10.Kierunki przemian zachodzące we współczesnej rodzinie:
Zmiany w traktowaniu dziecka
Zmiany w zakresie równości płci
Zmiana z rodziny wielopokoleniowej na dwupokoleniową
Wzrost znaczenia jakości życia emocjonalnego emocjonalnego i seksualnego ( rozdzielenie funkcji prokreacyjnej i seksualnej)
Ograniczenie funkcji rodziny ( wyeksponowanie funkcji emocjonalnej)
Racjonalność i indywidualizacja zachowań ( np. zwracanie uwagi na własne potrzeby)
Określanie się w kategoriach własnego ja, nie rodziny ( atomizacja życia, pogłębianie się osamotnienia człowieka)
Wzrost społecznej akceptacji kohabitacji, która pojawia się w różnych fazach życia
Samotne- zaplanowane rodzicielstwo
Wzrost liczby rodzin monoparentalnych ( jeden rodzic)
Wzrost społecznej akceptacji związków homoseksualnych
Miłość jako podstawa zawarcia związku małżeńskiego ( miłość rozumiana dynamicznie, szybko się zaczyna i równie szybko kończy)
Stabilność i trwałość rodziny ulega osłabieniu ( rozwód traktowany jest jako prawo jednostki do godnego życia a posiadanie dzieci nie gwarantuje trwałości związku)
Wczesne opuszczanie domu rodzinnego ( i tendencja odwrotna)
Spadek współczynnika dzietności
Zwiększanie się zakresu dobrowolnej bezdzietności
Opóźnianie wieku rodzenia dzieci
Opóźnianie momentu zawierania związku małżeńskiego
Wzrost liczby jednoosobowych gospodarstw domowych
Pojawienie się alternatywnych form życia małżeńsko- rodzinnego
13. Zjawisko bezdomności ( pojęcie, typy, uwarunkowania bezdomności i jej konsekwencje dla człowieka)
bezdomność - względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego dachu nad głową
Typy bezdomności:
a) na podst. genetycznego podłoża można wyróżnić:
- z wyboru; jest ona następstwem decyzji zgodnej z własnymi preferencjami
- z konieczności ; dotyka człowieka wbrew jego woli , traktowana jest jako wyraz upośledzenia społecznego lub dyskryminacji
b)na podst. sytuacji faktycznej i stosunku do niej, możemy wyróżnić:
- bezdomność sensu stricto ( zwana rzeczywistą lub jawną) ozn. brak własnego mieszkania i jednocześnie jakiegokolwiek innego, możliwie stałego, choćby zastępczo traktowanego schronienia przeznaczonego i przystosowanego do zamieszkania ( np.” giganci” czyli osoby, które wybrały tułactwo )
- bezdomność sensu largo; ( utajona lub społeczna ) opiera się na ocenie własnego lokum jako nie spełniającego kryteriów mieszkania ze względu na znaczne odstępstwo od minimalnych standardów mieszkaniowych albo ze względu na kulturowo usprawiedliwione aspiracje; np. mieszkańcy slumsów, ruder, pensjonariuszy instytucji opieki społecznej.
c) Jerzy Marszałkowicz dzieli bezdomnych na dwie kategorie:
-bezdomnych aktualnych ;są to ludzie nie mający dachu nad głową, którzy od rana do wieczora myślą, gdzie można by znaleźć schronienie na noc
- Bezdomni potencjalni są to ludzie nie posiadający własnego mieszkania, chwilowo gdzieś wegetujący, ale w każdej chwili mogący utracić dach nad głową. Do nich należy zaliczyć bezdomnych przebywających w zakładach karnych, szpitalach, sanatoriach przeciwgruźlicznych, odwykówkach, schroniskach i noclegowniach, w miejscach wykonywania prac sezonowych budowlanych lub ogrodniczo-rolnych, w chwilowych kwaterach, stancjach i melinach.
d)Małgorzata Kostecka wymienia bezdomność:
- „ukrytą”, która wyraża się zagęszczeniem lokali mieszkalnych z powodu braku możliwości wyprowadzenia się części lokatorów. Chodzi tu zwłaszcza o dorosłe dzieci zakładające własne rodziny (gospodarstwa domowe) w mieszkaniu rodziców, czy też małżeństwa po rozwodzie, lecz wspólnie zamieszkujące lokal .
- jawna
Przyczyny ( uwarunkowania ) bezdomności:
- trudno sterowalne zmiany demograficzne
- ruchliwość społeczna
- recesja gospodarcza i sprzężone z nią bezrobocie oraz ubożenie społeczeństwa
- niedowład polityki mieszkaniowej ( np. brak lokali zastępczych, wzrost cen mieszkań czynszowych )
-redukcja nakładów budżetowych na pomoc społeczną
- zawężenie podmiotowego i przedmiotowego zakresu świadczeń socjalnych
- dysfunkcjonalność instytucji opiekuńczo-resocjalizacyjnych i karnych
Jedną z klasyfikacji przyczyn bezdomności jest zaprezentowany poniżej podział dokonany przez Eugeniusza Moczuka . Wyróżnia on przyczyny wynikające:
a) z sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju, w tym wzrostu bezrobocia, postępującej likwidacji hoteli robotniczych, braku miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, braku opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 lat, braku ośrodków dla nosicieli wirusa HIV;
b) z sytuacji prawnej, polegającej na możliwości wyeksmitowania lokatora „do nikąd” za długi i zaległości w opłatach czynszowych;
c) z przyczyn związanych z patologiami, w tym z powodu alkoholizmu, przestępczości, odrzucenia lub braku opieki ze strony najbliższych, rozwodu lub trwałego rozpadu więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucji kobiet, przemocy w rodzinie
d) z przyczyn natury socjopsychologicznej, w tym świadomego wyboru innego sposobu życia, odrzucenia obowiązującego systemu wartości;
e) przyczyn osobowościowych, w tym poczucia niższości, osamotnienia, wstydu, przekonania o złym świecie i ludziach.
