Rozdział 50.
Konfigurowanie usługi Gopher

Tim Parker

W tym rozdziale:

• Gopher i Linux

• Konfigurowanie usługi Gopher

• Katalogi systemu Gopher

• Uruchamianie usługi Gopher

• Daj światu znać o sobie

Gopher to jedna z bardziej przydatnych usług internetowych, używana zarówno przez początkujących, jak i doświadczonych użytkowników. Jest to oparty na interfejsie tekstowym system wyszukiwania plików, który umożliwia użytkownikowi odszukanie interesujących danych za pomocą hierarchicznego systemu menu. Konfiguracja węzła Gopher sprowadza się do uruchomienia oprogramowania obsługi serwera i utworzenia pewnej liczby katalogów zawierających pliki indeksowane przez system Gopher.

Działanie systemu Gopher polega na tym, że program klienta (uruchamiany przez użytkownika) łączy się z serwerem usługi Gopher i otrzymuje informacje o plikach dostępnych w Internecie (albo w sieci lokalnej, jeśli działanie serwera jest ograniczone tylko do takiego obszaru). Pod koniec roku 1995 w Internecie działało około 6000 serwerów usługi Gopher, dostępnych dla każdego, kto posiadał odpowiedni program klienta. Choć liczba ta nieco się zmniejszyła (głównie z powodu rozpowszechnienia się stron WWW), w sieci wciąż działa mnóstwo węzłów udostępniających usługę Gopher. Serwery te zawierają informacje o ponad 10 milionach elementów, wśród których są najróżniejsze pliki, od dokumentów tekstowych do filmów, dźwięków czy grafik i różnego rodzaju plików wykonywalnych. Gopher pozwala użytkownikowi na przeglądanie i manipulowanie listami plików, dzięki czemu możliwe jest łatwe odnalezienie interesujących materiałów.

Jeśli chcesz łączyć się z serwerem usługi Gopher (osobiście, lub też chce to robić któryś z użytkowników Twojego systemu), będziesz potrzebował oprogramowania klienta Gopher. Niektóre programy tego typu rozprowadzane są wraz z dystrybucjami Linuxa, inne dostępne są w węzłach FTP, BBS i z innych źródeł. Jeśli nie chcesz pozwolić użytkownikom swojego systemu na uruchamianie klienta Gopher, możesz za pomocą programu Telnet połączyć się z serwerem umożliwiającym anonimowemu użytkownikowi dostęp do klienta Gopher. Większość pakietów umożliwiających dostęp do usługi Gopher pozwala również korzystać z systemu WAIS, FTP, a także w pewnym stopniu współpracuje z przeglądarkami WWW.

W tym rozdziale omówimy konfigurowanie serwera usługi Gopher, pozwalającego użytkownikom na dostęp do danych o plikach zgromadzonych w Twoim systemie. Nie będziemy omawiać problemów związanych z utworzeniem odpowiedniej (ułatwiającej poszukiwania) struktury udostępnianych danych, skoncentrujemy się tylko na konfiguracji oprogramowania.

Gopher i Linux

Obecnie dostępne są dwie wersje systemu Gopher przeznaczone do pracy w systemie Linux: Gopher i Gopher+ (Gopher Plus). Gopher jest systemem dostępnym za darmo, natomiast Gopher+ to produkt komercyjny. Różnią się one funkcjonalnością - jeśli zależy Ci na możliwościach, jakie daje Gopher+, możesz rozważyć zakup tego programu. Gopher+ przewyższa system Gopher pod kilkoma względami:

• udostępnia rozszerzone informacje o pliku,

• umożliwia odczytanie opisu pliku,

• pozwala na jednoczesne ładowanie kilku wersji pliku (na przykład dokumentacji w formacie ASCII i postscriptowym),

• umożliwia ładowanie plików w oparciu o kryteria wyszukiwania definiowane przez użytkownika.

Gopher+ jest kompatybilny z systemem Gopher, ale Gopher nie potrafi korzystać z możliwości udostępnianych przez system Gopher+. Oba systemy współpracują z przeglądarkami WWW. Koszt zainstalowania systemu Gopher+ wynosi od 100 do 500 dolarów, zależnie od przeznaczenia węzła.

Wersje systemu Gopher przeznaczone dla Linuxa pochodzą z dwóch źródeł. Uniwersytet w Minnesocie opracował systemy Gopher i Gopher+, a system Gopher dostępny jest również jako GN Public License Gopher. Najnowsza dostępna za darmo wersja systemu Gopher opracowana w UM ma numer 1.3 (wersja 2.13 jest darmowa tylko dla instytucji edukacyjnych), ale uniwersytet ten porzucił prace nad doskonaleniem wersji darmowej, koncentrując się na komercyjnym produkcie Gopher+. GN Public License Gopher zawiera również usługę WWW; niestety obecnie nie jest jeszcze w pełni funkcjonalny.

Gopher bazuje na jednym z protokołów rodziny TCP/IP, nazywanym (co za niespodzianka) protokołem Gopher. Jest to dość prosty protokół oparty na seriach zapytań i odpowiedzi, zaimplementowany ze zwróceniem uwagi na prędkość działania. Gopher przesyła informacje o plikach (nazywaną plikiem menu systemu Gopher) w następującym formacie:

<typ> <nazwa_widoku> <selektor> <serwer> <port>

Poszczególne pola mają następujące znaczenie:

typ jednoznakowy identyfikator typu pliku (za chwilę przedstawimy listę wszystkich wartości, które mogą zostać użyte w tym polu);

nazwa_widoku nazwa menu lub widoku, po której następuje znak tabulacji;

selektor unikalny (w obrębie serwera) identyfikator dokumentu, zwykle oparty na nazwie pliku, po którym następuje znak tabulacji;

serwer nazwa serwera, w którym przechowywany jest dokument, po której również musi wystąpić znak tabulacji;

port numer portu, przez który należy łączyć się z serwerem. Po numerze portu (zwykle 70) przesyłane są znaki powrotu karetki i nowego wiersza.

