Cykl sprawnościowy CHEMIK

Zbiórka 1.

W pracowni (al)chemicznej

Celem zbiorki jest wprowadzenie tematyki cyklu i zachęcenie zuchów do zdobywania

sprawności. Dzieci na zbiórkę przynoszą mleko lub cytrynę.

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki, przyjęte w gromadzie

2. Gawęda: drużynowy (przyboczny) opowiada o swoim spotkaniu z alchemikiem,

które miało miejsce kilka dni przed zbiórką. Tłumaczy, kim jest alchemik i czym

się zajmuje (szuka sposobu na przekształcanie rośnych substancji w złoto).

Alchemik obiecał, że skontaktuje się z zuchami, być może spróbuje odwiedzić ich

na zbiórce. Tu opowiadający rozgląda się po sali i stwierdza, ze alchemik musiał

tutaj być. (Na ścianie wisi list napisany sympatycznym atramentem, który

wcześniej należy niepostrzelenie przyczepić). Zuchy szukają wiadomości, ale nie

mogą jej odczytać. Tu przyda się pomoc drużynowego (i znajomość chemii).

List napisany jest roztworem siarczanu miedzi (CuSO4), na kartce powinny

pozostać bladozielone ślady. Aby go odczytać należy go umieścić w oparach

amoniaku. UWAGA! Opary amoniaku są bardzo szkodliwe, dlatego należy do tego

wykorzystać słoik z pokrywką szklaną (najlepiej taki od miodu lub ogórków z

zamknięciem). Na dnie słoika przed zbiórką umieszczamy mały szklany talerzyk z

odrobiną amoniaku i słoik szczelnie zamykamy. Otwieramy go by włożyć kartkę z

listem i znowu zamykamy. Litery listu zrobią się ciemnoniebieskie. To

doświadczenie powinniśmy wykonać sami, zuchy będą jedynie widzami.

Treść listu: „Drogie zuchy, pozdrawia Was Wielki Alchemik. Od wielu już lat

szukam sposobu na zamianę różnych substancji w złoto. Pomóżcie mi proszę.”

3. Piosenki i pląsy: Plastelina (jest tak samo niewidzialna jak list, który dostaliśmy).

4. Gry i ćwiczenia: szukamy „złota”

Naszym złotem będzie skrobia. Przygotowujemy tacę, na której kładziemy:

kawałek chleba, krakers, odrobinę cukru, odrobinę mąki, skrawek papieru,

kawałek jabłka. Przygotowujemy również roztwór jodyny (kilka kropel jodyny w

wodzie). Zuchy sprawdzają, co stanie się, gdy pokropimy leżące przedmioty

roztworem jodyny (można użyć do tego patyczków z watą).

Przedmioty zawierające skrobię (chleb, krakers, papier, mąka) zmienią

zabarwienie na fioletowy, które zniknie, gdy jodyna wyparuje. Radzę zrobić

samemu test jak silny musi być roztwór jodyny. Zbyt silny spowoduje, Ŝe

wszystko się zabarwi.

5. Piosenki i pląsy: „Moj kask”

6. Gry i ćwiczenia: wykonujemy własny atrament sympatyczny

Do wykonania atramentu wykorzystujemy przyniesione cytryny i mleko. Na

kartce papieru piszemy sokiem z cytryny lub mlekiem. Listy odczytujemy przy

pomocy zapalonej świecy.

UWAGA! Zwracamy uwagę, by dzieci nie odczytywały listów same - kartki mogą

się zapalić. Trzeba też powiedzieć dzieciom, by nie wykonywały tego ćwiczenia

same w domu - bez pomocy dorosłego.

7. Piosenki i pląsy: Zorro

8. Majsterka: zakładamy Wielką Księgę Chemiczną do zapisywania naszych

doświadczeń. Robimy okładki i rysujemy/opisujemy pierwsze doświadczenia.

9. Krąg Rady: podjęcie decyzji o zdobywaniu sprawności chemika. Na następną

zbiórkę robimy przegląd środków czystości i kosmetyków używanych w naszych

domach.

10.Obrzędowe zakończenie zbiorki.

Zbiórka 2.

Skąd bierze się czystość w łazience?

Celem zbiorki jest zwrócenie uwagi dzieci na bezpieczeństwo swoje i środowiska przy

użyciu środków czystości.

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki

2. Gawęda: przegląd środków chemicznych przyniesionych bądź spisanych przez

dzieci.

3. Piosenki i pląsy: Plastelina

4. Gry i ćwiczenia:

· badamy pH rożnych środków chemicznych rozpuszczonych w wodzie

(mydło w płynie, proszek do prania, środek do czyszczenia WC, płyn do

mycia naczyń itp.) za pomocą papierka

Wnioski: środki przeznaczone do mycia są zazwyczaj bardzo łagodne - pH ok.

5-6, te do czyszczenia są szkodliwe, nie należy ich wdychać, ani nie należy ich

nadużywać.

· sprawdzamy jak zachowuje się olej w wodzie czystej (po zamieszaniu jest

zawsze na wierzchu), a jak po dodaniu płynu do mycia naczyń

Wnioski: dodanie płynu do mycia naczyń ułatwia zmycie tłuszczu.

5. Piosenki i pląsy: „Mydło wszystko umyje”

6. Majsterka: rysujemy plakat dot. bezpiecznych środków czystości, uzupełniamy

karty do Księgi Doświadczeń.

7. Krąg Rady

8. Obrzędowe zakończenie zbiorki

Zbiórka 3.

Wieczór sztuk chemicznych

Celem zbiorki jest pokazanie zuchom magicznej chemii, zbiórka odbywa się z

udziałem gościa - nauczyciela chemii.

