosić 50.
Liczba posłów w ławach Parlamentu Europejskiego wzrastała wraz z przystępowaniem kolejnych krajów do UE. Po wejściu przedstawicieli Rumunii i Bułgarii w połowie bieżącej kadencji, osiągnęła swój historyczny szczyt - 785 deputowanych. To tylko rozwiązanie przejściowe. Obowiązujący Traktat mówi o maksimum 736 miejsc, w nowym, wciąż dyskutowanym Traktacie granicę wyznacza liczba 750. Co zmieni się po wyborach w 2009 roku? Posłowie pracują nad nowym projektem dystrybucji miejsc.
Reforma organów sądowniczych - utworzenie trójinstancyjnego systemu sądownictwa. Sąd Pierwszej Instancji nabrał charakteru samodzielnego organu wspólnotowego, zaś w ramach SPI mogą zostać utworzone Izby Sądowe orzekające w określonych sprawach w I instancji. Od rozstrzygnięć Izb Sądowych służy środek odwoławczy do SPI.
Podział głosów w Radzie Unii Europejskiej w g. ustaleń Traktatu Nicejskiego, obowiązujących od 1 listopada 2004.
Kraj |
Głosy |
Ludność (mln) |
Niemcy |
29 |
82.0 |
Wielka Brytania |
29 |
59.4 |
Francja |
29 |
59.1 |
Włochy |
29 |
57.7 |
Hiszpania |
27 |
39.4 |
Polska |
27 |
38.6 |
Holandia |
13 |
15.8 |
Grecja |
12 |
10.6 |
Czechy |
12 |
10.3 |
Belgia |
12 |
10.2 |
Węgry |
12 |
10.0 |
Portugalia |
12 |
9.9 |
Szwecja |
10 |
8.9 |
Austria |
10 |
8.1 |
Słowacja |
7 |
5.4 |
Dania |
7 |
5.3 |
Finlandia |
7 |
5.2 |
Litwa |
7 |
3.7 |
Irlandia |
7 |
3.7 |
Łotwa |
4 |
2.4 |
Słowenia |
4 |
2.0 |
Estonia |
4 |
1.4 |
Cypr |
4 |
0.8 |
Luksemburg |
4 |
0.4 |
Malta |
3 |
0.4 |
Inne istotne zmiany przewidziane w TN dotyczą ściślejszej współpracy, (która uzyskała ujednoliconą nazwę — wzmocnionej współpracy), Może ją ustanowić co najmniej 8 państw członkowskich.
Zwiększono rolę KE i PE w procedurze ustanawiania wzmocnionej współpracy, a także znacznie ograniczono możliwość zablokowania decyzji o jej podjęciu przez jedno państwo członkowskie powołujące się na ważny interes narodowy.
Karta Praw Podstawowych (fr. Charte des droits fondamentaux de l'Union Européenne, ang. Charter of Fundamental Rights of the European Union) dokument uchwalony i podpisany podczas spotkania Rady Europejskiej w Nicei przez premierów rządów wszystkich państw Unii Europejskiej, który miał być w zamyśle przyszłą podstawą do jednolitej konstytucji Unii.
Europejska Karta Praw Podstawowych składa się z Preambuły oraz 54 artykułów rozdzielonych między 7 rozdziałów:
Godność
Wolność
Równość
Solidarność
Prawa obywatelskie
Wymiar sprawiedliwości
Postanowienia ogólne
Godność:
ochrona godności ludzkiej,
prawo do życia (w tym zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci),
prawo do integralności cielesnej (w tym zakaz praktyk eugenicznych),
zakaz czerpania zysków z ciała ludzkiego jako takiego i jego części,
zakaz klonowania w celach reprodukcyjnych,
zakaz tortur i poniżającego traktowania lub karania,
zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej.
Wolność
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego;
prawo do poszanowania prywatności i życia rodzinnego;
ochrona danych osobowych;
prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny;
wolność myśli, sumienia i religii;
wolność przepływu informacji i wyrażania opinii;
wolność zgromadzania się i stowarzyszania się;
wolność sztuki i badań naukowych;
prawo do edukacji;
wolność wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym państwie UE;
wolność prowadzenia działalności gospodarczej;
prawo własności (w tym własności intelektualnej);
prawo do azylu; ochrona na wypadek wydalenia i ekstradycji.
Równość
równość wobec prawa;
zakaz wszelkiej dyskryminacji;
poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; równość płci,
dozwolenie dyskryminacji pozytywnej;
prawa dziecka; prawa osób starszych;
integracja osób niepełnosprawnych.
Solidarność
prawo pracowników do informacji i konsultacji;
prawo do układów zbiorowych i wspólnych działań;
prawo do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem;
prawo do dobrych warunków pracy;
zakaz pracy dzieci i ochrona pracującej młodzieży;
zakaz zwolnień z powodu macierzyństwa, prawo do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego;
prawo do pomocy socjalnej;
prawo do pomocy mieszkaniowej,
prawo dostępu do służby zdrowia;
ochrona środowiska;
ochrona konsumenta.
Prawa obywatelskie
prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego;
prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych;
prawo do dobrej administracji;
prawo dostępu do dokumentów unijnych;
prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich;
prawo składania petycji do Parlamentu;
prawo przemieszczania się i osiedlania;
prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.
Wymiar sprawiedliwości
prawo do rzetelnego procesu sądowego; domniemanie niewinności i prawo do obrony;
zasada legalizmu i proporcjonalności w procesie karnym;
ne bis in idem procedatur (nikt nie może być ścigany lub skazywany z powodu faktów, co do których został już uniewinniony lub skazany).
Postanowienia ogólne
Zakaz interpretacji Karty w sposób uszczuplający prawa człowieka gwarantowane przez inne akty prawa międzynarodowego.
Zakaz nadużycia praw (nie mogą być interpretowane jako uprawnienie do wydania aktu prawnego niweczącego którekolwiek z praw i wolności).
Konwent. Posiadał mandat :
do nowej redakcji i uproszczenia traktatów o WE i UE by były lepiej zrozumiałe,
uściślenia kompetencji między Unia i państwami członkowskimi,
określenia roli parlamentów narodowych w architekturze instytucjonalnej Unii,
określeniem statusu prawnego Karty Praw Podstawowych.
W lipcu 2003 Konwent Europejski przedstawił projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy.
Integracja walutowa Powstanie Unii Gospodarczej i Walutowej. (Wykład 3)
Unia walutowa. Zawiązanie unii walutowej oznacza ustanowienie przez grupę państw wspólnej waluty i powierzenie kierowanie polityką pieniężną wspólnemu bankowi centralnemu.
Oznacza to zrzeczenie się suwerenności w zakresie kreacji pieniądza oraz regulowania stóp procentowych i kursu walutowego na rzecz tego banku, który jest organem ponad narodowym.
Korzyści z utworzenia UGiW:
stabilizacja gospodarek krajów członkowskich, ( konwergencja )
spadek inflacji do niskiego poziomu,
wyrównanie stóp procentowych w krajach członkowskich,
obniżenie ryzyka inwestycyjnego,
wyeliminowanie ryzyka kursowego,
wyeliminowanie kosztów transakcyjnych,
obniżenie rozmiarów niezbędnych rezerw walutowych,
przejrzystość oraz wyrównywanie się poziomu cen,
zintegrowanie i zwiększenie efektywności rynków finansowych,
ułatwienie podróżowania po krajach UGiW.
W rezultacie oczekuje się korzystnego wpływu członkostwa w UGiW na rozwój gospodarczy i wzrost dobrobytu. Euro stało się, obok dolara amerykańskiego najważniejszą walutą świata.
Przystąpienie do unii walutowej powoduje utratę instrumentów makroekonomicznych:
kursu walutowego,
i polityki monetarnej.
Posiadając własna walutę w przypadku recesji można obniżyć stopy procentowe i zdewaluować kurs wymiany. W unii walutowej mogą występować tzw. szoki asymetryczne
Koszty utworzenia UW:operacyjne i techniczne.
koszty utraty przez banki i inne instytucje części dochodów z tytułu wymiany walut, transakcji,
zabezpieczających i płatności międzynarodowych,
koszty szkoleń, sympozjów, broszur, ulotek,
koszty dostosowania urządzeń, np. bankomatów, automatów do sprzedaży towarów,
koszty związane z dostosowaniem do euro systemów informatycznych i operacyjnych,
koszty dostosowania oprogramowania w bankach.
Plan Wernera 1970. Aby utworzyć w 1980 r. unię walutową należy:
wprowadzić pełną i nieodwołalną wymienialność walut,
ustalić trwałe kursy parytetowe,
zliberalizować rynek kapitałowy.
Europejski System Walutowy (ESW). Plan utworzenia ESW zakładał włączenie do ESW walut państw EWG, które mogły odchylać się między sobą w przedziale +/-2,25%, a w stosunku do dolara obowiązywał kurs płynny. Dla słabszych walut państw członkowskich ESW przyjęto przedział +/- 6%. ( W 1993 roku rozszerzono pasmo do+/- 15%.)
Ostateczną decyzję o utworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego podjęto w grudniu 1978 roku na szczycie w Brukseli. ESW zaczął funkcjonować 13 marca 1979 roku.
Europejski System Walutowy składał się z 3 elementów:
europejskiej jednostki walutowej ECU ( European Currency Unit ),
mechanizmu kursowego ( Exchange Rate Mechanism ERM),
mechanizmu interwencyjnego oraz postanowień kredytowych.
Priorytetowym celem ESW było utworzenie mechanizmów gwarantujących stabilność finansową, a głównym środkiem do realizacji tego celu był mechanizm kursowo-interwencyjny.
Przyjęty w ESW mechanizm kursowy opierał się na stałości kursów centralnych walut należących do systemu.
ECU była jednostką rozliczeniowo-walutową, występująca tylko na rachunkach bankowych.
Jej wartość była ustalana w oparciu o koszyk walut członkowskich ESW. Każda waluta miała ustalony kurs centralny wobec ECU i z tej relacji wynikały wzajemne kursy centralne. Zmiany kursów dokonywane były za zgodą wszystkich państw członkowskich.
Banki Centralne zobowiązane były do interwencji na rynku walutowym celem utrzymania kursu swej waluty w dopuszczalnych granicach.
Najważniejsze zasady funkcjonowania ESW polegały na:
stosowaniu jednostki rozliczeniowej ECU,
mechanizmie kursowym,
mechanizmie kredytowym.
W czerwcu 1988 Rada Europejska potwierdziła dążenie państw „dwunastki” EWG do stopniowej realizacji Unii Gospodarczej i walutowej UGiW.
Pierwszy etap UGW:
W oparciu o Raport Delors'a Rada Europejska zadecydowała w czerwcu 1989 r., że pierwszy etap realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej rozpocznie się w dniu 1 lipca 1990 r.
W pierwszym etapie miały zostać zniesione wszystkie ograniczenia w przepływie kapitału pomiędzy państwami członkowskimi, poprawione funkcjonowanie ESW i zacieśniona współpraca pomiędzy bankami centralnymi. Pierwszy etap realizacji UGiW trwał od lipca 1990 do końca 1993.
Drugi etap UGW, utworzenie Europejskiego Instytutu Walutowego oraz EBC. Drugi etap UGW zapoczątkowało powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego w dniu 1 stycznia 1994 r.; Instytut miał dwa podstawowe zadania:
zacieśnianie współpracy banków centralnych i koordynacja polityki pieniężnej, oraz
przeprowadzenie niezbędnych przygotowań do ustanowienia Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej i utworzenia wspólnej waluty na trzecim etapie;
Do końca II etapu banki centralne krajów członkowskich miały uzyskać pełną niezależność od rządów.
Kryteria konwergencji. Na podstawie wskaźników ujętych w Protokóle do Traktatu z Maastricht, znanych jako kryteria zbieżności (konwergencji), miała nastąpić kwalifikacja krajów członkowskich UE do uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej.
W Protokóle do Traktatu z Maastricht ustalono pięć takich kryteriów, warunkujących uczestnictwo w trzeciej fazie budowy UGiW.
1. Kryterium stabilności cen: średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym ocenę gotowości do UGiW nie może przekraczać średniego wskaźnika inflacji odnotowanego w tym samym czasie w trzech krajach o najniższej dynamice cen, o więcej niż o 1,5 pkt. proc.
2. Kryterium deficytu budżetowego: udział deficytu sektora rządowego w produkcie krajowym brutto (PKB) mierzonym w cenach rynkowych, w roku poprzedzającym ocenę gotowości do UGiW, nie powinien przekraczać 3 proc.
3. Kryterium długu publicznego: udział zadłużenia publicznego w PKB w roku poprzedzającym ocenę nie powinien przekraczać 60 proc.
4. Kryterium stóp procentowych: średnia nominalna, długookresowa stopa procentowa w roku poprzedzającym ocenę nie powinna być wyższa o więcej niż 2 pkt. proc. od średniej stopy procentowej w trzech krajach o najniższym poziomie inflacji.
5. Kryterium udziału w mechanizmie kursowym (ERM) Europejskiego Systemu Walutowego: kraj aspirujący do przystąpienia do trzeciej fazy powinien być przynajmniej przez dwa lata poprzedzające badanie członkiem Europejskiego Systemu Walutowego i respektować normalny przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego ( czyli +/-15%)
Pakt Stabilności i Wzrostu. W celu uzupełnienia i uszczegółowienia postanowień Traktatu dotyczących UGiW, w czerwcu 1997 r. Rada Europejska w Dublinie przyjęła Pakt Stabilności i Wzrostu. Ustalono, że jeśli deficyt budżetowy danego państwa przekroczy 3 proc. PKB i nie będzie to spowodowane spadkiem PKB co najmniej o 2 proc., to kraj taki musi w ciągu czterech miesięcy przyjąć plan ograniczenia deficytu.
Nie wolno mu też uchwalić w następnym roku budżetu z deficytem powyżej wspomnianej granicy.
Ponadto, na taki kraj powinna zostać nałożona kara w wysokości do 0,5 proc. PKB.
Początkowo ta kara to nie oprocentowany depozyt, który jednak przepada, jeżeli w ciągu dwóch lat deficyt nadal będzie zbyt wysoki.
ERM II. Przyjęto następujące zasady ERM II:
kursy centralne maja być określone w stosunku do Euro,
EBC ma prawo inicjatywy zmian parytetowych, tym samym nie będzie
trzeba oczekiwać na często spóźnione decyzje władz krajowych,
odpowiedzialność za stabilny kurs wobec Euro ma w pierwszej kolejności
ponosić zainteresowane państwo, a nie EBC,
zależnie od stopnia konwergencji można ustanawiać różną szerokość
pasma odchyleń kursów wobec Euro.
Kraje nie uczestniczące w obszarze Euro zobowiązane są do programów konwergencji.
Unia Gospodarcza i Walutowa. W dniu 1 stycznia 1999 r., wraz z ustaleniem nieodwołalnych kursów wymiany walut jedenastu państw członkowskich, które przystąpiły do Unii Walutowej jako pierwsze, oraz wraz z przekazaniem kompetencji w zakresie prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej Europejskiemu Bankowi Centralnemu, rozpoczęła w ramach Unii Europejskiej działalność Unia Gospodarcza i Walutowa.
Kursy 12 walut narodowych zostały ustalone w sposób sztywny i nieodwołalny. Wynoszą one:
1 euro (EUR) = 13,7603 szylinga austriackiego (ATS)
1 euro = 40,3399 franka belgijskiego (BEF)
i luksemburskiego (LUF)
1 euro = 5,94573 marki fińskiej (FIM)
1 euro = 6,55957 franka francuskiego (FRF)
1 euro = 166,386 pesety hiszpańskiej (ESP)
1 euro = 2,20371 guldena holenderskiego (NLG)
1 euro = 0,787564 funta irlandzkiego (IEP)
1 euro = 1,95583 marki niemieckiej (DEM)
1 euro = 200,482 eskudo portugalskiego (PTE)
1 uro = 1936,27 lira włoskiego (ITL)
1 euro = 340,750 drachmy greckiej (GRD).
1 stycznia 2002 rozpoczęła się wymiana banknotów i monet narodowych na euro w 12 państwach Unii Walutowej. 1 stycznia 2007 r. do strefy euro dołączyła Słowenia - tym samym liczba członków eurolandu wzrosła do 13.
Polska i Kraje Europy Środkowo - Wschodniej. Droga do Unii Europejskiej. (Wykład 4)
Korzyści z przystąpienia do UE mają charakter :
polityczny,
społeczny
gospodarczy.
Korzyści polityczne. To udział w kształtowaniu przyszłości całej Europy, która w decydującej mierze rozstrzyga się decyzjami UE oraz zwiększenie bezpieczeństwa państwa, co gwarantuje wspólna polityka zagraniczna i obronna UE.
Korzyści społeczne. To stopniowe zbliżenie do wysokich europejskich standardów w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego, ochrony socjalnej, zdrowia, edukacji, nauki, ochrony środowiska, ochrony konsumenta.
Korzyści natury gospodarczej. To umocnienie procesów rozwojowych w wyniku udziału w wielkim jednolitym rynku i związanego z tym napływu inwestycji zagranicznych potrzebnych do zmodernizowania naszej gospodarki oraz dostępu do funduszy rozwojowych Unii.
Układy o stowarzyszeniu jakie UE zawiera z państwami europejskimi nazywane są układami europejskimi. Układy te są umową międzynarodową wyznaczającą bardzo szerokie ramy dla wzajemnych stosunków państw stowarzyszonych ze Wspólnotą Europejską.
Stopniowa redukcja barier handlowych czyli liberalizacja handlu artykułami przemysłowymi była oparta na zasadzie asymetrii i stand still.
Zasada stand still oznaczała, że żadne nowe ograniczenia handlowe nie będą wprowadzane.
Zasada asymetrii oznaczała, że Polska jako partner słabszy wolniej otwierała swój rynek niż UE.
Agenda 2000. Raport Komisji Europejskiej zaprezentowany w połowie 1997 roku, przyjęty przez Radę Europejską w grudniu 1997 roku obejmował 4 główne obszary spraw:
ocenę stopnia przygotowania państw kandydujących do członkostwa UE,
koncepcję wzmocnienia UE,
koncepcję strategii przed-członkowskiej,
nową perspektywę finansową UE na lata 2000-2006.
Partnerstwo dla członkostwa (Accession Partnership), Program wsparcia przygotowań
członkowskich państw aspirujących do UE.
Fundusze przedakcesyjne
PHARE II 1560 mln. euro rocznie
ISPA (Instrument for Structural Policies for Preaccession) 1040 mln. euro rocznie
SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development) 520 mln. euro rocznie
Partnerstwo dla członkostwa. Każde państwo kandydujące zostało zobligowane do opracowania Narodowego Programu Przygotowań do Członkostwa (National Programme for the Adaptation of the Acquis)
PHARE II. Środki tego programu podzielono indykatywnie na dwa cele:
30% przeznaczono na rozwój instytucjonalny,
70% było skierowane na projekty inwestycyjne.
Twinning. Współpraca bliźniacza. ISPA
Odpowiednik Funduszu Spójności. Środki przeznaczono w połowie na transport, a w drugiej połowie na ochronę środowiska.
SAPARD
Poprawa jakości produkcji rolnej
Obszary negocjacyjne
Swobodny przepływ towarów
Swobodny przepływ osób
Swoboda świadczenia usług
Swobodny przepływ kapitału
Prawo spółek
Polityka konkurencji
Rolnictwo
Rybołówstwo
Polityka transportowa
Podatki
Unia Gospodarcza i Walutowa
Statystyka
Polityka społeczna i zatrudnienie
Energia
Polityka przemysłowa
Małe i średnie przedsiębiorstwa
Nauka i badania
Edukacja, kształcenie, młodzież
Telekomunikacja i technologie informacyjne
Kultura i polityka audiowizualna
Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych
Środowisko
Ochrona konsumentów i zdrowia
Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne
Unia celna
Stosunki zewnętrzne
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
Kontrola finansowa
Finanse i budżet
Wpływ rozszerzenia na UE Od 15 do 27 (2004)
Ludność 15 382 mln.
Ludność 10 75 mln.
Ludność 25 457 mln. Wzrost o 20%
PKB 15 9.813 mld. euro
PKB 10 476 mld. euro
PKB 25 10.289 ,mld. euro Wzrost o 4.85%
2007
Bułgaria ludność 8 mln., PKB 19 mld. euro
Rumunia ludność 22 mln., PKB 56 mld. euro
UE 2007 : ludność 487 mln., PKB 10.364 mld. euro
Wpływ rozszerzenia
Liczba ludności UE wzrasta z 380 do 454 milionów (UE-25) lub 485 milionów (UE-27)
Nowe Państwa Członkowskie przyczyniają się do większej dynamiki wzrostu (4% rocznie w porównaniu do 2,5% w UE-15)
Następuje spadek PKB na mieszkańca: - 12,5% w UE-25; -18% w UE-27 (w euro)
Wpływ rozszerzenia
Liczba ludności objętej Celem „Konwergencja” wzrasta z 84 milionów do 123 milionów
Luka rozwojowa między regionami zwiększa się dwukrotnie: średnia wielkość PKB w regionach Celu 1 wynosi 69%; w nowych Państwach Członkowskich 46%
Stopa zatrudnienia w UE-15 wzrosła z 60% do 64% (1996 - 2002); w 10 nowych Państwach Członkowskich wynosiła 56% (59% w 1999 r.)
Polska w UE - warunki akcesji. (Wykład 5)
Obroty handlowe Polski i krajów kandydujących z UE (w mln. euro)
|
|
Polska |
Kraje kandydujące |
|
||||
|
Import Eksport Saldo |
Import |
Eksport |
Saldo |
||||
1991 |
8.9 |
7.1 |
-1.8 |
.. |
.. |
|
||
1992 |
9.2 |
8.0 |
-1.2 |
.. |
.. |
|
||
1993 |
11.1 |
8.4 |
-2.7 |
51.5 |
36.6 |
-14.9 |
||
1994 |
12.3 |
10.1 |
-2.2 |
56.5 |
45.6 |
-10.9 |
||
1995 |
15.3 |
12.3 |
-3.0 |
70.7 |
55.5 |
-15.2 |
||
1996 |
20.0 |
12.3 |
-7.7 |
86.0 |
58.8 |
-27.2 |
||
1997 |
25.1 |
14.2 |
-10.9 |
105.0 |
69.9 |
-35.1 |
||
1998 |
28.2 |
16.2 |
-12.0 |
116.8 |
82.7 |
-34.1 |
||
1999 |
29.0 |
17.6 |
-11.4 |
118.5 |
92.8 |
-25.7 |
||
2000 |
33.8 |
23.3 |
-10.5 |
151.3 |
117.8 |
-33.5 |
||
2001 |
35.7 |
26.6 |
-9.1 |
152.8 |
134.1 |
-18.7 |
||
2002 |
36.1 |
29.9 |
-6.2 |
|
|
|
||
2003 |
36.9 |
32.7 |
-4.2 |
|
|
|
Dopłaty bezpośrednie dla producentów zboża w UE wynoszą 63 euro za tonę. Plon referencyjny we Francji wynosi 6,02 t/ha, co oznacza, że francuski rolnik otrzymuje za obsianie 1 ha zbożem 379 euro. Natomiast polski rolnik może otrzymać z UE w pierwszych trzech latach 36, 39, 42 proc. dopłat czyli przy plonie referencyjnym jaki zaoferowała nam UE ( tzn. 3 t./ha ) od 68.04 euro w roku 2004 do 79.38 euro w 2006 r. czyli 21 proc. tego co otrzymuje Francuz.
