1. GENEZA TEORII WYCHOWANIA

Obok dydaktyki zajmuje centralną pozycję wśród nauk pedagogicznych.

Rozwijała się od czasów najdawniejszych. Jest subdyscypliną pedagogiczną obok dydaktyki. Nie posiada łacińskiej czy greckiej nazwy.

Subdyscypliny pedagogiczne są powiązane z teorią wychowania. Pedagogika opiekuńcza jest odmianą teorii wychowania odnoszącą się do pewnej kategorii ludzi wymagających zaspokojenia własnych potrzeb przez inne osoby.

W 1912 r.-pisma Herbarta- pedagogika opiekuńcza jako teoria wychowania pojawiła się. Po wojnie pojawił się termin teoria wychowania wypierając termin pedagogika ogólna.. Jest powiązana z wieloma naukami (teologia wychowania, aksjologia wychowania, antropologia filozoficzna, psychologia- wiedza o rozwoju człowieka, socjologia- wpływ społeczeństwa na rozwój jednostki.)

2. PRZEDMIOT TEORII WYCHOWANIA (SOŚNICKI)

Przedmiotem wychowania są wszelkie świadome akty wychowawcze, ich uwarunkowania, przebieg i skutki.

Teoria wychowania zajmuje się badaniem procesów wychowawczych a mianowicie:

1 procesem wychowania

2 uwarunkowaniami procesu wychowania

3 przebiegiem tego procesu

4 skutkami procesu wychowania

Przedmiotem badań teorii wychowania jest też usystematyzowana, spójna, uporządkowana

wiedza o wychowaniu, jego celach, treściach, metodach, formach, środkach i

uwarunkowaniach, relacje zachodzące pomiędzy wychowawcą i wychowankiem,

sposoby, możliwości wspierania rozwoju różnych funkcji w celu rozwoju pełni

osobowości.

3. STATUS NAUKOWY TEORII WYCHOWANIA

Jest ciężki do określenia.

-brak precyzyjnego przedmiotu badań i obszaru badań

-brak aparatury pojęciowej

-brak meto gromadzenia informacji o zjawiskach społecznych

-nazwa nieadekwatna do obszaru zainteresowania, nie prezentuje jednej ale wiele teorii

-wykorzystuje wyniki badań wielu różnych nauk społecznych (psychologii i socjologii)

-teoria wychowania nie jest ujednolicona tak jak np. matematyka.

-F. Znaniecki uważa, że nie istnieje taka dziedzina nauki jak teoria wychowania gdyż zjawiska jakie bada można w całości wyjaśnić na gruncie innych nauk społecznych

4. ORIENTACJE BADAWCZE W TEORII WYCHOWANIA

Orientacja badawcza - oznacza koncentracje na jakimś kierunku poszukiwania. Badacz też eliminuje dane, które przesłaniają nam ów kierunek. Orientacja badawcza, może wypływać z udokumentowanych wyników badań empirycznych tym zakresie oraz tradycji lub może być inspirowana intuicją badawczą. Pozwala na stosowanie różnych metod gromadzenia informacji. Zawierają elementy na wykorzystanie różnych metod, nakreślają kierunki badań.

(Na początku) Paradygmat- wyraźnie wyodrębniony, spośród innych sposobów formułowania problemów badawczych, ustalenie zakresu badanego zjawiska.

Mikrodygmat- obejmuje tylko część nauk społecznych w pewnym okresie czasu.

(potem) Szkoła naukowa- osoby podejmujące różne zagadnienia badawcze z obszaru jednej nauki, lecz pojęcie to było zbyt wąskie

(teraz) orientacja badawcza-szersze niż pojęcie szkoły naukowej, wskazuje jedynie ogólne kierunki poszukiwań, zezwala na gromadzenie informacji za pomocą różnych metod.

5. POJĘCIE SOCJALIZACJI (PIERWOTNA, WTÓRNA) MECHANIZMY SOCJALIZACYJNE

Socjalizacja- wpływ społeczny na jednostkę, który prowadzi do uzyskania kompetencji do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Oddziaływania indywidualne i grupowych w relacjach bezpośrednich, albo za pośrednictwem wytworów ich pracy, dokonywany w instytucjach społecznych, grupach formalnych lub nie formalnych

Socjalizacja jest procesem wywierania wpływu na jednostkę przez mniej lub bardziej kompetentnych członków społeczeństwa. Przez co osoba nabiera kompetencji do życia w społeczeństwie.(Górniewicz)

Socjalizacja powoduje zmianę zachowań ludzkich.

Socjalizacja- uspołecznienie. (S. Kowalski)

Socjalizacja pierwotna jest pierwszą socjalizacją, która jednostka przechodzi w dzieciństwie i z której pomocą staje się członkiem społeczeństwa. Ważniejsza dla jednostki jest socjalizacja pierwotna, Socjalizacja pierwotna wiąże się nie tylko z uczeniem czysto poznawczym. Dokonuje się ona w atmosferze o wysokim ładunku emocjonalnym.

Socjalizacja wtórną jest każdy następny proces, który wprowadza jednostkę, mającą już za sobą socjalizację pierwotną, w nowy sektor obiektywnego świata jego społeczeństwa.. Socjalizacja wtórna jest internalizacją subświatów instytucjonalnych czy też wyrastających z instytucji. Dlatego jej zakres i charakter są zdeterminowane złożonością podziału pracy i towarzyszącym mu podziałem wiedzy. Socjalizacja wtórna polega na nabyciu wiedzy związanej z rolami, które pośrednio lub bezpośrednio wywodzą się z podziału pracy.