Wersja Gopher+ przesyła jeszcze kilka dodatkowych danych, takich jak identyfikator administratora odpowiedzialnego za obsługę systemu Gopher, krótki opis typu dokumentu (na przykład text), język, w jakim jest napisany dokument, datę ostatniej modyfikacji i rozmiar w bajtach.

Kiedy użytkownik zdecyduje się na pobranie któregoś z plików, do nawiązania połączenia wykorzystywane są informacje o nazwie serwera i numerze portu, natomiast selektor pozwala na zidentyfikowanie pliku, który ma zostać przesłany.

Gopher obsługuje kilkanaście typów plików, oznaczanych jednoznakowymi kodami. Oto ich lista:

0 plik tekstowy;

1 katalog;

2 serwer książki telefonicznej CSO (nazwa serwera określa komputer, z którym należy się połączyć, natomiast selektor w tym przypadku pozostawiany jest pusty);

3 błąd;

4 plik typu BinHex systemu Macintosh;

5 archiwum binarne systemu DOS;

6 archiwum UNIX-owe, zakodowane programem uuencode;

7 serwer przeszukiwania indeksu;

8 wskaźnik do tekstowej sesji programu Telnet (nazwa serwera określa komputer, z którym należy się połączyć, a selektor zawiera identyfikator użytkownika);

9 plik binarny;

g grafika w formacie GIF;

h dokument HTML;

I plik grafiki;

i tekst wyświetlany w menu, pełniący funkcję separatora;

M dokument poczty w standardzie MIME;

P plik dokumentacji w formacie PDF firmy Adobe;

s dźwięk;

T wskaźnik do sesji programu Telnet 3270 (nazwa serwera określa komputer, z którym należy się połączyć, a selektor zawiera identyfikator użytkownika);

System Gopher używa kilku innych programów, niezbędnych do prawidłowego działania; są to:

• tn3270 lub podobny emulator 3270 - używany przy połączeniach Telnet 3270;

• program komunikacyjny kermit lub zmodem, używany do ładowania plików; odpowiednie pliki wykonywalne zwykle nazywają się kermit, sz, sb i sx;

• program graficzny - jeśli zezwolisz na wyświetlanie grafiki, niezbędny będzie program do jej obsługi, taki jak na przykład xv.

Powyższe wymagania można dostosować do własnych potrzeb, jeśli system działa tylko w sieci lokalnej, ale jeśli usługa ma być ogólnodostępna, wymienione programy powinny znaleźć się w Twoim systemie.

Konfigurowanie usługi Gopher

Instalowanie i konfiguracja systemu Gopher (lub Gopher+) wymaga zwykle ustawienia pewnych opcji konfiguracyjnych jeszcze przed przystąpieniem do kompilowania oprogramowania (które zwykle jest rozprowadzane w postaci kodu źródłowego) i modyfikacji kilku standardowych plików. Konfiguracja systemu Gopher+ przebiega prawie dokładnie tak samo - trzeba tylko podać kilka dodatkowych informacji. Ponieważ w systemach linuxowych częściej używa się systemu Gopher, a nie Gopher+, właśnie na nim się skoncentrujemy.

W tym podrozdziale nie będziemy używać pełnych ścieżek dostępu do plików, ponieważ punkt zainstalowania oprogramowania obsługującego system Gopher nie ma żadnego znaczenia, o ile ścieżki przeszukiwania są odpowiednio skonfigurowane. Poza tym nie wyklarował się żaden standard co do rozmieszczenia katalogów, więc Ty również masz wolną rękę przy ich tworzeniu.

Plik gopherd.conf

Parametry konfiguracyjne systemu Gopher (i Gopher+) zapisane są w pliku gopherd.conf, odczytywanym przez program rezydentny gopherd. Wartości domyślne tych parametrów zwykle wymagają niewielkich modyfikacji, ale większość z nich polega tylko na usunięciu lub dodaniu symbolu komentarza.

Pierwszym krokiem konfiguracji jest utworzenie aliasu dla usługi Gopher w Twoim systemie. W pliku gopherd.conf powinien znajdować się wpis o następującej postaci:

hostalias: tpci

Alias ten jest potrzebny, aby serwer Gopher mógł zostać odnaleziony w danym systemie. Nie powinien on wskazywać na komputer bezpośrednio, dzięki czemu łatwiej będzie wprowadzać zmiany w konfiguracji. Najlepszym rozwiązaniem jest utworzenie aliasu i powiązanie go z fizycznym komputerem za pomocą DNS. Jeśli Twój komputer nie działa w sieci, musisz użyć albo aliasu powiązanego z nazwą Twojego komputera, albo bezpośrednio nazwy komputera.

Możliwe jest również określenie maksymalnej dopuszczalnej liczby jednoczesnych połączeń Gopher. Takie rozwiązanie okazuje się czasem niezbędne, aby uniknąć nadmiernego obciążania systemu. Liczba jednoczesnych połączeń zwykle zdefiniowana jest w pliku w katalogu określonym przez wartość zmiennej PIDS_Directory. Odpowiedni wiersz w pliku gopherd.conf jest zwykle zaznaczony jako komentarz, ponieważ wcześniejsze wersje systemu nie obsługiwały poprawnie takiego ograniczenia. Jeśli chcesz skorzystać z tej możliwości, powinieneś upewnić się, że katalog wskazywany przez zmienną PIDS_Directory istnieje i zawiera odpowiednie dla Twojej wersji systemu Gopher pliki, a następnie usunąć symbol komentarza z wiersza

#PIDS_Directory: /pids

Lepszym sposobem kontrolowania obciążenia systemu jest użycie słowa kluczowego MaxConnections, które pozwala określić liczbę obsługiwanych równocześnie klientów. Aby dobrać odpowiednią wartość, zapewniającą równowagę pomiędzy obciążeniem systemu i wygodą użytkowników, musisz nieco poeksperymentować - dobrym punktem wyjścia dla systemów opartych o procesory 80486 czy Pentium jest ok. 15 - 25 użytkowników. Jeśli jednak równocześnie w systemie działa serwer WWW, liczba ta powinna być nieco mniejsza, co pozwoli ograniczyć zużycie zasobów systemu. Odpowiedni wpis w pliku konfiguracyjnym ma postać:

MaxConnections: 15

Jeśli liczba użytkowników zostanie przekroczona, przy próbie połączenia generowany będzie komunikat o błędzie. Można również skorzystać z możliwości oferowanych przez programy dekodujące. Używane są one wtedy, gdy użytkownik zleca załadowanie pliku, dodając do jego nazwy rozszerzenie (takie jak .Z, .zip czy .gz), które powoduje przesłanie danych w postaci skompresowanej. Dekoder rozpoznaje przekazane przez użytkownika rozszerzenie i wywołuje odpowiedni program użytkowy, dzięki czemu dane są przesyłane w żądanym formacie. W większości plików gopherd.conf znajdują się następujące wpisy:

decoder: .Z /usr/ucb/zcat
decoder: .gz /usr/gnu/bin/zcat
#decoder: .adpcm /usr/openwin/bin/adpcm_dec
#decoder: .z /usr/gnu/bin/zcat

Wpisy dotyczące dwóch ostatnich dekoderów są zaznaczone jako komentarz, ale można usunąć symbol #, jeśli chcesz umożliwić korzystanie z plików w formatach .adpcm i .z poprzez usługę Gopher. Możesz również dodać obsługę innych formatów plików, wpisując dane o odpowiednich dekoderach (nazwę wraz z pełną ścieżką dostępu).

Należy również ustawić czas, przez jaki pliki mają być buforowane. Odpowiedni wpis znajduje się w wierszu rozpoczynającym się od słowa kluczowego Cachetime; rozsądną wartością jest ok. 180 sekund. W pliku gopherd.conf powinien więc znajdować się wpis:

Cachetime: 180

Podając odpowiednie dane w pliku gopherd.conf można również ograniczyć dostęp do niektórych plików w systemie, używając słowa kluczowego ignore. Zwykle znajdują się tam wpisy takie jak:

ignore: lib
ignore: bin
ignore: etc
ignore: dev

Wszystkie pliki o rozszerzeniach lib, bin, etc i dev będą przez system Gopher ignorowane. Jeśli istnieje potrzeba ograniczenia dostępu do innego typu plików, na przykład jeśli w księgowości używa się plików o rozszerzeniu .acct, które nie powinny być one widoczne dla klientów Gopher, powinieneś dodać wpis:

ignore: acct

Słowo kluczowe ignore pozwala ukryć pliki tylko na podstawie ich rozszerzenia - takie rozwiązanie bywa czasem niewystarczające. Na szczęście po słowie kluczowym ignore_patt (ang. ignore pattern, ignoruj według wzorca) możliwe jest użycie symboli wieloznacznych. Przykładowo, aby uniemożliwić klientom Gopher dostęp do plików o nazwach rozpoczynających się od liter usr, powinieneś do pliku gopherd.conf dodać wpis:

ignore_patt: ^usr$

Plik gopherdlocal.conf

W pliku gopherdlocal.conf należy dokonać co najmniej dwóch modyfikacji, dzięki którym system przestanie generować komunikaty o błędach, które po pewnym czasie zaczynają być denerwujące. W pliku tym domyślnie znajdują się między innymi dwa wpisy:

Admin: blank
AdminEmail: blank

Jeśli ich nie zmodyfikujesz, dostosowując do swojego systemu, Gopher będzie zgłaszał komunikaty o różnych (czasem dość dziwnych) błędach. Po słowie kluczowym Admin podaje się zwykle imię i nazwisko administratora, czasem również numer telefonu. Po słowie AdminEmail - adres e-mailowy administratora. Oto przykładowe wartości:

Admin: Yvonne Chow, 555-1212
AdminEmail: [e-mail]

W pliku gopherdlocal.conf należy również uzupełnić dane następujące po słowie kluczowym Abstract - jest to krótki opis tego, co można znaleźć w Twoim systemie. Jeśli nie zmienisz wartości domyślnej, użytkownicy będą otrzymywać informację, że powinni zażądać uzupełnienia opisu, powinieneś więc zrobić to jak najszybciej. Jeśli opis ma być dłuższy niż jeden wiersz tekstu, na końcu każdego wiersza powinien znaleźć się znak \, który pozwala na kontynuację tekstu w nowym wierszu. Oto przykładowy opis zawartości serwera:

Abstract: This server provides sound and graphics files \
collected by the administrator on a recent trip to Outer \
Mongolia.

Informacje dostarczane użytkownikom o Twoim serwerze zawierają również takie dane, jak nazwa węzła, nazwa organizacji zajmującej się jego prowadzeniem, lokalizacja geograficzna komputera, szerokość i długość geograficzna oraz strefa czasowa. Nie trzeba podawać tych informacji, ale dzięki nim użytkownicy mogą zorientować się, z kim mają do czynienia. Oto przykładowe dane:

Site: Explore_Mongolia
Org: Mongolia Tourist Bureau
Loc: North Bay, Ontario, Canada
Geog: blank
TZ: EDT

Tekst blank w polu Geog oznacza, że wartość nie została podana - mało który administrator zna dokładne współrzędne geograficzne miejsca, w którym znajduje się komputer.

Można również podać, w jakim języku dostępna jest większość dokumentów w systemie - ułatwi to użytkownikom korzystanie z usługi Gopher. Jeśli jest to na przykład amerykańska odmiana języka angielskiego, w pliku gopherdlocal.conf powinien znaleźć się wiersz:

Language: En_US

Po słowie kluczowym BummerMsg należy wpisać treść informacji, która będzie podawana użytkownikowi próbującemu połączyć się w sytuacji, gdy obsługiwana jest maksymalna liczba użytkowników, lub gdy połączenie powoduje błąd. Oto przykładowy wpis:

BummerMsg: Sorry, we have exceeded the number of permissible users.

Można oczywiście wpisać tu dowolny tekst, pamiętaj jednak o tym, że nigdy nie wiadomo, kto będzie go czytał.

Ostatnim krokiem konfigurowania pliku gopherdlocal.conf jest podanie informacji o ograniczeniach praw dostępu do serwera. Służy do tego słowo kluczowe access, po którym należy podać dane w następującym formacie:

access: nazwa_komputera prawa_dostępu liczba_użytkowników

nazwa_komputera to nazwa domenowa lub numer IP komputera, z którego następuje połączenie, pole prawa_dostępu pozwala określić prawa dostępu obowiązujące dla użytkowników łączących się z tego systemu, a liczba_użytkowników jest maksymalną liczbą użytkowników, którzy mogą jednocześnie korzystać z usługi Gopher.

