Statystyka - to nauka o metodach ilościowego badania zjawisk masowych

Demografia - z gerc „demos” - lud , „gapheia” - opis. Nauka o procesach ludnościowych i występujących w nich prawidłowościach demograficznych.

Procesy rozwoju demograficznego - ciąg różnych zdarzeń jakie po sobie następują odnoszących się do populacji ludzkiej.

Prawidłowość demografii - powtarzające się w określonych zbiorowościach zdarzenia i fakty.

Proces starzenia demograficznego - (maleją urodzenia, wydłuża się okres życia, ludzi starszych jest więcej)

Tendencja malejąca - np. spada liczba urodzeń

Tendencja zwyżkowa - np. wzrasta liczba urodzeń.

Przyrost naturalny ujemny - zgony przewyższają urodzenia

Przyrost naturalny dodatni - urodzenia przewyższają zgony

Szczegółowe zakresy badań (działy, poddziały):

1. Demografia bada stan, rozwój liczebny, rozmieszczenie ludności

2. Bada ruch ludności :

• ruch naturalny prze który rozumiemy zawieranie małżeństw, rozwody, urodzenia i zgony. Najistotniejsze są urodzenia i zgony

• ruch wędruszkowy (migracje) - badamy napływ i odpływ, przyrost wędruszkowy dodatni lub ujemny.

• Przyrost rzeczywisty - jeżeli przyrost naturalny dodamy do przyrostu wędruszkowego otrzymamy przyrost rzeczywisty.

Struktura ludności według płci i wieku:

1. badanie struktury demograficznej ludności - badanie według cech tj. płeć, wiek, stan cywilny

2. struktura społeczno zawodowa ludności - zjawisko nie typowe demograficznie raczej socjologiczne - badanie źródła utrzymania ludności (rolnicze, poza rolnicze, przemysł, handel, poza zarobkowe) bada poziom aktywności zawodowej ludności, bada poziom wykształcenia ludności.

Rodowód demografii:

John Grount (1620-1674) kupiec londyński (wydał biuletyn umieralności miasta Londynu) zajął się tym i opublikował swoją pracę w 1662r „Spostrzeżenia przyrodnicze i polityczne na podstawie biuletynu umieralności miasta Londynu” - zwany ojcem demografii. Współpracował z Williamem Petry (1623 - 1687) - razem stworzyli podstawę dyscypliny naukowej zwanej arytmetyką polityczną.

Achilles Guillard - „ Elementy statystyki ...” 1855r - Francuz. Powtórzył metodę Graunt Johna uatrakcyjniają dane. Pierwszy użył słowa demografia.

Subdyscypliny demografii:

• demografia opisowa - opiera się na danych materiałach pogrupowanych w ramach statystyki, uporządkowanych przez statystykę ludnościową, komentuje, wyciąga wnioski, prezentuje w postaci tabel o wykresów.

• dimometria (demografia matematyczna) - zastosowanie metod matematycznych istniejących do analizy procesów ludnościowych demograficznych.

• demografia społeczna - zajmuje się wpływem zjawisko społeczno - socjologicznych na procesy demograficzne i skutkami takiego czy innego rozwoju demograficznego na procesy społeczne.

• demografia ekonomiczna - związki i zależności jakie zachodzą między kształtowaniem się zasobów pracy a rozwojem gospodarczym, wpływ rozwoju gospodarczego na procesy ludnościowe.

• teorie ludności (doktryny demograficzne) - patrz - późniejszy wykład

• demografia potencjalna - potencjały życiowe określonych grup ludności, ustalania ich przeciętnego trwania życia.

• demografia historyczna - badania w odległych stuleciach opierając się napisanych dokumentach.

• paleodemografia - demografia historyczna która próbuje określić stan liczby i rozmieszczenie ludności na jakimś terytorium, opierając się o źródła archeologiczne (wykopaliska).