Mechanizmy socjalizacyjne

Są to czynniki społeczne i psychiczne przyczyniające się do nabywania i utrwalania określonych zachowań społecznych jednostki. Kowalski wymienia takie jak;

1. pełnione role społeczne

2. odruchy warunkowe i kanalizacja

3. motywy i aspiracje

4. identyfikacja i internalizacja.

pełnione role społeczne- wyznacza jednostce pozycje w strukturze grupy, określa uprawnienia oraz obowiązki jakie musi wypełniać.

Odruch warunkowy- powstaje na bazie popędu i skojarzonego z nim bodźca, tworzy się mechanizm, który warunkuje popędowe formy zachowania przystosowując je do wymagań grupy społecznej, powoduje odroczenie pierwotnych popędów, odruchów organizmu. Np. matka z butelką kojarzy nam się z czymś dobrym.

Kanalizacja- społeczeństwo determinuje sposoby zaspokajania potrzeb przez jednostkę. Osoba stosuje jeden albo kilka sposobów oraz je przyswaja, grupa wywiera silny nacisk na jednostkę w doborze sposobów i nie daje jej dużego wyboru.

Motywem- nazywa się czynnik popychający ludzi do działania, człowiek wybiera sobie cel i do niego dąży. Początkowo są to potrzeby fizjologiczne a następnie potrzeby mające charakter społeczny.

Aspiracje społeczne- nadbudowane są na motywami, również angażują człowieka do realizacji określonych celów. Na ogół są odległe a droga do nich trudna.

Motywy i aspiracje pojawiają się później i są związane z rozwojem zainteresowań jednostki, jej pragnieniami i dążeniami.

Identyfikacja- jest stosunkiem jednostki wobec grupy

Internalizacja- reakcja na reprezentowane przez grupę wartości.

Identyfikacja i internalizacja opierają się na bezpośrednim zaspokajaniu potrzeb, jak warunkowanie i kanalizacja czy zaspokajaniu własnych pragnień jak motywy i aspiracje, ale przy bezpośrednim kontakcie jednostki z grupą.

Mechanizmy te prowadzą do uspołecznienia jednostki, czyli nabywania przez nią dojrzałości społecznej.

6. ISTOTA WYCHOWANIA

I Określenie istoty wychowania jest trudne ponieważ:

• składa się ono z wielu elementów (działań, procesów) w jakimś stopniu nie powtarzalnych, niewspółmiernie złożonych- tak jak nie można wyróżnić istoty człowieka w jednej formule, tak i nie można w jednym zdaniu zawrzeć całej skomplikowanej istoty wychowania.

• Analizując pojęcie i proces wychowania trzeba zbadać zależności wewnątrz i na zewnątrz tego procesu, różnorodne stany nawzajem się przenikające, nie zawsze dostępne poznaniu zmysłowemu.

• W badaniu procesów wychowania (Znaniecki) trzeba uwzględnić tak zwany współczynnik humanistyczny, bowiem w odróżnieniu faktów przyrodniczych jest ono zawsze czymś- procesem.

• Synonimiczność pojęć utrudnia analizę i precyzję definicyjną.

II. H. Radlińska- podkreśla, że wychowanie należy analizować z różnych punktów widzenia:

1. z zewnątrz- może być wychowanie jako świadoma czynność kształtująca uczestników

2. z góry- od strony ideałów

3. od środka- z kręgu pracy wychowawczej skierowanej na osobowość, jej rozwój

III. S. Kunowski- wyróżnia 4 definicje, ujęcia wychowania.

1. definicje prakseologiczne wychowania- które zwracają uwagę na celowe działanie wychowawców na wychowanków. (wychowanie jest planowym działaniem na jeszcze dające się kształtować życie innych)

2. definicje ewolucyjne- które podkreślają, że istotą wychowania jest swobodny rozwój dziecka. (wychowanie jest procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku, wychowanie jest wielokrotne i trwające bardzo długo)

3. definicje sytuacyjne wychowania- które koncentrują się na warunkach i bodźcach przyczyniających się do realizowania wychowania (wychowanie to przygotowanie do życia przez życie )

4. definicje adaptacyjne wychowania- które zwracają uwagę na wytwory osiągane skutki działania wychowawczego (wychowanie polega na przysposobieniu wychowanka do pełnoprawnego członkostwa w grupie społecznej)

7. SOJALIZACJA- WYCHOWANIE- SAMOWYCHOWANIE

Wychowanie-

Wg. Górniewicza : wychowanie to ukierunkowana socjalizacja .

Wg. A. Gurycka : to układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych , mających na celu dostarczenie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania zamierzonej, względnie trwałej zmiany w jego osobowości .

- 20% wychowanie.

- Są to wyłącznie pożądane postawy, wpływy które mają służyć pozytywnie człowiekowi.

- Wychowanie jest organizowane przez osoby kompetentne

- wyraźnie określony cel wychowania, spójny, świadomość celu

- czas: szczególnie zaawansowana działalność wychowawcza (do okresu młodzieńczości)

Socjalizacja - uspołecznienie

wg. Górniewicza : jest procesem wywierania wpływu na jednostkę przez ogół mniej lub bardziej kompetentnych członków społeczeństwa .

