Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe

Wykład 01.03.2013r.

Literatura :

• Zygmunt Cesarz i Elżbieta Stadmiller ,,Problemy polityczne współczesnego świata'' wyd. Wrocław 2006

• Barber ,,Imperium strachu wojna ,terroryzm , demokracja'' Warszawa 2005

• Cooper ,, Pękanie granic. Porządek i chaos w XXI w.'' Poznań 2005

• Gray ,Cohen ,,Strategia we współczesnym świecie. Wprowadzenie do studiów strategicznych'' Kraków 2009

• Martin van Clive ,,Zmienne oblicza wojny. Od Marny do Iraku'' Poznań 2008

• Huntington Samuel ,,Zderzenie Cywilizacji'' Warszawa 1997

• Kagan ,,Powrót historii i koniec marzeń `' Poznan 2009

• Nye Joseph Jr ,,Soft Power. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej''

• A. i H. Toffler ,,Wojna i antywojna'' Poznan 2009

• Paul Williams ,,Studia nad bezpieczeństwem'' Kraków 2012

• Steven Castels , Mark Miller ,,Migracje we współczesnym świecie'' Warszawa 2012

• `'Bezpieczeństwo Narodowe i międzynarodowe u schyłku XX w.`' Zięba , Warszawa 2007

• Zięba ,,Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie'' Warszawa 2008

• Prof. Kuźniar, Lachowski ,,Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian. Zagrożenia , koncepcje , instytucje''

• Prof.Kuźniar ,,XX-lecie post-zimnowojenne'' Warszawa 2012

• Prof. Kuźniar , Bieńczyk Wissana , Balcerowicz ,,Bezpieczeństwo międzynarodowe'' Warszawa 2012

• Ciomer ,,Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych'' Warszawa 2006

• Żukrowska, M.Krącik ,,Bezpieczeństwo międzynarodowe. Teoria i praktyka'' Warszawa 2006

• Marek Pietraś , Olchowski ,,NATO w post-zimnowojennym środowisku ( NIE) bezpieczeństwa''

• Przemysł Żurawski, Well-Grajewski ,,Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wymiar militarny'' Warszawa 2012

Gabinet :203 w dniach czwartek , piątek

Problemy teoretyczne :

• Realizm a bezpieczeństwo

• Liberalizm a bezpieczeństwo

• Teoria gier a bezpieczeństwo

• Konstruktywizm

• Badania pokoju a bezpieczeństwo

• Teoria krytyczna

• Ujęcie feministyczne a bezpieczeństwo

• Międzynarodowa socjologia polityczna a bezpieczeństwo

Kluczowe pojęcia (podstawowe)

1. niepewność

2. wojna

3. terroryzm

4. ludobójstwo i masowe mordy

5. konflikty etniczne

6. wymuszanie

7. bezpieczeństwo jednostki

8. ubóstwo

9. zmiany w środowisku (bezpieczeństwo ekologiczne)

10. zdrowotność

11. instytucje wobec bezpieczeństwo

12. sojusze

13. instytucje regionalne

14. ONZ

15. wyzwania bezpieczeństwa :

• międzynarodowy handel broni

• proliferacja broni jądrowej

• przeciwdziałanie terroryzmowi

• walka z rebeliantami

• operacje pokojowe

• odpowiedzialność za ochronę

• prywatyzacja bezpieczeństwa

• transnarodowa przestępczość zorganizowana

• ruchy ludności ( migracje)

• bezpieczeństwo energetyczne

Wykład 2 dnia 01.03.2013r.

Realizm :

• Realiści bezwzględnie

• Państwo jest niezależne , samodzielne

• Państwo realizuje swoje powinności

6 odmian realizmu:

1. Realizm klasyczny (1939r.)

• Państwa nieustannie ścierają się w dążeniach do rozbudowy własnej potęgi

• Brak instytucji , która na poziomie międzynarodowym odpowiadałaby rządowi w państwie ,pozwala swobodnie działać owym żądzom

• Państwo działa jak organizm ludzki ,

• Stosunki międzynarodowe są anarchiczne ,co oznacza że ponad suwerennym państwem nie stoi żadna instytucja

• Zdominowane przez konflikt , a państwa realizują swoje interesy za pomocą polityki siły (ang.power politics)

• Stałym przedmiotem troski jest stosunek siły własnej do siły , jaką posiadają inne państwa

2. Neorealizm

• W strukturach politycznych wyróżnia się trzy płaszczyzny : zasadę porządkującą (która może być anarchiczna lub hierarchiczna) , charakter elementów składowych (funkcjonujących podobnie do siebie lub różnie) oraz rozkład sił

• neorealizm , inaczej niż realizm klasyczny , nie zajmuje się wewnętrznymi właściwościami poszczególnych państw.

• Waltz dostrzega w stosunkach międzynarodowych regularność : podobne zdarzenia zachodzą w nich ciągle

• Powtarzalność ta trwa mimo znaczących przemian w wewnętrznej organizacji politycznej państw

• Wg Waltza podobieństwa musi odpowiadać czynnik właściwy dla polityki międzynarodowej

• Wg R.Jervis : Bezpieczeństwo jest ,,warunkiem wstępnym dla tak wielu innych rzeczy , ponieważ dziedziną bezpieczeństwa jest niewybaczalna. Małe błędy mogą mieć wielkie konsekwencje''

• Neorealizm akceptuje wielośc przyczyn zachowań państw

• W konsekwencji ,,zachowanie jednego państwa wyjaśniane jest jako reakcja na zachowanie innego państwa `'

• Przyjmowane w nich jednak założenia normatywne i techniki rozumowania są różne

3. Realizm ,,wzrostów i upadków''

• Konstruuje koncepcję cyklu , w którym państwa osiągają pozycję przywódczą , a potem ją tracą , i rozważa konsekwencje tej dynamiki dla polityki zagranicznej państw

• Szczególną uwagę poświęca się wybuchom wojen między mocarstwami , które często pociągają zmianę lidera systemu.

• Zachowania są tu bezpośrednio oparte na racjonalnym wyborze.