Źródła informacji statystycznej o ludności:

1. spisy powszechne ludności winien zawierać:

1. Cechy geograficzne

- miejsce urodzenia i miejsce stałego zamieszkania

- miejsce pracy

2. Cechy demograficzne

- płeć, wiek, stan cywilny

3. Cechy społeczno - ekonomiczne - poziom i rodzaj wykształcenia, działy gospodarki stanowiące główne utrzymanie

4. Dane dotyczące rodzin i gospodarstwa domowego - wielkość gospodarstwa domowego, liczba czynnych zawodowo, obywatelstwo, narodowość

2. ewidencja bieżąca ludności- stanowi podstawę do bieżących rachunków

3. badanie specjalną metodą reprezentacyjną- mikropisy przeprowadzane w połowie spisu ludności. Bada się populację od 5-10 %. Pobrane źródła powinny być zbliżone do struktur rzeczywistych.

4. badanie metodą monograficzną

5. materiały wtórne - spis ludności np.,. badanie budżetów rodzinnych, spisy wyborcze

6. szacunki

Najbardziej wiarygodnym i pełnym źródłem są spisy powszechne ludności. Przeprowadzano je już w Egipcie IV w. p.n.e celem fiskalnym i obronnością, wojskiem i zasobami pracy. Spis nowoczesny przeprowadzono w 1749 w Szwecji i powtarzano go co jakiś czas.

Spisy współczesne muszą spełniać warunki:

1. zasada powszechności - musi nim być objęta każda osoba

2. zasada jednoczesności - na dany moment np. 19.VII.2002r

3. zasada imienności -

4. zasada regularności - spis winien odbyć się raz na 10 lat

Ludność w Polsce według spisów powszechnych ludności:

A.W obrębie międzywojennym 388,6 tyśkm2

Spis 30.IX.1921r. - 27.200 tyś osób

Spis 9.XII.1931r. - 32.100 tyś osób

B. Po II Wojnie Światowej ( w nowych gminach administracyjnych - 312,7 tyś km2

Daty spisów	Ludność w tyś	Na km2
14.II.1946	23.930	77
3.XII.1950	25.009	80
6.XII.1960	29.776	95
8.XII.1970	32.642	104
7.XII.1978	35.061	112
7.XII.1988	37.879	121
20.V.2002

Ludność Polski w latach 1946 - 2000:

Lata	Ogółem w tysiącach	Miasto	Wieś	Ogółem w %	Miasto	Wieś
1946	23 930	7 700	16 230	100.0	32,2	67,8
1950	25 035	9 243	15 792	100.0	36,9	63,1
1966	31 811	15 909	15 902	100.0	50,0	50,0
1995	38 609	23876	14 733	100.0	61,8	38,2
1998	38 667	23 923	14 744	100.0	61,9	38,1
1999	38 654	23 894	14 760	100.0	61,8	38,2
2000	38 644	23 876	14 768	100.0	61,8	38,2

Przyczyny ubytku ludności po 1998:

• radykalny spadek przyrostu naturalnego

• ujemne saldo migracji zagranicznych

1946 r - ludnościowy bilans otwarcia wyniki pierwsze po II wojnie światowej (spis powszechny)

Przyrost ludności w Polsce w okresie 14 luty 1946 - 31 grudzień 1998

Wyszczególnienie	W tysiącach	W %
Ogółem	14 737	61,6
Miasto	16 223
Wieś	- 1 486	- 9,2

Rozwój liczebny i rozmieszczenie ludności

Ludność Polski ogółem w miastach i na wsi wg. Spisu z 9.XII.1931r ( w ówczesnym podziale administracyjnym powierzchnia kraju 388, 6 tyś km2.

Wyszczególnienie	W tysiącach	W %
Ogółem	32 107	100,0
Miasto	8 731	27,2
Wieś	23 185	72,2

Wojsko skoszarowane ( nie podzielone na miasto i wieś)

Ludność Polski według narodowości w połowie 1939:

Narodowość	Ludność w mln	Ludność w %
Polacy	24,0	68,4
Ukaraińcy, Litwini, Białorusi	7,3	20,8
Żydzi	3,3	9,4
Niemcy	0,5	1,4
Ogółem	35,1	100,0

Czynniki symulujące gęstość zaludnienia:

1. Czynniki przyrodnicze

• urodzajność gleby

• zasoby mineralne

• opady

• klimat

• ukształtowanie terenu

Czynniki społeczno - ekonomiczne

• rozwój społeczno - gospodarczy

• poziom rozwoju nauki, techniki i transportu

3. Czynniki demograficzne

• poziom urodzeń i zgonów i co z tego wynika - poziom naturalny

• rozmiary i kierunki migracji

Powierzchnia 102,8 tyś km2 (ok. 32%) ziemi odzyskanych po II wojnie światowej w tym było wolne miasto Gdańsk.