W Agendzie 2000 przewidywano, że w latach 2005 - 2006, jak się okazało pierwszych dwu pełnych latach po rozszerzeniu, zobowiązania finansowe budżetu UE wobec sześciu nowych państw członkowskich będą mogły wynieść 30 mld. 980 mln. euro. Ostatecznie przyjęto dziesięć państw, ale kwotę przewidzianą na zobowiązania zmniejszono w latach 2005-2006 do 29 mld 652 mln euro. Na zobowiązania w zakresie działań strukturalnych przewidywano 22 mld. 80 mln. euro przyznano statecznie 15 mld. 677 mln. euro.
W latach 2005-2006 nowe kraje członkowskie mogą otrzymać średniorocznie 49.60 euro na głowę mieszkańca w płatnościach a w zobowiązaniach 105.72 euro podczas gdy transfery strukturalne dla regionów „starej Unii” w ramach Celu 1 w tych samych latach wynieść mogą licząc zobowiązania 231.46 euro p. c
Transfery netto z budżetu UE dla 10 nowych państw członkowskich wyniosą w latach 2005-2006 średniorocznie 0.7% ich PNB a w przeliczeniu na głowę mieszkańca 52.5 euro.. W latach 2000-2003 transfery netto z budżetu UE do Hiszpanii wyniosły średniorocznie równowartość 1.16% PNB/DNB w przeliczeniu na głowę mieszkańca 191 euro średniorocznie. Odpowiednie dane dla Grecji to 2.91% i 381 euro, dla Portugalii 2.06% i 247 euro a dla Irlandii 1.46% i 396 euro. Nawet hojniejsza pomoc z Funduszu Spójności jest w przeliczeniu na głowę mieszkańca dla 10 krajów akcesyjnych o 20% niższa niż dla 3 kohezyjnych krajów „15”.
Osiągamy rozszerzenie niższym kosztem, niż nam się wydawało - powiedział 23 stycznia Komisarz ds. rozszerzenia, Günter Verheugen na forum Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego.
Potwierdził, że ostateczne porozumienie osiągnięte w Kopenhadze osiągnęło kwotę o 1,7 miliarda euro niższą niż maksymalny pułap wydatków ustalony przez Berlin na zobowiązania na lata 2004-2006 oraz kwotę o 9,4 miliarda euro niższą niż najwyższe dostępne płatności.
Ponadto - stwierdził - z 25,1 miliarda euro przewidzianych na płatności w tym okresie, 14,8 miliarda zostanie pokryte przez wkłady nowych Państw Członkowskich, a więc koszt netto dla UE-15 wyniesie 10,3 miliarda euro.
Enlargement, Weekly Newsletter 28 January 2003
Unia Europejska w świecie. (Prezentacja 6)
Produkt Krajowy Brutto -PKB (Gross Domestic Product -GDP)
Suma wartości wszystkich produktów i usług wytworzonych w danym roku w określonym państwie.
Albo inaczej licząc suma:
spożycia indywidualnego,
spożycia zbiorowego,
nakładów inwestycyjnych brutto,
Przyrostuśrodków obrotowych oraz
=/- saldo handlu zagranicznego
Produkt Narodowy Brutto - PNB
( Gross National Product - GNP )
PNB= PKB + dochody z inwestycji zagranicznych podmiotów krajowych - transfery inwestorów zagranicznych za granice.
Jak działa Unia Europejska? Instytucje i procedura decyzyjna UE. (Prezentacja 7)
Fundamentem UE są cztery traktaty:
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS, ang. ECSC), który został podpisany 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu, wszedł w życie 23 lipca 1952 roku i utracił moc wiążącą 23 lipca 2002 roku;
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG, ang. EEC) został podpisany 25 marca 1957 roku w Rzymie i wszedł w życie 1 stycznia 1958 roku;
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) został podpisany w Rzymie wraz z Traktatem ustanawiającym EWG. Te dwa traktaty są często określane mianem Traktatów Rzymskich. Jeśli jednak używany jest termin Traktat Rzymski, sugeruje on tylko Traktat ustanawiający EWG;
Traktat o Unii Europejskiej (UE, ang. EU) został podpisany 7 lutego 1992 roku w Maastricht i wszedł w życie1 listopada 1993 roku.
Modyfikacje traktatów
Jednolity Akt Europejski (JAE, ang. SEA) został podpisany w lutym 1986 roku i wszedł w życie 1 lipca 1987 roku. Zmodyfikował on Traktat ustanawiający EWG i utorował drogę dla Jednolitego Rynku.
Traktat Amsterdamski został podpisany 2 października 1997 roku i wszedł w życie 1 maja 1999 roku. Zmienił on Traktat o Unii Europejskiej (TUE) oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE, ang. EC), a także wprowadził numerację artykułów w TUE (zamiast oznaczenia literowego).
Traktat Nicejski, podpisany 26 lutego 2001 roku, wszedł w życie 1 lutego 2003 roku. Dokonuje on dalszej nowelizacji pozostałych traktatów, usprawniając działanie systemu instytucjonalnego UE tak, by mógł on nadal efektywnie funkcjonować po przyjęciu w 2004 roku nowej grupy państw członkowskich.
Trzy główne instytucje decyzyjne:
Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest bezpośrednio przez nich wybierany;
Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje poszczególne państwa członkowskie;
Komisja Europejska, która pilnuje interesów Unii jako całości.
Ta instytucjonalna triada określa kierunki polityki i przepisy prawa (dyrektywy, rozporządzenia i decyzje), które obowiązują na całym obszarze UE.
Instytucje kontrolne UE
Trybunał Sprawiedliwości stoi na straży rządów prawa europejskiego,
Trybunał Obrachunkowy sprawuje kontrolę nad finansowaniem działań Unii.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny reprezentuje społeczeństwo obywatelskie oraz pracodawców i osby zatrudnione w przemyśle;
Komitet Regionów reprezentuje władze regionalne i lokalne;
Europejski Bank Centralny odpowiada za europejską politykę monetarną;
Europejski Bank Inwestycyjny finansuje projekty inwestycyjne UE;
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich chroni obywateli i organizacje UE przed przypadkami złego zarządzania.
Trzy Rady: która jest która?
Rada Europejska ( European Council ). Ta nazwa używana jest na oznaczenie szefów państw i rządów (tj. prezydentów i/lub premierów) wszystkich państw UE oraz Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Zasadniczo Rada Europejska spotyka się cztery razy do roku w celu uzgodnienia ogólnej polityki UE oraz dokonania weryfikacji osiągniętego postępu. Spotkania te są często nazywane szczytami, gdyż Rada ta jest najwyższym w Unii Europejskiej organem decydującym o kierunkach rozwoju i strategii działania.
Rada Unii Europejskiej. W skład tej instytucji, znanej wcześniej jako Rada Ministrów, wchodzą ministrowie z rządów wszystkich państw UE. Rada obraduje regularnie, podejmując szczegółowe decyzje i uchwalając prawo Europejskie. Pełniejszy opis jej prac został przedstawiony w dalszej części broszury.
Rada Europy ( Council of Europe ). Ta Rada nie jest instytucją unijną. Rada Europy jest międzyrządową organizacją, której celem jest (między innymi) ochrona praw człowieka, promowanie różnorodności kulturowej Europy i walka z takimi problemami społecznymi, jak uprzedzenia rasowe i nietolerancja. Rada Europy została powołana do życia w 1949 roku, a jednym z jej pierwszych osiągnięć było uchwalenie Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Aby umożliwić obywatelom korzystanie z praw należnych im na mocy tej Konwencji, utworzyła ona Europejski Trybunał Praw Człowieka. Rada Europy składa się obecnie z 44 państw członkowskich, w tym 15 państw Unii Europejskiej, a jej siedzibą jest Palais de l'Europe w Strasburgu (Francja).
Procedury decyzyjne UE. Zasady i procedury procesu decyzyjnego UE są określone
w traktatach. Każdy europejski akt prawny opiera się na stosownym artykule traktatu, określanym jako podstawa prawna legislacji.
W procesie decyzyjnym na szczeblu Unii Europejskiej uczestniczą różne instytucje europejskie, a w szczególności:
Komisja Europejska,
Parlament Europejski,
Rada Unii Europejskiej.
Cztery procedury decyzyjne UE. TWE określa cztery procedury uchwalania nowych aktów prawnych w UE:
procedurę konsultacji;
Procedurę współpracy;
procedurę współdecydowania.
procedurę zgodności.
Zasadniczą różnicą między nimi jest sposób współdziałania Parlamentu z Radą.
W przypadku procedury konsultacji Parlament jedynie przedstawia swoje stanowisko;
przy procedurze współdecydowania Parlament rzeczywiście dzieli władzę z Radą. Proponując nowy akt prawny, Komisja Europejska musi dokonać wyboru procedury. Wybór ten będzie w zasadzie zależał od podstawy prawnej danej propozycji - innymi słowy, od tego, na którym artykule traktatowym została ona oparta.
Parlament Europejski
Parlament pełni trzy ważne funkcje:
Dzieli z Radą władzę legislacyjną. Sam fakt, że jest on organem wybieranym w wyborach bezpośrednich pomaga zagwarantować legitymację demokratyczną prawa europejskiego.
Sprawuje demokratyczny nadzór nad wszystkimi instytucjami UE, a zwłaszcza nad Komisją. Jest uprawniony do zatwierdzania lub odrzucania kandydatur Komisarzy, a także ma prawo zgłaszania wotum nieufności wobec całej Komisji.
Dzieli z Radą kompetencje w zakresie uchwalania budżetu UE i może w związku tym wpływać na wydatki dokonywane przez UE. Na końcu procedury przyjmuje lub odrzuca cały projekt budżetu.
Skład PE
●Obecnie w PE zasiada 732 posłów
●Ogólna zasada: liczba miejsc w PE przyznana jest proporcjonalnie do liczby mieszkańców danego kraju (max 99 posłów, min 6)
●Posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich na okres 5 lat
●Posłowie sprawują mandat w sposób niezależny
Przewodniczący PE
●Wybierany jest na okres 2,5 roku
●Kieruje całością prac PE oraz jego organów (Prezydium, Konferencja Przewodniczących)
●Prowadzi debaty podczas posiedzeń plenarnych
●Czuwa nad przestrzeganiem Regulaminu PE
●Reprezentuje PE w sprawach prawnych oraz stosunkach
Grupy polityczne w PE
●Posłowie zasiadają w grupach politycznych według kryterium poglądów politycznych, niezależnie od swojej narodowości: Grupa Europejskiej Partii Ludowej( Chrześcijańscy Demokraci) i Europejskich Demokratów
Grupa Socjalistyczna w Parlamencie Europejskim
Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy
Grupa Unii na rzecz Europy Narodów
Grupa Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie
Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskie/
Nordycka Zielona Lewic
Grupa Niepodległość/Demokracja
Grupa Tożsamość, Tradycja i Suwerenność
Rada Unii Europejskiej. Rada jest głównym organem decyzyjnym UE. Reprezentuje ona państwa członkowskie, a w jej obradach uczestniczy jeden minister z każdego rządu krajowego UE.
W skład tej instytucji, znanej wcześniej jako Rada Ministrów, wchodzą ministrowie z rządów wszystkich państw UE. Rada obraduje regularnie, podejmując szczegółowe decyzje i uchwalając prawo Europejskie.
Rada może obradować w dziewięciu różnych
konfiguracjach:
sprawy ogólne i stosunki zewnętrzne,
sprawy gospodarcze i finansowe (ECOFIN),
wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne,
zatrudnienie, polityka społeczna, ochrona zdrowia i konsumenta,
konkurencyjność (rynek wewnętrzny, przemysł i badania),
transport, telekomunikacja i energetyka,
rolnictwo i rybołówstwo,
ochrona środowiska,
edukacja, młodzież i kultura.
Rada spełnia sześć głównych funkcji:
1. Uchwala europejskie akty prawne. W wielu dziedzinach dzieli władzę ustawodawczą z Parlamentem Europejskim.
2. Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich.
3.Zawiera umowy międzynarodowe między UE a jednym lub większą liczbą państw, lub organizacji międzynarodowych.
4. Wraz z Parlamentem Europejskim zatwierdza budżet UE.
5. Określa kierunki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (ang. CFSP: więcej szczegółów zob. niżej), opierając się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską.
6. Koordynuje współpracę między krajowymi organami sądowymi i służbami policyjnymi w sprawach kryminalnych (zob. poniżej w rozdziale Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne).
COREPER
Każde państwo członkowskie UE posiada w Brukseli stały zespół (przedstawicielstwo), który je reprezentuje i broni jego narodowych interesów na szczeblu UE. Osoba stojąca na czele każdego przedstawicielstwa jest, w rezultacie, ambasadorem swojego kraju akredytowanym przy UE.
Ambasadorowie (znani jako stali przedstawiciele) odbywają cotygodniowe spotkania w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER). Rolą Komitetu jest przygotowywanie obrad Rady, z wyjątkiem kwestii związanych z rolnictwem przygotowywanych przez specjalny Komitet ds. Rolnictwa. COREPER jest wspierany przez liczne grupy robocze, w których skład wchodzą urzędnicy z administracji krajowych.
Prezydencja. System rotacyjny na lata 2003-2006 przedstawia się następująco:
Rok |
Pierwsza połowa roku |
Druga połowa roku |
2003 |
Grecja |
Włochy |
2004 |
Irlandia |
Holandia |
2005 |
Luksemburg |
Wielka Brytania |
2006 |
Austria |
Finlandia |
2007 |
Niemcy |
Portugalia |
Podział głosów w Radzie Unii Europejskiej. Wg. ustaleń Traktatu Nicejskiego, obowiązujących od 1 listopada 2004:
Kraj |
Liczba głosów |
Ludność (mln) |
Niemcy |
29 |
82.0 |
Wielka Brytania |
29 |
59.4 |
Francja |
29 |
59.1 |
Włochy |
29 |
57.7 |
Hiszpania |
27 |
39.4 |
Polska |
27 |
38.6 |
Holandia |
13 |
15.8 |
Grecja |
12 |
10.6 |
Czechy |
12 |
10.3 |
Belgia |
12 |
10.2 |
Węgry |
12 |
10.0 |
Portugalia |
12 |
9.9 |
Szwecja |
10 |
8.9 |
Austria |
10 |
8.1 |
Słowacja |
7 |
5.4 |
Dania |
7 |
5.3 |
Finlandia |
7 |
5.2 |
Litwa |
7 |
3.7 |
Irlandia |
7 |
3.7 |
Łotwa |
4 |
2.4 |
Słowenia |
4 |
2.0 |
Estonia |
4 |
1.4 |
Cypr |
4 |
0.8 |
Luksemburg |
4 |
0.4 |
Malta |
3 |
0.4 |
Liczba głosów w Radzie UE. Od 1 listopada 2004 roku każde państwo (w tym nowe państwa członkowskie) będzie dysponowało następującą liczbą głosów:
Kraje |
Liczba głosów |
Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy |
29 |
Hiszpania, Polska |
27 |
Holandia |
13 |
Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia, Węgry |
12 |
Austria, Szwecja |
10 |
Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa, Słowacja |
7 |
Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa, Słowenia |
4 |
Malta |
3 |
Rumunia |
14 |
Bułgaria |
10 |
Ogółem |
345 |
Progi kwalifikacyjne
Łączna ilość głosów w Radzie UE - 321
po przyjęciu Bułgarii I Rumunii - 345
Większość kwalifikowana - 232
po przyjęciu Bułgarii I Rumunii - 255
Mniejszość blokująca - 90
po przyjęciu Bułgarii I Rumunii - 91
Ludność państw opowiadających się za przyjęciem decyzji musi liczyć co najmniej 62% ludności UE .
Większość kwalifikowana. Od 1 stycznia 2007 roku większość kwalifikowana jest
uzyskana: jeżeli większość państw członkowskich ( w niektórych przypadkach dwie trzecie większości) wyrazi zgodę, oraz jeżeli minimalna liczba 255 głosów oddana zostanie „za”, co stanowi 72,3% wszystkich głosów.
Ponadto państwo członkowskie może poprosić o potwierdzenie, że głosy „za” reprezentują co najmniej 62% całkowitej populacji Unii. Jeśli będzie inaczej, decyzja nie zostanie przyjęta.
Komisja Europejska.
Komisja jest politycznie niezależną instytucją, która reprezentuje i dba o interesy całej UE.
Jest ona siłą napędzającą systemu instytucjonalnego UE:
zgłasza projekty aktów prawnych, proponuje kierunki polityki i programy działania, a także jest odpowiedzialna za wykonanie decyzji Parlamentu i Rady.
Czym zajmuje się Komisja? Komisja Europejska spełnia cztery główne funkcje:
1. Przedstawia Parlamentowi i Radzie projekty aktów prawnych;
2. Zarządza i realizuje politykę i budżet UE;
3. Egzekwuje prawo wspólnotowe (razem z Trybunałem Sprawiedliwości);
4. Reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład podczas negocjowania umów między UE a innymi krajami.
Trybunał Sprawiedliwości
Zadaniem TS jest zapewnienie, by legislacja UE (technicznie określana mianem prawa wspólnotowego) była interpretowana i stosowana w ten sam sposób w każdym państwie członkowskim. Innymi słowy, by była ona zawsze identyczna dla wszystkich stron i w każdych okolicznościach.
Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych wynikłych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
Trybunał Sprawiedliwości
Siedzibą Trybunału Sprawiedliwości jest Luksemburg
W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego kraju UE, a w skład działającego przy Trybunale Sądu Pierwszej Instancji przynajmniej jeden sędzia z każdego kraju unijnego
Kadencja: odnawialna sześcioletnia
Trybunał Obrachunkowy (Court of Auditors). Jest głównym organem kontrolnym Wspólnot Europejskich. Kontroluje i bada we Wspólnotach:
Prawidłowość wydatków i dochodów,
Właściwe wykonanie budżetu UE
Gospodarkę finansowa pod względem zgodności z prawem,
Ocenia racjonalność i prawidłowość zarządzania finansami.
Trybunał Obrachunkowy po zamknięciu roku budżetowego sporządza sprawozdanie dla Parlamentu Europejskiego.
Wydaje opinie w sprawie wniosków legislacyjnych dotyczących kwestii finansowych i działań Unii związanych ze zwalczaniem nadużyć.
Pozostałe instytucje UE
Europejski Bank Centralny odpowiada za europejską politykę monetarną;
Europejski Bank Inwestycyjny finansuje projekty inwestycyjne UE;
Europejski Rzecznik Praw. Obywatelskich chroni obywateli i organizacje UE przed przypadkami złego zarządzania
Europejski Bank Centralny
Zapewnienia stabilność cen w strefie euro
Kontroluje podaż pieniądza
Ustala stopy procentowe euro
Siedzibą Europejskiego Banku Centralnego jest Frankfurt nad Menem
Członkowie: Rada Prezesów (19, na którą składa się 6-cio osobowy Zarząd i 13 prezesów banków centralnych krajów strefy euro), Rada Ogólna (29)
Europejski Bank Inwestycyjny. Zadania EBI:
Finansowanie projektów, które są w interesie publicznym, które nie mogłyby być finansowane z innego źródła, lub też pożyczki na nie byłyby znacznie droższe
Projekt musi spełniać odpowiednie kryteria:
Przyczyniać się do realizacji celów UE
Powinien nieść korzyści głównie dla regionów mniej uprzywilejowanych
Powinien przyciągać fundusze z innych źródeł
Zadania Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich: Pomoc w ujawnianiu przypadków złej praktyki administracyjnej w iesprawiedl iesprawiedl organach UE ( iesprawiedliwość, dyskryminacja, nadużywanie władzy, brak lub odmowa udzielania informacji, nieuzasadnione opóźnienia, niepoprawne procedury)
Organy pomocnicze Rady UE:
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny reprezentuje społeczeństwo obywatelskie oraz pracodawców i osoby zatrudnione w przemyśle;
Komitet Regionów reprezentuje władze regionalne i lokalne.
Komitet Ekonomiczno-Finansowy ( ECOFIN )
i.in.
Agencje
I filar - domena wspólnotowa
- Centrum Tłumaczeń dla Organów Unii Europejskiej
- Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy
- Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa na Morzu
- Europejska Agencja Bezpieczeństwa Sieci
i Informacji
- Europejska Agencja Bezpieczeństwa Transportu Lotniczego Europejska Agencja Kolejowa
- Europejska Agencja Leków
- Europejska Agencja Ochrony Środowiska
- Europejska Agencja Odbudowy
- Europejska Fundacja Kształcenia
- Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy
- Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób
- Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków
i Narkomanii
- Europejskie Centrum Monitorowania Rasizmu
i Ksenofobii
-Europejskie Centrum Rozwoju Szkolenia Zawodowego
-Europejski Organ Nadzoru Globalnego Systemu Nawigacji Satelitarnej
-Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności
-Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (Znaki Towarowe i Wzory Przemysłowe)
-Wspólnotowy Urząd Odmian Roślin
II filar - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa:
-Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (EUSC) - analiza danych przekazywanych z satelity
-Europejska Agencja Obrony (EDA) - umacnianie europejskiego potencjału w zakresie obrony i zarządzania kryzysowego
-Instytut Studiów nad Bezpieczeństwem Unii Europejskiej (EUISS) - kształtowanie kultury wspólnego bezpieczeństwa
III filar - współpraca policyjna i sądownicza w sprawach karnych
- Eurojust - wspieranie organów prokuratury
- Europejska Agencja ds. Zarządzania
Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw
Członkowskich UE (AMOCEB)
- Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL) - wspieranie
krajowej policji
- Europejski Urząd Policji (Europol) - ogólnoeuropejski wywiad
kryminalny
Parlament Europejski (prezentacja 7b)
Parlament Europejski reprezentuje obywateli wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej i jest instytucją wyrażającą ich demokratyczną wolę.
Posiedzenia całego PE odbywają się w Strasburgu, siedzibą administracji jest Luksemburg, natomiast komisje parlamentarne spotykają się w Brukseli
Funkcje Parlamentu Europejskiego:
●Przyjmuje większość aktów prawnych wraz z RUE w procedurze współdecydowania, która stawia jego kompetencje na równi z kompetencjami RUE w sprawowaniu funkcji prawodawczej.
●W niektórych dziedzinach niezbędna jest opinia PE (procedura konsultacji) lub zgoda (procedura zgody).
●PE wskazuje również Komisji Europejskiej jakie kwestie powinny być uregulowane prawnie, czym pośrednio ma wpływ na inicjatywę ustawodawczą.
● Udziela zgody na powołanie Komisji
● Dysponuje możliwością zgłoszenia wotum nieufności w stosunku do KE
● Nadzoruje działalność KE- sprawdza sprawozdania składane przez KE oraz ma prawo zwracać się do KE z zapytaniami.