Wśród przyczyn leżących po stronie samych bezdomnych Moczuk wymienia:
f) czynniki związane z zakłóconym procesem socjalizacji w grupach pierwotnych, w tym złego przygotowania do samodzielnego życia, brakiem możliwości samodzielnego mieszkania, niemożnością zamieszkania z najbliższymi po rozwodach, separacjach, powrotach z więzienia;
g) przyczyny związane z nieumiejętnością przystosowania się do sytuacji społeczno-ekonomicznej, w tym poddawanie się przedmiotowemu traktowaniu przez pracodawców, brakiem możliwości zatrudnienia się za godziwą płacę;
h) przyczyny związane z nieprzystosowaniem się do sytuacji obyczajowo-kulturowej, w tym traktowanie współmałżonków jako własności, rozwody, niełożenie na rodzinę;
i) przyczyny związane z piciem i nadużywaniem alkoholu.
Według materiałów rządowych, najczęstszymi powodami bezdomności są: rozpad rodziny,
eksmisje, powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania, brak stałych dochodów,
przemoc w rodzinie, brak tolerancji społecznej, uzależnienia, likwidacja hoteli pracowniczych, opuszczenie domu dziecka, powrót ze szpitala psychiatrycznego, uchodźstwo.
??????Konsekwencje dla człowieka:tego nie jestem pewna
Bezdomność jako problem społeczny. Skala zjawiska
Niektórzy badacze podkreślają, iż istotą problemu bezdomności jest niewydolność mechanizmów społecznych służących lokowaniu ludzi na lepiej czy gorzej zdefiniowanych pozycjach społecznych (szczególnie dotyczy to wychowanków domów dziecka, czy też byłych więźniów) oraz wsparcia społecznego ze strony najbliższego otoczenia (rodziny, lokalnej społeczności), np. w przypadku osób starych, schorowanych, doświadczających przemocy w rodzinie, bezrobotnych. Kazimierz Frieske zwraca uwagę na fakt, iż marginalizujące efekty ekskluzji nasilają się zawsze wtedy, gdy maleje pula zasobów do podziału między członków ludzkiej wspólnoty; im ona jest mniejsza, tym ostrzejsze stają się kryteria konwencjonalnej „normalności” , a co za tym idzie - mniejsza skłonność do pomocy ludziom znajdującym się w trudnej sytuacji.
Syntetyczne opracowania z dziedziny polityki społecznej podkreślają narastające tempo zjawiska, wykraczanie jego zasięgu poza grupy i środowiska tradycyjnie kojarzone z bezdomnością . Z bezdomnością związane są też takie negatywne zjawiska, jak alkoholizm narkomania, żebractwo, prostytucja, przestępczość, zagrożenia epidemiologiczne.
14. Kwestia bezrobociaBezrobocie jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować (warunek ten często się pomija jako trudny do weryfikacji) nie znajduje żadnego zatrudnienia.
Stopa bezrobocia to stosunek ilości bezrobotnych do ilości wszystkich ludzi zdolnych do pracy, czyli tzw. siły roboczej (pracujących plus bezrobotnych).
Przyczyny i czynniki kształtujące bezrobocie w Polsce:
Zmiana ustroju
Rozpadło się RWPG
W handlu z krajami sąsiednimi przeszliśmy szybko na rozliczenia dolarowe, a co za tym idzie nastąpił spadek produkcji wielu branż przemysłowych
Załamał się przede wszystkim handel z największym odbiorcą wszelkiej produkcji - byłym ZSRR, polska produkcja okazała się cenowo i jakościowo niekonkurencyjna w stosunku do zachodniej
Upadek muru berlińskiego stał się jednocześnie rozdarciem symbolicznej „żelaznej kurtyny” oddzielającej oba światy: wschodni i zachodni
Liberalizacja handlu zagranicznego w połączeniu z niską konkurencyjnością postawiła nasze produkty na straconej pozycji
Ze względu na przestarzały majątek produkcyjny i nienowoczesną strukturę kwalifikacji pracowniczych oraz zadłużenie nie można było szybko zmienić tego stanu rzeczy
Spadek krajowej produkcji spowodował ograniczenie popytu wewnętrznego
Sytuacja dziecka w rodzinie z problemem bezrobocia:
Funkcja ekonomiczno- konsumpcyjna jest niezrealizowana; Dzieci niedożywione, nie korzystające z żadnych form wypoczynku i zajęć pozaszkolnych, nie mających własnych przyborów szkolnych
Zaniedbanie higieniczne i edukacyjne skutkujące w przyszłości pokoleniem, które jest dociążeniem dla wszystkich
Zmienia się realizacja funkcji opiekuńczo-wychowawczej; utrata pracy zmienia formy opieki nad dziećmi młodszymi
Obniżenie aspiracji edukacyjnych dzieci starszych w związku ze stanem niepewności i zagrożenia
Funkcja emocjonalno-ekspresyjna; w pierwszej fazie bezrobotni otrzymują od wsparcie psychiczne od rodziny, ale wraz z wydłużaniem się okresu bezrobocia narastają konflikty w rodzinach
Obniża się pozycja dzieci bezrobotnych w środowisku rówieśniczym
Dzieci nie mają zapewnionego poczucia bezpieczeństwa
Funkcja socjalizacyjna; brak klimatu do rozwoju dzieci, rozbudzania szerszych zainteresowań, kształtowania pozytywnego systemu wartości, wzorów i norm postępowania, wprowadzania w obszar kulturowy
Dzieci są naznaczone „stygmatem niższości”
W dzieciach , podobnie jak w rodzicach kształtowana jest postawa roszczeniowa względem państwa
Utrudnione kształtowanie umiejętności samorealizacyjnych i samosterowniczych
Nastąpić może dziedziczenie upośledzonego statusu społecznego rodziny
Psychologiczne koszty bezrobocia:
przed utratą pracy:
-występuje poczucie zagrożenia związane także często z już podjętymi nieskutecznymi poszukiwaniami nowej
-nasilają się dolegliwości psychiczne i fizyczne
-nasilają się zachowania konkurencyjne, więc pogarsza się atmosfera w pracy
-zagrożeni bezrobociem rezygnują z wymagań w zakresie warunków pracy i płacy
b) po podjęciu pracy ( po okresie bezrobocia) również występują określone koszty reintegracji z pracą :
-uprzedzenia ze strony kolegów i przełożonych : nowy i bezrobotny
-zostaje zaszufladkowany, pewnie ma niskie kwalifikacje, jest leniwy, często brał zwolnienia
-otrzymuje niższe nagrody w przypadku osiągnięć i wyższe kary przy sukcesach
- pierwszą reakcją na niską samoocenę wywołaną stosunkiem otoczenia może być agresja, a stąd już krok do ponownego bezrobocia
stresujące doświadczenie, które powoduje, że jednostka musi zmienić swoje dotychczasowe wzory zachowania, aby przystosować się do nowej sytuacji