STATYSTYKA

Czynnik - pewien bodziec, który pobudza, stymuluje albo odwrotnie hamuje.

Czynniki (małżeństwa)

1. demograficzne (związane z cechami demograficznymi)

• wiek ludności ( zwłaszcza udział populacji w wieku od 20-29 lat)

• struktura ludności wg. płci i wieku

• struktura ludności wg. stanu cywilnego

2. Pozademograficzne

• uwarunkowania społeczno - gospodarcze, zwłaszcza socjalno - bytowe i warunki mieszkaniowe

• wydarzenia szczególne - wojny, klęski żywiołowe, kryzysy gospodarcze.

Ogólna postać współczynnika ruch naturalnego ludności:

F

Wsp= ---------- x C (=100)

L

F - fakty - małżeństwa zawarte, liczba urodzeń, liczba zgonów

L - średnia liczba ludności (zameldowana na pobyt stały)

Współczynnik zawierania małżeństw:

Mt

Wz.m.= ---------- x C =

Lt

Mt - liczba zawartych małżeństw w roku

Lt - średnia liczba ludności w roku lub stan ludności w połowie roku

Polska 1997 rok:

204.850

Wz.m. = -------------- x 1000 = 5,3%

38.649.914

Mt

Wz.m = --------- x C

Lt w wieku 20 lat i więcej

Współczynnik brutto - dlatego, że zostało ukształtowane:

• czynnikami poza demograficznymi

• kształtowany z jednej strony z różną strukturą wieku

liczba nowożeńców mężczyzn lub kobiet w danej grupie wiekowej

= -----------------------------------------------------------------------------------------

średnia liczba mężczyzn lub kobiet w tej samej grupie wieku w roku t

Mierniki i Miary, współczynniki wykorzystywane w analizie urodzeń:

Współczynnik urodzeń żywych (brutto - surowy)

Ut liczba urodzeń żywych w roku t

Wu.ż. = ------- czyli = ------------------------------------------------ x 1000

Lt średnia liczba ludności w roku t

lub stan ludności w połowie roku t

Polska 1997:

412.635

Wu.ż. = ------------- x 100 = 10,7

38.649.914

Współczynnik płodności kobiet

Ut liczba urodzeń żywych w roku t

Wpł.k. = ----------------- x C czyli ------------------------------------------------------------------ x 1000

Kt 15-49 lat średnia liczba kobiet w wieku 15-49 lat w

roku t lub ich stan w połowie roku t (w dniu 20.06)

Polska 1997 rok:

412.635

Wpł.k. = -------------------- x 1000 = 40,7 %

10.142.352

Cząstkowe współczynniki płodności kobiet:

Wiek rozrodczy kobiet 15 - 19 lat, dziali się na 7 pięcioletnich przedziałów:

15-19 lat

20-24 lata

25-29 lat

30-34 lat

35-39 lat

40-44 lata

45-49 lat

Podział ten wykorzystywany jest do obliczania cząstkowych współczynników płodności kobiet wg. wzoru:

Liczba urodzeń żywych wśród kobiet w wieku 15-19 lat w roku t

Wcz.pł.k. = ------------------------------------------------------------------------------------------------

Średnia liczba kobiet w wieku 15-49 w roku t lub ich stan w połowie

roku t (w dniu 30.06)

Polska 1997 rok

31.256

Wcz.pł.K. = --------------- x 1000 = 19,5%

1.600.461

Podobnie oblicza się współczynnik dla następnych grup.

Współczynnik dzietności i ogólnej kobiet:

Wyraża on przeciętną liczbę dzieci urodzonych przez jedną kobietę w ciągu całego okresu rozrodczego przy stałym poziomie cząstkowych współczynników z badanego roku kalendarzowego.

Oblicza się go jako sumę rocznych lub pięcioletnich współczynników płodności dla kolejnych roczników kobiet w wieku 15-49 lat.