• Kiedy różnica w potędze pomiędzy państwem najsilniejszym a kolejnym zmniejsza się , wówczas pierwsze dostrzega ,żę musi podjąć działania prewencyjne.

• Robert Gilpin (1981r.) : teoria wzrostów i upadków zakłada , że reguły i funkcjonowanie systemu międzynarodowego są zdeterminowane przez to ,czego chce jego czołowe , a więc najpotężniejsze państwo

• Inne mocarstwa także pragną zająć ową przywódczą pozycję łączącą się ze znacznymi korzyściami

• Państwa decydują się angażować w konflikt wtedy , gdy z ich kalkulacji wynika ,że korzyści z takiego zachowania przerosną jego koszty

• Państwa rozwijają się w różnym tempie , a przetasowania ich wzajemnych pozycji podtrzymują konflikty

4. Realizm neoklasyczny

5. Ofensywny realizm strukturalny

• Uznaje znaczenie struktury systemu międzynarodowego jako ostatecznej przyczyny określonego zachowania państw (podobnie jak realizm defensywny) oraz dążenie państw do maksymalizacji siły relatywnej (podobnie jak realizm klasyczny)

• Tak jak realizm

6. Realizm defensywny strukturalny

• Państwa muszą zabiegać o bezpieczeństwo w warunkach anarchicznego systemu międzynarodowego , w których głównym zagrożeniem dla ich spokoju są inne państwa

• Wielość przyczyn zachowań państw defensywny realizm strukturalny widzi wyłącznie w racjonalnych wyborach

• Przyjmuje dodatkową zmienną, równowagę przesłanek ataku i obrony

• Zakładając racjonalność zachowań i wskazując , że równowaga przesłanek ataku i obrony jest naruszona na korzyść obrony , defensywny realizm strukturalny przewiduje ,że państwa na ogół wspierać status quo

• Stephen Walt ,,równowaga zagrożeń'' : Aby się chronić w warunkach anarchii , państwa zawierają sojusze.

• Walt wskazuje że państwa w ocenie zagrożeń dla nich ze strony innych państw biorą pod uwagę ich względną potęgę

• System ma skłonność by przyjmować układ dwóch stron, pomiędzy którymi nawiązuje się równowaga , co tłumaczy , czemu nie dochodzi w nim do hegemonii

Liberalizm

1. Liberalizm tradycyjny (kantowski)

• Państwa republikańskie ,, budują pokój'' , są bowiem bardziej niż państwa innych typów skłonne do zachowań pokojowych

• Praktyka uzgadniania kroków politycznych ; ogół obywateli , z którymi należało konsultować decyzję o wojnie , nie miał powodów , by lekkomyślnie do niej dążyć ……

• O pokojowym nastawieniu państw republikańskich przesądzał też , zdaniem Kanta , ich zdecydowanie prawny charakter ; po państwie zbudowanym na podłożu prawa nie należało- jak sądził - spodziewać się tego , że przyczyni się do bezprawia

• W polityce daję się zauważyć tendencja do automatycznego równoważenia się sił;

• Państwa ze swej natury skłonne są pilnować się nawzajem i dostosowywać swą potęgę do potrzeb sytuacji- zazwyczaj przez sojusze- co jednak nie przynosi pokoju, lecz tylko ,, nieustannie rozdrażnienie''

• Warunki te musiałyby przyjąć większość państw , nie tylko liberalnych ,kładąc tym samym kres ,, wojnie przeciwko wszystkim''

Liberalizm gospodarczy dotyczące pokoju u wojny- wraz z koncepcją douce commerce

• Skupia się na bodźcach powstających w warunkach , gdy możliwe są transakcje gospodarcze przekraczające granice państw

• Państwa o liberalnym systemie gospodarczym zdają się przedkładać pokój nad konflikt

• Handel jest , ogólnie rzecz biorąc, narzędziem gromadzenia bogactwa mniej kosztownym niż wojna , sankcje czy inne środki oparte na przymusie

• Sprzeciw merkantylizmowi strukturalnie sprzyjającemu wojnom handlowym i podbojom terytorialnym

• Podboje terytorialne i imperializm sprzyjają ekonomicznie dawnym elitom

TEORIA DOUCE COMMERCE `'DOBROCZYNNEGO HANDLU''

• Handel między państwami , podobnie jak handel między jednostkami , przynosi wzajemne korzyści

• Przed każdym, kto włączał się w światowy podział pracy , oferując w nim to , co umiał robić najlepiej

3. Idei demokratycznego pokoju

4. Neoliberalny instytucjonalizm

Konstruktywizm :

Powstała w latach 80 XX w. , skupia się na roli , jaką w polityce światowej odgrywają czynniki wyobrażeniowe i konstrukcja społeczna.

SZKOŁA KOPENHASKA:

• Sekurytyzacja - proces , w którym podmiot określa pewną kwestie lub inny podmiot jako ,,zagrożenie egzystencjalne'' dla niego , a określenie to zostaje przyjęte przez odbiorców

• Desekurytyzacja- proces usunięcia pewnych kwestii czy podmiotów ze sfery bezpieczeństwa i włączenia ich z powrotem w przestrzeń ,, normalnej polityki''

Nowe ujęcie bezpieczeństwa (Ken Booth , Richard Wyn Jones) :

• Bezpieczeństwo jest tym , co z nim robimy - zjawiskiem wtórnym , tworzonym intersubiektywnie

• Zogniskowane wokół trzech podstawowych koncepcji : bezpieczeństwa m wspólnoty i emancypacji

• Różne światopoglądy i dyskursy myślenia o polityce prowadzą do rozmaitych poglądów i dyskursów w dziedzinie bezpieczeństwa

• Nowe myślenie o bezpieczeństwie to nie tylko kwestia szerszego ujęcia przedmiotowego tego zagadnienia- poszerzenie zakresu pojęcia bezpieczeństwa poza sprawy związane z wojskowością

• Odejść od analizy skoncentrowanej na państwach i uwzględnić inne podmioty bezpieczeństwa , powyżej i poniżej poziomu państw

• Kwestie uznane za ,,sprawy bezpieczeństwa'' są zastrzegane dla elit państwowych i rozwiązywane w działaniach wojskowych czy policyjnych- grach o sumie zerowej, niekoniecznie skutecznych w eliminacji zagrożeń , przed jakimi stają ludzie.