Powoduje modyfikacje zachowań ludzkich w sposób dowolny

- 80% to socjalizacja

- w socjalizacji ograniczone są wszystkie wpływy na jednostkę (dobra i zła)

- osoby które wpływają na nas, są kompetentne i niekompetentne

- cel jest określony

- czas socjalizacji: trwa całe życie

Samowychowanie -człowiek sam sobie narzuca realizacje jakiś standardów bądź zadań.

rozumiane jest jako proces kierowania własnym rozwojem, może sprzyjać samorealizacji, a nawet prowadzić do takiego właśnie stanu psychicznego i fizycznego człowieka.. Samowychowanie jednak musi być związane z systemem pozytywnych wartości realizowanych przez ludzi w ich społecznym funkcjonowaniu

8. WSPÓLCZESNE KONCEPCJE ROZWOJU CZŁOWIEKA JAKO CELU ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH (REGULUJĄCA TEORIA OSOBOWOŚCI, KOCEPCJE HUMANISTYCZNE)

Regulująca koncepcja osobowości:

Poziomy:

- mechanizmy popędowo- emocjonalne

- struktura „ja”- rozwija się tożsamość, w wieku 3 lat pojawia się zaimek „nie” a potem partykuła „ja”

Koncepcja Humanistyczna:

9. DYNAMIZMY WYCHOWANIA (KUNOWSKI)

BIOS - pęd życiowy, całe wyposażenie biologiczne człowieka, które jest niezmienne. Bios jest opanowany przez stos. ETOS - otacza nas kultura, religia, obyczaje, tworzy warunki do rozwoju biosu, to co nas otacza, nie zawsze jest czymś pozytywnym. Jest korygowany przez AGOS. AGOS - działanie wychowawcze: rodzice, opiekuni, nauczyciele, wszystkie te czyny korygowane są przez LOS LOS - stała fizyczna z która człowiek się rodzi, czas historyczny w którym człowiek żyje i działa,

10. IDEAŁ WYCHOIWANIA- WSPÓŁCZESNE KONTROWERSJE PEDAGOGICZNE

Ideał wychowania- pełen opis zintegrowanych cech człowieka wartościowanych z punktu widzenia bądź społeczeństwa lub jego odłamów i grup.

Muszyński twierdzi, ze ideał wychowania jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości.

Ideał ma określoną strukturę i jego elementami są zhierarchizowane cele wychowania. Jest to ujęcie deterministyczne, realizacja danego celu zbliża osobowość wychowanka do ideału.

Etapy zbliżania się do ideału:

Etap I

Redukcja ideału na cele nadrzędne: prawda, dobro, piękno tym wartością odpowiadają określone dziedziny wychowania.

• Wychowanie umysłowe- poszukiwanie prawdy o rzeczywistości

• Wychowanie moralne- zapoznanie się z dobrem i czynienie go

• Wychowanie estetyczne- tworzenie piękna i otaczanie się nim

Etap II

Cele etapowe- czyli określonego standardu rozwoju osobowości wyrażanego na podstawie kryterium wieku życia

Etap III

Cele operacyjne- cele realizowane na konkretnych zajęciach dydaktycznych i wychowawczych.

Teleologia wychowania- określa zasady stanowienia i współzależności ideału i celów wychowania. Ideał musi być spójny z celem wychowania

Aksjologia wychowania- zajmuje się analizą źródeł wartości w wychowaniu.

Ideał wychowania zmienia się wraz z przemianami ekonomicznymi. Ludzie mają różne ideały wychowania. Ludzie posiadają pewien obraz, wzór jak powinien zachowywać się człowiek w określonej sytuacji społecznej, wpływa na to wiedza nabyta w szkole, wiedza własna, środki masowego przekazu, religia, ideologia.

11.ŹRÓDŁA CELÓW WYCHOWANIA

H. Spence- że cele wychowania wychodzą z teorii iż zadatki wrodzone przesądzały o fizyczności i stanie umysłowym jednostki. Rolą wychowania było usuwanie barier hamujących rozwój dziecka. W wychowaniu naturalnym nie stosowano żadnych metod i środków

S. Hessen- uważał, że cele wywodzą się ze świata wartości uniwersalnych, ich źródłem i środkami przekazu była kultura, dziecko wzrasta w świat wartości kultury.

F. Znaniecki- uważał, że cele wychowania wywodzą się z analizy życia społecznego. Wychowanie jest przygotowaniem ludzi do życia w ściśle określonych warunkach, zmieniających się wraz z postępem ekonomicznym i politycznym.

H. Muszyński- uważał, że cele wychowania powstają na gruncie panującej ideologii. Cele wychowania obmyślają politycy i ideolodzy, zaś wychowawcy realizują je w praktyce bez głębszej refleksji nad ich naturą i skutkiem.

S. Kunowski- uważał, że cele wychowania wywodzą się z założeń religijnych. Cele wychowania zostały określone w dekalogu, a ich twórcą jest Bóg. Wychowanie jest wzrastaniem człowieka w wartości ofiarowane przez Boga.

Źródła celów wychowania:

Spencer- natura człowieka

Hessen- wartości ponad czasowe

Znaniecki- wartości społeczne

Muszyński- ideologia, wizja przyszłego świata

Kunowski- wartości religijne.

12. POJĘCIE CELU WYCHOWANIA (TEORIA k. LEWINA) RODZAJE CELÓW WYCHOWANIA, FUNKCJE CELÓW WYCHOWANIA

cel- teoria pola Kurta Lewina- punkt przestrzeni do którego zmierza człowiek na drodze jego realizacji (osiągnięcia). Można wyróżnić etapy pośrednie.