●Monitoruje pracę Rady UE
●Bada petycje składane przez obywateli UE
Krótka historia PE
● W 1952 powstało Wspólne Zgromadzenie EWWiS
●W 1957 zostaje ono przekształcone w organ wszystkich trzech Wspólnot (EWWiS, EWG, Euroatomu)
●W 1962 pojawia się nazwa Parlament Europejski
●W 1979 odbyły się pierwsze wybory bezpośrednie do PE
●W toku ewolucji pierwotnego prawa UE PE zyskiwał coraz więcej uprawnień
Skład
●Obecnie w PE zasiada 732 posłów
●Ogólna zasada: liczba miejsc w PE przyznana jest proporcjonalnie do liczby mieszkańców danego kraju (max 99 posłów, min 5)
●Posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich na okres 5 lat
●Posłowie sprawują mandat w sposób niezależny
Przewodniczący
●Wybierany jest na okres 2,5 roku
●Kieruje całością prac PE oraz jego organów (Prezydium, Konferencja Przewodniczących)
●Prowadzi debaty podczas posiedzeń plenarnych
●Czuwa nad przestrzeganiem Regulaminu PE
●Reprezentuje PE w sprawach prawnych oraz stosunkach zewnętrznych
Grupy polityczne
●Posłowie zasiadają w grupach politycznych według kryterium poglądów politycznych, niezależnie od swojej narodowości
●Muszą się one składać z min 20 posłów reprezentujących co najmniej 1/5 państw członkowskich
●Grupy wybierają przewodniczącego, prezydium oraz sekretariat
Obecnie w PE funkcjonuje osiem grup politycznych:
1. Grupa Europejskiej Partii Ludowej( Chrześcijańscy Demokraci) i Europejskich Demokratów
2. Grupa Socjalistyczna w Parlamencie Europejskim
3. Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy
4. Grupa Unii na rzecz Europy Narodów
5. Grupa Zielonych/Wolne Przymierze Europejskie
6. Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskie/Nordycka Zielona Lewic
7. Grupa Niepodległość/Demokracja
8. Grupa Tożsamość, Tradycja i Suwerenność
Komisje parlamentarne
● Specjalizują się w różnych dziedzinach, ich zadaniem jest przygotowywanie prac PE
● Każda komisja składa się z 28-86 posłów, posiada przewodniczącego, prezydium i sekretariat
●Odbywają posiedzenia raz lub dwa razy w miesiącu
●Do ich funkcji należy opracowywanie projektów legislacyjnych, wprowadzanie poprawek, analizowanie propozycji Komisji i Rady
●PE może również tworzyć podkomisje, komisje tymczasowe oraz komisje śledcze
W PE działa 20 następujących komisji:
1. Spraw Zagranicznych
2. Rozwoju
3. Handlu Międzynarodowego
4. Budżetu
5. Kontroli Budżetowej
6. Spraw Gospodarczych i Monetarnych
7. Zatrudnienia i Spraw socjalnych
8. Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego, Bezpieczeństwa Żywności
9. Przemysłu, Badań Naukowych i Energii
10. Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów
11. Transportu i Turystyki
12. Rozwoju Regionalnego
13. Rolnictwa i Rozwoju Wsi
14. Rybołówstwa
15. Kultury i Edukacji
16. Prawa
17. Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
18. Spraw Konstytucyjnych
19. Praw Kobiet i Równouprawnienia Petycji
20. Praw Człowieka
21. Bezpieczeństwa i Obrony
22. Zmian klimatycznych
Delegacje. Utrzymują one kontakty z parlamentami krajów nie należących do UE. Obecnie istnieje 34 delegacji, w każdej z nich działa ok.15 posłów.
Istnieją 4 kategorie delegacji:
DELEGACJE MIĘDZYPARLAMENTARNE: utrzymują kontakty spoza UE i nie kandydującymi do niej.
WPÓLNE KOMISJE PARLAMENTARNE: utrzymują kontakty z parlamentami krajów kandydujących do UE lub stowarzyszonych z UE
DELEGACJA PE NA WSPÓLNE ZGROMADZENIE: AKP stanowią ją eurodeputowani oraz parlamentarzyści pochodzący z Afryki, Karaibów i Pacyfiku
DELEGACJA PE DO EUROŚRÓDZIEMNOMORKSIEGO ZGROMADZENIA PARLAMENTARNEGO:
Organy polityczne:
I. Konferencja Przewodniczących. Tworzą ją przewodniczący PE i przewodniczący grup politycznych. Określa ona organizację prac PE i wszystkie kwestie związane z ustalaniem prac legislacyjnych. Rola w stosunkach PE w innymi instytucjami wspólnotowymi, państwami trzecimi, innymi organizacjami międzyrządowymi.
II. Prezydium. Składa się z przewodniczącego PE, 14 wiceprzewodniczących, 6 kwestorów. Kieruje wewnętrznym funkcjonowaniem PE, odpowiada za preliminarz PE, organizację finansową i administracyjną, sekretariat i jego sekcje.
III. Kwestorzy. Odpowiadają za sprawy administracyjne i finansowe bezpośrednio dotyczące posłów. 6 kwestorów posiada głos doradczy w Prezydium. Dbają aby posłowie dysponowali infrastrukturą niezbędną do wykonywania mandatu.
Polityki Wspólnotowe wprowadzenie
Teoria ekonomii wyjaśnia, że korzyści z integracji powstają na skutek rozwoju handlu w wyniku zniesienia barier handlowych i utworzenia dużego jednolitego rynku.
W wyniku rozszerzenia rynku i silniejszej konkurencji wzrasta efektywność przedsiębiorstw dzięki :
-specjalizacji produkcji i zwiększeniu jej skali,
-obniżeniu kosztów transakcyjnych,
-lepszej alokacji czynników produkcji,
-przyśpieszonemu postępowi technologicznemu.
Liberalizacja obrotów handlowych wewnątrz unii celnej wywołuje liczne lecz zróżnicowane efekty w poszczególnych krajach członkowskich.
Z tego względu szybko powstaje konieczność koordynacji polityki gospodarczej na innych niż handlowe obszarach.
Przejście do wyższej formy integracji przez utworzenie wspólnego rynku wewnętrznego czyli swobody przepływu towarów, usług, kapitału i pracy wymaga poza koordynacją polityki handlowej i kursowej przyjęcia wspólnych regulacji, co najmniej w zakresie :
- ochrony konkurencji,
- ochrony konsumenta,
- standardów jakościowych,
- harmonizacji podatkowej,
- osiedlania i wolności podejmowania pracy,
- ubezpieczeń społecznych.
Mechanizm integracyjny staje się znacznie bardziej skomplikowany jeśli do układu integracyjnego przystępują lub zawiązują go kraje o zasadniczo różnej strukturze gospodarczej i zróżnicowanym poziomie rozwoju.
W takim przypadku zapewnienie korzyści z integracji wszystkim jej uczestnikom wymaga szczególnych rozwiązań.
Kiedy powstawała Europejska Wspólnota Gospodarcza poziom rozwoju krajów założycielskich był podobny. Występowały jednak różnice strukturalne i regionalne, które w największym stopniu dotyczyły rolnictwa.
Specyfika rolnictwa zadecydowała, że warunkiem zawiązania EWG było przyjęcie Wspólnej Polityki Rolnej.
Kiedy do EWG przyjęto Irlandię, Grecję, Hiszpanię i Portugalię EWG musiała rozwinąć politykę strukturalną nazywaną też regionalna, którą dziś określa się mianem polityki spójności.
Wymienione kraje były znacznie biedniejsze od pozostałych członków Wspólnoty.
W układzie integracyjnym do którego należą państwa o silnie zróżnicowanym poziomie rozwoju gospodarczego warunkiem trwałości i rozwoju tego układu jest polityka solidarnego wyrównywania korzyści z integracji, jaką w Unii Europejskiej jest polityka spójności.
W małej geograficznie Europie ochrona środowiska wymaga ścisłego współdziałania tak ze względu na skuteczność jak i na koszty.
I to właśnie zadecydowało o podjęciu wspólnej polityki w tym zakresie.
Z ochroną środowiska ale też ze sprawnym funkcjonowaniem wielkiego, wspólnego, jednolitego rynku wiąże się transport, komunikacja i energetyka.
Z kolei badania naukowe i bliska współpraca naukowa maja olbrzymie znaczenie w umacnianiu procesów rozwojowych Wspólnoty.
Strategia lizbońska
Plan rozwoju Unii Europejskiej przyjęty przez Radę Europejską na posiedzeniu w Lizbonie w roku 2000.
Celem strategii lizbońskiej, przyjętej na okres 10 lat, było uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym regionem gospodarczym na świecie, rozwijającym się szybciej niż Stany Zjednoczone. Strategia opiera się przede wszystkim na założeniu, że gospodarka krajów europejskich wykorzysta do maksimum innowacyjność opartą na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, zwłaszcza w nowoczesnych dziedzinach wiedzy, co miało się stać głównym motorem rozwoju.
Prowadzenie wspólnych polityk wymaga oczywiście utworzenia ponadnarodowej instytucji odpowiedzialnej za egzekwowanie tych polityk i ustanowienia wspólnego budżetu dla ich finansowania.
Kompetencje Wspólnoty w odniesieniu do wszystkich tych polityk są dzielone z rządami krajów członkowskich w oparciu o zasadę subsydiarności.
Zasada subsydiarności ( pomocniczości )
Oznacza, że wszelkie decyzje powinny być podejmowane na kolejnych wyższych szczeblach zarządzania tylko wtedy gdy zamierzone cele nie mogą być osiągnięte przez działania na szczeblu niższym.
( Gmina - powiat - region - państwo członkowskie- Wspólnota )
Jeśli kompetencje UE są wyłączne lub dzielone z państwami członkowskimi to konsekwencją tego jest konieczność uwzględnienia w konstrukcji budżetu UE trzech zasad:
- równości,
- solidarności,
- subsydiarności.
Zasada równości w przypadku związku integracyjnego suwerennych państw jakim jest UE, oznacza, że w odniesieniu do sposobu stanowienie budżetu obowiązuje jednomyślność.
Nie ma integracji bez solidarności
Integracja gospodarcza polega na znoszeniu barier ekonomicznych między państwami. Teoria ekonomii wyjaśnia, że, integracja zwiększa dochody jej uczestników dzięki rozwojowi wymiany miedzy krajami zawiązującymi układ integracyjny i budowie wspólnego rynku.
Specjalizacja produkcji, zwiększenie jej skali, obniżenie kosztów transakcyjnych przynosi wzrost efektywności przedsiębiorstw.
Utworzenie jednolitego wspólnego rynku ułatwia lepszą alokacji czynników produkcji i sprzyja przyspieszonemu postępowi technologicznemu.
Mechanizm powstawania korzyści z integracji zwiększa bogactwo całej Unii Europejskiej i powoduje, że integracja pozwala na uzyskanie korzyści wszystkim jej uczestnikom lecz różnice w poziomie i strukturze rozwoju gospodarczego powodują, że bieżące korzyści z integracji rozłożone są nierównomiernie:
-w czasie,
-w przestrzeni między państwa,
-regiony i sektory gospodarcze.
Kraje wyżej rozwinięte odnoszą bezpośrednio po zawiązaniu układu integracyjnego większe korzyści.
Duże nowoczesne przedsiębiorstwa z silnym zapleczem kapitałowym łatwiej wykorzystują otwarcie nowych rynków.
Efekty integracji najszybciej przejawiają się w handlu zagranicznym gdyż proces integracji rozpoczyna się od znoszenia ograniczeń handlowych. Dobrą ilustracją tej tezy są wyniki obrotów handlowych między Polska a Unia Europejską.
Po podpisaniu umowy stowarzyszeniowej z UE nasz deficyt handlowy z krajami UE pogłębił się z 1.2 mld euro w 1992 roku do 12 mld. euro w roku 1998 czyli dziesięciokrotnie.
W latach 1992-2001 skumulowana nadwyżka handlowa UE ze wszystkimi krajami kandydującymi do UE wyniosła ponad 215 mld. euro.
Nierównomierność korzyści z integracji powoduje, że warunkiem zawiązania, trwałości i sprawnego funkcjonowania układu integracyjnego jest przyjęcie zasady solidarności.
Zasada solidarności przejawia się w wyrównywaniu korzyści polegającym na transferze części dochodów od tych, którzy korzystają najwięcej do tych, którzy z integracji korzystają mniej.
Realizacji zasady solidarności służy wspólny budżet z którego finansowane są programy rozwojowe w ramach polityki spójności.
Beneficjentami tych programów są regiony i kraje biedniejsze. Kraje bogatsze wpłacają do budżetu więcej niż z niego otrzymują ale przyrost swej zamożność zawdzięczają po części integracji z krajami biedniejszymi i to tym większą część im szybciej - między innymi dzięki transferom na cele rozwojowe - wzrasta zamożność biedniejszych.
Według parytetu siły nabywczej średni PKB p. c. liczony dla całej UE 25 członków wynosił na koniec 2004 roku 22 400 euro, - w tym dla 15 krajów starej Unii 24 500 euro.
W najbogatszym państwie UE Luxemburgu PKB p. c. wynosił 49 700, w Irlandii 31 400, w Danii 27 400, w Belgii 26 900, w UK 26 500, a w najbiedniejszych państwach starej Unii w Portugalii 17 100, w Grecji 18 300 euro.
W nowych państwach członkowskich PKB p. c. ( p.p.p.)
- w Czechach 15 700,
- na Węgrzech 13 700,
- na Słowacji 11 600, -
- w Polsce 10 500 euro.
Dla przypomnienia w Polsce w 2004 roku PKB wynosił 195,2 mld. euro czyli około 5100 euro p. c. nominalnie ( 884,2 mld. złotych )
Płatności z budżetu UE na cele rozwojowe biedniejszych krajów i regionów nie są gestem szczodrości bogatych wobec biednych, lecz mechanizmem niezbędnym dla trwania i pogłębiania integracji gospodarczej oraz umacniania procesów rozwojowych w całym ugrupowaniu integracyjnym.
Transfery rozwojowe dokonywane z budżetu UE są łatwo policzalne.
Korzyści z integracji odnoszą natomiast przedsiębiorstwa ( co oczywiście pośrednio zwiększa także dochody budżetów narodowych ). Wyodrębnienie tych korzyści jest jednak trudniejsze.
Badania dotyczące gospodarczego wpływu rozszerzenia na „stare” państwa członkowskie UE, przeprowadzone w latach poprzedzających przystąpienie i w dwa lata po rozszerzeniu o 10 nowych państw członkowskich wskazują, że korzyści dla UE-15 wynikające z rozszerzenia są, w ujęciu monetarnym, znacznie większe niż wydatki poniesione przez budżet EU na rzecz nowych państw członkowskich.
Zasada solidarności zawsze była obecna w praktyce budowy Wspólnot Europejskich, w uruchomieniu Wspólnej Polityki Rolnej i polityki regionalnej oraz w mechanizmie rozszerzania tych polityk na przystępujące kolejno do Wspólnot biedniejsze kraje Irlandię, Grecję, Portugalię i Hiszpanię.
Po przyjęciu Hiszpanii i Portugalii znacznie zwiększono fundusze strukturalne. Później, aby pomóc biedniejszym krajom Unii w sprostaniu presji konkurencyjnej na jednolitym rynku i w uzyskaniu członkostwa zapowiedzianej Unii Walutowej ustanowiono Fundusz Spójności.
Wspólnotowa wartość dodana
W konstruowaniu budżetu UE zasada subsydiarności przejawia się w koncepcji wspólnotowej wartości dodanej. Koncepcja ta oznacza, że Wspólnota powinna podejmować i finansować działania tylko wtedy
- gdy przedsięwzięcia zgodne z celami Wspólnot podejmowane przez państwo członkowskie Unii nie są wystarczające ( kryterium potrzeby ) ,
- takie, które są korzystne dla całej Unii ( kryterium efektywności ).
Kategorią wspólnotowej wartości dodanej można się posługiwać przy ocenie każdego wydatku w ramach poszczególnych polityk UE. Przyjmuje się, że wszelkie interwencje Wspólnotowe powinny maksymalizować wspólnotową wartość dodaną.
Wspólnotowa wartość dodana to korzystny dla Wspólnoty „efekt, którego powstanie zostało umożliwione przez wsparcie Wspólnoty lub, który nie powstałby bez tego wsparcia”.
Dokładniej sens tej kategorii oddaje definicja stwierdzająca, że
„wspólnotowa wartość dodana występuje kiedy: region lub kraj podejmuje działania, które nie byłyby możliwe bez wsparcia Wspólnoty i/lub pożytki z takich działań w tym regionie lub kraju przynoszą ( bezpośrednio lub pośrednio ) pozytywne skutki w niektórych lub wszystkich krajach członkowskich lub regionach Unii.”
W odniesieniu do polityki strukturalnej Komisja Europejska uznała, że wspólnotowa wartość dodana oznacza:
„ wartość powstałą w wyniku wsparcia Wspólnoty (...), która zwiększa efekty działań strukturalnych podejmowanych przez władze krajowe, regionalne i sektor prywatny.
Innymi słowy jest to ocena ekonomicznych i nieekonomicznych korzyści wynikłych z polityki spójności i z każdego programu zrealizowanego w podległych tej polityce regionach.
Można wyodrębnić różne kategorie wspólnotowej wartości dodanej:
- Spójnościową kiedy wydatki Wspólnoty redukują dysparytety rozwojowe, wywołują wzrost zatrudnienia, pobudzają badania rozwojowe (R & D), ułatwiają powstawanie nowych firm itp.
- Rozwojową kiedy działania Wspólnoty skłaniają do uruchamiania dodatkowych lokalnych zasobów lecz także usprawniają i integrują planowanie strategiczne .
- Edukacyjną kiedy przyczyniają się do wymiany doświadczeń i rozpowszechnienia dobrych praktyk i procedur uruchamiania i kontroli realizacji różnych polityk.
- Polityczną kiedy mobilizują lokalne społeczności i zbliżają obywateli do UE.
Komisja Europejska bada wartość dodaną stosując trzy kryteria:
- skuteczności,
- wydajności i
- synergii.
Skuteczność występuje wtedy gdy wyniki można osiągnąć tylko poprzez działanie na szczeblu Wspólnoty.
Wydajność oznacza, że środki wydane na szczeblu Wspólnoty przynoszą większe efekty niż tej samej wielkości wydane na szczeblu krajowym.
Synergia występuje gdy działania na szczeblu Wspólnoty pobudzają i potęgują działania krajowe
Budżet UE Cz. I
Postanowienia finansowe czyli art. 268 TUWE zalecają by budżet był zrównoważony w odniesieniu do dochodów i wydatków oraz określają procedurę uchwalania budżetu.
Budżet Unii Europejskiej określa się jako budżet wydatków.
Oznacza to, że jego wielkość jest wyznaczana solidarnie przez kraje członkowskie po uzgodnieniu zakresu finansowania wspólnych polityk oraz wydatków na funkcjonowanie instytucji i agend UE.
-W 1972 roku wydatki budżetu EWG liczącej 6 państw członkowskich wynosiły w przeliczeniu na euro 3.3 miliarda.
-Szczególnie duże zmiany w budżecie Wspólnot miały miejsce w latach 80-tych i na początku lat 90-tych.
-W 1980 roku wydatki budżetu UE w przeliczeniu na euro wynosiły 16.5 miliarda.
-W 1990 już ponad 45.6 miliarda a w 2000 przekraczały 92 miliardy euro.
-Wydatki budżetu w roku 2006 przewidziano na 114.7 mld.euro.
I Pakiet Delorsa
Szybki wzrost kosztów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), wzmocnienie polityki spójności gospodarczo-społecznej w związku z przyjęciem do EWG trzech biedniejszych krajów Grecji, Hiszpanii i Portugalii oraz uchwalenie Jednolitego Aktu Europejskiego uruchamiającego działania na rzecz ustanowienia jednolitego rynku spowodowały konieczność zwiększania wydatków i przeprowadzenia reform budżetowych.
Propozycje zmian zostały sformułowane przez Komisję w 1987 roku w tzw. Pakiecie Delors'a, ówczesnego przewodniczącego Komisji.
Po ich zaaprobowaniu przez Radę Europejską na szczycie w Brukseli w 1988 roku Parlament, Rada i Komisja zawarły I Porozumienie Międzyinstytucjonalne w sprawie procedury i dyscypliny budżetowej.
Pułap tzw. zasobów własnych (own resources ) czyli dopuszczalną wielkość wydatków budżetu określono na lata 1988-1992 na poziomie
1.15% -1.20 % PNB Wspólnoty liczącej wówczas 12 państw.
W 1992 roku Komisja przedłożyła II Pakiet Delors'a, w którym znalazły się postulaty finansowe umożliwiające realizację traktatu ustanawiającego Unię Europejską i zapowiadającego utworzenie Unii Walutowej.
Rada Europejska w Edynburgu w grudniu 1992 roku zaaprobowała II Pakiet Delors'a.
Parlament, Rada i Komisja zawarły II Porozumienie Międzyinstytucjonalne i określiły II Perspektywę Finansową na lata 1993-1999.
Przyjęto, że pułap zasobów własnych budżetu UE będzie wynosił 1.27% PNB.
W maju 1999 roku Parlament, Rada i Komisja zawarły III Porozumienie Międzyinstytucjonalne oparte o projekty zawarte w opracowanej przez Komisję Agendzie 2000 i o postanowienia Rady Europejskiej w Berlinie z marca tego samego roku.
Utrzymano ten sam co w poprzedniej perspektywie pułap zasobów własnych na poziomie 1.27% PNB Wspólnoty.
W związku ze zmianą stosowanego przez Eurostat zintegrowanego systemu rachunków od 2002 roku pułap ten określono jako 1.24% DNB, co odpowiada poziomowi 1.27 % PNB.
W wyniku reformy WPR i wzrostu znaczenia polityki strukturalnej nastąpiły zmiany w strukturze wydatków budżetu UE:
- Udział rynkowych wydatków na WPR w budżecie UE spadł z blisko 70 proc. w roku 1980 do około 40 proc. w latach 2000-2006.
- Udział wydatków strukturalnych wzrósł z 11 proc. na przełomie lat 70-tych i 80-tych do prawie 35 proc. w budżetach po roku 2000.
W lutym 2004 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2007-2013.
Antycypując przyjęcie Traktatu Konstytucyjnego zastąpiono nazwę Perspektywa Finansowa określeniem wieloletnie Ramy Finansowe.
Procedura uchwalanie budżetu UE
Wstępny projekt budżetu na kolejny rok przygotowuje Komisja Europejska w oparciu o preliminarze budżetowe wszystkich instytucji Wspólnoty.
Projekt budżetu opracowuje Rada UE a następnie przedkłada go Parlamentowi Europejskiemu.
Parlament większością posłów i dwóch trzecich oddanych głosów może z ważnych powodów zażądać zmiany projektu.
Budżet uchwalany jest po osiągnięciu pełnego porozumienia między Radą UE i Parlamentem.
Dwie kategorie wydatków budżetowych UE
1. obligatoryjne
O wydatkach kwalifikowanych jako obligatoryjne decyduje Rada
2. Nieobligatoryjne
O wydatkach nieobligatoryjnych decyduje Parlament
Wydatki obligatoryjne
-Wydatki obligatoryjne wynikają z postanowień traktatu lub aktów zgodnie z nim przyjętych.
-Do wydatków obligatoryjnych zalicza się wydatki:
-w ramach Wspólnej Polityki Rolnej,
-prawno międzynarodowe zobowiązania UE oraz
-wydatki administracyjne, rezerwy monetarne i rezerwy na gwarancje kredytowe.
Wydatki nieobligatoryjne
Należą do nich wydatki z funduszy strukturalnych w tym na rozwój terenów wiejskich, wydatki na polityki wewnętrzne, pomoc przedakcesyjną oraz rezerwa na nieprzewidziane zdarzenia.
Zasada jednoroczności i struktura budżetu
Budżet UE jest jednoroczny aczkolwiek w budżecie zapisane są także wydatki na operacje, których realizacja może wymagać dłuższego czasu niż jeden rok.
Z tego względu wydatki zapisane są w budżecie w dwu ujęciach: na dokonywanie płatności ( payment approprations ) i na pokrycie zobowiązań ( commitment approprations ).