Polska 1995

Urodzenia żywe na 1000 kobiet w wieku

Wiek	15-19	20-24	25-29	30-34	35-39	40-44	45-49	Razem
współczynnik	22	113,0	104,5	53,7	23,2	5,5	0,3	322,2

322,2 x 5 = 1611,0 : 1000 = 1,611 - współczynnik dzietności kobiet

Wzór na obliczanie współczynników dzietności ogólnej kobiet:

49 49

W.dz. = wpł. (x) * W.dz. = 5 wpł (x)

x = 15 x = 15

wpł (x) - współczynnik płodności dla poszczególnych roczników wieku rozrodczego kobiet w przeliczeniu na jedną kobietę.

wpł (x) - współczynnik płodności dla poszczególnych 5 - cio letnich grup wieku rozrodczego kobiet w przeliczeniu na jedną kobietę.

Współczynnik reprodukcji ludności brutto i netto:

Oblicza się go głównie dla płci żeńskiej. Oznacza on relacje liczbowe w jakiej generacja matek jest zastępowana przez generacje córek. W zależności od wielkości współczynnika wyróżnia się:

Córki	matki	współczynnik	Ocena reprodukcji
110	100	1.100	rozszerzona
100	100	1.100	Prosta
90	100	0,900	Zawężona

Współczynnik netto - nie zawiera liczby dziewczynek które umrą w wieku 0-14 lat czyli nie osiągną wieku rozrodczego.

Wzór na obliczanie współczynnika reprodukcji ludności brutto:

urodzenia żywe żeńskie

= --------------------------------------- x współczynnik dzietności = 0,485 x współczynnik dzietności

ogólna liczba urodzeń żywych

Polska 1995

Urodzenia żywe żeńskie 21.0499

--------------------------------- x ------------- = 0,485 x 1,611 0,781

ogółem 433.109

Wskaźnik struktury określający zmiany w kolejności urodzenia dziecka przez matkę.

Kolejność urodzenia dziecka przez matki

liczba danej kolejności urodzeń

Udział kolejnych urodzeń = --------------------------------------------- x 100

ogólna liczba urodzeń żywych

Polska 2000

Urodzenia żywe ogółem	378.348	100%
Urodzenia pierwsze	180.914	47,8%
Urodzenia drugie	114.843	30,4%

Czynniki kształtujące poziom urodzeń:

1. Demograficzne (J. Holzer)

• liczba i struktura kobiet w wieku rozrodczym

• struktura ludności wg. płci zwłaszcza w grupie wieku 20-34

• liczba zawieranych małżeństw i struktura nowożeńców wg. wieku

2. Pozademograficzne

1. czynniki socjalno - społeczne

1. poziom wykształcenia i kultury społeczeństwa

2. poziom urbanizacji danego regionu

3. poziom aktywizacji zawodowej kobiet

b. czynniki ekonomiczne

• poziom zamożności społeczeństwa

• warunki mieszkaniowe

• wysokość dodatków rodzinnych na kolejno urodzone dziecko i niepracującą matkę

• inne bodźce typu materialnego np. wysokość opłat za przedszkole

c. czynniki psychologiczne

• postawy religijne wobec wielkości rodziny

• stosunek kobiet do antykoncepcji

• charakter polityki ludnościowej państwa

1. czynniki prawno - administracyjne

• przepisy prawne regulujące przerywanie ciąży

• określony wiek zezwalający na zawieranie małżeństw

• dostępność do środków antykoncepcyjnych

2. czynniki szczególne (występują w pewnych okresach czasu)

• wojny

• klęski żywiołowe

• kryzysy żywiołowe

Małżeństwa zawarte w Polsce:

Lata	Ogółem w tyś	Ogółem na 1000 ludności	Miasto	Wieś
1946	281,9	11,9	13,8	10,9
1948	319,2	13,3	14,8	12,5
1950	267,1	10,8	12,6	9,7
1955	258,6	9,5	10,8	8,4
1964	230,7	7,4	7,6	7,2
1970	280,3	8,5	8,7	8,4
1975	330,8	9,7	9,6	9,8
1980	307,4	8,6	9,0	8,1
1985	266,8	7,2	7,3	7,1
1990	255,4	6,7	6,1	7,7
1993	207,7	5,4	5,1	5,9
1995	207,1	5,4	5,1	5,8
1997	204,9	5,3	5,1	5,6
2000	211,2	5,5	5,4	5,6

Jakie czynniki demograficzne i poza demograficzne ukształtowały wysoki poziom zawieranych małżeństw i urodzeń:

1. demograficzne ( brak notatek!)