Pole określające prawa dostępu może zawierać dowolną kombinację czterech podanych niżej wyrazów; każdy z nich może być poprzedzony wykrzyknikiem, co oznacza brak określonego prawa.

browse Pozwala na przeglądanie zawartości katalogów. Jeśli użytkownik nie posiada tego prawa, ma dostęp do poszczególnych plików, ale nie może uzyskać informacji o zawartości katalogu.

ftp Pozwala, by serwer zachowywał się jako bramka dla usługi FTP.

read Pozwala na dostęp do plików. Jeśli użytkownik nie posiada tego prawa, przy próbie dostępu otrzyma informację określoną po słowie kluczowym BummerMsg.

search Pozwala na dostęp do indeksów. Jeśli użytkownik nie posiada tego prawa, dostęp do indeksów nie jest możliwy. Słowo to jest używane głównie w systemie Gopher+.

Jeśli na przykład chcesz zezwolić na pełny dostęp do serwera Gopher maksymalnie 10 użytkownikom z sieci chatton.com, powinieneś dodać do pliku gopherdlocal.conf wiersz:

access: chatton.com browse ftp read search 10

Pomiędzy każdymi dwoma wyrazami, nie wyłączając specyfikacji praw dostępu, powinna wystąpić co najmniej jedna spacja. Oto inny przykład:

access: bignet.org !browse !ftp read search 3

Taki wpis pozwala na odczyt plików i dostęp do indeksów co najwyżej trzem użytkownikom sieci bignet.org, jednocześnie nie zezwalając na korzystanie z bramki FTP i przeglądanie zawartości katalogów.

Jeśli zamiast nazw domenowych używasz numerów IP, możesz użyć niepełnego numeru, aby zapewnić dostęp całym podsieciom. Zakładając, że numerem sieci bignet.org jest 147.12, można umożliwić dostęp z niej dodając do pliku gopherdlocal.conf wiersz:

access: 147.12. !browse !ftp read search 3

Ważne jest, by po częściowym numerze IP wpisać kropkę. W przeciwnym przypadku, dostęp do usługi Gopher otrzymaliby również użytkownicy sieci o numerach od 147.120 do 147.129 (ponieważ podane cyfry początkowe pasowałyby również do tych numerów).

Jeśli chcesz umożliwić dostęp z jednego konkretnego komputera, możesz podać jego pełną nazwę, na przykład jeśli chcesz udostępnić usługę Gopher przyjacielowi administrującemu systemem darkstar, możesz do pliku gopherdlocal.conf dodać wiersz:

access: darkstar.nazwa.domeny browse ftp read search 1

Większość serwerów Gopher jest dostępna dla wszystkich użytkowników, więc możliwe jest również globalne określenie praw dostępu dla wszystkich systemów, dla których nie określono tych praw wprost. Można to zrobić na przykład tak:

access: default !browse !ftp read search 15

Powyższy wpis pozwala każdemu użytkownikowi korzystać z usługi Gopher, dając mu prawo do odczytu plików i przeglądania indeksów, ale zabraniając używania bramki FTP i przeglądania zawartości katalogów.

Konfigurowanie pliku Makefile

Aby proces kompilacji mógł przebiec poprawnie, należy odpowiednio zmodyfikować zawartość plików Makefile.conf oraz conf.h. W wielu wersjach systemu Gopher dla Linuxa domyślne wartości wszystkich potrzebnych parametrów są prawidłowe, ale mimo wszystko warto je przejrzeć, aby uniknąć problemów.

Plik Makefile.conf (używany przez plik Makefile przy tworzeniu plików wykonywalnych) jest dość długi, więc należy poruszać się po nim ostrożnie, by uniknąć przypadkowych zmian. Obszarami, które należy sprawdzić, są przede wszystkim definicje ścieżek dostępu do poszczególnych katalogów oraz ustawienia serwera i klienta - zostaną one omówione bardziej szczegółowo.

Jedną z opcji, które możesz chcieć zmienić, jest opcja ułatwiająca wyszukiwanie błędów, w większości systemów domyślnie załączona. Jest ona przydatna w trakcie uruchamiania systemu, ale gdy wszystko działa poprawnie, powinieneś ponownie skompilować kod źródłowy wyłączając tę opcję, dzięki czemu nie będą generowane niepotrzebne już informacje, a program będzie mniejszy i szybszy. Aby wyłączyć tę opcję, wstaw symbol komentarza na początku wiersza, w którym definiowana jest wartość DEBUGGING:

#DEBUGGING = -DDEBUGGING

W większości systemów w tym wierszu domyślnie nie ma symbolu komentarza.

Definicje ścieżek dostępu do katalogów zebrane są zwykle w bloku składającym się z pięciu do siedmiu wpisów, zależnie od liczby dołączonych stron man. Oto typowy blok definicji katalogów:

PREFIX = /usr/local
CLIENTDIR = $(PREFIX)/bin
CLIENTLIB = $(PREFIX)/lib
SERVERDIR = $(PREFIX)/etc

MAN1DIR = $(PREFIX)/man/man1
MAN5DIR = $(PREFIX)/man/man5
MAN8DIR = $(PREFIX)/man/man8

Zwykle modyfikacji wymaga tylko wartość zmiennej PREFIX, określająca katalog, w którym system Gopher ma zostać zainstalowany. Domyślną wartością tej zmiennej jest przeważnie /usr/local, ale można podać dowolnie wybraną ścieżkę dostępu (na przykład /usr/gopher). Pozostałe zmienne definiują podkatalogi, w których znajdą się poszczególne pliki systemu Gopher i zwykle nie trzeba modyfikować ich wartości, choć oczywiście można dostosować je do swoich upodobań, na przykład umieszczając wszystkie pliki w jednym katalogu. Znaczenie poszczególnych zmiennych jest następujące:

CLIENTDIR katalog, w którym przechowywane będzie oprogramowanie klienta Gopher;

CLIENTLIB katalog, w którym znajdzie się plik pomocy przeznaczony dla użytkownika (gopher.hlp);

SERVERDIR katalog, w którym znajdzie się serwer gopherd i plik konfiguracyjny (gopherd.conf);

MAN1DIR katalog, w którym znajdą się strony man dotyczące programu klienta Gopher;

MAN8DIR katalog, w którym znajdą się strony man dotyczące serwera gopherd.