zagrożenie materialnej egzystencji własnej i rodziny łączy się z destabilizacją życia rodzinnego ; zmienia się charakter kontaktów z dziećmi i współmałżonkiem
bezrobocie to stan przymusowej zależności od innych, co może doprowadzić do zmiany ukształtowanego w ciągu całego życia obrazu własnego siebie i postrzegania relacji z innymi ludźmi
ograniczenia pola kontaktów społecznych i zaburzenia struktury czasu
Fazy bezrobocia
Faza 1 Antycypacja bezrobocia - pobudzenie, zmiany nastroju, niestabilność emocjonalna
Faza 2 Szok po utracie pracy - poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed przyszłością, przygnębienie
Faza 3 Wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm - efekt urlopu, traktowanie sytuacji jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces
Faza 4 Pesymizm i rezygnacja - negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i finansowe
Faza 5 Fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji - poczucie beznadziejności, dążenie do izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych, zainteresowań
Syndromy reakcji na sytuacje bezrobocia:
bezrobotni z dnia na dzień zyskują ogromną ilość czasu wolnego, z którym nie wiedzą co zrobić
bezrobotni zmniejszają swoją aktywność we wszystkich dziedzinach , mniej czytają , mniej się udzielają w życiu rodzinnym, ograniczają się kontakty towarzyskie
czując się gorsi boją się odrzucenia
w przypadku bezrobocia chronicznego często jest niemożliwe przywrócenie jednostki do aktywności zawodowej
narasta poczucie bezradności i fatalizm, zmniejsza się motywacja i umiejętność samodzielnego poszukiwania pracy, zmiany zawodu, czy kwalifikacji
utrata pracy coraz częściej przypisywana jest czynnikom zewnętrznym
bezrobotni nie widzą innego wyjścia jak oczekiwanie na pełnoetatową pracę w zawodzie, który wykonywali
13. METODY pracy społeczno-wychowawczej:
A) M. INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW
Jest to metoda, która to, co jednostkowe, indywidualne w człowieku, jego losie i najbliższym środowisku, podejmuje i rozwija w celu usprawnienia, wzmocnienia i poprawy jego sytuacji życiowej, bądź to traktuje jako źródło wiedzy o zjawiskach szerszych, bardziej uniwersalnych..
Jest to jedna z metod wspierania człowieka w trudnej sytuacji życiowej. Jest to dostosowana do poziomu klienta strategia koordynacji usług, istniejących możliwości i świadczeń, krótkoterminowa, zadaniowo ukierunkowana działalność skoncentrowana na pomocy klientowi w rozwiązaniu problemów dnia codziennego.
Twórca tej metody M.Richmond ,,czym jest praca społeczna z przypadkiem indywidualnym” wysnuła prawidła pracy z jednostką ( zasady ):
1. zasada indywidualizacji -Jednostki ani rodziny nie można traktować wedle jakiejkolwiek reguły ani teorii, ale należy się dokładnie przyjrzeć jej sytuacji życiowej i zbadać wszystkie okoliczności, które stały się powodem szukania pomocy społecznej.
2. Nie można pomagać prędko, bez namysłu, częściowo, ale należy przeprowadzić rozpoznanie warunków życiowych jednostki, jej stosunku do otoczenia.
3. Pracownik socjalny oprócz zdolności wrodzonych musi też posiadać wiedzę nabytą z doświadczeniem i specjalizacją.
Praktyczny i teoretyczny dorobek M. Richmond dał początek klinicznemu spojrzeniu na życiowe problemy człowieka, wprowadził pojęcie diagnozy społecznej oraz nowe narzędzia jej opracowania - wywiad środowiskowy. W pracy z przypadkiem natomiast uwzględniano szeroki kontekst społeczno-środowiskowego i instytucjonalnego funkcjonowania człowieka.
Procedura postępowania pracownika socjalnego, podejmującego trud pracy tą metodą została podzielona na trzy etapy:
1. Opracowanie społecznej diagnozy przypadku (diagnoza środowiskowa),
2. Opracowanie planu postępowania
3. Właściwe prowadzenie przypadku.
Wyróżnia się trzy główne kategorie sytuacji, które wymagają indywidualnej pracy z przypadkiem:
--Wyczerpane zostały indywidualne zasoby sił i możliwości rozwiązania problemu i niezbędna jest pomoc pracownika socjalnego, który byłby w stanie pokierować i pomógł szukać nowych możliwości;
--Osoby o ograniczonych możliwościach umysłowych lub fizycznych nie potrafią często same skorzystać z oferty pomocy socjalnej, nawet, jeśli jest ona w “zasięgu ręki” i tacy ludzie właśnie potrzebują pomocy.
--Najszerszą i najbardziej zróżnicowaną grupą są ludzie pozostający w długotrwałym stresie. Przedłużający się stres prowadzi do niemożności rozwiązania prostych nawet problemów i stanowi cały syndrom zaburzeń funkcjonowania człowieka w społeczeństwie.
Oto zasady, jakich należy przestrzegać przy praktycznym stosowaniu metody indywidualnych przypadków:
Akceptacja, - kiedy pracownik socjalny spotyka się z klientem po raz pierwszy, wówczas najbardziej uwidacznia się ich nierówna pozycja społeczna. Szczególnie ważna staje się wówczas zasada respektowania podopiecznego jako osoby, z wszystkimi jego problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego nieporadności, szacunek dla jego osobistych decyzji i wyborów.
Komunikacja -).)Spotkanie dwóch uczestników procesu pomocy winno służyć nawiązaniu interakcji opartej na jasności precyzji używanych terminów i innych stosowanych symboli. Osoby te maja prawo nie zgadzać się ze sobą w dyskusji, czy też prezentować odmienne preferencje, co do sposobu rozwiązania problemu, lecz muszą nawzajem rozumieć swoje intencje, wypowiedzi, role i przedsięwzięcia.
Indywidualizacja - korzystając z zasobu wiedzy i własnego doświadczenia pracownik socjalny musi zrozumieć nie tylko, w jakim stopniu jego podopieczny, będący w depresji jest podobny do całej klasy ludzi w analogicznej sytuacji, lecz raczej odwrotnie. Pracownik socjalny powinien zastanowić się, co specyficznego jest w sytuacji danego człowieka i jak można mu pomóc ze zrozumieniem całej złożoności jego aktualnej sytuacji życiowej? Jakie wzory zachowań są dominujące w jego relacjach z otoczeniem i jak można je wykorzystać w procesie naprawy? Jakie są jego potrzeby i oczekiwania względem pracownika socjalnego?