Środki na płatności służą pokryciu zobowiązań w danym roki lub w latach poprzednich.
Środki na pokrycie zobowiązań są „pieniędzmi wirtualnymi” wskazującymi jakie zobowiązania finansowe zawarto w danym roku budżetowym.
Perspektywy finansowe obecnie Ramy Finansowe
W perspektywie wyznaczone są górne pułapy całkowitych rocznych zobowiązań i płatności budżetowych wyrażone zarówno w euro jak i w oparciu o prognozy w procentach DNB Wspólnoty oraz górne pułapy zobowiązań w euro dla poszczególnych kategorii wydatków określanych jako działy (headings).
W Perspektywie Finansowej na lata 2000-2006 przyjęto siedem działów:
-Rolnictwo,
-Operacje strukturalne,
-Polityki wewnętrzne,
-Działania zewnętrzne,
-Wydatki administracyjne,
-Rezerwy,
-Pomoc przedakcesyjna.
RAMY FINANSOWE DLA UE-25
Mln euro - 2000-2004 ceny bieżące, 2004-2006 ceny 2004
Środki na zobowiązania |
2000 |
2001 |
2001 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
Rolnictwo
|
41,738 |
44,530 |
46,587 |
47,378 |
49,305 |
50,431 |
50,575 |
Działania strukturalne |
32,678 |
32,720 |
33,638 |
33,968 |
41,035 |
41,685 |
42,932 |
Polityka wewnetrzna |
6,031 |
6,272 |
6,558 |
6,796 |
8,722 |
8,967 |
9,093 |
Działania zewnętrzne |
4,627 |
4,735 |
4,873 |
4,972 |
5,082 |
5,093 |
5,104 |
Administracja
|
4,638 |
4,776 |
5,012 |
5,211 |
5,983 |
6,154 |
6,325 |
Rezerwy
|
906 |
916 |
676 |
434 |
442 |
442 |
442 |
Pomoc przedakcesyjna |
3,174 |
3,240 |
3,328 |
3,386 |
3,455 |
3,455 |
3,455 |
Kompensacje
|
|
|
|
|
1,410 |
1,299 |
1,041 |
Łączna wysokość środków |
|||||||
Zobowiązania
|
93,792 |
97,189 |
100,672 |
102,145 |
115,434 |
117,526 |
118,967 |
Płatności
|
191,322 |
94,730 |
100,078 |
102,767 |
111,380 |
112,260 |
114,740 |
Płatności jako % DNB |
1,07% |
1,08% |
1,11% |
1,09% |
1,08% |
1,06% |
1,06% |
Pułap środków własnych jako % DNB |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
Budżet UE część II
Ramy finansowe na lata 2007-2013
Po przystąpieniu do UE 10 nowych państw, a w 2007 roku Rumunii, Bułgarii i prawdopodobnie także Chorwacji ludność Wspólnoty zwiększa się o 29 procent w stosunku do roku 2003 lecz PKB wzrośnie tylko o 6 procent. Społeczno-ekonomiczne różnice w poziomie rozwoju regionów i krajów członkowskich w UE uległy podwojeniu
Przyjęcie do UE tak dużej grupy biedniejszych państw powinno oznaczać konieczność wzmocnienia polityki spójności i zwiększenia na nią wydatków.
Rozszerzenie UE powinno być korzystne dla wszystkich. Nowe państwa członkowskie powinny uzyskać wsparcie, którego skutkiem będzie szybszy rozwój, natomiast „stare” państwa członkowskie skorzystają z nowych i rosnących możliwości, jakie daje poszerzony jednolity rynek.
Rozszerzenie UE zbiegło się z pilną potrzebą wzmocnienia, a także uruchomienia nowych
programów wspólnotowych pobudzających konkurencyjność i wzrost gospodarki w państwach członkowskich w części finansowanych z budżetu UE.
Podział wydatków w ramach finansowych na lata 2007-2013
1.Trwały wzrost gospodarczy
1a.Konkurencyjnośc na rzecz wzrostu i zatrudnienia
1.b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia
2.Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w tym: rolnictwo, wydatki na stabilizowanie rynków i dopłaty bezpośrednie
3.Sprawy obywatelskie, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
4. UE jako partner globalny
Propozycje i ostateczny kształt ram finansowych na lata 2007-2013 (w mln. Euro w cenach 2004)
Propozycja Propozycja Propozycja Porozumienie Różnica między KE
KE (1) Rady ( brytyjska ) PE MI 2006 a ramami przyjętymi
1a.Konkurencyjnośc na rzecz wzrostu i zatrudnienia
132.8 72.1 110.6 74.1 58.7 (- 44.2%)
1.b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia
344.9 307.6 336.3 308. 4 36.5 (-10.5%)
2.Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi
404.7 371.2 392.3 371.3 33.4 (-8.25%)
w tym: rolnictwo, stabilizowanie rynków i dopłaty bezpośrednie
301.1 293.1 293.1 293.1 8 (-2.7%)
3.Sprawy obywatelskie, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
18.5 10.3 16.1 10.8 7.7 ( -41.6%)
4. UE jako partner globalny
95.6 50.0 64.0 49.5 46.1 (-48.2%)
5.Administracja
57,7 50.3 54.8 49.8 7.9 ( -13.7)
Zobowiązania łącznie
1,025 862.4 974.8 864.3 160.7 (-15.68%)%
DNB UE
1.24 % 1.045% 1.182% 1.048% 0.192
Źrodło: KE, Parlament Europejski(1) propozycja pierwotna
Tabela 3
RAMY FINANSOWE NA LATA 2007-2013
(mln EUR - ceny z roku 2004)
ŚRODKI NA ZOBOWIĄZANIA 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem
2007-2013
1. Trwały wzrost 51.267 52.415 53.616 54.294 55.368 56.876 58.303 382.139
1a Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
8.404 9.097 9.754 10.434 11.295 12.153 12.961 74.098
1b Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
42.863 43.318 43.862 43.860 44.073 44.723 45.342 308.041
2. Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona
54.985 54.322 53.666 53.035 52.400 51.775 51.161 371.344
z czego: wydatki związane z rynkiem i płatności bezpośrednie
43.120 42.697 42.279 41.864 41.453 41.047 40.645 293.105
3. Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość
1.199 1.258 1.380 1.503 1.645 1.797 1.988 10.770
4. UE jako partner na arenie międzynarodowej
6.199 6.469 6.739 7.009 7.339 7.679 8.029 49.463
5. Administracja (1) 6.633 6.818 6.973 7.111 7.255 7.400 7.610 49.800
6. Wyrównania 419 191 190 800
ŚRODKI NA ZOBOWIĄZANIA 120.702 121.473 122.564 122.952 124.007 125.527 127.091 864.316
jako procent DNB 1,10% 1,08% 1,07% 1,04% 1,03% 1,02% 1,01% 1,05%
ŚRODKI NA PŁATNOŚCI OGÓŁEM 116.650 119.620 111.990 118.280 115.860 119.410 118.970 820.780
jako procent DNB 1,06% 1,06% 0,97% 1,00% 0,96% 0,97% 0,94% 1,00%
dostępny margines 0,18% 0,18% 0,27% 0,24% 0,28% 0,27% 0,30% 0,24%
Pułap zasobów własnych wyrażonych jako procent DNB
1,24% 1,24% 1,24% 1,24% 1,24% 1,24% 1,24% 1,24%
(1) Wydatki na emerytury w ramach pułapu dla tego działu oblicza się przy potrąceniu składek pracowniczych na system emerytalny, do maksymalnej wysokości 500 mln EUR w cenach z 2004 r. na okres 2007-2013.
Środki finansowe dla Polski w budżecie UE w latach 2007-2013
( zobowiązania w mln euro )
1a.Konkurencyjnośc na rzecz wzrostu i zatrudnienia 3.699
1.b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia 59.698
w tym: 5 najbiedniejszych regionów 882
Europejska Współpraca Terytorialna 650
2.Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi 27.096
w tym: rolnictwo, stabilizowanie rynków
i dopłaty bezpośrednie 14.052
II filar WPR (rozwój wsi ) 11.839
3.Sprawy obywatelskie, bezpieczeństwo i sprawiedliwość 581
Zobowiązania łącznie 91.031
Źródło: szacunki Departamentu Analiz i Strategii UKIE
Budżet UE Cz. III
Źródła finansowania budżetu UE
Reforma dochodów budżetu
Wpłaty do budżetu UE jakie dokonują państwa członkowskie pochodzą z czterech źródeł.
-Pierwsze to cła pobierane na granicach UE. Unia Europejska jest unią celną.
-Drugim są opłaty rolne i składki cukrowe obecnie niewielkie.
Te dwa źródła określane są mianem tradycyjnych zasobów własnych
( traditional own resources - TOR ). Ich udział w dochodach budżetu UE wynosił w 2004 roku 11,7 % .
-Trzecim źródłem są wpłaty z podatku VAT pobieranego w krajach członkowskich. W 2004 roku udział VAT w dochodach budżetu UE wynosił 14,1 %.
( W uproszczeniu można powiedzieć, kraje członkowskie UE wpłacają do budżetu 0.5% zebranego u nich podatku VAT. )
-Czwartym największym źródłem finansowania działalności UE są wpłaty bezpośrednie dokonywane są według corocznie ustalanej jednolitej procentowej składki wynikającej z udziału DNB krajów członkowskich w DNB Unii. W 2004 roku udział wpłat bezpośrednich w budżecie UE wynosił 73,4%.
Wpłaty bezpośrednie do budżetu UE
Wpłaty dokonywane są według corocznie ustalanej jednolitej procentowej składki wynikającej z udziału DNB krajów członkowskich w DNB Unii. Konstrukcja składki jest prosta, przejrzysta i sprawiedliwie, proporcjonalnie do bogactwa rozdziela obciążenie krajów członkowskich. W 2004 roku udział wpłat bezpośrednich wynosił 73,4%
Komisja uważa, że obecny system zapewnia wystarczalność i stabilność środków budżetowych,
nie jest też drogi, lecz w sposób oczywisty nie spełnia kryterium jasności i prostoty ani też nie przyczynia się do lepszej alokacji wydatków budżetowych.
Ograniczona jest też jego autonomia oraz brak bezpośredniego powiązania z podatnikami, obywatelami Unii.
Negatywnie ocenić trzeba też rozłożenie ciężarów finansowania, co powoduje często ostre spory.
Zdaniem ekspertów przyszłościowy system zasobów własnych powinien być oparty głównie na zasobach pochodzących z podatku uzupełnianych, jak dotychczas, wyrównującymi wpłatami wyliczanymi na podstawie DNB.
Nowy system wpłat opartych na podatku powinien budować bezpośrednie związki między obywatelami UE i działalnością Wspólnoty.
-Oceniając sprawności różnych systemów dochodów budżetu UE Komisja uwzględnia następujące kryteria:
- jasność i prostotę, zapewniające łatwe zrozumienie sposobu finansowania budżetu UE
przez obywateli Unii,
- finansową autonomię, czyli uniezależnienie wpłat do budżetu UE od przelewów z budżetów narodowych celem ograniczenia skłonności do oceniania wydatków budżetu Unii i wpłat przez państwa członkowskie z punktu widzenia wąsko pojętych bieżących interesów narodowych,
- poprawę alokacji wydatków budżetowych, poprzez łatwą identyfikację wpłat z działalnością usprawniającą funkcjonowanie jednolitego rynku a także z wydatkami na rzecz likwidacji negatywnych skutków różnego typu działalności,
- wystarczalność i stabilność, zapewniające płynne finansowanie wydatków budżetowych
w dłuższych okresach,
- sprawiedliwe rozłożenie ciężaru finansowania budżetu przez państwa członkowskie i
obywateli Unii.
- niskie koszty funkcjonowania.
Komisja uważa, że przyszłościowy system zasobów własnych powinien być oparty głównie na zasobach pochodzących z podatku uzupełnianych, jak dotychczas, wyrównującymi wpłatami wyliczanymi na podstawie DNB.
Komisja poddała analizie trzy warianty systemu zasobów opartych na podatku:
Wariant 1 system zasobów własnych oparty na podatku energetycznym.
Wariant 2 - system zasobów własnych oparty na podatku VAT.
Wariant 3 - system zasobów własnych oparty na podatku korporacyjnym.
Jeśli UE nie będzie miała swoich własnych dochodów ,
to ciągle skazana będzie na wyniszczające negocjacje budżetowe- tak kanclerz Austrii Wolfgang Schussel uzasadniał zapowiedź otwarcia debaty na temat finansowania działalności Wspólnoty.
Prezydent Francji Nicolas Sarkozy uważa,że należy odejść od narodowych składek do budżetu na rzecz finansowania europejskiego , co oznacza wprowadzenie europejskiego podatku.
Sarkozy mówił : Wydatki europejskie musza być finansowane przez dochody europejskie, tak samo jak lokalne podatki finansują lokalne działania. Zastrzega jednak potrzebę określenia pułapu wpływów do budżetu UE, co uniemożliwi jego niekontrolowany wzrost.
Pozabudżetowe źródła finansowania działalności UE
-Operacje kredytowe Komisji Europejskiej
-Działalność Europejskiego Banku Inwestycyjnego
Budżet UE 2007 126.5 miliardów Euro 1.08 % GNI UE
Sustainable growth 43%
Investing in competitiveness
Fostering cohesion across regions
A global player 5%
Promoting sustainable development, peace and security around the world
Citizenship, freedom, security and justice 1%
Protecting health and consumer rights; encouraging public dialogue
Making Europe a safer place to live
Natural resources
Fostering rural development and protecting the environment (11%)
Reforming Europe's agriculture and ensuring high quality (34%)
Other expenditure including administration 6%
Proces budowy jednolitego, wspólnego, wewnętrznego rynku UE cz. I
Swoboda przepływu towarów
Bariery:
-fizyczne ( kontrole graniczne )
-techniczne ( różne standardy )
-fiskalne ( różnice w opodatkowaniu )
1988
-wprowadzono Jednolity Dokument Administracyjny
( SAD - Single Administrative Document )
Od 1994 we Wspólnocie Europejskiej obowiązuje wspólny kodeks celny.
Casis de Dijon
-Orzeczenie ETS w 1979 stwierdza, ze każdy towar legalnie wyprodukowany i sprzedawany w jakimkolwiek kraju Wspólnoty powinien być sprzedawany bez przeszkód w innych krajach członkowskich.
Nowe podejście
-Dyrektywy definiują podstawowe wymagania (essential requirments ) odnoszące się do bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i ochrony środowiska.
Za zgodność z tymi wymogami odpowiedzialność ponosi producent.
Dyrektywy nowego podejscia
Dotyczą m.in..
-Zabawek
-Materiałów budowlanych
-Maszyn
-Urządzeń medycznych
-Sprzętu domowego
Świadectwa zgodności z normami wydają agendy certyfikacyjne
CE
Produkt, który spełnia wymagania określone w dyrektywach jest oznaczany znakiem CE i ma prawo być sprzedawany na rynku UE
Dyrektywy starego podejścia
Wymagania określone bardzo szczegółowo.
Dotyczą m.in.:
art. rolno spożywczych, żywności,
farmaceutyków,
kosmetyków,
nawozów sztucznych,
tekstyliów,
obuwia,
szkła kryształowego.
Proces budowy wspólnego, jednolitego, wewnętrznego rynku Cz. 2
Swoboda przepływu usług
-Sektor usług obejmuje ponad 60% PKB UE. W krajach 15 około 70%.
-Do usług zalicza się wszystkie świadczenia odpłatne, które nie zostały objęte regulacjami dotyczącymi swobodnego przepływu towarów, osób i kapitału.
-Usługi obejmują działalność o charakterze przemysłowym, handlowym, działalność rzemieślnicza oraz wolne zawody.
-Zgodnie z traktatem o WE swoboda przepływu usług oznacza swobodę w podejmowaniu działalności usługowej w każdym kraju członkowskim przez osobę fizyczna lub prawną.
-Swoboda dotyczy zarówno świadczących usługi jak i odbiorców usług.
Swoboda przepływu usług
oznacza gwarancje dla obywateli i firm UE swobodnego świadczenia i korzystania z usług na terenie całej UE oraz wolność zakładania przedsiębiorstw na całym obszarze jednolitego rynku i trans-granicznego świadczenia usług.
Usługi świadczone za granicą
mogą polegać na tym, że :
• usługodawca udaje się przejściowo do kraju usługobiorcy, a więc sam przekracza granicę w celu wykonania usługi w innym kraju członkowskim (tzw. trans-graniczne świadczenie usług),
• odbiorca usługi udaje się do kraju usługodawcy, by tam przyjąć jego świadczenia, n. p. turyści, osoby korzystające z opieki medycznej,
• usługodawca i usługobiorca przebywają w swoich krajach, a tylko produkt przekracza granice, n. p. nadawanie programów telewizyjnych lub radiowych.
Swobodny przepływ usług opiera się w znacznej mierze na wzajemnym uznawaniu narodowych przepisów prawnych dotyczących usług.
Ze względu na specyfikę usługi transportowe regulowane są postanowieniami TWE dotyczącymi transportu, a usługi finansowe bankowe i ubezpieczeniowe regulacjami dotyczącymi przepływu kapitału.
Trzy lata toczyły się w UE w Komisji i w Parlamencie dyskusje nad nową dyrektywą usługową której celem miała być pełna liberalizacja rynku usług.
Projekt tej dyrektywy przygotował były Komisarz UE Frederik Bolkestein stąd też nazywa się tę dyrektywę dyrektywą Bolkesteina.
Zasada kraju pochodzenia oznacza, że przedsiębiorca, który chce świadczyć usługi w innym kraju UE, może to robić na podstawie przepisów kraju, w którym zarejestrowane jest jego przedsiębiorstwo ( norm , płac itp. )
W czasie dyskusji nad dyrektywa usługową parlament wyłączył z niej usługi publiczne o charakterze nieekonomicznym jak edukacja, opieka społeczna oraz usługi medyczne (prywatne i publiczne), hazard i usługi audiowizualne w tym także filmowe oraz usługi agencji pracy tymczasowej i agencji ochrony.
Wyłączone są usługi społeczne, czyli m.in. opieka nad dziećmi i pomoc dla "rodzin i osób w potrzebie".
Zasady kraju pochodzenia nie przyjęto.
W rezultacie usługodawcy będą zmuszeni tak jak dotychczas uwzględniać przepisy kraju w którym świadczą usługi.
Swoboda przepływu osób
-Obywatele UE maja prawo wjazdu i pobytu w każdym państwie Unii ponadto art.39 TWE zapewnia swobodę przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty.
-W ust.2 art.39 zakazuje na terytorium Wspólnoty wszelkich form dyskryminacji pracowników pochodzących z państw członkowskich bez względu na obywatelstwo w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
Artykuł 39
1. Zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty.
2. Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami Państw Członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.
3. Z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, swoboda ta obejmuje prawo:
a) ubiegania się o rzeczywiście oferowane miejsca pracy,
b) swobodnego przemieszczania się w tym celu po terytorium Państw Członkowskich,
c) przebywania w jednym z Państw Członkowskich w celu podjęcia tam pracy, zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi zatrudniania pracowników tego Państwa,
d) pozostawania na terytorium Państwa Członkowskiego po ustaniu zatrudnienia, na warunkach ustalonych przez Komisję w rozporządzeniach wykonawczych.
4. Postanowienia niniejszego artykułu nie mają zastosowania do zatrudnienia w administracji publicznej.
Realizację zasady swobodnego przepływu pracowników zapewniają dodatkowe uregulowania oraz gwarancje udzielane wzajemnie przez państwa członkowskie dotyczą one:
- wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych,
- koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
- praw obywatelskich UE tj. prawa wyborczego do Parlamentu Europejskiego i do organów samorządu lokalnego stopnia podstawowego w państwie aktualnego zamieszkania.
W odniesieniu do zawodów wymagających specjalnych kwalifikacji swobodę zapewniają dyrektywy dotyczące wzajemnego uznawania dyplomów i świadectw.
Warunkiem podjęcia działalności zawodowej w tych dziedzinach może być jednak spełnienie lokalnych wymogów kwalifikacyjnych ( jeśli istnieją różnice między krajem gdzie uzyskano kwalifikacje a krajem podjęcia działalności ).
Zasady uznawania dyplomów określone są w dyrektywach ogólnych bądź sektorowych odnoszących się do takich zwodów jak: prawnik ( radca prawny, adwokat ) lekarz, dentysta, farmaceuta, weterynarz, pielęgniarka, położna, architekt.
Różne regulacje lokalne i korporacyjne stosowane są tez do innych zawodów jak n p. : nauczycieli, tłumaczy, fizjoterapeutów, psychologów i in.
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego opiera się na czterech zasadach:
- równego traktowania obywateli własnych i wszystkich państw członkowskich,
- spójności stosowanego ustawodawstwa,
- zachowania praw nabytych oraz zachowania praw
nabywanych.
Ponadto zgodnie z prawem UE wszystkie okresy ubezpieczenia i zatrudnienia pracownika w każdym kraju członkowskim zaliczane są do emerytury i innych świadczeń n p. medycznych
Pracownik podlega ubezpieczeniom tylko w jednym kraju w którym pracuje.
Koordynacja ubezpieczeń socjalnych
Podległość w jednym kraju.
Zmiana kraju zatrudnienia oznacza także zmianę miejsca ubezpieczenia.
Uprawnienia emerytalne i rentowe są określane na podstawie uprawnień uzyskanych w poszczególnych państwach UE.
Traktat akcesyjny
Każdy z krajów „15” ma prawo stosować ograniczenia w zatrudnianiu obywateli nowych państw członkowskich przez maksimum 7 lat od chwili akcesji.
Jednakże przegląd stanowiska w tej sprawie ma nastąpić po 2 latach, a następnie po 5 latach. Przedłużenie okresu ograniczeń nastąpi dopiero po przeglądzie.
Swobodny przepływ kapitału
Artykuł 56 Traktatu ustanawiającego WE:
1. …zakazane są wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi.
2. …zakazane są wszelkie ograniczenia w płatnościach między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi.
Swoboda przepływu kapitału
Swoboda ta oznacza możliwość nieskrępowanego dokonywania płatności zagranicznych wszelkiego rodzaju zarówno handlowych jak i kapitałowych takich jak:
-transfer zysków,
-obrót papierami wartościowymi,
- zakup nieruchomości, itp.
Swoboda obejmuje również przepływ kapitału o charakterze osobistym jak n. p. spadek.
Swoboda obrotów kapitałowych dotyczy także wszelkich transakcji z krajami trzecimi. Z prawa do swobodnego przepływu kapitału mogą korzystać nie tylko obywatele UE ale także każda osoba fizyczna lub prawna posiadająca na terenie UE miejsce zamieszkania lub siedzibę.
Na rynku finansowym UE stosowana jest zasada jednolitej licencji co oznacza, ze instytucja finansowa, która uzyskała zezwolenia na prowadzenie działalności w jednym kraju członkowskim może podejmować tę działalność w pozostałych krajach UE i sprzedawać tam swoje usługi pod warunkiem spełnienia wspólnie uzgodnionych wymagań. Wymagania te zostały przyjęte w formie dyrektyw dotyczących rynku bankowego, ubezpieczeniowego i rynku papierów wartościowych.
Przepisy zawarte w dyrektywach mają głównie charakter ostrożnościowy, zabezpieczający interesy klientów sektora finansowego.
Obrót ziemią -zapisy Traktatu Akcesyjnego
Uzgodniono 12 letni okres przejściowy w odniesieniu do nieruchomości rolnych oraz 5 letni na zakup drugich rezydencji.