Teoria krytyczna Nowe ujęcie bezpieczeństwa państwocentryzm - państwa upadłe:

• Kiedy w naszej analizie badawczej przyznajemy państwom szczególną rolę , nie tylko stwierdzamy pewien ,,realny'' fakt , ale też umacniamy stanowisko etatystyczne w badaniach bezpieczeństwa , utrudniając odsunięcie na bok państwa jako dominującego podmiotu odniesienia i czynnika bezpieczeństwa np. bezpieczeństwo w relacjach wewnątrz izraelskich.

• Dojrzała refleksja nad przypadkami ,,upadłości państwa'' wymaga tymczasem przeanalizowania , w jaki sposób ,,standardowe'' idee i wyrosłe z nich praktyki przyczyniły się do owej ,,opadłości''

Upolitycznienie bezpieczeństwa (Ken Booth , Richard Wyn Jones) :

• Polega na refleksji nad bezpieczeństwem , która ujawnia , że proces definiowania bezpieczeństwa i konstrukcji agend bezpieczeństwa ma charakter polityczny , pozwala włączyć w jego przestrzeń inne kwestie wnoszone przez różnego rodzaju aktorów i wreszcie uwypuklając zagrożenia o charakterze humanitarnym , koryguje etatystyczne tendencje do pojmowania bezpieczeństwa

• Po pierwsze : bezpieczeństwo staje się bardzo użytecznym narzędziem mobilizacji w rękach elit państwowych

Badania pokoju- peace research ( Johan Galtung)

• Program peace research rozwinął się w latach 50-tych XX w. , jednocześnie w Stanach Zjednoczonych i niektórych państwach europejskich (głównie w Wielkiej Brytanii i Skandynawii)

• Badania pokoju i konfliktów starają się tam , gdzie to możliwe , przecierać nowe drogi współpracy , a zarazem dążą do znacznego ograniczenia i w ostateczności wyeliminowania przemocy- szczególnie przemocy zorganizowanej i coraz bardziej niszczącej przemocy sankcjonowanej przez państwa .Taka właśnie przemoc - pod każdym względem biegunowe przeciwieństwo pokoju.

Przemoc kulturowa

• Zachód jako cywilizację opartą na pewnej kosmologii społecznej

• Zachód staje się rodzajem metanarracji , która przenika wszystkie aspekty życia społecznego i scala kakofonię

Ujęcie feministyczne:

• Na drwinę jaką wywoływało kiedyś ingerowanie feminizmu w dziedzinę polityki światowej , dziś już trudno sobie pozwalać

• Tego rodzaju nobilitacja potwierdza feministyczne przekonanie d, że kwestia płci przenika wszystkie aspekty pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

• Przyjęty prze feminizm anglosaski termin gender (rodzaj) nawiązuje do koncepcji gender roles - ról społecznych związanych z płcią i identyfikacją płciową

• Feminizm liberalny

• Feminizm radykalny

• Postpozytywistyczny nurt myśli feministycznej

• Feminizm krytyczny

• Feminizm postkolonialny

• Kulturowe znaczenie ,,bycia mężczyzną'' i cechy przypisywane mężczyznom sprawiają , że włada mężczyzn nad ich rodzinami i społeczeństwami wydaje się tak ,,naturalna'' i tak odpowiednia dla nich

• Relacje Genderowe są wynikiem stosunków władzy , a zarazem same je utrwalają

Podstawowe pojęcia dla bezpieczeństwa : 12.04.2013r.

• Niepewność :

W kategoriach dyscyplin badawczych zajmujących się bezpieczeństwem egzystencjalny stan niepewności oznacza ze rządy ( a właściwie analitycy polityki) nie maja nigdy pewności czym się kierują , czego pragną , do czego są zdolni gracze w wymiarze politycznym . Stan nieprzezwyciężonej niepewności jako podstawowe źródło obciążające dylemat bezpieczeństwa . Dylemat bezpieczeństwa to dwu-pozioma trudność w relacjach miedzy państwami i innymi podmiotami . Gdy na każdym z poziomów pojawiają się dwie Lema (gr. Dilema czyt. Dylemat) czyli możliwości do założenia miedzy którymi podmioty są zmuszone wybierać. Na pierwszym podstawowym poziomie znajduje się dylemat interpretacji . Drugi poziom który jest pochodna pierwszego to dylemat reakcji dotyczący wyborów optymalnego zachowania własnego. Wśród różnorakich przesłanego nie pozwalających w sposób rozwiązać dylematu bezpieczeństwa rozróżniamy dwie kategorie ( podwójną funkcjonalność broni) , (problem innych umysłów) - te dwie kategorie mające charakter zjawisk materialnych i psychologicznych w pełni oddziaływuja poprzez nieprzezwyciężalność nieprzewidywalności ( wzmacniając go , powodując nowa kategorie jaka jest paradoks bezpieczeństwa), który jest stanem końcowym dylematu bezpieczeństwa

• Podwójna funkcjonalność broni (zdaniem wielu niemożność odróżnienia w sposób pewny broni ( działania) ofensywnego lub obronnego (np. rakieta może być użyta w celu obronnym lub ataku)

• Problem innych umysłów wiąże się z kategoria iż decydenci innego państwa nie są w stanie wejść w skore swych odpowiedników w innych państwach , poznać ich motywów , intencji lęków (poważny dylemat czy pieniądze kierowane na rzecz pomocy wzmocnienia bezpieczeństwa nie zostaną zmarnowane ) , czy w konsekwencji przyjęcie określonego rozwiązania politycznego w dziedzinie bezpieczeństwa nie doprowadzi do klęski w trakcie wojny