Zasada uczestnictwa, - aby podopieczny był w stanie przełamać swą niechęć do aktywności i odzyskać równowagę psychiczną oraz zaangażować wszystkie swoje siły w proces działań korygujących i naprawczych musi od samego początku aktywnie i świadomie uczestniczyć w tym procesie. Problem ten jest uznawany za pierwszy krok postępowania terapeutycznego. Klient musi uznać, że wejście w sytuację terapeutyczną jest jego świadomym wyborem.
Zasada zaufania i poszanowania prywatności - by klient mógł w pełni uczestniczyć w procesie rozwiązywania swoich własnych problemów, musi mieć przekonanie, że wszystkie informacje, jakich udziela w trakcie wywiadów zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek rozwiązania jego problemów i w takim zakresie, w jakim on sobie tego życzy. To, co klient mówi pracownikowi socjalnemu nie może być nigdy przedmiotem dyskusji poza kręgiem zawodowym osób zaangażowanych w proces pomocy.
Zasada samoświadomości - zarówno klient jak i pracownik socjalny posiadają własny system motywacji i oceny zjawisk. Każdy pracownik socjalny spotyka się w swojej codziennej praktyce zawodowej z ogromną liczbą problemów i osób wywodzących się z różnych środowisk kulturowych, prezentujących różne systemy wartości. Trudno w tej sytuacji uniknąć osobistych impulsów, będących efektem własnych doświadczeń i przeżyć. Praktyczna realizacja tej zasady i poczucie odpowiedzialności za los klienta pozwala jednak pracownikowi oddzielić stosunki z podopiecznym, - czyli motywację zawodową - i konieczność służenia pomocą potrzebującemu od osobistych preferencji czy uprzedzeń.
B)M. GRUPOWA,
Wg Aleksandra Kamińskiego metoda grupowa to metoda, w której “ wychowawca
(pracownik socjalny) ma przed sobą zespolony przez wspólne zadanie zbiór osób: wiąże go nie tylko “dialog” z pojedynczymi członkami tej zbiorowości - jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętnościach przewodzenia lub przodowania grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę - stał nie tylko on, ale i członkowie grupy.”
A.Kamiński wyróżnił trzy odmiany metody grupowej:
1. Grupy rozwojowo wychowawcze służą ludziom normalnie funkcjonującym społecznie w takich placówkach jak domy kultury, instytucje edukacyjne, rekreacyjne, organizacje młodzieżowe itp. Grupy te mają wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują się z celami i wartościami grupy.
2. Grupy rewalidacyjne często utożsamiane w pracy socjalnej z metodą grupową w ogóle, stosują pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływań na jednostki społecznie lub fizycznie niedostosowane, celem usprawnienia ich społecznego funkcjonowania. Ten rodzaj pracy u nas organizuje się w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz kulturalno-edukacyjnych nastawionych na profilaktykę niedostosowań społecznych.
3. Grupy psychoterapeutyczne są w praktyce socjalnej i wychowawczej w naszym kraju względną nowością. Służyć mają usprawnianiu społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostek w oparciu o techniki z arsenału psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków. Tego rodzaju praca jest realizowana w poradniach specjalistycznych i placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Charles D. Garvin opiera rozumienie pracy grupowej na stwierdzeniu, że prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Zauważył, że w pracy grupowej należy przestrzegać następujących zasad:
1. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo.
2. W przebiegu procesu grupowego pojawiają się zarówno czynniki korzystne jak i niekorzystne dla realizacji celów jednostkowych. W pracy grupowej należy dążyć do maksymalizacji czynników korzystnych i minimalizacji czynników niekorzystnych oraz uczyć członków tego samego.
3. Należy dążyć do wzmocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jak grupy.
4.Nauczenie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym.
C.Zastrow Dokonał on następującego podziału grup w metodzie pracy grupowej uwzględniając cele grupy:
1. Grupy rekreacyjne - ich celem jest organizacja zajęć dla rozrywki i wyżycia się fizycznego. Placówki dają uczestnikom niewiele więcej niż odpowiednie miejsce i sprzęt. Grupy powstają spontanicznie, często obywają się bez przywództwa.
2. Grupy umiejętności (rekreacyjnych) - Tu celem jest usprawnianie zespołu umiejętności i umożliwienie rozrywki. Grupy mają orientację zadaniową i znacznie większą rolę odgrywa tu instruktor czy trener posiadający przygotowanie zawodowe w danej dziedzinie. Przykłady zajęć to koszykówka, pływanie, golf. Plastyka rzemiosło itp.
3. Grupy socjalizacyjne - w takich grupach bardziej specyficzne cele to: rozwijanie kompetencji interpersonalnych, zwiększenie wiary we własne możliwości, planowanie indywidualnej przyszłości. Przykładami będą tu grupy prowadzące działalność zapobiegawczą wśród młodzieży zagrożonej popadnięciem w przestępczość, grupy w zakładach poprawczych, ośrodkach dla samotnych matek, ośrodkach dla ludzi starszych. Przywódcami takich grup są najczęściej pracownicy socjalni.
4. Grupy terapeutyczne - gromadzą osoby, które mają problemy społeczne lub emocjonalne. Celem ich jest doprowadzenie swoich członków do głębokiego zbadania tych problemów i wypracowania strategii ich rozwiązania. Ogólnie w grupach terapeutycznych wykorzystuje się wiele technik z zakresu psychoterapii.
5. Grupy spotkaniowe, trening wrażliwości - te grupy zapewniają doświadczenie grupowe, dzięki któremu uczestnicy wchodzą w bliskie stosunki interpersonalne z innymi. Takie grupy pomagają każdemu członkowi pogłębić poznanie samego siebie, poznać jak jest odbierany przez innych, poznać innych, a następnie rozwinąć bardziej efektywne sposoby interakcji.
6. Grupy edukacyjne - skupiają się na zdobywaniu wiedzy i uczeniu się bardziej złożonych umiejętności. Przykłady tematów: opieka nad małym dzieckiem, przygotowanie rodziców adopcyjnych itp.
