I poziom piramidy - to produkty zbożowe oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego. Do niedawna uważany za przyczynę wszelkiego zła tłuszcz, został zastąpiony przez węglowodany - białe pieczywo i biały ryż. Cóż się jednak okazało, że zamiast chudnąć przybieramy na wadze. Dlaczego? Ponieważ podstawą naszej wysokowęglowodanowej diety były węglowodany w formie oczyszczonej, błyskawicznie trawione, następnie zamieniane w glukozę, a potem w tkankę tłuszczową.
Dlatego podstawą nowej piramidy zdrowia są produkty zbożowe pełnoziarniste. Zawierają one bardzo ważny błonnik pokarmowy regulujący pracę przewodu pokarmowego oraz minerały (żelazo, magnez, cynk, miedź, fosfor, potas) i witaminy (A, C, E). Zastępujemy zatem białe, "nadmuchane" bułeczki pełnoziarnistym chlebem, biały ryż - brązowym, wprowadzamy na talerze gruboziarniste kasze - jaglana, gryczana. Im mniej przetworzone produkty tym lepiej dla naszego zdrowia.
Obok produktów zbożowych pełnoziarnistych podstawę naszego żywienia winny stanowić UWAGA! tłuszcze roślinne - są to tzw tłuszcze nienasycone - oliwa z oliwek, olej rzepakowy, słonecznikowy, kukurydziany, sojowy nie tylko nie szkodzą ,ale redukują we krwi poziom "złego", a podnoszą poziom "dobrego" cholesterolu. Podobnie działa margaryna miękka produkowana z olejów roślinnych (nie utwardzana! - w trakcie utwardzania powstają szkodliwe tłuszcze trans).
Ograniczamy zatem tłuszcze nasycone - pochodzenia zwierzęcego: masło, wysokoprocentowe śmietany, słoniny, smalec itd.
II poziom piramidy stanowią warzywa i owoce. Mają niską wartość energetyczną ze względu na dużą zawartość wody, są głównym źródłem witaminy C oraz karotenów przekształcanych w organizmie w wit.A, soli mineralnych, zawierają również błonnik pokarmowy oraz pektyny regulujące poziom cukru i cholesterolu we krwi.
Zaleca się 4 porcje warzyw w ciągu dnia. Owoce spożywamy w ilości 3 porcji dziennie. Owoce i warzywa najzdrowiej jest spożywać na surowo lub w postaci mrożonek, które mają niewiele mniejszą wartość odżywczą.
III poziom piramidy - i ważne miejsce w naszym żywieniu winny stanowić nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soczewica, soja):
- są bogate w białko o dobrym składzie aminokwasów
- są dobrym źródłem witamin z grupy B i kwasu foliowego, a także składników mineralnych
- są dobrym źródłem błonnika soja jest bardzo dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych ale są też ciężkostrawne, a produkty ich rozpadu są wzdymające
- zaleca się ich 2 - 3 porcje dziennie.
IV poziom piramidy zdrowia - nabiał, białe mięso, jajka.
Mleko i jego przetwory spełniają bardzo ważna rolę w żywieniu człowieka (głównie dzieci i młodzieży), białko mleka ma wysoką wartość biologiczną, a tłuszcz jest łatwo przyswajalny, dostarcza witamin z grupy B oraz A, D, C oraz żelazo i wapń.
Ważną rolę odgrywa białe mięso (drobiowe), zalecane jest zwłaszcza mięso ryb - najlepiej przyswajalne przez organizm ryby morskie są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych i jodu.
Jajka - są wartościowym produktem spożywczym, zawierają białko o wzorcowym składzie aminokwasów egzogennych, witaminy B, A, selen, żelazo, fosfor, żółtko jaja obfituje w cholesterol.
W menu stosujemy zasadę: albo ryba, albo filet albo jajko, nie wszystko na raz jednego dnia.
V poziom piramidy - stanowi białe pieczywo i czerwone mięso.
Unikamy w jadłospisie wysoko oczyszczonych węglowodanów - białego pieczywa, makaronów z białej mąki, białego ryżu, drastycznie ograniczamy czerwone mięso - ciężkostrawne i miażdżycorodne.