W tych okresach nabycie ziemi wymaga zgody polskich władz.
W stosunku do rolników dzierżawców stosowane są okresy skrócone.
Jednolity rynek finansowy
Trzy sektory:
- bankowy,
-ubezpieczeniowy,
-papierów wartościowych.
Regulacje zapewniają swobodę obrotów i dotyczą gównie bezpieczeństwa obrotów
oraz ujednolicenie standardów nadzoru nad instytucjami finansowymi.
POLITYKA OCHRONY KONURENCJI w UE Cele polityki ochrony konkurencji
Równość i poprawa konkurencyjności:
-zapewnienie jednolitych warunków działania wszystkim podmiotom na rynku UE,
-tradycyjne cele polityki konkurencji:
wzrost efektywności przedsiębiorstw,
poprawa alokacji zasobów.
Podstawowe zapisy ochrony konkurencji określone w prawie pierwotnym i wtórnym dotyczą:
-zapewnienia pełnej jednolitości rynku wewnętrznego poprzez:
ochronę przedsiębiorstw przed tworzeniem barier handlowych i poza handlowych w wyniku zawierania nieuczciwych porozumień i prowadzenia niekonkurencyjnych praktyk,
ochronę przed wykorzystaniem państwowej pomocy dla uzyskania niesłusznych korzyści i naruszenia konkurencji na wspólnym rynku,
-niedopuszczenia do sztucznego podziału rynków narodowych w wyniku nieuczciwych praktyk,
-zabezpieczenia skutecznej, efektywnej konkurencji,
-ochrony handlu wewnętrznego UE.
Sfery podlegające decyzjom
polityki ochrony konkurencji UE:
-porozumienia przedsiębiorstw,
-sposób kwalifikacji dominującej pozycji przedsiębiorstw,
-kontrola połączeń przedsiębiorstw,
-kontrola pomocy publicznej.
Przepisy ochrony konkurencji skierowane do przedsiębiorstw
Zakaz porozumień między przedsiębiorstwami (art. 81 TWE)
Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku.
Zakaz dotyczy zmowy kartelowej w formie:
-ustalania, w sposób bezpośredni lub pośredni, cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji w wymianie z partnerami trzecimi,
-ograniczania lub kontroli produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji (ograniczenie możliwości wyboru dostawców przez odbiorców lub odbiorców przez dostawców, umowy o wyłącznej dystrybucji i zaopatrzeniu),
-podział rynków lub źródeł zaopatrzenia (podział rynku wewnętrznego na rynki narodowe bądź regionalne),
-stosowania wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń i stwarzanie im przez to niekorzystnych warunków konkurencji (stosowanie nierównych cen zakupu lub zbytu),
-uzależnianie zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów (tzw. transakcje wiązane).
Zakaz zawarty w art. 81 (1) stosuje się:
zarówno do:
-porozumień horyzontalnych - porozumień między obecnymi lub potencjalnymi konkurentami, tj. między przedsiębiorstwami działającymi na tym samym etapie produkcji lub dystrybucji,
jak i do:
-porozumień wertykalnych - porozumień lub praktyk między dwoma lub kilkoma przedsiębiorstwami, z których każde działa na innym etapie produkcji lub dystrybucji
Wyłączenia indywidualne
Są udzielane, gdy ograniczenia konkurencji wywołane danym porozumieniem są równoważone ich pozytywnym wpływem na dobrobyt, poprzez:
-polepszenie produkcji lub dystrybucji produktów,
-poprawę postępu technicznego lub gospodarczego,
-korzyści w postaci: obniżenia kosztów, zwiększenia efektywności produkcji, poprawy jakości, poprawy oferty dla konsumentów,
-udział konsumentów w powstałym zysku.
Zwolnienia z zakazu porozumień
Możliwe pod 4 warunkami, które musza być spełnione łącznie:
-porozumienie przyczynia się do postępu technicznego i gospodarczego,
-zapewnia wymierną korzyść konsumentom,
-jest niezbędne dla realizacji powyższych celów,
-nie eliminuje konkurencji.
Wyłączenia grupowe
Ustanawiane w rozporządzeniach wydawanych
na podstawie art. 81(3) przez Komisję lub Radę
Przykłady:
-porozumienia horyzontalne dotyczące badań i rozwoju,
-porozumienia licencyjne w zakresie transferu technologii,
-porozumienia specjalizacyjne,
-porozumienia w zakresie współpracy między liniami lotniczymi,
-porozumienia w sektorze ubezpieczeń.
Umowy o mniejszym znaczeniu
Zakazem art. 81(1) nie są objęte porozumienia, które nie
są w stanie w odczuwalny sposób wpłynąć na handel
między krajami członkowskimi - kryteria ustalone przez Komisję:
udział w rynku do 10% w przypadku porozumień między konkurentami i 15% między nie konkurentami,
udział w rynku do 5% w przypadku porozumień o skumulowanym, zakłócającym konkurencję efekcie (w sektorach, w których istnieją podobne sieci porozumień),
porozumienia między MŚP.
Wyjątek nie obejmuje porozumień, których celem jest:
ograniczenie produkcji lub sprzedaży,
ustalenie cen sprzedaży,
podział rynków,
ograniczenie sprzedaży poprzez system selektywnej dystrybucji,
ograniczanie własnych dostawców części zamiennych, w zakresie sprzedaży tych części ostatecznym użytkownikom lub niezależnym zakładom serwisowym.
Zakaz nadużywania pozycji dominującej (art. 82 TWE)
Przepis ten stosowany jest gdy spełnione są trzy warunki:
-przedsiębiorstwo posiada pozycję dominującą na rynku,
-nadużywa tej pozycji do narzucenia uciążliwych warunków umów, cen, ograniczeń produkcji, różnicowania warunków wobec różnych partnerów, czy wymagania dodatkowych świadczeń,
-działania te wywierają wpływy na handel między państwami członkowskimi.
Brak wyjątków od zakazu!
Co to jest pozycja dominująca ?
-Wg. Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pojęcie to odnosi się do siły gospodarczej przedsiębiorstwa, dzięki której może ono zapobiegać skutecznej konkurencji na rynku właściwym dzięki uzyskaniu władzy postępowania niezależnego od konkurentów, klientów i konsumentów.
- Kryteria:
-udział przedsiębiorstwa w rynku (40-45% lub 25-40% w przypadku bardzo rozdrobnionej konkurencji),
-wskaźniki jakościowe (tj. przewaga technologiczna, dostęp do rynków kapitałowych, prestiż marki).
Nadużywanie pozycji dominującej
-narzucanie w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji,
-ograniczanie produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów,
-stosowanie wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji,
-uzależnianie zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.
W przypadku zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję lub wystąpienia nadużycia pozycji dominującej Komisja lub organy ochrony konkurencji Państw Członkowskich wszczynają postępowanie:
-z urzędu,
-na wniosek osoby fizycznej, prawnej lub państwa członkowskiego,
-na podstawie złożonego przez zainteresowane przedsiębiorstwa wniosku o zezwolenie na porozumienie.
W przypadku stwierdzenia naruszenia Komisja lub krajowy organ ochrony konkurencji może nakazać zaprzestania działań zakłócających konkurencję i nałożyć karę pieniężną (do 10% obrotów osiągniętych w poprzednim roku obrotowym przez każde z uczestniczących w naruszeniu przedsiębiorstw).
Kontrola połączeń przedsiębiorstw
Kontrola wszystkich fuzji, przejęć i wspólnych przedsiębiorstw o charakterze koncentracyjnym była stosowana , gdy:
-całkowity obrót światowy zaangażowanych przedsiębiorstw wynosi łącznie więcej niż 5mld euro, oraz
-całkowity obrót przypadający na Wspólnotę co najmniej dwóch zaangażowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 250 mln euro, chyba że
-każde z zaangażowanych przedsiębiorstw uzyskuje więcej niż 2/3 swoich obrotów całkowitych przypadających na Wspólnotę w jednym i tym samym państwie członkowskim.
Koncentracja podlega kontroli przeprowadzanej przez Komisję, jeśli:
-całkowity światowy obrót wszystkich zaangażowanych przedsiębiorstw wynosi łącznie więcej niż 2,5 mld euro,
-w każdym z co najmniej trzech państw członkowskich całkowite obroty wszystkich zaangażowanych przedsiębiorstw wynoszą więcej niż 100 mln euro,
-w każdym z tych co najmniej trzech państw członkowskich całkowite obroty każdego z co najmniej dwóch zaangażowanych przedsiębiorstw wynoszą więcej niż 25 mln Euro oraz
-całkowity obrót przypadający na Wspólnotę co najmniej dwóch zaangażowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 100 mln Euro, chyba że każde z zaangażowanych przedsiębiorstw uzyskuje więcej niż 2/3 swoich obrotów całkowitych przypadających na Wspólnotę w jednym i tym samym państwie członkowskim.
Definicja połączenia (art. 3 §1 i §2 rozporządzenia Rady 4064/89)
(1) Uważa się, że połączenie występuje wtedy, gdy:
a)dwa lub więcej wcześniej niezależne przedsiębiorstwa dokonują fuzji, lub
b)jedna lub więcej osób już kontrolujących co najmniej jedno przedsiębiorstwo, albo jedno lub więcej przedsiębiorstw, przejmują, przez zakup udziałów w kapitale lub majątku, w drodze umowy lub w jakikolwiek inny sposób, bezpośrednią kontrolę nad całym lub częścią jednego lub więcej innych przedsiębiorstw.
(2) Utworzenie wspólnego przedsiębiorstwa , pełniącego w sposób ciągły wszystkie podstawowe funkcje samodzielnego podmiotu gospodarczego, stanowi połączenie w znaczeniu § 1(b).
Przepisy ochrony konkurencji
skierowane do państw
Pomoc publiczna w UE - argumenty za:
-Promocja nowych rodzajów produkcji, przebudowa struktury produkcyjnej kraju lub regionu dla lepszego wykorzystania zasobów.
-Ochrona zatrudnienia, łagodzenie negatywnych skutków społecznych restrukturyzacji gospodarki.
-Szczególna wrażliwość na zmiany koniunkturalne uzasadniająca bezpośrednie wsparcie państwa.
Pomoc publiczna w UE - argumenty przeciw:
-stanowi rozwiązanie drugie po najlepszym, tzn. można ją zastąpić inną formą interwencji np. regulacją prawną,
-tworzy zakłócenia rynkowe z uwagi na jej dyskrecjonalny charakter oraz woluntaryzm władz publicznych, które nie zawsze maja odpowiednią wiedzę o potrzebach rynków,
-rodzi trudności budżetowe (szczególnie gdy jest wynikiem nacisków grup zawodowych, sektorowych i innych grup interesu),
-rodzi koszty nieefektywnej alokacji zasobów - utrzymywania nieefektywnych struktur, powstrzymywanie koniecznego upadku firm, podtrzymywanie firm nieefektywnych, tworzenie barier wejścia dla firm nowych,
-opóźnia niezbędne dostosowania, prowadząc do wzrostu cen, wypierania firm nie subsydiowanych przez subsydiowane, upowszechniania się niekonkurencyjnych zachowań firm, które stają się szukającymi subsydiów, a nie szukającymi zysków.
Pomoc publiczna
-Opłacanie części kosztów produkcji n. p. przez ulgową taryfę za energię, wodę itp.,
-udzielanie dotacji,
-przejęcie części ryzyka działalności przedsiębiorstwa,
-preferencyjne kredyty,
-odraczanie podatków,
-sprzedaż nieruchomości poniżej ceny rynkowej, i. t. p.
Definicja pomocy publicznej
(zgodnie z art. 87(1)TWE):
-Transfer środków publicznych przez organ władzy lub z państwowych zasobów przekazanych do dyspozycji innym instytucjom (np. bankom, fundacjom).
-Przynosi korzyść ekonomiczną, której beneficjent nie mógłby uzyskać w normalnych warunkach biznesowych.
-Musi mieć charakter selektywny, faworyzujący niektóre przedsięwzięcia lub produkcję niektórych dóbr oraz wiąże się z dyskrecjonalnym działaniem instytucji administrujących schematem pomocy.
-Wpływa na konkurencję i wymianę na rynku wewnętrznym.
Pomoc publiczna
Generalnie kontrola pomocy publicznej opiera się na ogólnym zakazie pomocy państwowej jeśli narusza ona wymianę między krajami członkowskimi poprzez uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub niektórych gałęzi produkcji, co zakłóca konkurencję na jednolitym rynku lub grozi jej zakłóceniem.
Podstawowe zasady pomocy publicznej
-Pomoc publiczna jest dopuszczalna tylko wyjątkowo w ściśle określonych przypadkach.
- Pomoc podlega stałemu monitorowaniu.
-Pomoc publiczna poddawana jest kontroli
ex ante.
Skoordynowana polityka pomocy publicznej UE polega na:
-generalnej kontroli całości pomocy państwa udzielanej przez kraje członkowskie,
-tworzeniu wytycznych wspólnotowych dla określonych form pomocy uznanych za ważne z punktu widzenia interesu wspólnotowego.
Procedury notyfikacji i autoryzacji
-Kontrola pomocy publicznej we WE oparta jest na systemie autoryzacji ex ante.
-Państwa członkowskie są zobowiązane do informowania Komisji o każdym planie udzielenia lub zmiany pomocy publicznej (notyfikacja ex ante).
-Komisja decyduje o tym:
- czy notyfikowane działanie stanowi pomoc publiczną zgodnie z art. 87(1)TWE, a jeśli tak to
-czy może być zakwalifikowane do wyjątków na podstawie art. 87(2) lub (3)
-Pomoc nie może być udzielona przed zatwierdzeniem przez Komisję (zasada standstill).
-Każda pomoc, której udzielono z pominięciem notyfikacji i autoryzacji przez Komisję jest klasyfikowana jako pomoc bezprawna .
Wyjątki od generalnego zakazu pomocy państwa (art. 87(2) i (3)):
-pomoc o charakterze socjalnym, przyznawana indywidualnym konsumentom,
-pomoc, która skierowana jest na naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe oraz inne nadzwyczajne wydarzenia,
-pomoc, której celem jest:
-promocja rozwoju ekonomicznego regionów o bardzo niskim stopniu rozwoju;
-promocja realizacji ważnych projektów o wspólnotowym charakterze lub jako pomoc w nagłych trudnościach ekonomicznych państw członkowskich;
-ułatwienie rozwoju pewnych obszarów aktywności;
- promocja kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego.
Wyłączenia blokowe
-na podstawie rozporządzenia nr 994/98 Komisja może wydawać rozporządzenia nt. blokowych wyłączeń spod pomocy publicznej,
-na ich podstawie pewne kategorie pomocy publicznej uznawane są za zgodne z Traktatem i wyłączane z obowiązku notyfikacji i akceptacji Komisji.
4 rozporządzenia na temat wyłączeń blokowych:
pomoc dla MŚP,
pomoc na zatrudnienie,
pomoc na szkolenie pracowników,
reguła de minimis.
Pomoc de minimis
(rozporządzenie KE nr 69/2001 z 12.12.2001 dot. stosowania art. 87 i 88 TWE do pomocy de minimis)
Zasięgiem art. 87 (1) TWE nie jest objęta niewielka pomoc publiczna, nie wywierająca wpływu na konkurencję i handel między państwami członkowskimi.
Reguła de minimis
Kryteria: Regułą de minimis może być objęta pomoc spełniająca kryteria:
Próg pomocy - 100 000 Euro w okresie trzech lat.
Próg dotyczy całkowitej pomocy publicznej stanowiącej pomoc de minimis.
(Nie wywiera to wpływu na możliwość uzyskania przez beneficjenta innej pomocy publicznej w ramach schematów zatwierdzonych przez Komisję).
Próg dotyczy wszelkiego rodzaju pomocy, niezależnie od jej formy lub celów.
(Jedynym typem pomocy wyłączonym z reguły de minimis jest pomoc eksportowa).
Reguła de minimis nie dotyczy sektora transportowego oraz produkcji, przetwórstwa i marketingu produktów rolnych i rybnych wymienionych w aneksie I TWE.
( Zapowiadane zmiany progu pomocy do 250 tys. € )
Pomoc dla MŚP
-Może być udzielana w ramach pomocy na rozwój regionów w ramach Funduszu Rozwoju Regionalnego
Pomoc publiczna - podział wg celów:
-pomoc na cele regionalne
-pomoc horyzontalna
-pomoc sektorowa
Pomoc na cele regionalne
-pomoc przeznaczona na rozwój gospodarczy regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub w których występuje niedostateczne zatrudnienie (regiony NUTS II o PKB/osobę poniżej 75% średniej dla UE),
-pomoc dla regionów, w których występują innego rodzaju problemy, ułatwiająca rozwój pewnych regionów gospodarczych (regiony wskazane na podstawie krajowych wskaźników zaproponowanych przez państwa członkowskie),
Cel: Rozwój regionów słabiej rozwiniętych głównie poprzez wsparcie inwestycji początkowych, a także w wyjątkowych sytuacjach poprzez pomoc operacyjną.
Pomoc horyzontalna
-pomoc dla MŚP (w formie inwestycji materialnych i niematerialnych ),
-pomoc na B+R (wsparcie badań podstawowych oraz badań sektorowych),
-pomoc na ochronę środowiska (likwidowanie lub zapobieganie degradacji środowiska lub zasobów naturalnych, a także wsparcie efektywnego wykorzystania tych zasobów)
-pomoc na restrukturyzację i ratowanie przedsiębiorstw znajdujących się w ciężkiej sytuacji (pomoc dla indywidualnych firm, mająca charakter czasowy i oparta na spójnym, wykonalnym planie),
-pomoc na rzecz zatrudnienia (kreacja nowych miejsc pracy, zatrudnienie osób niepełnosprawnych i społecznie wykluczonych),
-pomoc na szkolenie pracowników (wsparcie szkoleń pracowników jednej lub kilku firm lub gałęzi przemysłu umożliwiających im zdobycie nowych umiejętności).
Pomoc sektorowa
-Pomoc dla wrażliwych gałęzi przemysłu (borykających się z poważnymi problemami ekonomicznymi)
przemysł węglowy i stalowy
przemysł włókien sztucznych
przemysł samochodowy
przemysł stoczniowy
-rolnictwo, rybołówstwo i akwakultura (nie objęte generalnymi zasadami pomocy publicznej - odrębne wytyczne WE dla tych sektorów)
-transport (nie objęty generalnymi zasadami pomocy publicznej, poza transportem drogowym (jednak z pewnymi wyjątkami).
-Pomoc silnie kontrolowana !
Harmonizacja podatków w UE
- Polityka fiskalna czyli polityka podatkowa i budżetowa w UE jest suwerenną domeną państw członkowskich. Między państwami członkowskimi występują w sprawach podatkowych istotne różnice.
Potrzeba przeciwdziałania konkurencji podatkowej miedzy państwami członkowskimi, która byłaby sprzeczna z zasadą równoprawności na jednolitym wspólnym rynku powoduje, że WE w niezbędnym zakresie reguluje zasady stosowania podatków zarówno w odniesieniu do bazy podatkowej ( co podlega opodatkowaniu ) jak i stawek podatkowych ( w jakiej wysokości ).
-UE wymaga od państw członkowskich stosowania podatku od wartości dodanej ( VAT ).
Baza podatkowa VAT jest zharmonizowana a stawki podatkowe muszą mieścić się w granicach 15-25 %, stawka obniżona wynosi 5% ( zarówno w odniesieniu do bazy jak i stawek stosowane są derogacje ).
Dyrektywy podatkowe UE określają też minimalne stawki podatków akcyzowych dotyczących alkoholu, tytoniu i paliw mineralnych. Kraje członkowskie mogą obciążać akcyzą inne towary w sposób nie dyskryminacyjny.
Polityka spójności Unii Europejskiej
Preambuła TWE
Wspólnota zostaje ustanowiona m.in. :
w trosce o wzmocnienie jedności swych gospodarek i zapewnienie ich harmonijnego rozwoju, poprzez zmniejszenie różnic istniejących miedzy poszczególnymi regionami oraz (zmniejszenie) opóźnienia regionów mniej uprzywilejowanych.
TWE zobowiązuje Wspólnotę do prowadzenia polityki, którą początkowo określano jako politykę regionalną ale także jako politykę strukturalną.
Politykę strukturalną UE nazywa się obecnie polityką spójności.
Politykę regionalną definiuje się jako:
-oddziaływanie na przestrzenną strukturę gospodarki przez wspomaganie rozwoju regionów
słabszych gospodarczo.
Polityka strukturalna oznacza :
działania zmierzające do przebudowy struktury produkcyjnej kraju lub regionu w kierunku zapewniającym jak najlepsze wykorzystanie posiadanych zasobów produkcyjnych oraz działania na rzecz umocnienia lokalnych procesów rozwojowych.
Od początku lat 90-tych polityka strukturalna WE kierowana jest w części do całych państw.
Po przyjęciu w 2004 roku dużej grupy znacznie biedniejszych państw, polityka strukturalna WE czyli wsparcie rozwojowe kierowane jest w znaczącym stopniu do całych państw. Stąd też polityka strukturalna określana jest obecnie jako polityka spójności ( czyli zbliżenia państw i regionów do średniej unijnej ).
Region to wydzielony, względnie jednorodny obszar odróżniający się od terenów przyległych określonymi cechami naturalnymi lub nabytymi.
Rozróżnia się regiony :
- fizyczno-geograficzne ( klimatyczne, glebowe etc. ),
- gospodarcze ( rolnicze, przemysłowe ),
- gospodarczo - administracyjne, ( objęte określonym szczeblem zarządzania ).
Unijna agenda statystyczna Eurostat opracowała tzw. nomenklaturę statystyczna jednostek terytorialnych ( NUTS Nomenclature of Units for Terytorial Statistics )
-Podstawą wyodrębnienia jest administracyjny podział jednostek terytorialnych obowiązujący w państwach UE.
System ten zawiera klasyfikację hierarchiczną uwzględniającą różnice w strukturze administracyjnej poszczególnych państw członkowskich.
Od NUTS I do V
-Klasyfikacja NUTS jest podstawą prowadzenia regionalnych rachunków ekonomicznych i statystyki regionalnej w wymiarze społeczno-gospodarczym.
I Pakiet Delorsa
Szybki wzrost kosztów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), wzmocnienie polityki spójności gospodarczo-społecznej w związku z przyjęciem do EWG trzech biedniejszych krajów Grecji, Hiszpanii i Portugalii oraz uchwalenie Jednolitego Aktu Europejskiego uruchamiającego działania na rzecz ustanowienia jednolitego rynku spowodowały konieczność zwiększania wydatków i przeprowadzenia reform budżetowych.
Propozycje zmian zostały sformułowane przez Komisję w 1987 roku w tzw. Pakiecie Delors'a, ówczesnego przewodniczącego Komisji.
Ustalono, że wydatki strukturalne w 1993 roku będą dwukrotnie wyższe niż w roku 1987.
W wyniku wzrostu znaczenia polityki strukturalnej nastąpiły zmiany w strukturze wydatków budżetu UE.
Udział wydatków strukturalnych wzrósł z 11 proc. na przełomie lat 70-tych i 80-tych do prawie 35 proc. w budżetach po roku 2000.
Polityka strukturalna UE
w latach 2000-2006
Agenda 2000
-Dokument Komisji Europejskiej, w którym zawarto m.in. istotne propozycje zmian w polityce strukturalnej dotyczące wszystkich funduszy oraz projekt znacznego zwiększenia środków na politykę strukturalną oraz na pomoc przedakcesyjną dla krajów kandydujących do UE.