7. Grupy samopomocy - są tworzone głównie przez ludzi i dla ludzi dzielących taki sam problem psychologiczny, społeczny czy zdrowotny. Tu najpełniej wykorzystuje się doświadczenie, uczenie się społeczne i zasadę wzajemnej pomocy właściwą każdej pracy grupowej.
8.Grupy problemowe i decyzyjne - ten typ występuje nie tylko w pracy z podopiecznymi służb socjalnych, ale też w pracy samych służb. W drugim przypadku praca grupowa służy realizacji takich celów jak opracowanie programów praktyki socjalnej, usprawnianie usług placówek itp.
Swojej typologii grup dokonał też Allan Brown. Wyróżnił on grupy ze wzg na cel jaki realizują. I tak w jego typologii mamy grupy zajmujące się: diagnozą indywidualną; indywidualnym wsparciem; indywidualną zmianą; edukacją, informowaniem i uczeniem umiejętności; kompensacją przez zajęcie czasu wolnego; mediacją pomiędzy jednostkami a instytucjami; wsparciem lub zmianą grupową; zmianą w środowisku i zmianą społeczną.
Inną perspektywę na funkcjonowanie grup stwarza typologia K. Heapa. Wyodrębnia on sześć celów pracy grupowej : ulżenie izolacji; wspieranie społecznego uczenia się i dojrzewania; przygotowanie na nadchodzące kryzysy i inne zmiany w życiu; wyjaśnianie i rozwiązywanie problemów indywidualnych, wyjaśnianie i rozwiązywanie problemów w środowisku członków grupy; ułatwienie samopoznania.
Istotą metody grupowej jest wykorzystanie dynamiki właściwej życiu grupy. Uogólniając je można wyodrębnić następujące etapy tworzenia i istnienia grupy:
1. Tworzenie grupy - Na tym etapie ludzie z różnymi oczekiwaniami, potrzebami, dotychczasowymi doświadczeniami społecznymi wkraczają do na ogół nie znanej sobie zbiorowości innych, aby stworzyć grupę. Naturalne zjawiska zachodzące na tym etapie są potrzebne w kształtowaniu się grupy. Najważniejsze z nich to:
a) Nowi uczestnicy szukają poszczególnych jednostek, do których czują sympatię i z którymi mogliby “trzymać”. Ludzie ostrożnie badają jak dalece mogą się zbliżyć z innymi i zaangażować w cele grupowe. Znajdują się też antypatie. Jeśli grupa powstaje z ludzi znajdujących się wcześniej np. w szkole lub innych instytucjach zamkniętych, odtwarzają się w pewnym zakresie wcześniejsze więzi interpersonalne, czasem nawet w postaci podgrup lub klik. To utrudnia integrację.
b) Występować może skłonność uczestników do podporządkowania lub nawet zależności od pracownika prowadzącego grupę, co sprzyja narzucaniu przez niego jego własnej koncepcji celów.
c) Uczestnicy starają się znaleźć dla siebie miejsce w formalnej strukturze grupy. Jednostki ekstrawertywne mogą w tym okresie uzyskać autorytet tylko dlatego, że łatwiej im zabierać głos, a nie dlatego, że wnoszą wartości ważne dla grupy ze względu na jej cele.
Do najważniejszych zadań pracownika socjalnego w tym etapie realizacji metody grupowej należą:
- ułatwienie poznawania się ludzi, stwarzanie od początku okazji do wspólnego działania poszczególnych osób z innymi.
- Wyjaśnienie wyraźnie celu tworzenia grupy z punktu widzenia organizatora placówki oraz przeprowadzenie dyskusji, w której każdy mógłby ujawnić i poznać swoje oczekiwania,
- Przedyskutowanie i ustalenie “prawa” obowiązującego w grupie oraz wzajemnych zobowiązań jakich muszą się podjąć : placówka, pracownik prowadzący grupę i uczestnicy grupy.
- Przedyskutowanie programu i metod pracy, które mogą być użyte , rozważenie co może się stać w następnym spotkaniu,
- Przedstawienie własnej koncepcji swojej roli i sposobów pracy z grupą,
- rozpoczęcie kształtowania norm i wartości grupowych,
- dbanie o to, by wszyscy mogli zaistnieć w grupie i dać poznać innym swe silne strony.
2. Stabilizacja struktury i normy grupy - na tym etapie grupa “ dociera się”. Jest to etap krytyczny dla jej dalszego istnienia i rozwoju. Tu kształtują się sposoby funkcjonowania, które później będą przesądzać o jej efektywności w realizacji celów. Oto najważniejsze zjawiska zachodzące w tym etapie:
a) Poszczególni uczestnicy podejmują działania, które mają im zapewnić pożądane miejsca w strukturze grupy. Żywiołowy przebieg tego etapu najprawdopodobniej zhierarchizuje grupę ze względu na zakres wpływu na innych i nasilenie aktywności w osiąganiu celów własnych i celów grupy,
b) Członkowie grupy pokonawszy początkowe obawy przed odrzuceniem, zaczynają się obawiać o utratę własnej indywidualności. Pojawia się niepewność tego, co jednostka może osiągnąć dzięki grupie i jak grupa może jej pomóc.
c) Reakcje członków na zachowania zgodne czy niezgodne z formalnymi normami w grupie. Funkcjonalne lub niefunkcjonalne względem celów zachowania osób, które posiadają autorytet, kształtują normy faktycznie przestrzegane.
Na tym etapie stosuje się wiele technik, które mają wspomóc realizację celów jakie grupa ma osiągnąć w tym etapie. I tak dla podtrzymania grupy i zwiększenia jej produktywności stosuje się następujące techniki :
- odzwierciedlanie uczuć, zachowania polegające na sygnalizowaniu przez przywódcę jak można rozumieć poszczególne werbalne i niewerbalne działania uczestników.
- Orientowanie na problem przeciwdziałające naturalnej tendencji do szybkiego rozwiązania problemu,
- Supozycje, czyli założenia przyjęte tymczasowo, hipotetyczne sugestie typu “ A cojeśli....?”,
- Upowszechnianie wątpliwości czy uwag jednostkowych w całej grupie,
Dla nauczania pożądanych zachowań stosuje się takie techniki jak modelowanie, kształtowanie czy trenowanie. Techniką ułatwiające zmierzenie się z trudnością, czasem paraliżującym grupę problemem jest technika parcjalizacji i uniwersalizacji problemu, która polega na uświadomieniu sobie, że skomplikowane problemy da się zazwyczaj rozwiązać “ po kawałku”. Techniką grupotwórczą jest także utrwalanie wszelkich efektów działalności grupy na piśmie (spisywanie planów, pomysłów, decyzji, procesów rozwiązywania itp.). Natomiast przy rozwiązywaniu wewnętrznych problemów grup, zwłaszcza terapeutycznych są techniki inscenizacyjne tj. psychodrama, socjodrama, itp.