VI poziom - słodycze poza dostarczaniem energii nie wnoszą żadnych innych wartości odżywczych - są źródłem "pustych kalorii" szczególnie przyczyniają się do otyłości i chorób cywilizacyjnych. Najlepiej nie jadać ich w ogóle, a jeśli już to jak najmniej!
Błędy żywieniowe
Do podstawowych błędów żywieniowych (jak wynika ze statystyk, ale również szeregu ankiet jakie przeprowadzili słuchacze naszej szkoły wśród dzieci i młodzieży naszego regionu w ramach prowadzonych edukacji żywieniowych) należy:
dostarczanie do organizmu tzw. "pustych kalorii" spowodowane nadmiernym spożyciem słodyczy (zastępowanie nimi podstawowych posiłków lub podjadanie pomiędzy posiłkami),
spożywanie produktów typu fast food (dostarczających dużej ilości kalorii, a także niekorzystnych dla zdrowia NKT),
wypijanie w nadmiernej ilości kolorowych wód gazowanych
spożywanie posiłków o zbyt niskiej zawartości energii - dotyczy to głównie dziewcząt, które podejmują próby odchudzania, co może doprowadzić do wyniszczenia, anemii, w skrajnych przypadkach nawet anoreksji
u młodych chłopców pojawia się problem spożywania posiłków zbyt kalorycznych wynikający z błędnego przekonania, że w ten sposób staną się bardziej męscy - prowadzi to do nadwagi
zbyt małe spożycie mleka i jego przetworów, co jest powodem zaburzeń wzrostu kośćca
zbyt małe spożycie warzyw i owoców prowadzi do niedoboru witamin i minerałów, w tym witamin antyoksydacyjnych tzw. "zamiataczy" wolnych rodników
nadmierne spożycie soli wynikające chociażby ze zbyt pochopnego sięgania po produkty typu chipsy, produkty z grupy żywności wygodnej np. gorące kubki lub inne
pomijanie śniadania
objadanie się na noc (zbyt obfite i ciężkostrawne kolacje)
jedzenie nieregularne, w pośpiechu, zbyt duże przerwy między posiłkami
odżywianie jednostronne, nie urozmaicone.
Skutki błędów żywieniowych
Doraźne:
złe samopoczucie
obniżenie nastroju zmęczenie,
znużenie
osłabienie witalności
spadek sprawności fizycznej i intelektualnej
bóle głowy
niestrawność
bóle brzucha
wzdęcia
zatrucia pokarmowe
Odległe:
niedowaga i wyniszczenie organizmu
nadwaga i otyłość
anemia
schorzenia przewodu pokarmowego (nieżyty żołądkowe, kamica żółciowa, zaburzenia wchłaniania)
miażdżyca naczyń krwionośnych i jej powikłania
choroby serca
nowotwory
krzywica
osteoporoza
anoreksja
bulimia
Złota karta prawidłowego żywienia
(ustalona przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej oraz 11 towarzystw naukowych)
Aby być zdrowym, należy codziennie spożyć:
Co najmniej 3 posiłki (optymalnie 4 -5 posiłków) umiarkowanej wielkości - w tym koniecznie śniadanie
W każdym posiłku produkty zbożowe, takie jak: ciemne pieczywo, płatki, kasze, makarony albo ziemniaki (w ilości umiarkowanej)
Warzywa i owoce (mogą być mrożone) do każdego posiłku, a także między posiłkami
Co najmniej 2 pełne szklanki mleka (najlepiej chudego) albo tyle samo kefiru lub jogurtu oraz 1-2 plasterki sera
Jedną porcję (do wyboru): ryby, drobiu, grochu, fasoli, innego mięsa np. (cielęcina)
Jedną łyżkę stołową oleju lub oliwy oraz nie więcej niż 2 łyżeczki margaryny miękkiej
Wodę mineralną oraz naturalne soki z owoców i warzyw (nie mniej niż 1 litr)
Staraj się unikać:
nadmiaru soli, cukru i alkoholu.