Kilka stanowisk rozumienia celu wychowania

• Postulowana zmiana w osobowości wychowanka, zamiar wychowawczy, struktura wychowawcy

• Wyrażanie celów poprzez nazywanie owych zamiarów, zmian, standardów wychowawczych np. wszechstronnie rozwinięta osobowość harmonijna, człowiek uspołeczniony,

• Prezentowanie celów wychowania poprzez układ przymiotów człowieka np. uczciwy, odpowiedzialny, empatyczny itd.

• Definiowanie celów poprzez nawiązywanie do koncepcji i ideologii pedagogicznej

Funkcje celów wychowania - Cele stanowią punkt odniesienia do którego wszystko ma być przymierzone i według którego wszystko ma być - Mają znaczenie regulacyjne, stanowią gwarancję przeciw nadmiernemu rozbudowaniu środków.

- Organizują struktury szkolne programy, metody, kształcenie nauczycieli oraz badania naukowe.

- Wzmacniają to. co wyraźne, demaskują to, co ukryte. - Nadają ludzki sens przekazywanej wiedzy i motywują tego kto podejmuje próbę zgłębienia. - Decydują o roli nauk współdziałających z pedagogiką, które powinny współprzyczynić się do wychowania człowieka, - Koordynują, integrują, mobilizują działania wychowawcze. - Pełnią funkcje prospektywną a zatem inspirują do działania dziś

- Zapewniają trwanie wartości i wzmacniają ich istnienie

Rodzaje celów

Cel ogólny- (dziedzina) stężenie wartości (tolerancja, dobro

Cel pośredni- adekwatne do wieku i właściwości psychofizyczne

Cele szczegółowe- rozpisanie celu pośredniego na wiele jednostek

13. PROCES WYCHOWANIA- POJECIE I STRUKTURA

Pojecie i struktura procesu wychowania:

Występuj ą różne podejścia do tego czym jest proces wychowania

K. Sośnicki - ciąg skutków w osobowości wychowanka, subiektywne podejście zmian, które prowadzą do nowego stanu psychicznego i fizycznego człowieka

R. Wroczyński - proces wychowawczy to ciąg zadań podejmowanych przez wychowanków, działania są ukierunkowane i zaplanowane, mają wywołać zmiany w zachowaniu wychowanków, podejście obiektywistyczne

R. Miller - proces wychowania dokonuje się w dwóch poziomach. Pierwszy z nich wyznaczaj ą działania polityków, którzy nie tylko wskazuj ą kierunek rozwoju kraju i jego obywateli, ale także określaj ą zakres środków finansowych przeznaczonych na edukacje narodową, od ich decyzji zależy los wielu młodych. Drugi poziom- konkretne działania podejmowane przez wychowawców, przynoszą one określone skutki w osobowości dzieci i młodzieży danego społeczeństwa

Struktura procesu wychowania:

Na strukturę wychowania składa się wiele elementów podstawowe to : ideał wychowania, wyprowadzane z niego cele, następnie formy, metody, środki wychowania. Na strukturę procesu wychowania składa się warstwa aksjologiczna (ideał i cele wychowania) oraz warstwa operacyjna (formy metody środki wychowania)

14.POJĘCIE SYTUACJI WYCHOWAWCZEJ konstruowanie sytuacji wychowawczych (zasady) . Sytuacje wychowawcze są to pewne układy: rzeczy, ludzi, zadań powiązanych jednością miejsca i czasu i organizowanych w celu zrealizowania określonego celu wychowawczego i są organizowane przez wychowawcę który jest reżyserem sytuacji. Każda sytuacja ma dwa aspekty: obiektywny, subiektywny

15. KRYTERIA SKUTECZNOŚCI PROCESU WYCHOWANIA

Nie da się jej wymierzyć ani wyważyć 1. miara psychologiczna= absolutna- to porównywanie zmian celowych ze zmianami które zaszły w osobowości wychowanka. 2. miara pedagogiczna= prognostyczna- to porównanie odpowiedzialności modelu sytuacji wychowawczej. Faktycznie zorganizowanej i jej układu modelowego. Metoda ukierunkowana jest głównie na ocenę pracy nauczyciela 3. miara realna= faktyczna- porównywanie doświadczeń rzeczywiście wyniesionych przez wychowanka z sytuacji wychowawczej bądź doświadczeniem istotnym, dla wywołania zmiany określonej projektem osobowości.