2. pozademograficzne

• czynniki szczególne - wojny (regres zawieranych małżeństw i spadek urodzeń, wzrost zgonów) - np. przyrost naturalny - rok 1942

prawo demograficzne - wojny - szczególny cykl zachodzący w procesie reprodukcji ludności założony z dwóch przeciwstawnych faz:

1. faza destrukcyjna - trwa w okresie działań wojennych - (spadek urodzeń i małżeństw) Prawo Edwarda Rosseta

2. faza kompensacyjna

zaczyna się po wojnie

ludzie którzy dojrzeli po wojnie zawierają małżeństwa

małżeństwa odłożone

małżeństwa powtórne

1946 - 1960 -roczniki powojennego wyżu demograficznego

1961 - 1968 - głęboki niż demograficzny (1967)

Jakie czynniki demograficzne i poza demograficzne wpłynęły na niż demograficzny:

1. Czynniki demograficzne

• w wiek matrymonialny weszły mniej liczne roczniki, które przyszły na świat w okresie II wojny światowej z tzw. fazy destrukcyjnej

2. czynniki pozademograficzne

• wzrost odsetek liczebności miejskiej i tym samym spadła liczba urodzeń (urbanizacja)

• im większy stopień wykształcenia kobiet tym mniejsza dzietność

• aktywność zawodowa kobiet wzrosła przez co spadła liczba urodzeń

• 1956 r - ustawa zezwalająca na legalne przerywanie ciąży z powodu złej sytuacji społ.

Jakie czynniki demograficzne i poza demograficzne wpłynęły na wzrost liczby zawieranych małżeństw w roku 1970:

1. czynniki demograficzne

122. dojrzały roczniki z pierwszej połowy lat 50

• faza wznosząca

• faza szczytowa

• faza gasnąca

2. czynniki poza demograficzne

• nisko oprocentowane kredyty dla młodych małżeństw

• wydłużono urlopy macierzyńskie

Po roku 1983 spada liczba urodzeń

1. Czynniki demograficzne - niż z lat 60 wpłynął na liczbę zawieranych małżeństw i liczbę urodzeń

2. czynniki poza demograficzne

125. podnosi się poziom wykształcenia

126. urbanizacja

Różnice w poziomie współczynników zawartych małżeństw i urodzeń żywych w niektórych miastach Polski w pierwszych latach po II wojnie światowej i połowie lat 90 - tych:

Na ziemiach dawnych		Na ziemiach odzyskanych
Miasto	Współczynniki	Miasto	Współczynnik
1948 - małżeństwa zawarte na 1000 ludności
Poznań	14,7	Szczecin	26,1
Kraków	13,7	Wrocław	25,0
1950 - urodzenia żywe na 1000 ludności
Poznań	26,6	Elbląg	50,5
Łódź	26,3	Szczecin	49,4
Karków	21,5	Wrocław	42,9
Katowice	20,6	Gdańsk	39,4
1994 - małżeństwa zawarte na 1000 ludności
Poznań	5,0	Szczecin	5,3
Kraków	5,1	Wrocław	4,9
1996 - urodzenia żywe na 1000 ludności
Poznań	8,7	Elbląg	10,6
Łódź	7,4	Szczecin	8,8
Karków	8,8	Wrocław	8,0
Katowice	8,9	Gdańsk	9,0

Niż demograficzny - malejąca liczba urodzeń która z różnych uwarunkowań wystąpiła w danym okresie czasu

Wyż demograficzny - wzrost liczby urodzeń

Analiza zgonów

1. Ogólny współczynnik zgonów

Zt Liczba zgonów w roku t

W.z. = ---- x C = ---------------------------------------------------------- x C (C = 1000)

Lt średnia liczba ludności w roku t lub jej

stan w połowie roku t (30.06) zameldowana

na pobyt stały

Współczynnik zgonów w Polsce w 1999 roku

381.415

----------------- x 100 = 9,9%

38.653.625

2. Cząstkowy współczynnik zgonów (wzór):

Liczba zgonów w danej grupie wieku (np. 0-4 lat, 5-9, 10-14, itd.) w roku t

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- x C

średnia liczba ludności w tej samej grupie wieku w roku t lub jej stan w połowie

roku t (w dniu 30.06) (C=100.000)

3. Współczynnik zgonów niemowląt (wzór):

liczba zgonów dzieci poniżej 1 roku życia w roku t

------------------------------------------------------------------ x C (C = 1000)

liczba urodzeń żywych w roku t

Mierniki (współczynniki) wykorzystywane w analizie zgonów wg. przyczyn.