• Paradoks bezpieczeństwa - sytuacja w której dwa podmioty lub więcej dąży jedynie do zwiększenia jedynie własnego bezpieczeństwa , swoimi wypowiedziami lub działaniami wywołują wzrost napięcia doprowadzając tym samym do zmniejszenia się bezpieczeństwa wszystkich uczestników sytuacji u podstaw owego działania związanego z paradoksem bezpieczeństwa leży lęk, który możemy diagnozować na poziomie rozumienia trzech logik określających sposoby ujmowania dylematu-paradoksu bezpieczeństwa przez teoretyków polityki i samych polityków :

1. Fatalistyczna - zakłada , że nie uda się polityce międzynarodowej uniknąć rywalizacji o bezpieczeństwo , natura ludzka i stan anarchii międzynarodowej przesądzają o tym ,że ludzie muszą żyć w świecie którego istotę stanowią konflikty , państwa pojmowani są jako racjonalni egoiści stąd też logika ta wpisuję się w zwolenników teorii realizm ofensywny

2. Mitygująca - zakłada , że rywalizację o bezpieczeństwo można czasowo tłumić , lecz nie da się jej wyeliminować , jednak istnieje możliwość określonych reżimów - reżimów bezpieczeństwa , które okresowo będą wpływać na zachowania państw i społeczeństw osłabiając anarchie . Znakomitym przykładem jest działanie Gorbaczowa

3. Transcendencji- zakłada , że państwo , społeczność ludzka jest tworem samokreującym się , tym samym ludzkość może starać się działać na rzecz budowy ograniczenia , wręcz wyeliminowania tradycji anarchii , znakomitym przykładem logiki transcendencji jest praktyka wspólnoty bezpieczeństwa `'Europy zachodniej po roku 1945.

Traktat z Dunkierki (1946) - początek współpracy państw w kwestii bezpieczeństwa międzynarodowego

Dylemat bezpieczeństwa , niechęć do zaufania itp. Wszystko to może tworzyć określone mechanizmy , które niestety będą wpływać na ośrodki władzy i przemocy , tym samym musimy zdawać sobie sprawe ze w owym dylemacie bezpieczeństwa może nastąpić zmarginalizowanie pozycji społeczeństwa poprzez działanie polityków , uczonych jak np. w okresie zimnej wojny

• Wojna - trzy filozofie wojny (dają one odpowiedz czym jest wojna ale także z jakiego względu ludzie działają wojennie ale także filozofie pokazują wpływ jaki mają na prowadzonych ludzi). Pokazują jak głęboko wojna wpływa na nas.

1. Polityczna - filozofia związana jest z działaniami Carla von Clausevica. Akt przemocy państwowej mającego na celu zmuszenie przeciwnika do spełnienia naszej woli . Wojna więc w tym ujęciu pojmowana jest jako racjonalna , narodowa (państwowa) i celowa.

2. Eschatorystyczna (oczyszczająca) - interpretuje wojnę jako wywiad oddziaływania jej poprzez swoją istotę w kulminacyjnym czasie dziejów ( epoki) a więc wojna (ostateczna urzeczywistnia wszechogarniający porządek) , boski , naturalny czy ludzki . Odmiana mesjanistyczna ( w historii istnieje i działa czynnik , którego przeznaczenie jest zaprowadzenie ogólnoświatowego porządku np. Marksistowska , Rasa Panów , stworzona przez Al-Kaide misja Kalifatu . Odmiana globalna - ogólny porządek ma się wyłonić z ostatecznej wojny (wojen klasowych i religijnych )

3. Katastroficzna - rozwija wizję wojny jako katastrofy dotyczącej części lub całości ludzkości . Wojna jest postrzegana jako kara boska lub jako fatalny wypadek w funkcjonowaniu anarchistycznego systemu świata (etnocentryczna - grupa narodowa określona co może się w niej wydarzyć , cos czym groza jej inni ) . Perspektywa wojny nie kojarzy się z żadnymi korzyściami . Pozostaje więc stawić czoła nadchodzącej katastrofie lub starać się łagodzić skutki . W odmianie globalnej kataklizm ma spaść na całą ludzkość. Nie poszukuje się winnych i nie zakłada się aby na niej ktoś skorzystał.

W obrębie stosunków międzynarodowych i bezpieczeństwa rozpowszechnione są ujęcia wojny uwypuklające aspekt kulturowy , prawny i polityczny .

Co to jest wojna ??? - ujęcie kulturowe

Wojna ukazana jest odmiennie a sam termin znaczy co innego w zależności od tego na jakiej części świata i momencie historii skierujemy nasze analityczne spojrzenie . Ujęcie wojny kulturowe jawi się jako kategoria społeczna a więc związana z rozwojem lub degradacją społeczeństwa) o silnych implikacjach materialnych podobnie jak małżeństwo , rynek lub samo społeczeństwo , w tym ujęciu ,,nasze `' wojny wcale nie pokrywa się z wizja wojen innych .

Wojna ujęcie prawne : stan prawny , w którym dwa lub więcej zwaśnionych ze sobą grupom zezwala się na rozwiązanie konfliktu przy użyciu siły . Ta perspektywa ujmuje wojnie na tle pokoju jako stanu legalnego współzawodnictwa środkami wojskowym. Tak pojęta wojna nie zawsze jest tożsama z prowadzeniem działań wojennych z jednej strony bowiem przeciwnicy na gruncie prawnym mogą być w stanie wojny a w rzeczywistości nie dochodzi między nimi do otwartej przemocy np. Korea Płn. i Korea Płd. od 1953r . nie ma podpisanego pokoju . W oparciu o grunt prawny nastąpiło rozszerzenie pojęcia konflikt , pomoc humanitarna

Ujęcie polityczne - za Clausevicem jako szczególny punkt działania politycznego w którym dochodzi do przemocy. Wojna jest zorganizowana przemocą jaka jednostki polityczne kierują wobec siebie tak wiec nie każda przemoc jest wojna . Nawet jeżeli stoi za nią jednostka polityczna, ale nawet jeżeli jednostka polityczna stosuje przemoc to nie jest to jeszcze wojna bowiem musi nią kierować wobec innej jednostki także motywowanej politycznie.