16. INDYWIDUALNE METODY WYCHOWANIA

Metody wychowania- są pewną drogą postępowania wychowawcy z wychowankiem, metody dostosowuje się do wcześniej postawionych celów, metoda nabiera znaczenia dopiero w praktycznym zastosowaniu. Występuje wiele metod wychowania indywidualnych i grupowych. Metody indywidualne: - Nagradzanie i karanie- występują łącznie, najczęściej stosowane, wywodzą się z behawioryzmu. Skuteczniejszą metodą wychowania jest nagradzania niż karanie. Kara bywa skuteczna tylko do pewnego momentu, gdy przekroczymy pewną granicę przynosi negatywne skutki. Należy karać i nagradzać natychmiast. Kary fizyczne są zabronione. Nagradzanie- wzmacnianie pozytywne Karanie- wzmacnianie negatywne Normy: * norma ma być znana dla dziecka i wypowiedziana wprost * norma adekwatna do wieku * norma musi być znana ale i rozumiana przez dziecko, * norma musi być akceptowana karanie może być stosowane do osiągnięcia 2 oddziaływań: 1. eliminacji pewnej czynności z repertuaru odpowiedzi jednostkom na pewną sytuację. 2. intensyfikacja czynności postrzeganych przez otoczenie jako pozytywne warunki efektywności metody karania: * kara adekwatna do wieku * adekwatna do poziomu rozwoju psychofizycznego wychowania * adekwatna do nagannego zachowania * stopniowana (intensyfikowana) w zależności od wzrostu zachowań nagannych. * wymierna w czasie jak najkrótszym od momenty wystąpienia zachowania nagannego (im dziecko młodsze tym okres ten powinien być jak najkrótszy) * za jedno przewinienie jedna kara * kara unieważnia naganne zachowania zasad: 1. gdy kara nie skutkuje: zmień formę lub zbadaj przyczynę. Być może przyczyna zachowania leży gdzie indziej 2. karać można tylko wtedy gdy dziecko zna, rozumie i akceptuje normę którą naruszyło 3. im dziecko starsze tym mniej należy negocjować kary 4. najskuteczniejsze są kary naturalne 5. nie dopuszczalne w wychowaniu SA kary fizyczne- biją tylko barbarzyńcy - Modelowanie- kształtowanie zachowań wychowanków według określonego wzoru uznanego przez wychowawców za cenny. Metoda ta polega na tym, że dziecko naśladuje zachowanie wzorca lub wzoru, identyfikuje się z nimi w poglądach, zachowaniach społecznych, działaniach w środowisku. Występuje od najwcześniejszych lat życia. Wraz z rozwojem wychowanka zmieniają się wzorce i wzory wychowawcze, mogą być odrzucane mechanizm modelowania zasadza się na 2 typach zachowań: 1. imitacji- naśladownictwa cechy zewnętrzne stroju, zachowania 2. identyfikacji- świadomy wybór czy cecha jako upodobnienie się do określonych zachowa, cecha człowieka warunki skuteczności metody modelowania: 1. właściwości modela a) obiektywne- związane z rodzajem postaci i sposobem życia w świeci b) subiektywne- ze względu na kategorię podobieństwa statusu i kompetencji i opiekuńczości 2. cechy modelowanej czynności a) złożoność- im bardziej złożone precyzyjnie i motorycznie czynności tym bardziej naśladownictwo cech dystynktywnych. (znaczących) b) interpretowalność- im trudniejsze do zrozumienia zdarzenia, wzór, zachowanie, tym trudniej o naśladownictwo lub identyfikację 3. właściwości obserwatora a) wiek, dyspozycje osobowościowe b) motywacja do uczenia się, rozwiązywania problemu - Metoda zadaniowa (stawianie zadań)- wychowawca stawia zadania do wykonania wychowankowi zgodne z wiekiem, rozwojem fizycznym i psychicznym. - Metoda perswazji- polega na tłumaczeniu, objaśnianiu dziecku norm i zasad moralnych, błędów w jego postępowaniu i bliskich jemu osób. 17. Pojęcie i dynamika małej grupy społecznej ( stadia rozwoju grupy, mechanizmy dynamiki grupowej) 18. METODY I TECHNIKI PRACY GRUPOWEJ

Ogólną ideą prac grupowych jest to, by wychowawca uznając związek wychowanka z grupą

starał się wykorzystać naturalny wpływ grupy, by osiągnąć określone zmiany w wychowanku.

Próbuje w pewnym sensie uczynić grupę samodzielnym wychowawcą lub przynajmniej swoim sojusznikiem.

Skuteczność takich zabiegów zależy jednak od 2 rzeczy:

1. wychowankowie muszą tworzyć grupę społeczną, a nie zbiorowość

2. wychowawca musi wiedzieć jak emitować wpływy emitowane przez grupę

Tworzenie grupy społecznej:

Mała grupa społeczna może powstać spontanicznie lub przez decyzje władzy.

Pierwszy dobór może wynikać z chęci przebywania wśród osob które budzą atrakcyjnosc.

(przykład studentów szukających razem odpowiedzi, składających zadaną prace w 1 całość.)

W przypadku drugim nie będziemy mieli do czynienia z grupą społeczną, gdy zebrane jednostki nie będą musiały współdziałac, lub nie zajda miedzy nimi interakcje personalne.

• zasada konsolidacji jednostek wokół osoby wychowawcy

• zasada stawiania zadan zespołowych.

• Zasada kontrastowego okreslenia srodowiska grupy

• Zasada czasowej nieinterwencji

Grupy rozwijają się w stadiach określonych w 1965 roku przez Tuckmana:

1 st. Testowania normatywnych granic grupy i uległości wobec jej porządku

2 st. Konfliktu wewnatrzgrupowego

• st. Stadium rozwoju spójnosci grupowej

• st. Sieci ról funkcjonalnych

Stadia reakcji grupy na zadanie (wg. Konarzewskiego)

• st. Orientacji

• st. Negatywnej orientacji emocjonalnej

• st. Wymiany istotnych interpretacji

• st. Wylonienia się rozwiazania

Stadia rozwoju (Konarzewski)

• st. Zbiorowości - brak grupy, odniesienie porównawcze

• st. organizacji jednostek społecznych, grupa jako jednostki wspołdziałajace

• st. Kultury grupowej - grupa jako ponadindywidualna całosć

Modyfikacja odniesienia porównawczego:

Odniesienie porównawcze jest znacznie mniej podatne na manipulacje wychowawcy niż inne rodzaje wpływu grupy na jednostke. To co wychowawca może zrobic sprowadza się do kształtowania fragmentu otoczenia społecznego jednostki w nadziei, ze zechce ona oprzec swoją orientacje własnie na nim.