Jeżeli w systemie ma działać poprawnie również klient Gopher, należy odpowiednio zmodyfikować wartość zmiennej CLIENTOPTS w pliku Makefile.config. Oto opcje, które można podać:

-DNOMAIL nie pozwala użytkownikom zdalnym wysyłać plików pocztą,

-DAUTOEXITONU pozwala na zakończenie klienta Gopher za pomocą nie tylko polecenia q, ale również u.

Jeśli chcesz użyć którejś z tych opcji (lub obu), dopisz je w wierszu definiującym zmienną

CLIENTOPTS:
CLIENTOPTS = -DNOMAIL -DAUTOEXITONU

Należy również ustawić wartości czterech zmiennych zawierających dane o serwerze: nazwę serwera, numer portu używanego do połączeń Gopher, lokalizację plików z danymi i znaczniki.

Nazwę domeny, do której należy serwer, należy podać jako wartość zmiennej DOMAIN, pozostawiając poprzedzającą ją kropkę:

DOMAIN = .tpci.com

Nie trzeba definiować wartości tej zmiennej, jeśli dostępna w systemie wersja polecenia hostname zwraca pełny adres domenowy komputera. W takim przypadku należy pozostawić pole wartości puste.

Zmienna SERVERPORT określa numer portu, który powinien być obsłużony przez usługę Gopher - zwykle jest to port TCP o numerze 70. Odpowiedni wpis ma więc postać:

SERVERPORT = 70

Jeśli nie chcesz, by usługa Gopher była ogólnodostępna, możesz zmienić tę wartość. Jeżeli jednak chcesz udostępnić ją użytkownikom Internetu (nawet jeśli tylko niektórym), powinieneś użyć portu o numerze 70. W przypadku konfigurowania usługi Gopher do użytku w sieci lokalnej, można wybrać dowolny numer od 1024 do 9999, ale należy upewnić się, że wszystkie programy klientów Gopher używają tego samego numeru portu.

Lokalizacja plików z danymi oferowanymi przez serwer Gopher określona jest przez wartość zmiennej SERVERDATA. Domyślnie jej definicja ma postać:

SERVERDATA = /gopher-data

Powinieneś dostosować tę wartość tak, by wskazywała na rzeczywiste położenie plików w systemie.

Wartością zmiennej SERVEROPTS może być zestaw znaczników modyfikujących zachowanie się usługi Gopher. Typowa definicja tej zmiennej ma postać:

SERVEROPTS = -DSETPROCTITLE -DCAPFILES # -DBIO -DDL

Część wiersza znajdującego się po symbolu komentarza (#) jest ignorowana, możesz więc dostosować opcje do własnych potrzeb zmieniając położenie tego symbolu (o ile porządek opcji pozwala na zastosowanie tak prostego rozwiązania). Dozwolone są następujące znaczniki:

-DADD_DATE_AND_TIME powoduje dodawanie do tytułów dokumentów daty i czasu ich utworzenia;

-DBIO używany tylko z wersją systemu WAIS opracowaną przez Dona Gilberta (wais8b5);

-DDL umożliwia współpracę z programem obsługi baz danych dl (system dl musi znajdować się w katalogu zdefiniowanym w zmiennej DLPATH, a zmienna DLOBJS musi wskazywać na położenie plików getdesc.o i enddesc.o);

-DCAPFILES powoduje, że system jest kompatybilny z wersją używającą katalogu cap;

-DLOADRESTRICT umożliwia ograniczanie dostępu w zależności od liczby jednocześnie nawiązanych połączeń (możliwość ta omówiona jest w następnym podrozdziale);

-DSETPROCTITLE pozwala zdecydować, jaką postać będzie miała nazwa procesu wyświetlana przez program ps (tylko w systemach opartych na BSD-UNIX).

W pliku conf.h znajdują się inne, wykorzystywane w fazie kompilacji informacje konfigurujące usługę Gopher. Najważniejsze z nich dotyczą liczby odnośników zwracanych użytkownikowi po zakończeniu wyszukiwania oraz ilości czasu, jaką należy odczekać przez uznaniem połączenia za przerwane. Zwykle wartości te definiowane są w końcowej części pliku conf.h.

Zmienna WAISMAXHITS określa maksymalną liczbę odnośników, które może zwrócić w odpowiedzi na zapytanie baza danych WAIS; zwykle wartość ta wynosi około 40. Odpowiedni wpis w pliku conf.h ma więc postać:

#define WAISMAXHITS 40

Zwróć uwagę, że symbol # na początku wiersza nie oznacza tym razem komentarza, ponieważ plik conf.h jest napisany w języku C. Jest on częścią dyrektywy preprocesora i nie powinien być usuwany. W definicji zmiennej nie występuje również znak równości.

Zmienna MAXLOAD jest używana tylko wtedy, gdy częścią wartości zmiennej SERVEROPTS (definiowanej w pliku Makefile.config) jest znacznik -DLOADRESTRICT. Określa ona maksymalne średnie obciążenie serwera, przy którym połączenia Gopher będą jeszcze obsługiwane (wartość ta może być zmieniona przez podanie odpowiedniej opcji w wierszu poleceń). Zwykle jej definicja ma postać:

#define MAXLOAD 10.0

Zmienne READTIMEOUT i WRITETIMEOUT określają ilość czasu, jaką należy odczekać przed uznaniem, że połączenie zostało przerwane. Domyślne wartości są zwykle odpowiednie. Wiersze definiujące te zmienne mają postać:

#define READTIMEOUT (1*60)
#define WRITETIMEOUT (3*60)