1. Współczynnik struktury zgonów wg. przyczyny:

liczba zgonów z powodu danej przyczyny w roku t

---------------------------------------------------------------------- x C (C = 1000)

ogólna liczba zgonów w roku t

2. Współczynnik natężenia zgonów wg. przyczyn (czyli umieralność wg. przyczyn):

liczba zgonów z powodu danej przyczyny w roku t

-------------------------------------------------------------------------- x C (C = 100.000)

średnia liczba ludności zameldowanej na pobyt stały w roku t

3. Współczynnik śmiertelności:

liczba osób zmarłych z powodu danej przyczyny w roku t

------------------------------------------------------------------------------ x C (C = 1000)

lczba osób, które zachorowały z tego samego powodu w roku t

Standaryzowany czynnik zgonów - patrz przykład w listopadzie

Obliczanie nadumieralności mężczyzn.

Czynniki kształtujące poziom zgonów

1. Demograficzne

• struktura ludności wg. wieku

• struktura ludności wg. płci

• struktura ludności wg. stanu cywilnego.

2. Pozademograficzne

1. zagrożenia

1. zagrożenia ze strony środowiska przyrodniczego

2. zagrożenia ze strony środowiska społecznego np. warunki pracy

3. negatywne następstwa funkcjonowania, transportu i gospodarki komunalnej np. wypadki hałas

b. zagrożenia wynikające z zachowania człowieka (behawioralne)

• nieodpowiedni sposób i jakość odżywiania

• nieodpowiedni styl życia np. brak higieny osobistej

• skutki patologii społecznej (alkoholizm, narkomania, palenie tytoniu)

c. działania administracyjne i społeczne - ochrona zdrowia:

• poziom oświaty i kultury w społeczeństwie (w tym zwłaszcza poziom oświaty zdrowotnej)

• działalność ośrodków promujących zdrowie

• przepisy prawne określające normy postępowania ludzi w sferze zdrowotności:

• obowiązkowe szczepienia ochronne

• decyzja sanepidu

• zarządzenia administracyjne dotyczące stanu sanitarnego środowiska

• poziom i zasięg oddziaływania służby zdrowia, jej organizacja i funkcjonowanie

• dostępność usług medycznych i wysokość opłat za nie

• liczba lóżek szpitalnych, liczba lekarzy i pielęgniarek w przeliczeniu np. na 10.000 ludzi.

Zgony w Polsce:

Rok	Ogółem w tyś.	ogółem	Miasta	Wieś	Mężczyźni	Kobiety
1950	288,7	11,6	10,9	12,1	12,8	10,5
1960	224,2	7,6	7,0	8,0	8,2	7,0
1965	232,4	7,4	6,9	7,8	7,9	6,9
1970	266,8	8,1				9,2
1980	350,2	9,8				8,8
1990	388,4	10,2	9,6	11,1	11,3	9,2
1995	386,1	10,0
2000	368,0	9,5	9,2	10,1	10,4	8,7

Istotnym wpływem na spadek umieralności było odmładzanie społeczeństwa, bo generacje wyżowe były w latach powojennych 1946-50 (11 mln). To w roku 1965 wyż był w wieku do 25 lat.

Czynniki poza demograficzne miały wpływ na spadek umieralności lata 50-60 np. szczepienia.