Typy konfliktów zbrojnych :

1. Konflikty zbrojne związane z państwami to te , których przynajmniej jedną ze stron jest wojujące państwo wyróżnia się kilka odmian :

• Międzypaństwowe konflikty zbrojne ( klasyczne)

• Wewnątrz państwowe (konflikty zbrojne występują między rządem państwa a wewnętrznymi grupami opozycyjnymi , można je podzielić na wojny domowe w których walka toczy wewnątrz państwa , konflikty wokół kształtowania się państwa , w których walka toczy się miedzy rządem a opozycją związana z pewnym obszarem dotyczącym państwa i dążącym do zmiany jego granic . Np. Syria w ujęciu zachodnim , Syria w ujęciu rosyjskim

• Umiędzynarodowione wewnętrzne konflikty zbrojne toczą się między rządem państwa a wewnętrznymi grupami , lecz dochodzi tu do interwencji innych państw

• Pozapaństwowe konflikty zbrojne występujące między państwem a grupą niepaństwową poza terytorium danego państwa

2. Niepaństwowe konflikty zbrojne

• Dochodzi do zorganizowanej przemocy zbrojnej lecz żadną z nich nie jest uznane suwerenne państwo np. Konflikty między lokalnymi wspólnotami , czy też walki toczone przez klany .

I stare wojny - toczą się w środowisku państw

*walka o terytorium i o władze

W latach 80-tych XXw. Nowy typ przemocy o charakterze wewnątrz państwowym , konflikt post-modernistyczny , konflikt o niskiej intensywności

New War :

1. Wielość zaangażowanych uczestników

2. Prywatyzacja usług obronnych

3. Wojna rozgrywa się wewnątrz państwa , ale motywowana jest względami tożsamości rasowej , etnicznej , czy religijnej.

4. Odejście od tradycyjnych celów , metod i środków prowadzenia działań wojennych ( działania symetryczne)

5. Zdegenerowanie wojny - większość aktów przemocy skierowane jest wobec społeczności cywilnej

6. Własne mechanizmy wojny

Użycie siły wojskowej przez państwa zachodnie :

• Ograniczenia wojny totalnej

• Częściej traktowana jako rozrywka

• Zastępowane są przez chirurgiczne precyzyjne uderzenia

• Przeciwnika określa się już nie jako państwo po drugiej stronie konfliktu z jego obywatelami ale bardziej wąsko jako reżim

• Uznaje się iż ludność cywilna w konflikcie nie jest narażona wojną

• Próbuje się racjonalizować straty uboczne

• Walki prowadzą niewielkie , profesjonalne wojskowe oddziały w zamian całego społeczeństwa

• Dominują wojny o charakterze ekspedycji z dala od macierzystej ziemi angażujących się w nie państwa zachodnie

• W działaniach wojskowych uwypukla się znaczenie sił powietrznych

• Łatwiej w porównaniu

Terroryzm

Na tle innych zagrożeń jest jednym z drugorzędnych źródeł cierpień ludzi na świecie

Pojęcie terroryzmu brak jednego pojęcia terroryzmu , analiza ilościowa definicji umożliwia wyodrębnienie trzech konstruktywnych elementów terroryzmu pojawiających się w ponad 50 % definicji

• Przemoc

• Polityczny charakter

• Skutki psychologiczne

Należy je uznać za istotne choć niewystarczające wyznaczniki terroryzmu :

Zakres polityczny terroryzmu ??? - ten zakres określa pojęcie terroryzm państwowy i transnarodowy , pojęcia te są względne . Oba te wymiary opisywane są przez media

Trudność wynikająca z samej istoty zjawiska ma charakter polityczny , żaden z podmiotów współczesnej polityki w wymiarze narodowym i międzynarodowym nie pozostawie wobec terroryzmu neutralnym , to oznacza iż nad merytorycznym podejściem do terroryzmu przeważają często partykularne interesy państw, polityków , względy ideologiczne , czy kulturowe . To wszystko tworzy 3 nurty reakcji na terroryzm

1. Tradycyjny ( zwalczanie terroryzmu) oparte na zapewnieniu zwalczania terroryzmu (zapewnienie bezpieczeństwa) metodami policyjnymi i działaniami służb wywiadowczych

2. Jawne użycie siły wojskowej w którym wojsko przeprowadza bezpośrednie działanie przeciwko terrorystom

3. Koncentruje się na motywach leżących u podstaw działań grup terrorystycznych i środowisku w którym mają one oparcie , możliwe są rozmowy z terrorystami

4. Tendencje współczesnego terroryzmu :

• trudno odróżnić terroryzm od ruchów powstańczych (praktyka odpowiadania na terroryzm przede wszystkim metodom siłową wywołuje reakcje w której terroryzm kojarzy się

• W literaturze równorzędnie występuje określenie terrorysta , powstaniec, rebeliant

• Samobójcze , dominacja samobójczych ataków terrorystycznych

• Szybkość uczenia się

• Rozwój przekazów medialnych

• Atakowanie celów gospodarczych

• Bezbronność mniejszości etnicznych i religijnych jest charakterystyczna dla nowoczesnych systemów państw , które posługują się dla swego rozwoju ( także globalnego ideologią wyższości ras , czy wyższości rasowej) stąd też nowoczesne koncepcje wymiaru narodowego i masowej demokracji określając kategorie etniczne i jednocześnie spychają je na margines , współczesne podejście do ludobójstwa wymaga specyficznego spojrzenia wobec tej kategorii państwa , które staje na stanowisku suwerenności , pośrednio więc w sferze wewnętrznych państw . kreuje się tak naprawdę reguły potwierdzające ,,prawo do ludobójstwa'' )

• Powyższe jest w dużym dysonansie wobec Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z 1948 r.