Konfiguracja programu klienta Gopher jest prosta. Rozpocząć należy od zdefiniowania serwerów Gopher, z którymi komputer lokalny będzie się łączył - służą do tego zmienne CLIENT_HOST1 i CLIENT_HOST2. Klient Gopher przy uruchomieniu sam wybiera jeden z tych serwerów (o ile oba są zdefiniowane). Odpowiednie wpisy w pliku conf.h mogą mieć postać:

#define CLIENT1_HOST "serwer_gopher.tpci.com"
#define CLIENT2_HOST "inny_serwer_gopher.tpci.com"

Numery portów, których należy użyć do łączenia się z serwerami Gopher definiowane są w wierszach:

#define CLIENT1_PORT 70
#define CLIENT2_PORT 70

Jeśli usługa Gopher ma być dostępna tylko w sieci lokalnej i numery portów zostały zmienione (na przykład po to, by zabezpieczyć się przed dostępem poprzez Internet), należy podstawić odpowiednie wartości. Jeżeli używany jest tylko jeden serwer, wartość zmiennej CLIENT2_PORT powinna wynosić zero.

Język używany przez program klienta Gopher można wybrać spośród kilku obsługiwanych - jest on określony przez wartość zmiennej DEFAULT_LANG. Domyślnie jest to język amerykański, ustawiany poleceniem:

#define DEFAULT_LANG "En_US"

Definicje innych języków znajdują się poniżej tego polecenia, zaznaczone jako komentarze - jeśli chcesz użyć jednego z nich, usuń znacznik komentarza w odpowiednim wierszu i wstaw go w wierszu definiującym język amerykański.

Po wprowadzeniu wszystkich informacji konfiguracyjnych można uruchomić proces kompilacji programu klienta i serwera wydając polecenia:

make client
make server

Można również skompilować oba programy naraz, wydając polecenie make bez argumentów. Programy i dane muszą następnie zostać zainstalowane - w tym celu należy wydać polecenie:

make install

WAIS i Gopher

Klienci Gopher mają możliwość używania indeksów generowanych przez system WAIS do wyszukiwania interesujących ich plików, ale serwer musi być w tym celu odpowiednio skonfigurowany. System WAIS został omówiony w rozdziale 49. „Konfiguracja węzła WAIS”, więc założymy tu, że zainstalowałeś go już i posiadasz odpowiednie pliki indeksowe, które chcesz udostępnić dla systemu Gopher.

Jeśli chcesz udostępnić usługi systemu WAIS poprzez system Gopher, możliwe, że niezbędna będzie drobna modyfikacja plików źródłowych systemu WAIS. Poszukaj w plikach źródłowych wiersza:

if (gLastAnd) printf("search_word: boolean 'and' scored\n:");

Wiersz ten należy zaznaczyć jako komentarz, jeśli system WAIS ma współpracować z systemem Gopher. Wprowadź więc odpowiednie symbole na początek i koniec wiersza:

/* if (gLastAnd) printf("search_word: boolean 'and' scored\n:"); */

Jeśli wiersz ten jest już zaznaczony jako komentarz lub po prostu go nie ma, nie musisz wprowadzać żadnych zmian. Po wprowadzeniu poprawki należy ponownie skompilować system WAIS, wchodząc do katalogu z jego kodem źródłowym i uruchamiając polecenie make (które wykona polecenia zapisane w pliku makefile znajdującym się w tym katalogu).

Następnie odszukaj w pliku Makefile.config znajdującym się w katalogu z kodem źródłowym systemu Gopher definicję zmiennej WAISTYPE. Powinna mieć ona postać:

WAISTYPE = # -DFREEWAIS_0_4

Na koniec należy połączyć usługi WAIS i Gopher. Zakładając, że katalog, w którym znajduje się kod źródłowy systemu Gopher to /usr/gopher/source, a kod źródłowy systemu WAIS znajduje się w katalogu /usr/wais/source, powinieneś wydać polecenia:

cd /usr/gopher/source
ln -s /usr/wais/source/include ./ir
ln -s /usr/wais/source/client/ui .
ln -s /usr/wais/source/bin .

Po ponownym skompilowaniu systemu Gopher, powstaną połączenia pomiędzy systemami freeWAIS i Gopher umożliwiające ich współpracę.

Katalogi systemu Gopher

Zakładanie katalogów dla systemu Gopher nie sprawia większych kłopotów; przeważnie nazwy katalogów odpowiadają ogólnie przyjętym konwencjom. Zanim zaczniesz, powinieneś zdecydować, które pliki i dokumenty zamierzasz udostępnić użytkownikom systemu Gopher i stworzyć krótki opis dla każdego z udostępnianych dokumentów (jeśli nie wiesz, co znajduje się w którymś z dokumentów, powinieneś się z nim zapoznać lub polecić streszczenie go autorowi). Dla uproszczenia założymy, że wszystkie udostępniane dokumenty znajdą się w jednym, wspólnym katalogu.

Zacznij od przejścia do głównego katalogu z dokumentami systemu Gopher (jeśli taki katalog nie istnieje w systemie, powinieneś go założyć). Katalog ten nie powinien znajdować się w tym samym miejscu, co kod źródłowy czy pliki konfiguracyjne - wybierz jakiś katalog o łatwo dającej się zidentyfikować nazwie. Przykładowo, aby utworzyć katalog /usr/gopher/data, użyj standardowego polecenia mkdir:

mkdir /usr/gopher/data

Przejdź do katalogu systemu Gopher i skopiuj do niego wszystkie dokumenty, które chcesz udostępnić. Następnie zmień ich nazwy tak, by jak najlepiej oddawały zawartość pliku (ponieważ w systemie zwykle używa się zwięzłych, mało mówiących nazw) - ich długość nie powinna przekraczać 80 znaków. Przykładowo, jeśli chcesz udostępnić plik q1.sales, powinieneś zmienić jego nazwę na bardziej opisową, na przykład Company_ Sales_1997_Q1, dzięki czemu użytkownicy będą mogli nieco łatwiej zidentyfikować jego zawartość.