%







O 5 10 15

Zgodny niemowląt w Polsce:

Przyczyny zgonów

1. Zgony z przyczyn enologicznych (wewnętrznych) - wady rozwojowe, słaba kondycja niemowlęcia.

2. Zgony z przyczyn enzogenicznych (wpływ środowiska na zdrowie).

Ruch naturalny ludności

Przyczyny nad umieralności mężczyzn:

1. czynnik biologiczny

2. styl życia

3. uwarunkowania społeczno - zawodowe

(punkty 2 i 3 składają się na czynnik biologiczny

• styl życia warunkuje stan zdrowia w 50-60%

• środowisko naturalne, społeczne w ok. 20%

• poziom rozwoju medycyny i jakość usług medycznych 10-15%

• uwarunkowania genetyczne ok. 20%

Nad umieralność mężczyzn obliczamy:

Współczynniki zgonów mężczyzn - współczynnik zgonów kobiet = nad umieralność mężczyzn

w określonym przedziale wiekowym w określonym przedziale wiekowym (różnica w punktach)

Współczynnik zgonów mężczyzn w 1995r:

liczba zgonów mężczyzn

---------------------------------- x 1000

średnia liczba mężczyzn

Współczynnik zgonów kobiet w 1995r:

liczba zgonów kobiet

------------------------------ x 1000

średnia liczba kobiet

Nadumieralność:

Współczynnik zgonów mężczyzn 10,95

Współczynnik zgonów kobiet 9,11

Współczynnik przyrostu naturalnego ludności:

Ut - Zt liczba urodzeń żywych w roku t (minus) liczba zgonów w roku t

W p.n. = ---------- x C = ---------------------------------------------------------------------------------

L średnia liczba ludności w roku t lub stan ludności w połowie roku t

Polska 1997 roku:

412635 - 380201 32434

W p.n. = ------------------------ minus ---------------- x 1000 = 0,9%

38649914 38649914

Jeżeli mamy obliczony współczynnik urodzeń żywych i zgonów to współczynnik przyrostu naturalnego możemy określić jako różnicę między wymienionymi współczynnikami czyli:

W p.n. = współczynnik urodzeń żywych - minus - współczynnik zgonów.

Przyrost naturalny w Polsce:

Lata	Ogółem w tyś	Miasta	Wieś	Ogółem na 1000 ludności	Miasta na 1000 ludności	Wieś
1946	380,7	117,8	262,9	16,0	15,3	16,4
1955	532,2	233,5	298,7	19,5	19,7	19,4
1967	272,7	106,8	165,9	8,5	6,7	10,4
1998	30,3	-5,2	25,5	0,5	-0,2	1,7

Rozwody

1. Mierniki rozwodów

Rt liczba rozwodów w roku t

Wr = ------ czyli ------------------------------------------------------------------------------------ x 10.000

Lt średnia liczba ludności w roku t lub stan ludności w połowie roku t

Rozwody przelicza się najczęściej na 10.000 ludności a nie na 1000

42.549

W r = --------------- x 10.000 = 11,0

38649914

R t

W r = --------------------- x C

Lt 20 lat i więcej

Rt liczba rozwodów w roku t

Wr = ------ x C czyli ----------------------------------------------------- x 1000

Mt liczba zawartych małżeństw w roku t

Czynniki (powodujące) kształtujące poziom rozwodów:

1. czynniki demograficzne

• wiek istniejących małżeństw

• liczba zawartych małżeństw

• liczba dzieci, które znajdują się w małżeństwie zagrożonym

2. Czynniki pozademograficzne

• postępujące procesy urbanizacyjne i zanikanie istniejących dotychczas więzi międzyludzkich

• ruchliwość przestrzenna ludności,

• zanikanie obyczajów, więzi,

• poziom wykształcenia ludności,

• poziom aktywności zawodowej kobiet,

• stopień więzi religijnych,

• przepisy prawne, opłaty za rozwód

Bezpośrednie przyczyny rozwodów:

• niedochowanie wierności małżeńskiej

• nadużywanie alkoholu

• niezgodność charakterów

• naganny stosunek do członków rodziny

• trudności mieszkaniowe

• nieporozumienia na tle finansowym

• niedobór seksualny

• dłuższa nieobecność

• różnice światopoglądowe.

Analiza struktury ludności według płci

1. Mierniki struktury ludności wg. płci:

153. feminizacja

154. maskulizacja

155. wsk. struktury

Przewaga liczebna chłopców (przy porodach)

Nadumieralność mężczyzn

100- przewaga liczebna mężczyzn zjawisko w stosunkach europejskich wyjątkowe

100 -103,9 - równowaga lub lekka przewaga po stronie kobiet.

---