Zdefiniowano na nowo cele polityki strukturalnej zmniejszając ich liczbę z 7 na 3.
-Cel 1 pomoc dla regionów zapóźnionych,
-Cel 2 pomoc obszarom podlegającym zmianom strukturalnym,
-Cel 3 działania podejmowane w państwach członkowskich UE na rzecz kapitału ludzkiego.
Zmniejszono też liczbę Inicjatyw Wspólnotowych z 13 na 4.
Polityka strukturalna stała się bardziej przejrzysta i lepiej adresowana.
Strukturalna pomoc finansowa 213 mld euro dla obecnych państw członkowskich
Finansowanie rozszerzenia UE
Przygotowania przedakcesyjna
ISPA 7,3 mld euro
SAPARD 3,6 mld euro
PHARE 10,9 mld euro
RAZEM 21,8 mld euro
Po przystąpieniu
- rolnictwo 12,4 mld euro
polityka strukturalna 39,6 mld euro
polityka wewnętrzna 4,0 mld euro
administracja 2,1 mld euro
RAZEM 58,1 mld euro
-Europejski Fundusz Społeczny
-Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
-Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
-Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa
Zadania strukturalne realizuje również Fundusz Spójności, którego jednak nie zalicza się do grupy Funduszy Strukturalnych.
Fundusze funkcjonują w oparciu o następujące zasady:
-pomocniczości (subsydiarności),
-partnerstwa,
-komplementarności ( dodatkowości ),
-współfinansowania,
- koncentracji.
KE przygotowuje propozycje, które stanowią podstawę decyzji Rady Europejskiej określających:
-priorytetowe cele obowiązujące w 7 letnim okresie ram finansowych,
-wielkość wydatków strukturalnych w budżecie UE na kolejne lata,
-kryteria kwalifikujące regiony, które mogą korzystać z pomocy strukturalnej,
-zasady finansowania i współfinansowania.
Cel 1
Regiony o klasyfikacji NUTS II o średnim PKB na głowę mieszkańca poniżej 75% średniej UE (dane z lat 1994-1996).
Komisja zaakceptowała na lata 2000-2006 listę regionów celu 1 obejmującą 22% ludności UE.
-Na cel 1 przeznaczono 69,7% (136 mld euro),
-Włączono regiony ultra-peryferyjne i byłe regiony celu 6 (poniżej 8 mieszkańców/km2),
-przyznano 6 lub 7-letni okres przejściowy dla regionów, które utraciły prawo do wsparcia.
Cel 2
-Objęto w sumie: 18% ludności UE.
- Przeznaczono na niego 11,5% środków (22,5mld euro).
-Obejeto obszary podlegające zmianom strukturalnym.
4 rodzaje obszarów oraz dane (szacunkowe) dot.
- ludności tam zamieszkującej w stosunku do ludności UE :
- obszary przemysłowe (10%)
obszary wiejskie (5%)
obszary miejskie (2%)
obszary uzależnione od rybołówstwa (1%)
Okres przejściowy 6 lat dla obszarów, które utraciły prawo do pomocy
CEL 3
-Obszary nie objęte celem 1,
-działania podejmowane w państwach członkowskich UE na rzecz kapitału ludzkiego,
-12,3% środków (24mld euro)
Dostosowywanie i modernizacja systemów edukacji, kształcenia zawodowego oraz systemów zatrudnienia i odpowiednich polityk:
-wspomaganie zmian gospodarczych i społecznych,
-tworzenie systemów ustawicznego,
-kształcenia i podnoszenia kwalifikacji,
-aktywne działania na rynku pracy w celu zwalczania bezrobocia,
-wspieranie integracji społecznej i równości szans.
Inicjatywy Wspólnotowe
Cztery dziedziny:
INTERREG: transgraniczna, międzynarodowa i
międzyregionalna współpraca w celu
wspierania zrównoważonego rozwoju i
planowania przestrzennego (finansowanie ERDF).
URBAN: rewitalizacja miast (finansowanie:ERDF).
LEADER: rozwój obszarów wiejskich (finansowanie: EAGGF- sekcja ukierunkowania).
EQUAL: ponadnarodowa współpraca przy wspieraniu nowych metod zwalczania dyskryminacji i nierówności na rynku pracy (finansowanie: ESF).
Środki = 5,35%środków z funduszy strukturalnych.
Podział środków z funduszy strukturalnych w latach 2000-2006
-69,7% cel 1
- 11,5% cel 2
- 12,3% cel 3
- 5,35% Inicjatywy Wspólnotowe
- 0,40% działania innowacyjne
- 0,25% pomoc techniczna
- 0,5% dla Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa w regionach poza celem 1
Ludność zamieszkująca
obszary celu „1” 2000-2006
Państwo
członkowskie Ludność (x 1 000)
Niemcy 14 153
Grecja 10 476
Hiszpania 23 219
Francja 1 644
Irlandia 965
Włochy 19 302
Austria 275
Portugalia 6 616
Finlandia 1 076
Szwecja 452
Wielka Brytania 5 079
EUR (15) 83 258
Europejski Fundusz Społeczny- ESF
-Zadanie: „Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia"
-Obszary działania:
-wspieranie wieloletnich narodowych planów zatrudnienia:
aktywna polityka rynku pracy w celu wspierania
integracji,
społeczna integracja/równość szans,
systemy ustawicznego kształcenia,
kształcenie wspierające innowacyjność i elastyczność,
zwiększenie zatrudnienia kobiet,
rozwój lokalny/terytorialne sojusze zatrudnienia,
społeczeństwo informacyjne.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ERDF
Zadanie:
„Wyrównywanie regionalnych dysproporcji we Wspólnocie”
„Wspieranie trwałego i zrównoważonego rozwoju”
Obszary działania:
inwestycje produkcyjne tworzące, lub
utrzymujące trwale miejsca pracy,
inwestycje w infrastrukturę,
wykorzystanie lokalnego potencjału,
lokalny rozwój,
MŚP,
pomoc techniczna.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (EAGGF)
Zadanie:
„Wspieranie Wspólnej Polityki Rolnej i poprawa struktury agrarnej”
Obszary działania
Działania osłonowe:
wcześniejsze emerytury,
ochrona środowiska naturalnego,
gospodarka leśna,
obszary upośledzone (dawny cel 5b).
Inne działania (dawny cel 5a)
restrukturyzacja gospodarstw rolnych,
wspieranie podejmowania działalności przez
młodych rolników,
kształcenie,
przetwórstwo i marketing towarów rolnych,
działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.
Finansowy Instrument
Wspierania Rybołówstwa (FIFG)
Zadanie:
„Zrównoważona gospodarka zasobami i konkurencyjność rybołówstwa"
Obszary działania:
działania na rzecz równowagi między
popytem i podażą,
wzmocnienie konkurencyjności,
przetwórstwo i marketing,
rewitalizacja obszarów rybołówstwa.
Fundusz Spójności
Fundusz Spójności powstał na mocy Traktatu Maastricht w celu zmniejszania różnic w poziomie gospodarczo-społecznym krajów Unii Europejskiej i ułatwienia biedniejszym krajom członkowskim spełnienie kryteriów kwalifikujących do unii walutowej.
Fundusz Spójności dostarcza wsparcia finansowego na realizację dużych inwestycji związanych z rozwojem lub modernizacją infrastruktury transportowej i ochrony środowiska.
Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej w państwach
Unii Europejskiej.
RAMY FINANSOWE DLA UE-25
Mln euro - 2000-2004 ceny bieżące, 2004-2006 ceny 2004
Środki na zobowiązania |
2000 |
2001 |
2001 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
Rolnictwo
|
41,738 |
44,530 |
46,587 |
47,378 |
49,305 |
50,431 |
50,575 |
Działania strukturalne |
32,678 |
32,720 |
33,638 |
33,968 |
41,035 |
41,685 |
42,932 |
Polityka wewnetrzna |
6,031 |
6,272 |
6,558 |
6,796 |
8,722 |
8,967 |
9,093 |
Działania zewnętrzne |
4,627 |
4,735 |
4,873 |
4,972 |
5,082 |
5,093 |
5,104 |
Administracja
|
4,638 |
4,776 |
5,012 |
5,211 |
5,983 |
6,154 |
6,325 |
Rezerwy
|
906 |
916 |
676 |
434 |
442 |
442 |
442 |
Pomoc przedakcesyjna |
3,174 |
3,240 |
3,328 |
3,386 |
3,455 |
3,455 |
3,455 |
Kompensacje
|
|
|
|
|
1,410 |
1,299 |
1,041 |
Łączna wysokość środków |
|||||||
Zobowiązania
|
93,792 |
97,189 |
100,672 |
102,145 |
115,434 |
117,526 |
118,967 |
Płatności
|
191,322 |
94,730 |
100,078 |
102,767 |
111,380 |
112,260 |
114,740 |
Płatności jako % DNB |
1,07% |
1,08% |
1,11% |
1,09% |
1,08% |
1,06% |
1,06% |
Pułap środków własnych jako % DNB |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
1,24% |
Finansowanie rozszerzenia UE
Przygotowania przedakcesyjna (rubryka 7):
ISPA 7,3 mld euro
SAPARD 3,6 mld euro
PHARE 10,9 mld euro
RAZEM 21,8 mld euro
Po przystąpieniu :
rolnictwo 12,4 mld euro
polityka strukturalna 39,6 mld euro
polityka wewnętrzna 4,0 mld euro
administracja 2,1 mld euro
RAZEM 58,1 mld euro
Fundusze Strukturalne dla Polski
2004-2006 w mln. euro
ERDF 4.456.7
ES 1.630.4
EAGGF 1.005.0
FIFG 178.6
Fundusz Spójności 3.733.3
Intereg 196.1
Equal 118.5
Razem 11.318.2
Środki w dyspozycji programów operacyjnych
w latach 2004-2006
( mln. euro, zobowiązania )
ZPO Rozwoju Regionalnego 2.869.5
SPO Rozwój Zasobów Ludzkich 1.388.9
SPO Wzrost Konkurencyjności Gospodarki 1.300.0
SPO Restrukturyzacja i Modernizacja
Sektora Żywnościowego Rozwój Obszarów Wiejskich 1.055.0
SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 178.6
SPO Transport i Gospodarka Morska 627.2
PO Pomoc Techniczna 20.0
Razem 7.439.2
Polityka spójności UE
w latach 2007-2013
Polityka spójności UE w latach 2007-2013
Głównym celem polityki spójności w latach 2007-2013 jest wyższy wzrost gospodarczy i większe zatrudnienie we wszystkich regionach i miastach Unii Europejskiej.
W latach 2007-2013 na realizację programów spójności, wzrostu regionalnego oraz tworzenia nowych miejsc pracy w regionach zapóźnionych przeznaczono 308 miliardów euro ( wg cen z 2004 r.) czyli o około 50 mld. euro więcej niż w latach 2000-2006.
Polityka spójności wraz z polityką regionalną powinny spowodować w najbardziej zapóźnionych regionach dodatkowy wzrost gospodarczy rzędu 10 %, przyczyniając się tym samym do utworzenia ponad 2,5 mln nowych miejsc pracy.
Główne zmiany polityki strukturalnej UE w stosunku do okresu 2000-2006 :
• ściślejsze skoncentrowanie zasobów na odnowionej strategii wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, pobudzające tym samym zaangażowanie w jej cele na poziomie regionalnym i lokalnym;
• wprowadzenie zmodernizowanej struktury polityki, wraz z przyjęciem bardziej strategicznego podejścia;
• uproszczenie i usprawnienie mechanizmów:
- poprzez zmniejszenie liczby instrumentów z sześciu do trzech,
-nową zasadę proporcjonalności, zapewniającą ograniczenie biurokracji,
- zredukowanie trzech etapów programowania do dwóch,
- przyjęcie krajowych zasad kwalifikowania kosztów zamiast regulacji wspólnotowych, a także
- przekazanie większego zakresu odpowiedzialności państwom członkowskim i regionom oraz poprawa przejrzystości zarządzania przez nie funduszami.
Rozporządzenia dotyczące funduszy strukturalnych na lata 2007-2013.
1. Rozporządzenie ogólne
określa wspólne zasady, przepisy i normy wdrażania trzech narzędzi spójności, jakimi są:
- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
(EFRR),
- Europejski Fundusz Społeczny (EFS) oraz
- Fundusz Spójności.
2. Rozporządzenie o Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)
określa jego rolę oraz sfery działania, do których należy wspieranie prywatnych i publicznych inwestycji służących zmniejszeniu dysproporcji dzielących regiony Unii.
3. Europejski Fundusz Społeczny
Zgodnie z rozporządzeniem:
(EFS) będzie nadal instrumentem europejskiej strategii na rzecz zatrudnienia, ze szczególnym uwzględnieniem czterech kluczowych obszarów :
- zwiększanie zdolności dostosowawczych pracowników i przedsiębiorstw,
-poprawa dostępności zatrudnienia i poszerzanie uczestnictwa w rynku pracy,
- umacnianie integracji społecznej poprzez zwalczanie dyskryminacji i ułatwienia w dostępie do rynku pracy dla osób w szczególnie niekorzystnej sytuacji, oraz
- propagowanie partnerstwa na rzecz reform w sferze integracji i
zatrudnienia.
4.Fundusz Spójności
Zgodnie z rozporządzeniem tak jak dotychczas przyczynia się do interwencji w dziedzinie ochrony środowiska i transeuropejskich sieci transportowych.
Ma on zastosowanie do państw członkowskich o dochodzie narodowym brutto (DNB) poniżej 90% średniej wspólnotowej - co oznacza, że obejmuje każde z nowych państw członkowskich,
a także Grecję i Portugalię.
Hiszpanii przysługuje jedynie przejściowe zakwalifikowanie do pomocy z Funduszu Spójności.
W nowym okresie Fundusz będzie, obok EFRR, wspierał raczej wieloletnie programy inwestycyjne zarządzane w sposób zdecentralizowany aniżeli indywidualne projekty podlegające zatwierdzeniu na poziomie Komisji.
5. Europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej
Rozporządzenie ustanawia nowy instrument prawny Europejskie ugrupowanie współpracy terytorialnej.
Celem tego nowego instrumentu jest usprawnienie współpracy trans-granicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej łączącej władze regionalne i lokalne.
Ugrupowaniu nadana zostanie osobowość prawna w zakresie wdrażania programów współpracy terytorialnej, oparta na konwencji zawartej między uczestniczącymi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi oraz innymi władzami publicznymi.
Cele w latach 2000-2006
Cel 1 pomoc dla regionów zapóźnionych,
Cel 2 pomoc obszarom podlegającym zmianom strukturalnym,
Cel 3 działania podejmowane w państwach członkowskich UE na
rzecz kapitału ludzkiego.
Cele na lata 2007-2013 zostały sformułowane inaczej.
Cele
W okresie od 2007 do 2013 r. EFRR, EFS i Fundusz Spójności będą przyczyniały się do realizacji trzech następujących celów:
1. konwergencja (EFRR, EFS i Fundusz Spójności), ( 251,2 mld. euro ),
2.konkurencyjność regionalna i zatrudnienie (EFRR, EFS), ( 49.1 mld. euro ),
3. europejska współpraca terytorialna (EFRR) ( 7.8 mld. euro ).
Celem „konwergencja” objęte są regiony spełniające kryterium PKB poniżej 75 % średniej wspólnotowej.
Wszystkie pozostałe regiony mogą korzystać z funduszy przeznaczonych na cel „konkurencyjność regionalna i zatrudnienie”.
Cel konwergencja
Istotą celu konwergencja jest tworzenie warunków sprzyjających wzrostowi oraz uruchamianie mechanizmów służących zniwelowaniu zapóźnień w najsłabiej rozwiniętych państwach członkowskich i regionach.
Cel konwergencja
W Unii Europejskiej liczącej 27 państw, cel ten
obejmuje na terytorium 17 państw członkowskich:
- 84 regiony o ludności liczącej 154 mln, w których przypadający na głowę poziom PKB jest niższy od 75 % przeciętnej europejskiej, oraz
- 16 regionów o populacji 16,4 mln, gdzie poziom PKB nieznacznie tylko przewyższa ów próg, objętych wygasającą pomocą przejściową w związku z efektem statystycznym rozszerzenia UE.
Cel konwergencja
Fundusze dostępne w ramach celu „konwergencja” wynoszą 251,1 mld EUR, co stanowi 81,5 % ogółu środków.
Podział tych funduszy przedstawia się następująco:
- 189,6 mld EUR dla regionów konwergencji, przy zastrzeżeniu 12,5 mld EUR rezerwy dla regionów objętych wygasającą pomocą przejściową, oraz
- 61,6 mld EUR na Fundusz Spójności obejmujący 15 państw członkowskich.
Maksymalny poziom transferów do poszczególnych państw członkowskich zredukowany: zamiast 4%, teraz pomiędzy 3.71 a 3.2% (i poniżej) zależnie od PKB na głowę.
Cel 2
„konkurencyjność regionalna i zatrudnienie”
Dotyczy regionów nie objętych celem 1.
Cel „konkurencyjność regionalna i zatrudnienie” zmierza do umocnienia konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również do zwiększenia zatrudnienia.
Cel
„konkurencyjność regionalna i zatrudnienie”
W UE liczącej 27 państw do objęcia pomocą zakwalifikuje się łącznie 168 regionów o ludności liczącej ogółem 314 mln mieszkańców.
Cel 3
europejska współpraca terytorialna
-ma w zamierzeniu umocnienie współpracy trans-granicznej w drodze wspólnych inicjatyw na szczeblu lokalnym i regionalnym,
-umocnienie współpracy międzynarodowej służącej zintegrowanemu rozwojowi przestrzennemu,
-oraz międzyregionalnej współpracy i wymiany doświadczeń.
Polityka strukturalna, spójności i regionalna w ramach finansowych 2007-2013
1a.Konkurencyjność na rzecz wzrostu i zatrudnienia 74 mld.euro
1.b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia 308 mld.euro
2. Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona, w tym na rozwój wsi 78 mld. euro
Trzy nowo utworzone instrumenty polityki regionalnej na lata 2007-2013
JASPERS ( Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions ),
JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises ),
JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas )
JASPERS ( Joint Assistance in Supporting Projects in European Regions ),
Wspólna inicjatywa wsparcia projektów w regionach europejskich ma służyć rozwojowi
partnerstwa między Komisją Europejską, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym
i Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju w celu skumulowania wiedzy fachowej oraz wsparcia regionów i państw członkowskich w przygotowaniu dużych projektów.
JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises ),
Wspólne europejskie zasoby dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw to inicjatywa Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego wraz z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym, dążąca do poprawy dostępności finansowania dla rozwoju mikro przedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw w regionach UE.
JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas )
Wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich jest inicjatywą Komisji Europejskiej podjętą we współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i Bankiem Rozwoju Rady Europy na rzecz propagowania zrównoważonych i trwałych inwestycji w obszarach miejskich.
Środki finansowe dla Polski w budżecie UE w latach 2007-2013 ( zobowiązania w mln euro )
1a.Konkurencyjnośc na rzecz wzrostu i zatrudnienia 3.699
1.b.Spójność na rzecz wzrostu i zatrudnienia 59.698
w tym: 5 najbiedniejszych regionów 882
Europejska Współpraca Terytorialna 650
2.Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi
w tym: II filar WPR (rozwój wsi ) 11.839
Nowe Propozycje KE
w zakresie pomocy regionalnej
Zasady:
Ścisła koncentracja pomocy regionalnej w regionach najbardziej potrzebujących,
-Znacząca redukcja intensywności pomocy dla regionalnych projektów inwestycyjnych.
Nowe Propozycje KE
w zakresie pomocy regionalnej
Definicja regionów:
a) wg art. 87 ust. 3 lit. a) Traktatu regiony posiadające PKB na poziomie 75% lub mniej średniego PKB dla UE-25 na głowę, mierzonego wg wartości siły nabywczej.
Dla określenia skali pomocy regiony te zostaną podzielone na trzy grupy:
- regiony o PKB na poziomie 45% lub mniej średniego PKB UE na głowę,
- regiony o PKB na poziomie wyższym niż 45% ale niższym lub równym 60%,
- regiony o PKB wyższym niż 60% ale niższym lub równym 75%.
b) regiony efektu statystycznego tj. podlegające art. 87 ust. 3 lit. a) o poziomie PKB na głowę wyższym niż 75% PKB UE-25 ale na poziomie 75% lub niższym niż średni PKB UE-15 (phasing out),
c) regiony o poziomie PKB wyższym niż 75% poziomu UE-15 - regiony rozwoju gospodarczego (phasing in),
d) regiony NUTS-III o małej gęstości zaludnienia - niższej niż 12,5osób/km2
Intensywność pomocy regionalnej:
Intensywność pomocy regionalnej 2.
Regiony peryferyjne kwalifikują się do statusu wg. art. 87 ust. 3 lit. a) i wówczas gdy PKB per capita w tych regionach jest wyższe niż 60% średniej są uprawnione do dodatkowej premii w wys. 10% a te z PKB per capita niższym niż 60% do dodatkowej 15% premii;
W sytuacji kiedy różnica w intensywności pomocy regionalnej pomiędzy regionem objętym pomocą w jednym PCz a regionem w innym PCz, z którym dzieli ono granicę lądową przekracza 30%, intensywność pomocy regionalnej w tym pierwszym, zidentyfikowanym na poziomie NUTS-III ma być ograniczona do 30% powyżej intensywności pomocy regionalnej w drugim
Polityka spójności UE w Polsce W latach 2007-2013 Procedury 2007-2013
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia Rozwoju Kraju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego.
Strategia Rozwoju Kraju nie jest dokumentem wymaganym przez Komisję Europejską. Zostanie jednak informacyjnie przekazana Komisji.
Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne:
- PKB per capita stanowiący połowę średniej UE-25 (wg Eurostat 49,8% w 2005 r.);
- najniższy poziom zatrudnienia (wg Eurostat 52,6% w 2005 r., średni poziom dla UE-25 - 63,8%),
- najwyższe bezrobocie (wg Eurostat 17,6% w 2005 r. średni poziom dla UE-25 - 8,8%).
Dla porównania średni poziom PKB na mieszkańca liczony wg parytetu siły nabywczej wynosił wg Eurostat 23 500 EUR, a w Polsce 11 700 EUR.
PRIORYTETY SRK
1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności
gospodarki.
2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej
i społecznej.
3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego
jakości.
4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej
i jej bezpieczeństwa.
5. Rozwój obszarów wiejskich.
6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności
terytorialnej.
Strategia przewiduje, że w latach 2006-2010 gospodarka rozwijać się będzie w tempie 5,1%,a w latach 2011-2015 w tempie 5,2%. Pozwoli to na obniżenie stopy bezrobocia z 17,6% w 2005 r. do 9,0% w 2015 roku.
Umożliwi jednocześnie osiągnięcie w 2015 r. PKB na mieszkańca na poziomie 2/3 prognozowanej na rok 2015 średniej UE-25
Łączna wielkość środków budżetowych UE przeznaczonych na realizację działań rozwojowych w Polsce w latach 2007-2015 sięgnie 86 mld euro, a wraz ze środkami przeznaczonymi na współfinansowanie krajowe ok. 108 mld euro.
Podstawowym dokumentem polityki strukturalnej UE w państwach członkowskich jest Narodowa Strategia Spójności.