• Wyznacznikiem stanu bezpieczeństwa w sprzeczności z ową konwencją jest ujęcie bezpieczeństwa państw i ich przywódców ,nie zaś żyjących w nim ludzi , w których obrońcami często okazują się ich najwięksi przeciwnicy i niszczyciele , tym samym na gruncie rozumienia kategorii ludobójstwo należy dostrzegać problem rewolucji , który musi wymusić przewodzenie od ograniczonej perspektywy ,,bezpieczeństwo narodowe'' , ,,bezpieczeństwo państwa'' do szerszego horyzontu

• W większości państw żyją różne grupy etniczne

• Kształtują się ona na podstawie przypisania tzn. ludzie nie wybierają ich sobie lecz po prostu rodzą się w nich tzn. w różnicach etnicznych tj. język , rasa , religia , nie ma państw etnicznie jednorodnych

• 275 grup etnicznych lub społeczności żyje w 116 państwach w sposób upośledzony stanowiąc mniejszość , grupy te stanowią łącznie ponad miliard ludzi czyli Ok. 17 % ludności świata

• Spośród 50 najbardziej ludnych państw tylko 4 : Polska , Tanzania , Nepal , Korea Płn. nie ma choćby jednej mniejszości , w większości państw owe mniejszości nie są aktywne politycznie , jednak w 15 % można dostrzec pobudzenie mniejszości (aktywność) wyrażające w demonstracjach i rozruchach , w 18 % możemy mówić o rebeliach na niewielką skalę , w kolejnych 8 % na dużą skalę , tym samym konflikty na tle etnicznym są jednym z głównych zagrożeń bezpieczeństwa , przy czym zjawisko to obecnie nasila się

• Czym jest konflikt etniczny ???

• Przemoc w owym konflikcie wybucha najczęściej wtedy , gdy stadium konfliktu etnicznego jest dominacja polityczna jedną ze stron nad drugą , za etniczny

• Za etniczny można uznać konflikty dopiero wtedy , gdy jego strony różnią się przede wszystkim tożsamością etniczną

Czy więź etniczna czy nie interes gospodarczy we współczesnym świecie decyduje o owej tożsamości ? Co jest tożsamością etniczną np. Problem Sudanu

• Rozwiązanie etnicznych problemów , zaangażowanie międzynarodowe może być pomocne , ale niczego nie gwarantuje ( chybione plany pokojowe i obecność nieskutecznych sił rozjemczych) mogą wręcz przedłużyć lub pogłębić konflikt

• Powstrzymanie konfliktu może w pewnych wypadkach polegać na zawarciu kompromisu polegającego na podziale władzy i przyznaniu władzy regionalnej autonomii niezadowolonym grupom , jednak owe przykłady stanowią mniejszość wobec większości nieskutecznej np. RPA , Irlandia Płn. Nigeria

• Rozwiązaniem konfliktu etnicznego może być także uzyskanie przez mniejszość własnego państwa drogą podziału istniejącego terytorium np. powstanie Bangladeszu w 1971r.

• Wymuszanie to specyficzny typ strategii, w którym podmiot posługuje się zagrożeniami chcąc wywołać nacisk na inny podmiot polityczny by ten postąpił wbrew własnej woli ( przymuszanie do czegoś lub odstąpił od swoich zamiarów- odstraszanie)

• Wymuszanie dotyczy roli groźby w polityce międzynarodowej.

• Ograniczenia współczesnego ograniczenia

• Trudno sobie współcześnie uzmysłowić system składający się z dwóch podmiotów ( dla zimnej wojny było możliwe)

• W współczesnym świecie stosowanie owych gróźb i wymuszeń jest bardziej złożone choćby z punktu widzenia wielości ilości odbiorców np. strategia stanów zjednoczonych wobec Europy do 1989r.

• Europa traktowana przedmiotowo i USA wobec UE współcześnie

• Traktowanie coraz częściej podmiotowo Europy

• Groźby wysuwa się często bowiem dla poruszenia własnego adresata jak i odbiorców w kraju przeciwnym np. problem atomowy w polityce Iranu

Bezpieczeństwo jednostki

Zakres zagadnienia bezpieczeństwa jednostki: Bezpieczeństwo jednostki musimy widziec jako

• W pogłębieniu relacji człowieka chce się poprzez zwiększenie prawa międzynarodowego.

• Ujęcie bezpieczeństwa jednostki na tle szerokiego wymiaru gospodarczej , politycznej, kulturowej i innych.

• Rangę bezpieczeństwa jednostki podnosi komisja ONZ tzn. komisja bezpieczeństwa jednostki (2003)

• Maxymalizacja koncepcji bezpieczeństwa jednostki

• Paradygmat bezpieczeństwa jednostki podnosi ważność , gdyż bezpieczeństwo jednostki jest kluczem dla bezpieczeństwa globalnego.

• Bezpieczeństwo jednostki pociąga za sobą poważne skutki odnośnie bezpieczeństwa globalnego.

• Stosunki powinny być postrzegane w sposób w jaki wpływają na bezpieczeństwo ludzi nie państw

• Zagrożenia dla jednostki nie koniecznie wynikają z przyczyn wojskowych (zastrzeżonych) negatywny wpływ także na kontakt ma pogarszająca się kondycja środowiska naturalnego czy kondycja ekonomiczna.

Ubóstwo :

• Ubóstwo nie sprzyja rozwojowi

• Brak struktury gospodarczej nawet na najwyższym poziomie stwarza emigracje(wymuszone) zniszczone wsie miasta

• Przymuszony napływ młodzieży do miast powoduje wzrost przestępczości i akceptacji przemocy jako normalnej formy rozstrzygania sporów

• Nadwyręża jakość wzorcowych (???) struktur gospodarczych społecznych w tym bezpieczeństwa i wyznawanych wartości

• Z początkiem wieku Konsensus Waszyngtoński

• Wzrost gospodarczy państw ubogich napędzany miał być przez eksport , który miał wynikać z obrotu handlu gospodarczego

• Korzyści ze wzrostu gospodarczego miały stopniowo obejmować społeczeństwo zgodnie z zasadą skapywania ich.

• Rola państwa miała sprowadzać się do tworzenia warunków dla sektora prywatnego , sprzyjaniu prywatyzacji , liberalizacji i deregulacji

• Sprawne zarządzanie `'w państwie ubogim'' miało w założeniu zapewnić konkurencje wyborczą (grę polityczną) , chronić własności , eliminować korupcję .