Modyfikacja nacisku grupowego

Wszelkie próby wykorzystania nacisku wymagają uwzględnienia 3 kwestii:

1. jak sprawić by nacisk zmierzał do porzadanych zmian w zachowaniu jednostki

2. jak sterowac siłą tego nacisku

3. jak ukierunkować go na określoną jednostke

Pierwszy problem może być rozwiazany dorażnie lub trwale.

Rozwiązania doraźne:

przykładem jest inicjacja działania, np. technika nagradzania i karania zbiorowego.

Jednostka jest w stanie bez ubocznych nastepstw zniesc pewien nacisk, jeśli jest on spowodowany dązeniem do upragnionego celu.

Inną z technik jest technika wspólzawodnictwa grupowego.

Jak sterować siłą nacisku grupowego? To tez można rozwiązać trwale i doraźnie

Działania trwałe to wbudowanie w kulture grupy norm chroniących suwerennosc jednostki, bezwzglednosc wobec dewiantów, a także zmiana środków nacisku bedacych w dyspozycji grup.

Rozwiazania dorazne opieraja się na hipotezie , ze im wiecej energii jednostka jest w stanie zainwestowac we wspolny efekt pracy, tym silniej będzie reagowała na zachowania innych jednostek działajacych w tej samej sprawie.

Inny zabieg polega na manipulacji wrazliwoscią jednostki na nacisk.

Myslimy tutaj o działaniach wychowawcy które sprzyjają subtelnym zmianom w sposobie postrzegania swojej pozycji w grupie przez jednostke.

Modyfikacja norm i ról społecznych

Jak modyfikować normy i role społeczne? Przed wychowawcą otwierają się 2 drogi.

Może oferować grupie pewne wiązki ról będąc agentem dyfuzji kulturowej, albo pobudzac kulturową wynalazczość grupy. Jest tez 3 droga, ale nazwijmy je wszystkie kolejno:

1. technika arbitralnego stanowienia ról i norm

2. technika decyzji grupowej

3. technika pobudzania wynalazczości kulturowej

1. Nazywamy ten zabieg arbitralnym, by grupa uswiadomiła sobie, ze rola wynika z zamysłu wychowawcy..

Do 4kl. Podstawówki sprawdzał się u nauczycieli styl autokratyczny.

Od 4kl. Lepszy okazywał się styl demokratyczny.

Jankowska(1976) wprowadziła także najskuteczniejszy styl

autokratyczno-życzliwy.

Jednym z zagrożen tej techniki jest powstanie podwojnego systemu ról - stworzonego postanowieniem wychowawcy i nieoficjalnego - wyłonionego przez wychowanków.

Technike ASR należy w wychowaniu sprowadzic do minimum.

2. Badania skutecznosci tej techniki zapoczatkował Lewin w 1958r.

Przykład robotników! Technika ta popycha grupe w jakims kierunku i zmniejsza jej opor wobec tych zmian. Gdy frustracja jest osiągana grupowo, problem jest łatwiejszy do rozwiązania

2. Gdy grupa dąży do osiagniecia upragnionego celu, angażuje wszystkich i dostosowuje się do wymagań. Wzmacnia to zachowanie wszystkich członków. Jeśli zmiany w grupie są wychowawczo korzystne, wystarczy pomóc grupie w uswiadomieniu sobie metod osiagniecia celu, czyli sprawic by indywidualne zachowania grupy przyjete były przez jej członków jako system norm i zasad oderwany od okreslonych osob.

W ten sposób owe normy i zasady nie są ciałem obcym wprowadzonym miedzy członków grupy. Taktyka ma na celu wprowadzenie nowych doświadczeń społecznych w kulture grupy.

Pobudzanie społecznej wynalazczości grupy nie jest łatwe. Wymaga obmyslenia działań grupowych, które w najwiekszym stopniu mogłyby uruchomic pozadane zachowania jednostek, postawienia przed odpowiednim zadaniem i korygowania niepozadanych skutków ubocznych oraz pomocy w uswiadomieniu sobie przez grupe własnych osiagniec w przeniesieniu zmian społecznych na poziom kultury grupowej.

Modyfikacja kulturowego wzoru życia

Wzór życia jest znaczącą konfiguracją składników grup społecznych.

Proby tworzenia i modyfikacji wzoru mogą polegac albo na wprowadzaniu do kultury elementu mogącego stać się ośrodkiem integracji, albo na pobudzaniu wynalazczości grupy. W przypadku drugim akt ten wyrasta powiedzmy z odczucia jakiejs trudnosci.

Pobudzanie kulturowej wynalazczosci grupy możemy osiagnac poprzez wywołanie zdarzeń których kultura danej grupy nie jest w stanie kontrolowac ze względu na brak lub słabosc odpowiednich urządzen czyli doprowadzic do rozbieznosci miedzy kulturą a społecznym doswiadczeniem jej członków.

Wychowawca powinien w odpowiedniej chwiki podsuwac grupie własciwe srodki artykulacji nowości kulturowych,

Należy zauwazyc, ze ogolnym warunkiem powodzenia zadaniowych metod zmiany kultury jest wysoka spojnosc grupy w punkcie wyjscia.