3. Realizacja celu grupowego - na tym etapie grupa staje się demokratycznym mikroświatem. Ten termin wyraża istotę grupy doskonałej , takiej która jest samorządna i działa na zasadzie odpowiedzialnej autonomii. Jest w pełni zdolna do wytworzenia środków i ustalenia granic swoich własnych zmian.
4. Ocena efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu grupy - ocenę efektów należy przeprowadzać nie tylko w dyskusjach ale też na papierze, przez kwestionariusze, opinie uczestników itp. Ta ocena powinna uwzględniać aspekty funkcjonowania grupy i pracownika istotne z punktu widzenia celów oraz zaawansowanie w osiąganie celów. Zakres i wyniki oceny powinny być przedyskutowane z uczestnikami grupy. W efektywnej grupie wytwarzają się silne więzi emocjonalne, które potem trudno rozerwać. Powstać też może uzależnienie od grupy i lęk przed jej utratą. Prowadzący grupę powinien na to przygotować uczestników. Uświadomić im czego dokonała grupa, co osiągnęli osobiście, wzmacniać ich przed opuszczeniem grupy, pozostawić w pamięci doświadczenia korzystne dla funkcjonowania w ich rzeczywistym otoczeniu.
3. M. PRACY ŚRODOWISKOWEJ
Istota środowiskowego oddziaływania polega na tym, że jego cele, mechanizmy i środki wychodzą z oceny warunków życia. Przedmiotem manipulacji i działalności naprawczej są jednak szerokie i liczne zespoły czynników środowiska.
Kamieński wyróżnia wąskie i szerokie rozumienie pojęcia metody środowiskowej:
-- w wąskim znaczeniu-->, gdy użytek głównie pomocy socjalnej uruchamiany jakąś akcją cykliczną lub stałą. W wąskim sensie z metodą środowiskową mamy do czynienia, gdy przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna, np. ludzie starzy, wąski sens metody środowiskowej występuje też, gdy działania środowiskowe prowadzone są przez jedną grupę osób lub jedną instytucję.
Szeroki sens metody środowiskowej - całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego problemów, kompleksowy system działań, podejmowanie pracy x intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk. Chodzi tu o dominację pozytywnego sensu aktywności społecznej ratownictwo, usuwanie zagrożeń.
Użycie określenia pozytywny i negatywny sens działalności społecznej w tym wypadku umowne.
Zasadniczym celem organizowania środowiska jest wspomaganie rozwoju. Pojęcie to odnosi się i do osób, jak i do warunków, w jakim one żyją.
Wtórne cele organizacji środowiska to - cele opiekuńcze oraz wyrównywanie braków, czyli kompensacja
Warunkiem powodzenia i skuteczności organizowania środowiska jest rozbudzenie sił społecznych, czyli ochotniczych organizatorów życia społecznego.
Metoda organizowania środowiska jest wiele efektywniejsza, jeśli jest realizowana wg określonych reguł i towarzyszą jej określone warunki. Schemat postępowania w metodzie środowiskowej jest zbliżony do innych metod pracy socjalnej i wychowawczej, ale angażuje większe środki i siły
Praca opiekuńczo wychowawcza nakierunkowana na dzieci i młodzież rozszerzona na pracę społeczną ze społecznością lokalną. Na użytek takiej terytorialnej wspólnoty schemat postępowania organizacyjnego przedstawia się następująco:
1etap - diagnoza; -- 2etap- organizowanie zespołu i pacy, 3etap- planowanie i koordynacja działań opiekuńczo - wspomagająco- rozwojowych, 4etap - inspiracja i umacnianie zespołu oraz poszczególnych jego ogniw,5etap - systematyczne ulepszanie, poprawienie warunków życia - eliminacja uciążliwości publicznych, - ratownictwo i opieka, -- 6etap - kontrola i doskonalenie stała uwaga i rejestracja zjawisk, potrzeb, ocena możliwości, kreowanie nowych koncepcji i rozwiązań.
2 podstawowe warunki organizacji środowiska dla celów społecznych:
- istnienie sił społecznych ochotnicy, nieprofesjonalni organizatorzy - wychowawcy,
- zaangażowanie organizacji społeczności lokalnej, przedstawicieli wszystkich jej grup.
13.Zjawisko czasu wolnego
"czas wolny to czas przeznaczony na wszelkie zajęcia, jakim może się oddawać jednostka z własnej ochoty, bądź dla wypoczynku, bądź dla rozrywki, bądź dla rozwijania swych wiadomości lub dla bezinteresownego kształcenia się, dobrowolnego udziału w życiu społecznym poza obowiązkami zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi".
Najważniejszymi wyznacznikami czasu wolnego dziecka są:
-czas przeznaczony na drogę do szkoły i z powrotem,
-praca w szkole ,
-warunki materialne rodziców i kulturowe środowiska domowego,
-nauka w domu,
-pomoc w gospodarstwie domowym,
-sen, posiłki,
-szkoła, placówki wychowania pozaszkolnego.