Projekt Narodowej Strategii Spójności ( zwana też zgodnie z angielską terminologią KE Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia) w Polsce opiera się na przyjętym przez Radę Ministrów w 2005 roku projekcie Narodowego Planu Rozwoju 2007-2015.
Narodowa Strategia Spójności (NSS) (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) jest dokumentem określającym priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-13.
Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju
NSS będzie realizowana przy pomocy Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez Samorządy poszczególnych województw.
Programy operacyjne polityki spójności UE
w Polsce w latach 2007-2013
Programy Operacyjne 2007-2013
Program Operacyjny Infrastruktura i środowisko
Program Operacyjny Kapitał ludzki
Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka
Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej
Program Operacyjny Pomoc techniczna
16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO)
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Finansowanie Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia)
Łączna wartość środków finansowych zaangażowanych w realizację Narodowej Strategii Spójności (Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia) wyniesie ok. 85,6 mld euro.
Z tego ok. 9,7 mld euro stanowić będzie publiczny wkład krajowy, a na około 16,3 mld euro szacowana jest wartość wkładu podmiotów prywatnych.
Ponad 59,5 mld euro będzie pochodziło z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. (powtórzenie zdanie wyżej).
Około 70% całości.
Szczegółowy podział funduszy strukturalnych
16 Regionalnych Programów Operacyjnych - 26,8% całości środków (ok. 15,9 mld euro),
PO Rozwój Polski Wschodniej - 3,6% całości środków (ok. 2,2 mld euro),
PO Infrastruktura i środowisko - 35,7% całości środków (ok.. 21,3 mld euro),
PO Kapitał ludzki - 13,7% całości środków (8,1 mld euro),
PO Inowacyjna gospodarka - 11,7% całości środków (7 mld euro),
Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej - 1% całości środków (ok. 0,6 mld euro),
PO Pomoc techniczna - 0,4% całości środków (0,2 mld euro).
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
(Ze środków Funduszu Spójności - 18 927,6 mln euro oraz z
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - 2 347,6 mln euro)
Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia społeczeństwa, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej.
15 priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko :
1. Gospodarka wodno-ściekowa.
2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi.
3. Bezpieczeństwo ekologiczne.
5. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska.
5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych.
6. Transeuropejskie sieci transportowe TEN-T.
7. Transport przyjazny środowisku.
8. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe.
9. Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej.
1o. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku.
11. Bezpieczeństwo energetyczne.
12. Kultura i dziedzictwo kulturowe.
13. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia.
14. Pomoc techniczna dla wsparcia procesu zarządzania Programem oraz upowszechnienia wiedzy na temat wsparcia ze środków Unii Europejskiej.
15. Pomoc techniczna dla wsparcia zdolności instytucjonalnych w instytucjach uczestniczących we wdrażaniu priorytetów współfinansowanych z Funduszu Spójności.
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013
W wyniku realizacji Programu oczekiwany jest wzrost konkurencyjności gospodarki, jednakże głównie dzięki wzmocnieniu jej innowacyjności, m.in. poprzez inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia. Celem Programu natomiast nie jest wzrost konkurencyjności dzięki inwestycjom każdego typu.
Celem głównym
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG)
jest rozwój i unowocześnienie polskiej gospodarki
Cel ten zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych:
-Zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw,
-Wzrost konkurencyjności polskiej nauki,
-Zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,
-Zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym,
-Tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.
W ramach PO IG wspierane będą projekty, które są innowacyjne co najmniej w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym.
Natomiast projekty, które są innowacyjne w skali regionu, wspierane będą w ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO).
Priorytety
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG)
-Oś priorytetowa 1. - Badania i rozwój nowoczesnych technologii
-Oś priorytetowa 2. Infrastruktura sfery B+R
-Oś priorytetowa 3. Kapitał dla innowacji
-Oś priorytetowa 4. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia
-Oś priorytetowa 5. Dyfuzja Innowacji
Celem osi priorytetowej 1 jest zwiększenie znaczenia sektora nauki w gospodarce poprzez realizację prac B+R w najważniejszych kierunkach dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, a także zwiększenie zapotrzebowania gospodarki na wysokie technologie bazujące na wynikach prac B+R.
Beneficjenci:
-jednostki naukowe,
-sieci naukowe i konsorcja naukowo-przemysłowe (w tym Centra Doskonałości, Centra Zaawansowanych Technologii),
-jednostki organizacyjne, których podmiotem działalności jest zarządzanie pracami B+R i ich organizowanie,
-polskie platformy technologiczne,
-przedsiębiorcy (zwłaszcza MSP),
-naukowcy (zwłaszcza młodzi) i zespoły naukowców,
-studenci i absolwenci,
-podmioty realizujące projekty foresight, m.in. przedsiębiorcy, jednostki naukowe,
-jednostki administracji publicznej,
-podmioty działające na rzecz nauki - podmioty wykonujące w sposób ciągły
zadania służące rozwojowi, promocji i zastosowaniom praktycznym nauki, a także
wspierające wzrost innowacyjności gospodarki, nie obejmujące prowadzenia
badań naukowych lub prac rozwojowych,
-Narodowe Centrum Badań i Rozwoju,
-Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej,
-minister właściwy ds. nauki.
Typy projektów:
identyfikacja kierunków badań naukowych i prac rozwojowych mających na celu zdynamizowanie zrównoważonego rozwoju gospodarczego dla poprawy jakości życia polskiego społeczeństwa oraz racjonalizacji wykorzystania środków finansowych na badania naukowe poprzez dofinansowanie projektów dotyczących:
Narodowego Programu Foresight Polska 2020, przygotowywania strategii rozwoju poszczególnych dziedzin nauki, regionów sektorów gospodarki, przygotowywania strategii dla działających w Polsce platform technologicznych, poprzez zastosowanie wyników metody foresight; dofinansowanie zintegrowanych, multidyscyplinarnych projektów badawczych w obszarach nauki i technologii wskazanych w poprzednim akapicie (projektów zamawianych),
Typy projektów:
- projekty zwiększające zainteresowanie podejmowaniem pracy naukowej przez studentów i doktorantów, obejmujące:
-projekty aplikacyjne realizowane przez studentów i doktorantów w dziedzinach priorytetowych dla rozwoju gospodarki,
-projekty, w których uczestniczą studenci i doktoranci, zgodne z priorytetami wskazanymi w akapicie 213, realizowane w najlepszych zespołach badawczych w Polsce,
-międzynarodowe studia doktoranckie realizowane w Polsce,
-projekty w zakresie doskonalenia kompetencji pracowników naukowo-badawczych, obejmujące zatrudnianie wybitnych uczonych z zagranicy - jako kierowników projektów - na kontraktach w polskich jednostkach naukowych,
-dofinansowanie projektów badawczych o charakterze aplikacyjnym, ukierunkowanych na bezpośrednie zastosowanie w praktyce na potrzeby branży/gałęzi gospodarki lub o szczególnym wymiarze społecznym (projekty rozwojowe),
-wsparcie ochrony własności przemysłowej tworzonej w ośrodkach badawczych mających siedzibę w Polsce w wyniku prac B+R dofinansowanych z budżetu nauki,
Oś priorytetowa 2. Infrastruktura sfery B+R
Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Celem osi priorytetowej 2 jest wzrost konkurencyjności polskiej nauki dzięki konsolidacji oraz modernizacji infrastruktury naukowo-badawczej i informatycznej najlepszych jednostek naukowych działających w Polsce.
Beneficjenci:
sieci naukowe i konsorcja naukowo-przemysłowe (w tym CZT i CD),
-jednostki organizacyjne, których przedmiotem działalności jest
-zarządzanie pracami B+R i ich organizowanie,
-szkoły wyższe,
-jednostki wiodące MAN,
-Centra Komputerów Dużej Mocy.
Typy projektów:
-rozwój ośrodków o wysokim potencjale badawczym, w tym działających na bazie konsorcjów naukowo-przemysłowych oraz regionalnych konsorcjów naukowo-przemysłowych, poprzez dofinansowanie rozwoju ich infrastruktury badawczej (m.in. w Centrach Zaawansowanych Technologii oraz laboratoriach świadczących specjalistyczne usługi dla przedsiębiorców),
-rozwój infrastruktury w specjalistycznych laboratoriach, w tym działających na bazie sieci naukowych (m.in. Centów Doskonałości), wsparcie projektów realizowanych w zakresie Polskiej Mapy Drogowej w dziedzinie Dużych Obiektów Infrastruktury Badawczej (budowa dużych urządzeń badawczych - budowle i aparatura),
-projekty w zakresie inwestycji związane z tworzeniem wspólnej infrastruktury badawczej jednostek naukowych,
-projekty polegające na utrzymaniu i rozwoju nowoczesnej infrastruktury informatycznej nauki, projekty w zakresie rozwoju zasobów informacyjnych nauki w postaci cyfrowej,
-projekty w zakresie rozwoju zaawansowanych aplikacji i usług teleinformatycznych, dla środowiska naukowego.
Oś priorytetowa 3. Kapitał dla innowacji
Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Gospodarki.
Celem osi priorytetowej 3 jest zwiększenie liczby nowopowstałych przedsiębiorstw innowacyjnych, a także zwiększenie dostępu do zewnętrznych źródeł ich finansowania.
Beneficjenci:
-fundusze kapitałowe,
-instytucje otoczenia biznesu wspierające powstawanie nowych firm
-innowacyjnych, w tym np. centra transferu technologii i innowacji, akceleratory technologii, inkubatory, parki naukowo-technologiczne, organizacje zrzeszające potencjalnych inwestorów (np. aniołów biznesu),
-organizacje przedsiębiorców i pracodawców oraz MSP.
Typy projektów:
-inicjowanie działalności innowacyjnej poprzez identyfikowanie,
-weryfikację innowacyjnych pomysłów o dużym potencjale rynkowym,
-wsparcie tworzenia na ich bazie przedsiębiorstw oraz początkową fazę ich rozwoju,
-wsparcie przedsiębiorstw na początkowych etapach wzrostu (zalążkowym, rozruchu i ekspansji), których przedsięwzięcia oparte są na innowacyjnych rozwiązaniach poprzez zasilenie funduszy kapitałowych,
-aktywizacja rynku inwestorów prywatnych poprzez tworzenie dogodnych warunków inicjowania współpracy inwestorów prywatnych z przedsiębiorcami poszukującymi środków finansowych na realizację innowacyjnych przedsięwzięć.
Oś priorytetowa 4.
Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia
Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Gospodarki.
Celem osi priorytetowej 4 jest podniesienie poziomu konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wzmocnienie popytu na nowe lub nowoczesne rozwiązania w gospodarce.
Beneficjenci: przedsiębiorcy.
Typy projektów:
-wdrożenia wyników prac B+R będących efektem realizacji prac B+R dofinansowanych w ramach 1. osi priorytetowej (w ramach jednego, kompleksowego projektu obejmującego prowadzenia prac B+R i wdrożenie ich wyników),
-wdrożenia własnych lub nabytych nowych technologii oraz uruchomienie produkcji nowych wyrobów lub ulepszenie wyrobów produkowanych w oparciu o tę technologię poprzez dofinansowanie z Funduszu Kredytu Technologicznego,
-doradztwo i inwestycje niezbędne do prowadzenia przez przedsiębiorców działalności B+R, w tym prowadzące do uzyskania przez przedsiębiorcę statusu centrum badawczo-rozwojowego,
-początkowe inwestycje obejmujące w szczególności zastosowanie nowych w skali kraju, wysoko innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych oraz technologicznych w produkcji i usługach, w tym prowadzących do zmniejszania szkodliwego oddziaływania na środowisko,
-początkowe inwestycje przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego, obejmujące zastosowanie innowacyjnych w skali świata rozwiązań, o dużym znaczeniu dla gospodarki z uwagi na wielkość inwestycji i liczbę nowotworzonych miejsc pracy związanych z tymi inwestycjami, tworzenie dużej liczby miejsc pracy w przedsiębiorstwach z sektora nowoczesnych usług, w tym np. centrach usług wspólnych, centrach badawczo-rozwojowych.
Oś priorytetowa 5.
Dyfuzja Innowacji
Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Gospodarki.
Celem osi priorytetowej 5 jest zapewnienie przedsiębiorcom wysokiej jakości usług służących wzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjału innowacyjnego oraz tworzenie korzystnych warunków współpracy, które przyczynią się do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw.
Beneficjenci:
-grupy przedsiębiorców, w tym: klastry, łańcuchy produkcyjne MSP i dużych przedsiębiorców,
-sieci technologiczne (MSP i jednostki naukowe) platformy technologiczne,
-sieci instytucji otoczenia biznesu o znaczeniu ponadregionalnym, wysoko specjalistyczne ośrodki innowacyjności (podmioty zarządzające parkami naukowo-technologicznymi, inkubatorami technologii, centrami zaawansowanych technologii, centrami produktywności oraz innymi ośrodkami specjalistycznych usług dla przedsiębiorców), przedsiębiorcy.
Typy projektów:
- inwestycje i doradztwo związane z rozwojem powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym, w tym klastrów,
-kompleksowe wsparcie ośrodków innowacyjności (m. in. parków naukowo-technologicznych, inkubatorów technologicznych, centrów transferu technologii), zlokalizowanych na obszarach o największym potencjale rozwojowym,
- wsparcie budowy i rozwoju sieci otoczenia
Program Operacyjny
Kapitał Ludzki 2007-2013
Celem Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich,
-poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników,
-podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa,
-zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego
-oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa.
W ramach Programu wsparciem zostaną objęte następujące obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw,
a także zagadnienia związane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli oraz promocją zdrowia zasobów pracy.
Program Operacyjny
Kapitał Ludzki 2007-2013
Celem głównym Programu jest: wzrost zatrudnienia i spójności społecznej a do osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych do których należą:
-Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo
-Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego
-Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce
-Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy
-Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa
Wzrost spójności terytorialnej.
10 Priorytetów
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
Priorytety realizowane centralnie :
-Zatrudnienie i integracja społeczna
-Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw
-Wysoka jakość edukacji odpowiadająca wymogom rynku pracy
-Dobre państwo Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa
Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to:
-Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz promocja integracji społecznej
-Regionalne kadry gospodarki
-Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach
-Aktywizacja obszarów wiejskich
-Pomoc techniczna
Program Operacyjny Kapitał Ludzki finansowany będzie w 85 proc. ze środków Unii Europejskiej (Europejskiego Funduszu Społecznego) oraz w 15 proc. ze środków krajowych. Całość kwoty, jaką przewidziano na realizację Programu, wynosi prawie 11,5 mld euro, w tym wkład finansowy Europejskiego Funduszu Społecznego to ponad 9,7 mld euro a pozostałą część stanowią środki krajowe.
W ramach PO KL przewiduje się realizację projektu w dwóch trybach: systemowym i konkursowym. W trybie systemowym projekty są realizowane przez beneficjentów imiennie wskazanych w Programie lub dodatkowych dokumentach stanowiących jego uszczegółowienie. Natomiast w trybie konkursowym projekty będą mogły realizować wszystkie podmioty m.in.:
-instytucje rynku pracy,
-instytucje szkoleniowe,
-jednostki administracji rządowej i samorządowej,
-przedsiębiorcy,
-instytucje otoczenia biznesu,
-organizacje pozarządowe,
-instytucje systemu oświaty i szkolnictwa wyższego,
-inne podmioty.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Celem głównym PO Rozwój Polski Wschodniej jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno - gospodarczego Polski Wschodniej (tj. województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko - mazurskiego).
Cel główny Programu osiągany będzie przez realizację celów szczegółowych, którymi są:
-Stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy.
-Zwiększenie dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce Wschodniej.
-Rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich.
-Poprawa dostępności i jakości powiązań komunikacyjnych województw Polski Wschodniej.
-Zwiększenie roli zrównoważonej turystyki w gospodarczym rozwoju makroregionu.
-Optymalizacja procesu wdrażania PO Rozwój Polski Wschodniej.
PRIORYTETY I OBSZARY WSPARCIA PROGRAMU
-Oś priorytetowa I: Nowoczesna gospodarka
I.1. Infrastruktura uczelni
I.2. Wsparcie powstawania i dokapitalizowanie instrumentów inżynierii finansowej
I.3. Wspieranie innowacji
I.4. Promocja i współpraca
Oś priorytetowa II: Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego
II.1. Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej
Oś priorytetowa III: Wojewódzkie ośrodki wzrostu
III.1. Systemy miejskiego transportu zbiorowego
III.2. Infrastruktura turystyki kongresowej i targowej
Oś priorytetowa IV: Infrastruktura transportowa
IV.1 Infrastruktura drogowa
Oś priorytetowa V: Zrównoważony rozwój potencjału turystycznego opartego o warunki naturalne
V.1. Promowanie zrównoważonego rozwoju turystyki
V.2. Trasy rowerowe
Oś priorytetowa VI: Pomoc techniczna
VI.1. Wsparcie procesu wdrażania oraz promocja Programu
W ramach Programu Rozwój Polski Wschodniej projekty realizować będą:
-szkoły wyższe;
-jednostki samorządu terytorialnego oraz związki i stowarzyszenia z ich udziałem;
-jednostki naukowe, w tym podstawowe jednostki organizacyjne szkół wyższych;
-jednostki badawczo-rozwojowe, w tym jednostki Polskiej Akademii Nauk;
-przedsiębiorcy;
-organizacje pozarządowe;
-Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad;
-instytucje ważne dla regionów z punktu widzenia rozwoju regionalnego, w tym:
urzędy statystyczne, biura planowania przestrzennego;
organizacje turystyczne;
instytucje otoczenia biznesu i innowacji (agencje i fundacje rozwoju regionalnego i lokalnego, kluby biznesu, centra obsługi inwestorów, izby gospodarcze, centra transferu technologii, parki technologiczne, parki przemysłowe; inkubatory przedsiębiorczości);
-Instytucja Zarządzająca Programem oraz Instytucja Pośrednicząca i inne instytucje wyznaczone do wdrażania Programu;
-organy administracji rządowej.
Źródła finansowania
Projekty realizowane w ramach Programu będą współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Pula środków przeznaczonych na ten cel to ok. 2,2 mld euro, w tym ok. 882 mln euro specjalnych środków, przeznaczonych, decyzją Rady Europejskiej, dla pięciu regionów Unii Europejskiej o najniższym poziomie PKB na mieszkańca, wyznaczonych na podstawie danych Eurostatu z 2002 r.
Program Operacyjny
Pomoc Techniczna
W ramach systemu realizacji NSS na lata 2007-2013 przewidziano komponenty pomocy technicznej we wszystkich programach operacyjnych zorientowane na wsparcie realizacji poszczególnych programów.
Celem nadrzędnym Programu jest zapewnienie sprawnego i efektywnego przebiegu realizacji NSS. Zostanie on osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych, mających za zadanie możliwie skuteczną neutralizację słabych stron i zagrożeń, przy jednoczesnym jak najefektywniejszym wykorzystaniu mocnych stron oraz istniejących szans.
Priorytety Programu Operacyjnego
Pomoc Techniczna
Priorytet 1: Sprawna realizacja Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia
Priorytet 2: Komunikacja i promocja
Priorytet 1: Sprawna realizacja Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia
Celem priorytetu jest osiągnięcie sprawnego systemu zarządzania, wdrażania, monitorowania, oceny i kontroli NSS oraz zapewnienie płynnego przejścia z bieżącego okresu programowania do kolejnego okresu programowania pomocy strukturalnej.
Cel priorytetu zostanie osiągnięty poprzez realizację trzech celów bezpośrednich:
-stałe podnoszenie kwalifikacji osób zapewniających sprawną realizację NSS,
-zapewnienie warunków i odpowiednich zasobów sprzyjających efektywnej realizacji wszystkich bieżących działań administracyjnych związanych ze sprawnym wykonywaniem obowiązków z zakresu zarządzania, wdrażania, monitorowania, oceny i kontroli pomocy strukturalnej realizowanej w ramach NSS,
-wsparcie procesu przygotowania operacji funduszy strukturalnych w Polsce w kolejnym okresie programowania.
-Na realizację Priorytetu 1 przewidziano kwotę 182 mln euro.
Priorytet 2: Komunikacja i promocja
Celem nadrzędnym realizowanym w ramach Priorytetu 2 jest kreowanie popytu na środki z instrumentów strukturalnych Unii Europejskiej w Polsce oraz zapewnienie efektywnej realizacji i trwałości NSS w Polsce.
Osiągnięcie celu strategicznego odbywa poprzez realizację dwóch celów bezpośrednich:
- upowszechnianie wiedzy na temat NSS oraz kompetencji w zakresie pozyskiwania środków na działania prorozwojowe oraz zwiększanie świadomości społecznej w zakresie korzyści płynących z wdrażania NSS,
- przygotowanie i koordynacja systemu przepływu doświadczeń pomiędzy uczestnikami procesu programowania, wdrażania i informacji w zakresie funduszy strukturalnych.
Na realizację Priorytetu 2 przewidziano w Programie kwotę 72,9 mln euro.
Współpraca Terytorialna w latach 2007-2013
W latach 2007-2013 współpraca w wymiarze trans-granicznym, transnarodowym i międzyregionalnym będzie realizowana w ramach odrębnego 3 celu polityki spójności Unii Europejskiej -Cel Europejska Współpraca Terytorialna (EWT).
Programy operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej w ramach poszczególnych komponentów będą wdrażane zgodnie z jednolitymi zasadami, wynikającymi z doświadczeń zdobytych w trakcie realizacji programów Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III. Wprowadzenie jednolitych zasad wdrażania przyczyni się do ułatwienia zarządzania samymi programami oraz wspólnymi, międzynarodowymi projektami finansowanymi ze środków EFRR w ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna.
Zasady te będą polegały głównie na:
-utworzeniu wspólnych Instytucji Zarządzających, Certyfikujących i Audytowych,
-obowiązkowym udziale w projekcie co najmniej dwóch partnerów z różnych krajów,
-stosowaniu „zasady partnera wiodącego” w realizacji projektów,
-utworzeniu wspólnego budżetu i jednego konta bankowego dla programu,
-utworzeniu międzynarodowych Wspólnych Sekretariatów Technicznych wspierających Instytucje Zarządzające we wdrażaniu programów.
Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej na lata 2007-2013
Współpraca trans-graniczna:
-trzy dwustronne programy na granicy polsko-niemieckiej (z udziałem Meklemburgii, Brandenburgii i Saksonii),
-Polska - Republika Czeska,
-Polska - Słowacja,
-Polska - Litwa,
-Polska - Szwecja - Dania (Południowy Bałtyk),
Współpraca transnarodowa:
-Obszar Europy Środkowo-Wschodniej,
-Region Morza Bałtyckiego,
-Program współpracy międzyregionalnej obejmujący całe terytorium UE.
Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa
Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) stanowi inicjatywę Komisji Europejskiej, której zasadniczym celem jest rozwój współpracy pomiędzy Unią Europejską a państwami partnerskimi spoza UE poprzez zapewnienie zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju regionalnego.
Na ten cel przeznaczonych zostało 173,322 mln euro, co umożliwi udzielanie pomocy finansowej państwom objętym Europejską Polityką Sąsiedztwa m.in. Białorusi, Ukrainie, a także Federacji Rosyjskiej. Europejski Instrument Partnerstwa i Sąsiedztwa (EISP) będzie wdrażany m.in. za pomocą programów współpracy transgranicznej.
Zasięg terytorialny EISP: Algieria, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Egipt, Gruzja, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Mołdawia, Maroko, Autonomia Palestyńska, Syria, Tunezja, Ukraina.