Powrócmy do problemu wprowadzania do kultury grupowej gier, tekstów, rytuałów.

Teksty o których mowa, to kodeksy i mity.

Wprowadzic kodeks to znaczy sprawic, by okreslone maksymy były znane w dosłownym brzmieniu i wypowiadane przez członków grupyy w codziennym wspołzyciu.

Nie można wprowadzac go arbitralnie.

Do tekstów kulturowych można zaliczyc tez rozne anegdoty i opowiadania, jeśli tylko stwiedzimy ze sa one w grupie odtwarzane bez wiekszych zmian.

Często sa to odpowiednio zredagowane opisy faktycznych wydarzen., wspomnienia. Mogą być to również sytuacje fikcyjne.

Wychowawca opowiadający anegdote historyczna ze swojego zycia czyni to w sposób intencjonalny. Chce nasycic ja pozytywnymi wzorcami i reakcjami. Ta sama funkcje mogą pełnic wspolnie ogladane filmy a nawet czytanki.

Wprowadzenie rytuałów gier wydaje się się być mniej trudne niż wprowadzenia tekstów.

Wprowadzana gra musi nadawac się do artykulacji okreslonego wzoru.

19. Techniki wychowania 20.FORMY I ŚRODKI WYCHOWANIA Formy wychowania- celowo organizowane działania wywołujące określone rodzaje aktywności wychowanków. Wychowanek sam może konstruować formy wychowania Klasyfikacja form 1. kryterium pierwsze stanowi przedmiot aktywności, dziedzina życia społecznego w której uczestniczy wychowanek. 2. kryterium to relacje w jakie wchodzi wychowanek z innymi osobami. W 1 kryterium mówi się o formach wychowania poprzez działalność wytwórczą (pracę), zabawę, sztukę, naukę, działalność usługową i społeczną. W 2 kryterium mówi się o formach wychowania poprzez działalność indywidualną, zespołową czy zbiorową, a w działalności zbiorowej na współdziałanie, konkurencyjność lub rywalizacje albo zwalczanie. Opracowanie kryterium 1 - forma wychowania poprzez wytwórczość- występują wówczas gdy wychowawca (nauczyciel, rodzic, wychowanek) inicjuje proces produkcyjny prowadzący do wytworzenia nowego przedmiotu przez wychowanka, wychowawca kontroluje i służy pomocą. Podczas technicznych prac stanowionych przez nauczycieli, rodziców - forma wychowania poprzez zabawę- występuje wówczas gdy nauczyciel realizuje swój program poprzez zabawę z dziećmi. Zabawa rozwija wyobraźnię dziecka, wyzwala spontaniczne zachowania. Wychowawca kieruje zabawą i realizuje określone cele. Dziecko uczy się współdziałania, rozwijają się postawy przywódcze i podporządkowania. - Wychowanie przez działalność artystyczną- dokonuje się w klasie na zajęciach pozalekcyjnych, ośrodkach kultury i społecznych. Może pokazać swoje uczucia, uczy się współdziałania, uczy się cierpliwości, uwagi, określonych zdolności - Wychowanie przez działalność naukową- związana jest z kształceniem szkolnym, uczniowie zdobywają wiedzę nową dla nich, dziecko dąży do pozyskania wiedzy, rozwija cierpliwość, konsekwencję, planowanie kolejnych działań jak również uczy przekazywania wiedzy innym osobom. - Wychowanie przez działalność usługową- rozwija wiele dyspozycji osobowościowych i cech psychicznych wychowanka, uczy go staranności w wykonywaniu tych działań, przyjmuje pozytywny stosunek do przedmiotu usługi. W wychowaniu większe znaczenie przywiązuje się do samoobsługi, czynności higienicznych, ubierania się, spożywania posiłków. - Wychowanie przez działalność społeczną- działalność w róznych organizacjach formalnych i nieformalnych spełnia szczególną rolę wychowawczą (organizacje dziecięce i młodzieżowe) dziecko dostosowuje się do wymagań społeczeństwa, grupy społeczne Opracowanie kryterium 2 Formy wychowania wyróżnione ze względu na kryterium relacji, w jakie wchodzi wychowanek z innymi ludźmi, osobami, angażuje niektóre jego dyspozycje osobowościowe. Rozwijają się także takie cechy jak: cierpliwość, skupienie na przedmiocie działania, wytrwałość, dokładność, lojalność, współdziałanie w grupie, rzetelność wychowania, uczciwość. Także ta forma wychowania wywołuje czasami negatywne skutki w osobowości. Środki wychowania- są to treści metod. Sośnicki twierdzi, że środki są to źródła celów a Konarzewski, że środki są funkcją metod a metody funkcją podjętych celów wychowawczych. Metoda jest pewnym sposobem (drogą) postępowania wychowawcy z wychowankiem a środek wychowania jest tym elementem który go po tej drodze porusza. Na przykład; metodzie karania i nagradzania środkiem wychowawczym środkiem będzie (bicie, słodycze, krzyki, obietnica czegoś). W metodzie perswazji środkiem będzie słowo.