Można również ułatwić identyfikację plików w inny sposób: tworząc podkatalog .cap w głównym katalogu z dokumentami systemu Gopher. Dla każdego udostępnianego pliku należy utworzyć w katalogu .cap plik o takiej samej nazwie, ale zawierający dwa wiersze tekstu: jeden z opisem pliku, a drugi z jego numerem. Zakładając, że udostępniasz plik o nazwie q1.sales w katalogu /usr/gopher/data, w katalogu /usr/gopher/data/ .cap powinieneś utworzyć plik o nazwie q1.sales, o następującej zawartości:

Name=Company Sales for the First Quarter, 1997
Numb=1

Pozycja Name może zawierać spacje czy inne symbole, ponieważ jest wyświetlana jako zwykły tekst. Pole Numb zawiera numer, pod którym dany plik będzie wyświetlany w menu programu klienta Gopher. Przykładowo załóżmy, że oprócz wspomnianego wcześniej pliku udostępniasz jeszcze pliki q2.sales i q3.sales, a odpowiadające im pliki w katalogu .cap mają następującą zawartość:

$ cat q1.sales
Name=Company Sales for the First Quarter, 1997
Numb=1
$ cat q2.sales
Name=Company Sales for the Second Quarter, 1997
Numb=2
$ cat q3.sales
Name=Company Sales for the Third Quarter, 1997
Numb=3

W menu programu klienta Gopher dane o tych plikach będą wyglądały następująco:

1. Company Sales for the First Quarter, 1997
2. Company Sales for the Second Quarter, 1997
3. Company Sales for the Third Quarter, 1997

Porządek nazw plików w katalogu .cap nie ma znaczenia, ale numery w polu Numb nie powinny się powtarzać.

Alternatywą dla katalogu .cap (dzięki któremu możliwe jest łatwe udostępnianie nowych plików) jest użycie jednego pliku z opisami wszystkich udostępnianych dokumentów. Plik ten powinien znaleźć się w głównym katalogu z dokumentami systemu Gopher i powinien nazywać się .names. Dla trzech plików z powyższego przykładu jego zawartość wyglądałaby następująco:

$ cd /usr/gopher/data
$ cat .names
#My Gopher main .names file

Path=./q1.sales
Name=Company Sales for the First Quarter, 1997
Numb=1

Path=./q2.sales
Name=Company Sales for the Second Quarter, 1997
Numb=2

Path=./q3.sales
Name=Company Sales for the Third Quarter, 1997
Numb=3

Jak widać, format wpisów w tym pliku jest taki sam, jak w plikach w katalogu .cap, dodatkowo podane są tylko nazwy dokumentów (które nie były potrzebne w katalogu .cap, ponieważ nazwy dokumentów były takie same, jak nazwy plików z opisami). Niewątpliwą zaletą użycia pliku .names jest łatwość reorganizacji wpisów menu, ponieważ w tym celu wystarczy zmodyfikować zawartość tylko jednego pliku. Poza tym w pliku .names można umieścić krótkie streszczenie każdego z dokumentów. Oto przykładowy wpis:

Path=./gopher
Name=How to Set up A Gopher Service
Numb=16
Abstract=This document shows the steps you need to take to set up a Gopher service.

Można również zdefiniować pozycję menu prowadzącą do innego menu, bądź do całkiem innego serwera. Jest to możliwe dzięki dowiązaniom, które definiowane są w pliku dowiązań, o nazwie .link. Plik .link zawiera wpisy składające się z pięciu pól w formacie takim, jak w poniższym przykładzie:

Name=More Sales Info
Type=1
Port=70
Path=/usr/gopher/data/more_sales
Host=wizard.tpci.com

Zawartość pola Name określa tekst, który będzie wyświetlany w programie klienta Gopher, i może zawierać dowolny opis. Pole Type zawiera znacznik typu dokumentu, na który wskazuje dowiązanie. Dozwolone są następujące wartości:

0 plik tekstowy,

1 katalog,

2 serwer nazw CSO,

7 pełny indeks tekstowy,

8 sesja programu Telnet,

9 plik binarny,

h dokument w formacie HTML,

I plik zawierający grafikę,

M plik MIME,

s plik dźwiękowy.

Są to te same typy plików, które zostały przedstawione w liście typów plików obsługiwanych przez system Gopher, choć ta lista jest nieco krótsza.

Pole Port określa port, którego należy użyć przy łączeniu się z systemem zdalnym (jeśli dowiązanie prowadzi do systemu zdalnego), natomiast pole Path zawiera ścieżkę dostępu do pliku w systemie lokalnym lub zdalnym. Pole Host zawiera nazwę serwera, na którym znajduje się dany plik. Jeśli dowiązanie do innego serwera ma prowadzić poprzez usługę FTP lub WAIS, w polu Path musisz podać również nazwę usługi i odpowiednie argumenty. Przykładowo, jeśli w menu systemu Gopher ma znaleźć się pozycja odsyłająca użytkownika do pliku na innym serwerze poprzez FTP, odpowiedni wpis w pliku .link powinien mieć postać:

Name=More Sales Info
Type=1
Port=+
Path=ftp:chatton.bigcat.com@/usr/gopher/cats
Host=+

Symbol + w polach Port i Host oznacza, że serwer FTP powinien zwrócić odpowiednie wartości używając domyślnych numerów portów (na przykład portu 21 dla FTP). Dowiązanie do katalogu WAIS ma postać:

Name=More Sales Info
Type=7
Port=+
Path=waisrc:/usr/wais/data
Host=+

Można również w menu systemu Gopher umieścić pozycję powodującą uruchomienie jakiegoś programu. W tym celu w polu Path należy wpisać polecenie exec:

Path=exec:"argumenty" : nazwa_programu

nazwa_programu jest nazwą pliku wykonywalnego, natomiast argumenty zostaną przekazane do programu tak, jakby zostały podane w wierszu poleceń. Jeśli program ma być wywołany bez argumentów, pozostaw cudzysłów pusty. Format ten jest może nieco dziwny, ale bywa przydatny.

Uruchamianie usługi Gopher

Usługę Gopher można uruchomić z jednego z plików rc, z wiersza poleceń bądź też za pomocą programu rezydentnego inetd. Odpowiednie polecenie (wpisane w wierszu poleceń lub w pliku rc) może mieć postać:

/usr/local/etc/gopherd /usr/gopher/gopher-data 70

Jego argumentami są ścieżka dostępu do katalogu zawierającego dane oraz numer portu, którego należy używać do połączeń.