• Wzrost gospodarki państw ubogi jest niższy niż oczekiwany

• Teoria skapywania nie działa (uważano , że państwa ubogi są w stanie wytworzyć środki gdzie państwo jest w stanie spłacić raty , kredyty a to co zostanie zostanie inwestowane w niedorozwoj, potrzeby )

• liberalizacja handlu spowodowała , że gospodarka państw ubogich została oparta na eksporcie podstawowych dóbr ( najtańszy ) stale tracąc udziały w rynku.

• W państwach o niskich dochodach korzyści z handlu wzbogaciły zamożnych

• Oczekiwane środki pieniężne nie powstały a poziom zadłużenia najbiedniejszych w latach 96-2000 nie tylko nie obniżył się ale także pogłębił , w konsekwencji nieskutecznie działanie państw zachodnich znajduje alternatywe w konfrontacyjnie nastawionych państw takich jak Chiny , Wenezuele , Iran

Bezpieczeństwo ekologiczne (zmiany w środowisku naturalnym) 5

• Brak rozumienia środowiska naturalnego skutkuje :

1. Sytuacją w której nie wszystkie społeczeństwa zdołają przystosować się do szybkich zmian w środowisku co może doprowadzić do wojen ( w wyniku nie dostatku żywności) zmniejszenia dostępu do wody , zmian wynikających z mechaniki opadów , częstych opadów lub suszy

2. Dostępność do energi spadnie poprzez zlodowacenie mórz i sztormów , w konsekwencji należy liczyc się z możliwości licznych i masowych migracji z rejonów niebezpiecznych do rejonów dających bezpieczeństwo

3. Efektem tych sktuków może być wizja użycia siły , co w konsekwencji może wyzwolić gwałtowne konflikty na wielką skalę

• Rozszerzanie się chorób zakaźnych

• Pandemia HIV/AIDS

• Bio-terroryzm

• Żołnierze sił regularnych są do 5-10 razy bardziej narażeni niż ludność cywilna

• W konsekwencji trudności w komponowaniu sił pokojowych ( państwa nie są zainteresowane rozmieszczeniem sił pokojowych )

• Warunki przemocy ( konfliktu) sprzyjają rozprzestrzenianiu się choroby , żołnierze , uchodźcy migrujący , przemoc seksualna

• Obfitość zakupów przez jednych (bogatych i zagrożenie ich brakiem dla drugich

• Wybór między priorytetem prewencji a ataku ( międzynarodowa współpraca czy państwowe organy zwalczania bioterroryzmu)

• Kontrowersje co do powagi do zagrożenia bioterroryzmem (programy państwowe) nadzorują

• Problem w pojmowaniu bezpieczeństwa zdrowotnego wynika z braku zgody na określenie hierarchii ważności problemów (świat zachodni określa hierarchię wartości, choć większość śmierci jest poza zachodem)

• Dochodzi do zawężania spraw wpisanych w agende międzynarodowych spraw (patrz.pkt1)

• Czyje zdrowie musi być zagrożone by mówić o zagrożeniu zdrowia

Bezpieczeństwo wg kryteriów :

1. Podmiotowe (narodowe , międzynarodowe)

2. Przedmiotowe (kulturowe, ekologiczne, informacyjne i inne)

3. Przestrzenne( lokalne ,regionalne , globalne)

4. Czasu (stan bezpieczeństwa , proces bezpieczeństwa)

5. Sposób organizacji ( indywidualne , unilateralne, neutralizm , izolacjonizm) ( Multilateralne - bezpieczeństwo kooperacyjne)

Wśród czynników wymagających monitorowania :

• Stan państwa

• Rządy prawa

• Poszanowanie praw podstawowych

• Społeczeństwo obywatelskie i media

• Relacje pomiędzy społecznościami oraz mechanizm rozwiązywania kwestii spornych

• Zarządzanie gospodarką

• Nierówności społeczne i regionalne

• Sytuacja geopolityczna

Pierwszy wniosek, dość oczywisty

• Sprowadza się do tego , że wojny i różne formy interwencji zbrojnych pozostają składnikiem życia międzynarodowego epoki globalizacji . I nie będą to jedynie operacje reagowania kryzysowego. Upowszechnianie się demokracji, praw człowieka i otwartych gospodarek rynkowych nie oznacza zaniku wojen klasycznych.

• Będą je toczyć także demokracje, i będą to nie tylko ,,wojny z konieczności'', lecz również ,,wojny z wyboru'' (war of choice)

• Mogą one być toczone nie w obronie własnej, lecz dla utrzymania bądź wprowadzenia określonego porządku międzynarodowego.

Po drugie,

• Realne zagrożenia dla bezpieczeństwa państw takich jak Polska (zachodnich, należących do NATO i UE) nie mają klasycznego charakteru, nie grozi im zewnętrzna, militarna agresja czy konflikt zbrojny i ich granic

• Właściwą odpowiedzą na zagrożenia asymetryczne nie jest rozbudowa klasycznych sił zbrojnych z wykorzystaniem wszystkich możliwości oferowanych prze RMA

• Nasze bezpieczeństwo zależy w większym stopniu od kompetencji instytucji bezpieczeństwa wewnętrznego , infrastruktury i odpowiednich służb specjalnych

Trzecie

• Państwa mają rózne interesy bezpieczeństwa : globalne , regionalne czy lokalne

• Inna jest treść bezpieczeństwa narodowego , a inna sojuszniczego , (co innego też znaczą interesy bezpieczeństwa mocarstw, nawet jeśli naszych sojuszników) czym innym zaś są interesy bezpieczeństwa międzynarodowego

• Sojusze nie mogą służyć wspieraniu indywidualnych interesów z narażeniem interesów bezpieczeństwa pozostałych członków.