21. WYCHOIWANIE MORALNE. KONCEPCJE (HESSEN, KOLBERG)

Wychowanie moralne- proces rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postępowanie na celu mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie oraz pracę na rzecz społeczeństwa. Skutkiem wychowania moralnego jest ukształtowanie postaw społeczno-moralnych jednostki. (Muszyński) Celem wychowania moralnego jest ukształtowanie pozytywnych społeczno-moralnych jednostki. Koncepcje (fazy) rozwoju moralnego wg Hessen 1. faza anomii 2. faza heteronomii 3. faza autonomii moralnej faza anomii moralnej- przypada na pierwszy okres dzieciństwa, jednostka nie jest świadoma swojego istnienia i unormowań w życiu społecznym. Faza heteronomii- rozpoczyna się w momencie gdy dziecko osiąga świadomość swojego istnienia, swoją odrębność od innych ludzi, istnienie norm moralnych. Podporządkowuje się im w obronie przed karą jaka spotkałaby je gdyby postępował wbrew normom, jednostka potrafi przewidzieć skutki swojego zachowania, kształtuje nawyki. Faza autonomii moralnej- jednostka świadomie respektuje poznane normy moralne i traktuje je jako rezultat własnych przekonań, a nie wynik obawy przed karą ze strony społeczeństwa, zaczyna żyć zgodnie ze własnym sumieniem, zaczyna sam odpowiadać za skutki swojego działania. Koncepcje (poziomy) rozwoju moralnego Kolberga 1. Poziom pierwszy prekonwencjonalny- charakteryzuje się tym, że jednostka przystosowując się do norm moralnych i reguł funkcjonowania w grupie. Przyswaja pojęcia dobra i zła.. Jednak motywacją bezpośrednią jest tu unikanie kar doświadczane w rodzinie oraz orientowanie się na pozyskiwanie nagród. Norm przestrzega się także ze względu na autorytet władzy rodzicielskiej. Dwie orientacje: orientacja na posłuszeństwo i karę. Jednostka doświadcza skutków własnych działań zgodnych lub niezgodnych z oczekiwaniami społeczeństwa w postaci występowania nagród lub kar. Unikając kar dąży do pozyskiwania nagród, albo nawet zaniechania występowania kar. Staje się posłuszne z przyczyn zewnętrznych, a nie z włas­nego przekonania. Podporządkowuje się zatem autorytetowi władzy. orientacja instrumentalno - relatywistyczna polega na tym, iż jednostka traktuje inne osoby niejako w sposób handlowy. Uznaje za słuszną zasadę taką, iż wymiana usług, dóbr zaspokajających potrzeby jej i innych ludzi, wypływa z przeko­nania o wzajemnej wymienialności tych świadczeń opartych jednak nie o postawę lojalnoś­ci, współpracy, ale o postawę handlowca, nastawienia na spodziewany wspólny zysk, czy nawet konformizm 2. Drugi poziom - konwencjonalny - to taki etap rozwoju moralnego, w którym następu­je przemiana wartościowania oczekiwań społecznych najbliższego otoczenia człowieka. Jego zachowania, wygłaszane sądy uwzględniają interesy środowiska, gdyż same w sobie te interesy stają się również wartością dla podmiotu tych sądów i zachowań. Człowiek zaczyna cenić pewne postawy ludzkie nie dlatego, że przynoszą mu one spodziewane korzyści, albo. że podjęcie pewnych zobowiązań wobec społeczności i ich wykonanie będzie wysoko ocenione, lecz dlatego, iż uznaje zasadę prymatu wartości społecznych nad indywidualnymi zachciankami. Dwie orientacje: kierunek na ugodę z innymi ludźmi- to próba nawiązywania kontaktów społecznych w oparciu o zasadę grzeczności, o bycie „miłym" i spełnianiu się w takiej formule funkcjonowania. Osoba miła ma szlachetne intencje i jest szczera w tych kontak­tach. Inni ludzie okazują jej szacunek i doceniają jej wierność wyznawanym przez siebie zasadom konwenansu społecznego i moralnego. przestrzeganie istniejącego prawa i porządku społecznego- Dokonuje się to w oparciu o autorytet instytucji ustanawiających prawo i strzegących jego wykonywania. Jednostka poczuwa się do wypeł­niania przyjętych na siebie zobowiązań społecznych i moralnych oraz demonstruje szacunek dla instytucji państwa prawa 3. trzeci poziom- postkonwencjonalny. Jest on poziomem autonomizacji własnych zasad moralnych i nie kierowaniem się w tym procesie żadnymi zewnętrznymi autorytetami. Jednostka sama określa wartości i zasady, którym chce być wierna i sama też wybiera środowisko swego moralnego funkcjonowania. Nie musi identyfikować się z jakimiś kon­kretnymi grupami zawodowymi, czy towarzyskimi. Pozostaje wolna we własnych wybo­rach. Dwie orientacje: orientacja na przestrze­ganie umowy społecznej. Obowiązują tu reguły demokratyczne zarówno w zakresie uregulowań prawnych jak i obyczajów politycznych i społecznych. Występuje tu postawa krytycyzmu w stosunku do każdego aktu, każdej decyzji, którą wypracowuje się w formie konsensusu różnych stron dyskusji. Podmiot dyskusji ma świadomość odrębności jego stanowiska, świadomość relatywizmu w postrzeganiu problemu i wyrażaniu sądów oraz ocen moralnych. Jednak osiągnięty konsensus w jakiejś sprawie zobowiązuje do przestrze­gania litery prawa. Orientacja etyczność- orientacja ta ma uniwersalne wartości etyczne, zasady te stają się powinnością samą dla siebie. Najważniejszą kategorią staje się tu sumienie moralne.

1

---