Do programu gopherd można również przekazać kilka opcji modyfikujących jego zachowanie - większość z nich ma swoje odpowiedniki w plikach konfiguracyjnych. Oto dostępne opcje:

-C wyłącza buforowanie katalogów;

-c wyłącza ograniczenia chroot;

-D włącza generowanie informacji diagnostycznych;

-I informuje program gopherd, że będzie wywoływany przez program inetd;

-L pozwala określić maksymalne średnie obciążenie systemu (wymaga podania wartości liczbowej);

-l pozwala podać nazwę pliku, do którego rejestrowane będą informacje o połą­czeniach (jego nazwę należy podać po opcji -l);

-o pozwala na użycie pliku konfiguracyjnego o nazwie innej niż gopherd.conf (nazwę tę należy podać po opcji -o);

-u pozwala ustalić identyfikator użytkownika, który będzie właścicielem programu gopherd (po tej opcji musi być podany prawidłowy identyfikator).

Aby poprawić bezpieczeństwo systemu, powinieneś - używając polecenia chroot - stworzyć wyizolowany podsystem plików dla programu Gopher (jak trzeba to zrobić, pokazaliśmy w rozdziale 48 „Konfigurowanie anonimowego węzła FTP”). Użycie opcji -c jest mniej bezpieczne, niż uruchamianie programu gopherd z aktywnym programem chroot. Poza tym należy stosować opcję -u tak, by właścicielem procesu był zwykły użytkownik, a nie administrator. Takie rozwiązanie zabezpiecza przed wykorzystaniem przez hakerów ewentualnych błędów w programie.

Jeśli chcesz, aby gopherd był uruchamiany przez program rezydentny inetd za każdym razem, gdy nastąpi próba połączenia, powinieneś zmodyfikować zawartość plików /etc/services i /etc/inetd.conf, dodając do nich wpisy dla programu gopherd. Odpowiedni wiersz w pliku /etc/services zwykle ma postać:

gopher 70/tcp

Wpis w pliku /etc/inetd.conf może natomiast wyglądać tak:

gopher stream tcp nowait root /usr/local/etc/gopherd gopherd -I -u
* id_użytkownika

id_użytkownika to identyfikator użytkownika, który będzie właścicielem procesu gopherd (warto założyć do tego celu osobne konto, o standardowych prawach dostępu).

Po zainstalowaniu i skonfigurowaniu procesu serwera Gopher przyszedł czas na jego przetestowanie. Najpierw jednak potrzebny będzie program klienta Gopher. Po uruchomieniu go i połączeniu się z serwerem Gopher (przez podanie nazwy serwera) powinna zostać wyświetlona zawartość głównego katalogu z danymi systemu Gopher. Innym sposobem przetestowania systemu jest użycie programu Telnet. Połącz się za jego pomocą z portem obsługiwanym przez system Gopher, wydając polecenie:

telnet gopher 70

Jeśli połączenie zostanie nawiązane poprawnie, na ekranie wyświetlona zostanie zawartość systemu Gopher.

Jeszcze inną metodą sprawdzenia, czy Gopher został zainstalowany prawidłowo, jest użycie polecenia gopherls, którego argumentem jest nazwa katalogu z danymi systemu Gopher. Polecenie to może więc mieć postać:

gopherls /usr/wais/gopher/data

Przydaje się ono również do testowania katalogów dodawanych do systemu Gopher już w trakcie jego działania.

Daj światu znać o sobie

Poświęciłeś sporo czasu na konfigurację usługi Gopher, więc warto poinformować innych użytkowników Internetu o tym fakcie (oczywiście powinieneś zrobić to tylko wtedy, gdy chcesz udostępnić swoje dokumenty wszystkim użytkownikom sieci i masz pewność, że system działa prawidłowo - nie podejmuj opisanych niżej kroków jeśli chcesz udostępnić usługę Gopher tylko w sieci lokalnej).

Jeśli chcesz, by dane o Twoim serwerze Gopher znalazły się w głównej liście katalogów Gopher, wyślij pocztą elektroniczną wiadomość na adres:

[e-mail]

W treści wiadomości powinna znaleźć się pełna nazwa usługi (tak, jak pojawia się ona w menu głównym), nazwa i numer IP serwera, numer portu używanego do połączeń Gopher (jeśli usługa ma być ogólnodostępna, powinien być to port TCP o numerze 70), adres e-mailowy administratora systemu Gopher i krótki opis tego, co można znaleźć w systemie. Jeśli chcesz, możesz również podać tekst określający ścieżkę dostępu do katalogu z danymi, ale nie jest to konieczne, ponieważ większość systemów Gopher uruchamia się w katalogu głównym (choć możliwość taka może być przydatna, jeśli udostępniasz kilka różnych systemów menu do różnych celów).

Podsumowanie

Teraz usługa Gopher jest już gotowa do użycia. Trzeba jeszcze wprowadzić dane o udostępnianych plikach, ale to wykracza poza zakres materiału omawiany w tym rozdziale. Jeśli chcesz, zajrzyj do jakiejś dobrej książki na temat Internetu albo systemu Gopher - dowiesz się z niej więcej o katalogach, plikach i elementach menu systemu Gopher. Gopher jest wygodnym sposobem udostępniania informacji, a choć proces konfiguracji jest dość długi, po jego przeprowadzeniu system Gopher zwykle pracuje bardzo dobrze.

Jeśli chcesz w swoim systemie linuxowym skonfigurować serwer WWW, zajrzyj do rozdziału 51. „Konfiguracja węzła WWW”.

Tworzenie stron w języku HTML omówione jest w rozdziale 53. „Podstawy języka HTML”.

Jak używać języka Java, aby uatrakcyjnić swoją stronę główną, dowiesz się w rozdziale 54. „Java i JavaScript”.

Program make i pliki makefile omówione są w rozdziale 56. „Zarządzanie kodem źródłowym”.

756 Część VII ♦ Konfiguracja węzła internetowego

756 E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\50.DOC

E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\50.DOC 755

Rozdzia³ 50. ♦ Konfigurowanie usługi Gopher 755

---