Po czwarte,

• W nowym świetle staje zagadnienie kontekstu prawnego podejmowania decyzji o użyciu siły oraz sposobu posługiwania się nią

• Chodzi o oba wymiary tego kontekstu : wewnątrzpaństwowy i międzynarodowy

Po piąte

• Strategie bezpieczeństwa państw muszą coraz większym stopniu uwzględniać tak zwane miękkie wymiary bezpieczeństwa. Jest oczywiste, iż w obliczu różnych zagrożeń możliwe są pewne przejściowe ograniczenia w respektowaniu praw człowieka i podstawowych swobód

• Demokracje nie są wprawdzie całkowicie zabezpieczone przed ryzykiem przekroczenia pewnych granic, które w tym zakresie wyznacza prawo, lecz w państwach niedemokratycznych rządy (dyktatorzy) chętnie korzystają z takich możliwości

• Państwa demokratyczne muszą być uważne , aby swej walce z zagrożeniami dla bezpieczeństwa nie dawały pretekstu lub przyzwolenia rządom autokratycznym w różnych regionach dla praktyk, które prowokują opór, rebelie , niestabilność i długofalowo nie służą bezpieczeństwu,

Po szóste ,

• W konfliktach i wojnach typowych dla naszej epoki , a więc mających przede wszystkim asymetryczny charakter , ważna jest nie tyle siła, ile moralna legitymizacja

• Można pokonać pod względem militarnym słabego przeciwnika, lecz można przegrać cel interwencji (wojny), jeśli strona przeciwna (naród, społeczeństwo) inne uzna jej słuszności, jeśli okaże się w toku interwencji, że nasze motywy były inne od deklarowanych, jeśli druga strona nie zaakceptuje rządów, praw i systemu wartości, które będziemy chcieli wprowadzić po zwycięstwie militarnym.

Po siódme

• o ile działać można i trzeba coraz częściej wspólnie, o tyle myśleć trzeba zawsze samodzielnie i suwerennie (imperatyw)

• W epoce globalizacji, w obliczu zmasowanej ofensywy informacji i opinii produkowanych przez wielkie, transnarodowe media suwerenne i samodzielne myślenie o najważniejszych sprawach międzynarodowych jest coraz trudniejsze.

• Pozostaje ono jednakże imperatywem tam , gdzie w grę wchodzi bezpieczeństwo i losy państwa i narodu. Są to sprawy zbyt ważne, aby zdawać się na myślenie innych

• Ich pogląd rzeczywistości

Ważna jest analiza wpływu procesów globalizacji na państwo , na jego organizację i funkcjonowanie.

• Jeden bowiem z niezbywalnych atrybutów państwa, w dotychczasowym jego rozumieniu, to terytorium i precyzyjnie określone granice, oddzielające obszar suwerennej jurysdykcji od otoczenia międzynarodowego

• Zmiany zachodzące na linii państwa-organizacje międzynarodowej uczestnictwo tych ostatnich w stosunkach międzynarodowych spowodowało , że niepostrzeżenie zmienił się krajobraz charakteryzujący współczesny etap stosunków międzynarodowych

Rola instytucji regionalnych w zapewnieniu bezpieczeństwa międzynarodowego

W tych warunkach nie zmniejsza się rola państwa i rządu, lecz jego zadania stają się trudniejsze, bardziej skomplikowane

• Potrzebna jest innowacyjność działań , dla których inspiracje nie wynikają z doświadczeń historycznych.

• Nowe, nieznane wcześniej uwarunkowania

• W wyniku transgranicznego przepływu kapitału , informacji , technologii oraz transgranicznych problemów ekologicznych ograniczana jest zdolność państwa do kontrolowania tych przepływów , które dotykają jego terytorium , pozostając jednocześnie poza zakresem jego jurysdykcji

Jak zmienia się zjawisko suwerenności ??

• Procesy globalizacji niewątpliwie zmieniają warunki wykonywania suwerennych praw przez państwa

• Nie oznacza to jednak eliminowania zjawiska suwerenności , która jest atrybutem państwa , z życia społecznego

• Nie są więc zasadne poglądy , które relacje między globalizacją i suwerennością ujmują w kategoriach gry o sumie zerowej.

• Z jednej strony, ograniczają zakres autonomii państw i możliwości wykonywania suwerennych praw,

• Rozwój społeczeństwa obywatelskiego , jako niezbywalnego elementu zjawiska demokracji, w warunkach procesów globalizacji prowadzi do ograniczania bezpośredniego politycznego przymusu oraz wzrostu zagrożenia pośrednim przymusem

Po trzecie zmianie ulegają możliwości realizacji przez państwa polityki społecznej

• Dość powszechnie formułowany jest pogląd, żę następuje erozja dotychczasowych instrumentów polityki socjalnej i koncepcja państwa dobrobytu jest stopniowo wypierana z praktyki politycznej.

Po czwarte , nowe uwarunkowania dla edukacji , badań naukowych i polityki państwa w tym zakresie.

• Dzieje się tak , gdyż w tych nowych realiach życia społecznego praca jest zastępowana przez wiedzę i kapitał. Oznacza to potrzebę inwestowania w badania naukowe i edukację.

Po piąte , następuje przyspieszenie wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczeństw.

• Oznacza to , że wewnętrzny rozwój państw i społeczeństw może być zasilany z zewnątrz w warunkach coraz bardzije przepuszczalnych

Instytucje : Sojusze; Instytucje regionalne ; ONZ

Sojusze :

• Sojusze są jednym z najdonioślejszych zjawisk dla bezpieczeństwa i w ogóle stosunków międzynarodowych

• W latach 1815-2003 podpisano 648 układów sojuszniczych

Różnica między sojuszem a układem zbiorowego bezpieczeństwa

• Sojusze mają orientację przede wszystkim , jeśli nie wyłącznie , zewnętrzną ; zmierzają do podniesienia bezpieczeństwa stron wobec sił działających z zewnątrz

Dlaczego powstają sojusze????

Międzynarodowe przesłanki powstawania sojuszy

• Teoria równowagi sił (Waltz 1979)

• Teoria równowagi zagrożeń (Walt 1985, 1987)

• Państwo może także wykorzystywać sojusze do tego by samych współsojuszników skłaniać do pewnych zachowań , powstrzymywać od pewnych działań i kontrolować

Wewnętrzne przesłanki powstania sojuszy

• Odwołujące się do podobieństw i różnic w sferach kultury , ideologii oraz instytucji politycznych państw (Waltz 1987)

---