Główne rodzaje zajęć prowadzanych w czasie wolnym:
-zajęcia rozrywkowo-towarzyskie
-zajęcia z dziedziny kultury i sztuki
-zajęcia związane z techniką i rzemiosłem
-relaksacja ruchowa
-zajęcia poznawcze
-uczestniczenie z życiu społeczno-kulturowym
KLASYFIKACJA: FORM, SPOSOBÓW, WZORÓW WYKORZYSTANIA CZASU WOLNEGO
Klasyfikacja form spędzania czasu wolnego wg. Przecławskiego
Indywidualne
rodzinne
grupowa nieinstytucjonalna np. w grupie nieformalnej
grupowa instytucjonalna np. w grupie formalnej
Im dziecko starsze tym silniejsza staje się tendencja do spędzania czasu wolnego
w grupie nieformalnej
Klasyfikacja wg. Kamińskiego
Wspólna forma - wspólne rozmowy, przeżywania, łączą nas zainteresowania, cechy
Razem - obok siebie fizycznie np. w kinie, łączy nas tylko taka sama treść
Samotnie - człowiek nie ma realnych szans na bycie z innymi, pustka
Klasyfikacja sposobów spędzania czasu wolnego:
Sposoby związane z dobrowolnie przyjętymi na siebie obowiązkami - nauka języka obcego, tańca
Sposoby, które łączą się z aktywnością podmiotu w różnych dziedzinach: artystycznych, turystycznych
Sposoby związane z uczestnictwem kultur:
masowej - odbiór treści przekazywanych przez środki masowego przekazu
wyższej - teatr, kino
4. Sposoby związane z uczestnictwem w życiu społecznym: przebywanie
z kolegami, spacery, zabawy towarzyskie, oglądanie imprez sportowych
5. Sposoby związane z rozwijaniem własnych zainteresowań: hobby, bierny
wypoczynek
Sposoby zachowania o charakterze patologicznym np. nałogi, przestępczość
Klasyfikacja wzorów spędzania czasu wolnego wg. Przecławskiego:
O pewnych wzorach młodzieży w czasie wolnym możemy mówić przyjmując za
punkt wyjścia zasadę akceptowania określonego systemu wartości.
Wzór intelektualny - np. uczestnictwo w kulturze, w kołach naukowych, olimpiadach.
Społeczny - działania na rzecz innego człowieka, wolontariat
Artystyczny - np. malarstwo, amatorska twórczość,
Kulturalny - udział w kulturze masowej lub wyższej
Sportowy - uprawianie sportu
Turystyczny - uprawianie turystyki górskiej, morskiej itp.
Ludyczno - zabawowy - dyskoteki. Imprezy
3 główne kierunki dotychczasowych badań nad czasem wolnym:
Budżet czasu wolnego:
cel badań - ilościowe określenie tego czasu w różnych środowiskach oraz czynników, które powodują zróżnicowanie budżet czasu wolnego
analiza badań wskazuje na zróżnicowanie w zakresie ilości tego czasu jaką dysponują dzieci i młodzież w różnych środowiskach.
Budżet uwarunkowany jest czynnikami:
nauka szkolna i domowa
praca w gospodarstwie rolnym
zatrudnienie rodziców poza rolnictwem
charakter pracy zawodowej rodziców
kultura środowiska rodzinnego
liczba rodzeństwa
odległość od szkoły
pora roku, płeć
Badania nad treścią (wykorzystaniem) czasu wolnego:
cel: uzyskiwanie inf. na temat różnych zachowań w czasie wolnym, ulubionych form aktywności dzieci, motywacji, potrzeb, zainteresowań.
treść czasu wolnego jest zdeterminowana przez: dostępność, różnorodność, bogactwo instytucji wychowania pozaszkolnego, placówek udostępniających kulturę i sztukę, możliwości szkoły i rodziny w zakresie organizacji czasu wolnego
wniosek: czas wolny jest wykorzystywany w sposób b. ubogi, nieciekawy, monotonny, głównie TV.
Badania nad organizacją czasu wolnego
cel: badanie roli i możliwości różnych środowisk, instytucji w organizacji czasu, rola placówek opiekuńczych, środowiska lokalnego, stowarzyszeń, szkoły;
Wyniki: udział szkół w organizacji czasu jest niewielki, rodzina nie rozumie problemu czasu wolnego
12. Istota problemu ubóstwa
ubóstwo- brak dostatecznych środków materialnych do życia, jako bieda, niedostatek;
- stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny lub grupy społecznej
rodzaje ubóstwa:
1). Względne ( absolutne)-uwzględniane jest tu kryterium warunków materialnych nie zapewniających zaspokojenia minimalnych potrzeb człowieka
- w węższym znaczeniu ozn. Stan niezaspokojenia minimalnych biologicznych potrzeb organizmu ludzkiego
Rozróżniamy dwa ujęcia rozumienia ubóstwa.
-Pojmowanie absolutne( bezwzględne)dotyczy stany niezaspokojenia podstawowych potrzeb biologicznych lub stan niezaspokojenia takich potrzeb które są uznawane za minimum biologiczne w danym społeczeństwie i czasie.
-W ujęciu względnym związane jest z rozpiętością w ogólnym poziomie życia danego społeczeństwa. rozumiemy ubóstwo jako naruszenie zasad sprawiedliwości społecznej przez istnienie nadmiernego dystansu pomiędzy poziomem życia poszczególnych grup ludności.Wprawdzie potrzeby podstawowe są zaspokojone, ale żyją na poziomie znacznie niższym niż przeciętny w danym społeczeństwie.
Możemy wyróżnić trzy kategorie ubóstwa, ze względu na przyczyny, które je zapoczątkowały.
- Losowe spowodowane zdarzeniami niezależnymi od woli człowieka. Należą do nich wypadki, choroby lub klęski żywiołowe.
-Ubóstwo subiektywne powstałe na skutek czynników takich jak mała bądź całkowity brak zaradności i aktywności ludzi, niskie kwalifikacje, słabe wykształcenie, niechęć do wykonywanej pracy czy uzależnienie od zasiłków i pomocy społecznej, a także różne patologie społeczne np. narkomania, alkoholizm.
- ubóstwo strukturalne, wynikające z zewnętrznych przyczyn gospodarczych. Chodzi tu głównie o postępujące bezrobocie, niskie wynagrodzenia, polaryzację dochodów, wysokie ceny.
Teorie dotyczące przyczyn ubóstwa wg Schillera:
1.)Teoria skażonych charakterów - te które tkwią w indywidualnych cechach człowieka, jego zdolnościach, charakterze i postawie życiowejwskazuje na to, iż jest ono wynikiem indywidualnych wad, ułomności, defektów. Inna teoria wskazuje na fakt, iż ubożenie społeczeństwa pozostaje poza kontrolą jednostki. Bieda wynika z nierównego dostępu do szkół czy miejsc pracy.
2.)Teoria Wielkiego Brata obciąża za ubożenie rząd niszczący bodźce do umacniania niezależności ekonomicznej rodziny. Wskazuje ona na istnienie nieodpowiedniej polityki podatkowej (zbyt wysokie podatki), a także niewłaściwą politykę społeczną powodującą przyzwyczajanie się do życia z zasiłku. Wynika to ze slabej bądź albo nieskutecznej polityki państwa, prowadzonej metodami nie motywującymi do aktywności, pozwalającej na wychodzenie z ubóstwa.