W nowej perspektywie finansowej Polska będzie jednocześnie uczestniczyła i zarządzała dwoma programami w ramach Europejskiego Instrumentu Partnerstwa i Sąsiedztwa:
-Polska-Białoruś-Ukraina
-Polska-Litwa-Federacja Rosyjska (Obwód Kaliningradzki)
Przykładowe priorytety współpracy w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa to:
-Poprawa i rozbudowa transgranicznej infrastruktury: komunikacyjnej, transportowej, technicznej, turystycznej, społecznej i ochrony środowiska
-Wspieranie innowacyjności, powiązań gospodarczych oraz ułatwienie współpracy sektora gospodarki i nauki
-Wspieranie rozwoju zasobów ludzkich
Potencjalnymi beneficjentami programu będą instytucje prowadzące działania o charakterze non-profit przyczyniające się do realizacji priorytetów programu, w tym np. władze lokalne i regionalne, organizacje pozarządowe, instytucje publiczne, euroregiony.
Szczegółowy podział funduszy strukturalnych
16 Regionalnych Programów Operacyjnych - 26,8% całości środków (ok. 15,9 mld euro),
-PO Rozwój Polski Wschodniej - 3,6% całości środków (ok. 2,2 mld euro),
-PO Infrastruktura i środowisko - 35,7% całości środków (ok.. 21,3 mld euro),
-PO Kapitał ludzki - 13,7% całości środków (8,1 mld euro),
-PO Konkurencyjna gospodarka - 11,7% całości środków (7 mld euro),
-Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej - 1% całości środków (ok. 0,6 mld euro),
-PO Pomoc techniczna - 0,4% całości środków (0,2 mld euro).
Wyjątkowe cechy rolnictwa
-długi i ryzykowny proces produkcji,
-wysoka kapitałochłonność i wolna rotacja kapitału,
-niejednolitość rynku rolnego,
-duża zmienność cen produktów rolnych,
-trudne równoważenie się popytu i podaży,
-mała elastyczność podaży produktów rolnych,
-niestabilność produkcji i dochodów.
Geneza Wspólnej Polityki Rolnej
-Duże zróżnicowanie warunków produkcji rolnej na obszarze EWG.
-Dysparytety dochodowe.
-Potrzeba restrukturyzacji gospodarstw rolnych i podniesienia stopy życiowej rolników stanowiących znaczącą siłę społeczną.
-Strategiczne znaczenie żywności.
-Niedobory żywności po II Wojnie Światowej.
-Wysoki udział rolnictwa w gospodarce (17,5 miliona rolników: UE6 w 1957 r.; 7 milionów rolników w UE15 w 2003 r.;) 35% ludności Francji w wieku produkcyjnym.
Geneza Wspólnej Polityki Rolnej
-Słaba pozycja rolnictwa europejskiego i obawa przed zalaniem Europy Zachodniej tańszą i lepszą żywnością z zewnątrz, zwłaszcza ze Stanów Zjednoczonych.
-Polityczna i ekonomiczna presja Francji - największego producenta rolnego EWG. Układ pomiędzy Francją a Niemcami: wolny handel w rolnictwie za wolny handel w przemyśle
Funkcje rolnictwa europejskiego
-społeczne - duża część ludności Europy mieszka na wsi
-kulturowe - Europa dąży do zachowania dziedzictwa kulturowego wsi
-przyrodnicze - chodzi tutaj o ochronę środowiska oraz zachowanie wsi jako części krajobrazu Europy
Czynniki kształtujące WPR
-zróżnicowane warunki klimatyczno - glebowe,
-niekorzystna struktura agrarna gospodarstw rolnych,
-strategiczne znaczenie żywności.
Cele WPR:
Artykuł 33 Traktatu Rzymskiego
-Wzrost produkcji rolnej
-Zapewnienie rolnikom odpowiedniego poziomu stopy życiowej
-Stabilizacja rynków
-Dostępność zapasów żywności
-„Rozsądne” ceny dla konsumentów
Realizacja WPR
Osiągnięciu wymienionych celów mają służyć: wspólna organizacja rynków rolnych pozostałe środki wspólnej polityki rolnej
Zasady WPR:
-Wspólny jednolity rynek i wspólne regulacje rynkowe i system cen.
-Preferencja Wspólnoty. Ochrona rynku.
-Wspólny system finansowania (zasada solidarności finansowej)
Wspólna Organizacja Rynków
1. wspólna regulacja cen,
2. wspólne ustalanie subwencji na produkcję i komercjalizację poszczególnych wyrobów,
3. wspólny system składowania i zbytu produktów rolnych,
4. wspólna regulacja eksportu i importu,
5. wspólne ustanawianie funduszy na rozwój rolnictwa i gwarancje rolne.
Instrumenty WPR
-podtrzymywanie cen rynkowych- np. poprzez cła, kontyngenty, zakupy interwencyjne, dopłaty do eksportu czy zagospodarowanie nadwyżek,
- ograniczenia ilościowe produkcji- np., cukru, mleka, zbóż, nasion oleistych,
- bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolników- producenci rolni w UE otrzymują tzw. dopłaty bezpośrednie, np. płatności na hektar zbóż, sztukę bydła,
- redukcja kosztów produkcji rolnej - dogodne kredyty, dotacje, politykę podatkową, doradztwo, planowe zwalczanie chorób i szkodników, marketing, poprawa infrastruktury itp.
Systemy stabilizacji rynku WPR
Główne mechanizmy stabilizacji rynku stosowane przez pierwszych 30 lat
Poziom dochodów rolników utrzymany poprzez stabilizację cen rynkowych:
- ceny gwarantowane, utrzymywane dzięki stabilizacji rynków (interwencje, wewnętrzny i zewnętrzny zbyt „nadwyżki”),oraz ochrona przed importem poprzez wprowadzenie ceł importowych, zwrot wywozowy w celu zbycia droższych produktów UE na rynkach państw trzecich.
Finansowanie WPR
WPR jest finansowana ze środków Unii Europejskiej za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych,
(określanego skrótem od francuskiej nazwy jako FEOGA )
Fundusz składa się z dwóch sekcji:
Sekcji Gwarancji,
oraz Sekcji Orientacji.
Z Sekcji Gwarancji finansuje się:
-interwencyjny skup płodów rolnych;
-koszty magazynowania;
-dotacje ułatwiające sprzedaż;
-dopłaty bezpośrednie do dochodów;
-dopłaty eksportowe do krajów trzecich i pomoc żywnościowa
Sekcja Orientacji
Sekcja Orientacji jest jednym ze wspólnotowych funduszy strukturalnych i finansuje dostosowanie struktur rolniczych do wymogów reform WPR oraz pomoc dla obszarów wiejskich znajdujących się w trudnej sytuacji.
Z Sekcji Orientacji finansuje się:
-poprawę efektywności produkcji pomoc młodym rolnikom,
-inwestycje w przetwórstwo i marketing produktów rolnych i leśnych,
-tworzenie miejsc pracy na obszarach wiejskich ochrona środowiska i zachowanie krajobrazu wiejskiego,
-dotacje wyrównawcze z tytułu trudnych warunków naturalnych,
-rozwój i utrzymanie lokalnego transportu związanego z rolną infrastrukturą gospodarczą.
Polityka strukturalna WPR
Celem polityki struktur agrarnych jest podniesienie produktywności rolnictwa, postęp techniczny, optymalizacja zatrudnienia czynników produkcji i racjonalizacja wytwórczości rolnej.
W ramach polityki strukturalnej finansuje się:
-inwestycje modernizacyjne,
-młodych rolników (dotacje osiedleńcze i na modernizację dla osób do 40 lat),
-podnoszenie kwalifikacji i kształcenie,
-wprowadzanie nowych metod produkcji,
-wyłączanie z uprawy gruntów ornych na min. 20 lat,
-zmniejszanie obsady bydła i owiec (tzw. premie ubojowe),
-mniejsze zużycie nawozów sztucznych,
W ramach polityki strukturalnej finansuje się:
-prowadzenie gospodarstwa w rejonach górskich, niekorzystnych, zdewastowanych lub trudnych w użytkowaniu,
-zalesianie i ochronę obszarów leśnych
-prowadzenie księgowości rolnej,
-grupowe użytkowanie sprzętu i inne działania zespołowe,
-instytucje doradcze i rolników korzystających z doradztwa,
-premie za krowy mamki i inne.
Budżet WPR
Wydatki na rolnictwo stanowią najpoważniejszą pozycję wśród wydatków ze środków unijnych, jednak w wyniku reformy polityki rolnej udział ten stopniowo się zmniejsza, na korzyść ogólnie pojętej polityki strukturalnej.
W budżecie Unii na lata 2000-2006 przewidziano zmniejszenie wydatków na podtrzymywanie cen w sektorach zboża, wołowiny i mleka (o 3,7 mld EUR rocznie), przy jednoczesnym zwiększeniu płatności bezpośrednich (o 7,7 mld EUR). Środki na Instrumenty Towarzyszące (tzn. zalesianie, ochrona krajobrazu, wcześniejsze emerytury rolnicze) miały się zwiększyć o ok. 2 mld EUR. Wydatki na rolnictwo ciągle jednak oscylowały blisko 45% unijnego budżetu.
Budżet WPR
Ramy budżetowe 2007-2013
(mln EUR - ceny z roku 2004)
ŚRODKI NA ZOBOWIĄZANIA 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Ogółem
2007-2013
1. Trwały wzrost 51.267 52.415 53.616 54.294 55.368 56.876 58.303 382.139
1a Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
8.404 9.097 9.754 10.434 11.295 12.153 12.961 74.098
1b Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia
42.863 43.318 43.862 43.860 44.073 44.723 45.342 308.041
2. Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona
54.985 54.322 53.666 53.035 52.400 51.775 51.161 371.344
z czego: wydatki związane z rynkiem i płatności bezpośrednie
43.120 42.697 42.279 41.864 41.453 41.047 40.645 293.105
ŚRODKI NA ZOBOWIĄZANIA 120.702 121.473 122.564 122.952 124.007 125.527 127.091 864.316
jako procent DNB 1,10% 1,08% 1,07% 1,04% 1,03% 1,02% 1,01% 1,05%
Całość WPR 43% wydatków a wydatki na rynek i płatności 34%
Zmiany WPR w latach '70 i `80
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych WPR padła ofiarą własnego sukcesu * ogromny wzrost wydajności spowodował nadwyżki produkcji przy nadmiernych kosztach dla budżetu.
Krytyka ze strony partnerów handlowych, ekologów itp..
W rezultacie:
-wprowadzono środki kontroli podaży, np. kontyngenty w produkcji mleka i jego przetworów (1983 r.).
-uznano potrzebę przyjęcia polityki o bardziej „wiejskim” charakterze
Reforma MacSharry'ego z 1992 r.
-Przejście od dopłat do cen rynkowych do bezpośrednich dopłat do dochodów.
-Zdecydowane cięcia dopłat do cen (zboża o 35% w ciągu 3 lat, wołowina o 15%).
-Wprowadzenie dopłat bezpośrednich powiązanych z „odłogowaniem” i poziomem produkcji w przeszłości.
-Wprowadzenie działań ukierunkowanych na środowisko naturalne w rolnictwie na poziomie UE.
Agenda 2000 - reforma WPR
-Konieczność odniesienia się do rozszerzenia Unii i kolejnej Rundy WTO.
-Potrzeba odniesienia się do utrzymującego się braku równowagi na niektórych rynkach (wołowina, mleka).
Agenda 2000 - reforma WPR
Najważniejsze elementy (1)
-Dalsze cięcia (zboża o 15%, wołowina o 20%) cen subsydiowanych oraz wzrost dopłat bezpośrednich.
-Dostosowanie dopłat bezpośrednich do nasion roślin oleistych i zbóż.
-Kontyngenty produkcji mleka utrzymane do 2008 r. ale obniżki cen (5% p.a. W latach 2005-2007).
Agenda 2000 - reforma WPR
Najważniejsze elementy (2)
-Wprowadzenie „zgodności przekrojowej”.
-Potencjał „modulacji”, tzn. ograniczenia dopłat bezpośrednich i przeniesienia ich na rozwój obszarów wiejskich.
-Dyskusja na temat górnej granicy dopłat.
Agenda 2000 - reforma WPR
Najważniejsze elementy (3)
Większy nacisk na rozwój obszarów wiejskich, nazywany obecnie „drugim filarem” WPR.
W łącznych wydatkach WPR (Ramy Finansowe) przewidzianych na lata 2000-2006 w wysokości 297,74 miliarda EUR przyjęto pułap na wydatki Filaru 2 w wysokości zaledwie 30,37 mld EUR.
( Na Filar 1 w wysokości 267,37 mld EUR.)
Agenda 2000 - reforma WPR
Najważniejsze elementy (4)
-W przypadku przetwórstwa żywności, wytwarzającego towary nie objęte Aneksem 1 (wyżej przetworzone), takie jak np. czekolada Agenda 2000 nie przyniosła takich korzyści jak w przypadku towarów objętych Aneksem 1 (podstawowe), takich jak np. pszenica /mąka ponieważ nie doprowadziła do obniżenia ochrony przed importem.
-Nie osiągnięto także obniżenia cen cukru i przetworów mlecznych.
Reforma z Luxemburga- 2003
Kluczowe elementy nowej, zreformowanej WPR obejmują:
-Jednolitą płatność na gospodarstwo (JPG) lub jednolitą płatność regionalną (JPR) niezależną od produkcji;
-Powiązanie otrzymywania JPG lub JPR i płatności specyficznych dla określonych kierunków produkcji z obowiązkiem spełnienia określonych standardów przez gospodarstwo — zasada współzależności (cross-compli'ance);
-Redukcję płatności bezpośrednich (modulacja) w gospodarstwach i alokację uzyskanych w ten sposób środków na rozwój wsi;
-Mechanizm dyscypliny finansowej polegający na redukcji płatności bezpośrednich w sytuacji przekroczenia ustalonego limitu wydatków na WPR;
-Zmiany na rynkach: mleka, zbóż, roślin wysokobiałkowych, ziemniaków skrobiowych, suszu paszowego, odnawialnych źródeł energii;
-Zwiększenie roli (zakresu i poziomu wsparcia) rozwoju obszarów wiejskich.
Nowy system płatności (JPG i JPR) - promocja rolnictwa zrównoważonego, bardziej zorientowanego na rynek
-Płatności w obecnym kształcie zostaną zniesione i zastąpione płatnościami niezależnymi od wielkości i rodzaju prowadzonej produkcji.
Państwa członkowskie będą mogły wybrać
pomiędzy dwoma systemami płatności:
a. Jednolitą płatnością na gospodarstwo (JPG);
b. Jednolitą płatnością regionalną (JPR).
Zasada współzależności
Zasada współzależności określa wymogi, jakie będą musieli spełniać beneficjenci płatności bezpośrednich oraz kary za nieprzestrzeganie tych wymogów. Do 31 grudnia 2007 r. Komisja ma przedstawić raport nt. stosowania zasady współzależności.
Modulacja
nowe rozwiązanie w ramach WPR polegające na stopniowym obniżaniu płatności bezpośrednich z równoczesnym przesunięciem środków do II filaru.
Efekty WPR
Zalety wspólnej polityki rolnej
-Postęp w koncentracji i specjalizacji rolnictwa
-Wzrost wydajności produkcji rolnej
-Samowystarczalność żywnościowa krajów Unii Europejskiej
-Większa ilość i lepsza jakość produktów dostępnych na rynku
-Rozwój zacofanych regionów wiejskich
Efekty WPR
Wady wspólnej polityki rolnej
-Kryzys ekonomiczny
-Kryzys społeczny
-Kryzys ekologiczny
-Kryzys ekonomiczny
Nadprodukcja żywności
Napięcia w handlu międzynarodowym
Wzrost cen produktów rolnych i środków produkcji
Wzrastające obciążenie budżetu Unii Europejskiej
-Kryzys społeczny
Niezadowalający poziom dochodów rolniczych
Dysproporcje wśród beneficjantów systemu podtrzymywania dochodów
Pogłębienie różnic pomiędzy farmami dużymi a małymi oraz obszarami dobrobytu i nędzy
Zanik funkcji społeczno - kulturalnych wsi i zubożenie krajobrazu wiejskiego
Kryzys ekologiczny
Nieodwracalne negatywne zmiany w środowisku, np. wysychanie jezior, pustynnienie pól
Zanikanie wielu gatunków roślin i zwierząt
Zatrucie gleb i wód
Anomalia pogodowe
WPR w Polsce
Nowym państwom członkowskim ("10" - w tym Polsce - która weszła do UE 1 maja 2004 roku) Unia przyznała prawo do stopniowo rosnących dopłat bezpośrednich według schematu:
-25 proc. należnych dopłat w pierwszym - 2004 - roku,
-a następnie kolejno 30, 35, 40, 50, 60, 70, 80, 90,
-100 proc. w 2013 roku.
W traktacie akcesyjnym przyjęto ostatecznie , że stawki dopłat bezpośrednich w Polsce będą w roku 2004 na poziomie 55% dopłat w starych krajach unijnych i będą corocznie wzrastać o kolejne 5% aby osiągnąć poziom unijny 100% w 2010 roku. Budżet UE partycypuje w tych dopłatach w 2004 roku do wysokości 36% w 2005 39% i 2006 42% , reszta pochodzi z budżetu krajowego.
Dopłaty obowiązujące w Polsce
-2004- 36% stawki,
-2005-39%
-2006- 42% ze środków WPR
Po dopłacie z budżetu:
2004- 55% i w kolejnych latach wzrost o 5% w rezultacie 100% w roku 2010.
Standardowy system dopłat w UE tzw. IACS ( Integrated Administration and Control System ) jest skomplikowany
( wymaga pełnego spisu gruntów, upraw, zwierząt etc. )
W Polsce przyjęto system uproszczony w formie dopłat obszarowych.
Wielkość dopłat wyliczono na podstawie iloczynu powierzchni upraw i plonu referencyjnego zboża.
W 2007 r., podobnie jak w trzech poprzednich latach, producenci rolni mogli ubiegać się o płatności bezpośrednie do gruntów rolnych.
Na płatności bezpośrednie do gruntów rolnych składają się:
-jednolita płatność obszarowa do gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym, utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska, łąki, sady i uprawy wieloletnie, plantacje wierzby wykorzystywanej do wyplatania;
-płatności uzupełniające do powierzchni upraw utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej: chmielu oraz innych roślin, których wykaz corocznie określa się w rozporządzeniu Rady Ministrów.
Płatności bezpośrednie w Polsce w 2007 r.
-Jednolita płatność obszarowa, będzie wynosiła 301 zł/ha.
-Przyznawana po raz pierwszy w tym roku płatność zwierzęca to ok. 438 zł/ha,
-Uzupełniająca płatność do upraw podstawowych (zboża, rośliny oleiste) wyniesie 294 zł/ha.
-Z kolei naliczana na unijnych zasadach płatność do upraw roślin energetycznych wyniesie max. 169 zł (stawka ta będzie obowiązywała, jeżeli nie zostanie przekroczona maksymalna powierzchnia upraw roślin energetycznych określona dla całej UE na poziomie 2 mln ha).
- Ponadto rolnicy uprawiający rzepak na cele energetyczne, mogą otrzymać (jeśli przedstawili wymagane dokumenty, potwierdzające że rzepak został przeznaczony na bioestry) 176 zł/ha pomocy ze środków krajowych.
-Do powierzchni uprawy chmielu płatność historyczna (przysługująca do powierzchni uprawy chmielu, do której została przyznana płatność w roku 2006) wyniesie 526 zł/ha, zaś płatność związana z produkcją (przysługująca do faktycznej powierzchni uprawy) - 452 zł/ha
Przewiduje się, że za 2007 r. w ramach płatności do gruntów rolnych ARiMR wypłaci rolnikom 8,8 mld zł, w tym 4,8 mld zł ze środków wspólnotowych, 4 mld zł z budżetu krajowego.
Płatności za 2007 r. będą wyższe o 0,5 mld zł w porównaniu do ubiegłego
Dopłaty bezpośrednie dla producentów zboża
Francja
20ha x 6.02 x 63€ = 7585.20€
Polska ( hipotetycznie 2006 )
20ha x 3 x 40.95( 65% z 63€ )=2457€
2457€:20=122.85€ x 3.9 = 479.11 zł.
20 x 313zł = 6260zł : 3.9 =1605.13 €
WPR w Polsce
- W negocjacjach akcesyjnych UE zaproponowała dopłaty począwszy od 2004 roku na poziomie 25% dopłat stosowanych w starych krajach członkowskich stopniowo wzrastające do 100% w roku 2013.
- W traktacie akcesyjnym przyjęto ostatecznie , że stawki dopłat bezpośrednich w Polsce będą w roku 2004 na poziomie 55% dopłat w starych krajach unijnych i będą corocznie wzrastać o kolejne 5% aby osiągnąć poziom unijny 100% w 2010 roku. Budżet UE partycypuje w tych dopłatach w 2004 roku do wysokości 36% w 2005 39% i 2006 42%, reszta pochodzi z budżetu krajowego.
Stawki płatności bezpośrednich 2007 w Polsce
Od 3 grudnia 2007
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa rozpoczęła wypłacanie rolnikom płatności bezpośrednich za 2007 r.
Wnioski o takie płatności złożyło blisko 1,5 mln rolników.
Jednolita płatność obszarowa, będzie wynosiła 301 zł/ha.
Przyznawana po raz pierwszy w tym roku płatność zwierzęca to ok. 438 zł/ha,( roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych, o których mowa w § 1 ust. 2 rozporządzenia - wynosi 438,76 zł; )
Uzupełniająca płatność do upraw podstawowych (zboża, rośliny oleiste) wyniesie 294 zł/ha.
Z kolei naliczana na unijnych zasadach płatność do upraw roślin energetycznych wyniesie max. 169 zł (stawka ta będzie obowiązywała, jeżeli nie zostanie przekroczona maksymalna powierzchnia upraw roślin energetycznych określona dla całej UE na poziomie 2 mln. ha). Ponadto rolnicy uprawiający rzepak na cele energetyczne, mogą otrzymać (jeśli przedstawili wymagane dokumenty, potwierdzające że rzepak został przeznaczony na bioestry) 176 zł/ha pomocy ze środków krajowych o charakterze de minimis.
Do powierzchni uprawy chmielu płatność historyczna (przysługująca do powierzchni uprawy chmielu, do której została przyznana płatność w roku 2006) wyniesie 526 zł/ha, zaś płatność związana z produkcją (przysługująca do faktycznej powierzchni uprawy) - 452 zł/ha
Za tytoń jasny odmian typu Virginia będzie można uzyskać równowartość 2,98 euro za kilogram, zaś za kilogram innej odmiany tytoniu jasnego rolnicy otrzymają równowartość 2,38 euro. Na płatności te, zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej, przewidziano wydatek z budżetu państwa w wysokości 62 mln euro.
Przepisy rozporządzenia przyczynią się do poprawy warunków konkurencji polskich producentów surowca tytoniowego na wspólnym rynku Unii Europejskiej.
Przewiduje się, że za 2007 r. w ramach płatności do gruntów rolnych ARiMR wypłaci rolnikom 8,8 mld zł, w tym 4,8 mld zł ze środków wspólnotowych, 4 mld zł z budżetu krajowego.
Płatności za 2007 r. będą wyższe o 0,5 mld zł w porównaniu do ubiegłego
Różnice regionalne w państwach członkowskich Wspólnoty Europejskiej są znacznie większe niż różnice między krajami stąd polityka strukturalna WE adresowana była początkowo do regionów a nie państw stąd nazwa polityka regionalna.