3.) Teoria ograniczonych możliwości mówi, że ubożenie społeczeństwa jest rezultatem sił pozostających poza kontrolą jednostki. Uwarunkowane jest czynnikami zewnętrznymi, niezależnymi od jednostki, np. pochodzeniem, przebiegiem procesów ekonomicznych (recesja, bezrobocie) miejscem zamieszkania itp. Biedni są biedni dlatego, że nie mają równego dostępu do szkół , miejsc pracy. Powoduje to również dyskryminacja w zarabianiu ze względu na płeć, niesprawiedliwościami podziału ,kolor skóry oraz dlatego, że rząd nie obdarza ich sprawiedliwie przywilejami, subwencjami
Teorie dotyczące przyczyn ubóstwa wg Gildera:
1.)Praca- ubodzy pracują mniej i z mniejszym zaangażowaniem niż inne warstwy społeczeństwa; akceptują zapomogę jako trwałego sposobu życia i powstanie subkultury dobroczynności, nie mają skłonności do oszczędzania, planowania, racjonalizacji wydatków, najchętniej wybierają oni czas wolny i nieróbstwo(dostają zasiłki)
2.)Rodzina- rozkład tradycyjnego monogamicznego małżeństwa i osłabienie roli mężczyzny jako głowy rodziny; gdy mężczyzna nie ponosi odpowiedzialności za rodzinę , wtedy wykazuje większą skłonność do picia , przestępstw, nadmiernie rozwinięty system opiekuńczy państwa załamuje tradycyjny model rodziny
3.)Wiara- upadek ducha pracy i przedsiębiorczości, niepowodzenia, frustracje, nie wierzą w przyszłość
Według Gildera do upadku wiary, rodziny i pracy , a tym samym do poszerzenia się sfery ubóstwa przyczynia się w dużym stopniu nadmiernie rozwinięty system opiekuńczy państwa.
Przyczyny ubóstwa w Polsce:
Katastrofalna sytuacja mieszkaniowa w Polsce
Państwowy mechanizm alokacji dochodów
Splot indywidualnych syt. życiowych: występowanie alkoholizmu w rodzinie, wielodzietność, przeludnienie mieszkań lub wynajmowanie na rynku, podeszły wiek i emerytura starego portfela, inwalidztwo, pozostawanie w kręgu subkultury ludzi ubogich
Niedożywienie, dezorganizacja życia rodziny,
System penitencjarny-tworzył zamknięte enklawy ubóstwa i przestępczości
Kierunki walki z ubóstwem w krajach UE:
Oświata - kształcenie zawodowe; szkoła podst. musi stwarzać dziecku warunki do umacniania dążenia do sukcesu i pracy
Komunikacja- stworzenie warunków korzystnej komunikacji społecznej i informacji z udziałem ludzi ubogich
Gwarantowane dochody najniższe, które powiązane są z zawodowym, i społecznym powrotem do społeczeństwa
Samopomoc i praca w środowisku- przezwyciężanie biedy o własnych siłach
Przykłady działań środowiskowych w walce z ubóstwem:
Projekt parasola: mieszkańcy wraz z pracodawcami, politykami i organizacjami związkowymi decydują co jest dobre dla danej społeczności lokalnej i następnie zaczynają swój plan egzekwować. Góra tworzy plan przekazywany w dół.
Projekt korzeni trawy: pomysły rozwijają się na dole podczas współpracy mieszkańców danego terenu z urzędnikami i pracownikami środowiskowymi.
Odpowiedzialność i realizacja spoczywają na całej społeczności, która ma siłę działania i głęboką chęć zorganizowania się.
Głównymi miernikami biedy są:(linie ubóstwa)-
,-stopa ubóstwa, będąca procentem społeczeństwa, który żyje poniżej linii minimalnych dochodów; jej głębokość, czyli położenie osób ubogich względem linii ubóstwa; zasięg tj. przestrzenne występowanie.
- minimum socjalne. Stanowi kategorię mierzącą koszty utrzymania gospodarstw domowych, uwzględniając podstawowe potrzeby bytowo- konsumpcyjne. Stosuje się tutaj pojęcie koszyka minimum socjalnego, które ma wyznaczyć granice wydatków gospodarstw domowych, powyżej której można mówić o godziwym poziomie życia. Znajdują się w nim dobra służące zaspokojeniu potrzeb egzystencjonalnych (żywność, odzież, obuwie, mieszkanie, ochrona zdrowia, higiena), do wykonywania pracy (transport lokalny i łączność), kształceniu (oświata i wychowywanie dzieci), a także utrzymywania więzi rodzinnych i towarzyskich, oraz uczestnictwa w kulturze(kulture, sport, wypoczynek). Obszar ubóstwa rozciąga się pomiędzy granicznymi kategoriami minimum egzystencji i minimum socjalnego.
- minimum egzystencji. Jest to dolne kryterium, w którym zakres i poziom zaspokojenia potrzeb wyznacza granica, poniżej której występuje biologiczne zagrożenie życia i rozwoju psychofizycznego człowieka. W koszyku tego minimum zawierają się jedynie wydatki pozwalające na przeżycie z pominięciem innych potrzeb. Poniżej tego poziomu występuje biologiczne zagrożenie życia, jest miarą ubóstwa bezwzględnego
- pojęcie linii ubóstwa relatywnego, jest to pojęcie statystyczne. Istotny jest tu ogólny poziom życia w danym kraju, więc wartość realna tej linii ulega zmianie wraz ze zmianą przeciętnego poziomu życia.Za ubogie uważa się osoby, które osiągają 40%, 50% lub 60% przeciętnego dochodu. będące odsetkiem osób, żyjących poniżej 50% poziomu średnich miesięcznych wydatków gospodarstwa domowego. Definicja ta uznaje względność ubóstwa, a z drugiej strony wskazuje na nierówności jako główny wyznacznik ubóstwa.
-Pojęcie ustawowej granicy ubóstwa wyznacza ustawa o pomocy społecznej, ustalając pewnąkwotę,która ją stanowi. Jest ona czysto umowna, z pewnym odniesieniem do ostatnio obowiązującej wartości progowej (w sytuacji waloryzacji). Obecnie próg dochodowy to około 20% przeciętnego wynagrodzenia
1