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki

2. Gawęda: przedstawienie gościa

3. Piosenki i pląsy: Mydło wszystko umyje

4. Gry i ćwiczenia: zamiana cyferek

5. Pokaz doświadczeń chemicznych w wykonaniu nauczyciela chemii

6. Majsterka: Karty do księgi doświadczeń

7. Krąg Rady. Na następną zbiórkę przynosimy opakowania po chemii spożywczej

(kisiele, budynie, zupy w proszku, itp.).

8. Obrzędowe zakończenie zbiorki

Zbiórka 4.

Czy wiemy, co jemy?

Celem zbiorki jest uświadomienie dzieciom, ze z chemia stykamy się codziennie,

także przy jedzeniu.

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki

2. Piosenki i pląsy: Mydło wszystko umyje

3. Gry i ćwiczenia:

· nos kucharki - rozpoznajemy kuchenne zapachy (przygotowujemy zestaw

przypraw)

· zabawa ruchowa z piłką

4. Doświadczenie: dmuchamy balonik

Do szklanej butelki nalewamy wodę, wsypujemy do niej kwasek cytrynowy i sodę

oczyszczoną. Otwór butelki zamykamy balonikiem. Po chwili balonik sam się

nadmucha.

Zmieszanie roztworu kwasku cytrynowego i sody oczyszczonej (wodorowęglanu

sodu) to prosty sposób na powstanie oranżady. W wyniku reakcji wydziela się

dwutlenek węgla, który napełnia nam balonik.

5. Gawęda: dlaczego galaretki są kolorowe, czyli co ma chemia do jedzenia

6. Gry i ćwiczenia:

· sprawdzamy, jakie środki zostały dodane do przyniesionych produktów

· sałatka owocowa: każde dziecko przydzielamy do jednej z grup owoców, na

znak prowadzącego dana grupa zamienia się miejscami, prowadzący stara się

usiąść na jedno z wolnych miejsc, a osoba, ktora zostanie bez miejsca

prowadzi dalej zabawę. Na hasło „sałatka owocowa” wszyscy zamieniają się

miejscami.

7. Majsterka: Karta do Księgi doświadczeń

8. Krąg Rady, na następną zbiórkę przynosimy szmatki

9. Obrzędowe zakończenie zbiorki

Zbiórka 5.

Zuchowa poradnia usuwania plam

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki

2. Gawęda: Chemiczne cztery Żywioły (ziemia, woda, powietrze i ogień), czyli jak

kiedyś chemicy pojmowali świat. W czasach starożytnych uważano, że wszystko

składa się z owych czterech żywiołów, i że są one ze sobą powiązane.

3. Gry i ćwiczenia: Cztery Żywioły - zabawa z piłką. Dzieci staja w kole. Prowadzący

rzuca piłkę do wybranego dziecka mówiąc jeden z Żywiołów. Zuch musi złapać

piłkę i odrzucić ja podając zwierzę, które w danym środowisku żyje (np. woda -

śledź). Na hasło „ogień” nie łapiemy piłki (bo parzy). Zwierzęta nie mogą się

powtarzać.

4. Doświadczenia:

· usuwanie plam z tuszu i atramentu przy pomocy kwasku cytrynowego i

amoniaku

· „wielkie bum” - pożegnanie z chemią poprzez spalanie bawełny

strzelniczej i małą bombę wodorową: do wody utlenionej wsypujemy

kryształki nadmanganianu potasu; do góry momentalnie poleci słup

dymu (wodoru)

Bawełna strzelnicza jest bardzo łatwopalna i tworzy wysoki płomień, dlatego

doświadczenie to wykonać może jedynie drużynowy.

5. Piosenki i pląsy: Plastelina

6. Majsterka: ostatnia karta do Księgi Doświadczeń

7. Krąg Rady: podjęcie decyzji o przyznaniu sprawności

8. Zuchowe obrzędy, zwyczaje i tajemnice: nadanie sprawności

9. Obrzędowe zakończenie zbiorki.

Uwagi do realizacji cyklu.

Sprawność ta wymaga fachowej wiedzy od drużynowego i dlatego należy się

dobrze do niej przygotować. Aby cykl był ciekawszy dobrze jest wejść w kontakt z

nauczycielem (może z liceum) bądź wykładowcą chemii (z katedry dydaktyki chemii).

Dotyczy to zwłaszcza zbiorki trzeciej, gdzie dobór doświadczeń zależy od

prowadzącego. Ważne, aby były kolorowe i widowiskowe.

Odczynniki chemiczne do pierwszej zbiorki (podobnie jak bawełnę czy papierki

do badania pH) najlepiej pożyczyć od wspomnianego nauczyciela, bowiem

najczęściej są dostępne tylko w hurtowniach chemicznych. Nadmanganian potasu i

woda utleniona do nabycia w aptekach. Kwasek i soda oczyszczona w sklepach

spożywczych.

Atrament sympatyczny z pierwszej zbiorki można zastąpić chlorkiem żelaza (do

kupienia w niektórych sklepach z częściami elektronicznymi, używany jest do

wytrawiania, ale niestety coraz częściej zastępowany jest innymi środkami. Pismo

wywołać można wtedy spirytusem salicylowym (najlepiej wlać do pojemnika z

atomizerem i spryskać). Opis doświadczenia na www.alchemik.boo.pl.

Opracowanie phm. Joanna Gonia

CHEMIK

1. Odwiedziliśmy pracownię alchemika. Poszukiwaliśmy złota w różnych substancjach.

2. Wykonaliśmy atrament sympatyczny, Wszystkie przeprowadzone przez nas doświadczenia zapisywaliśmy w naszej księdze chemicznej.

3. Spotkaliśmy się z chemikiem, który opowiedział nam o środkach chemicznych stosowanych w gospodarstwie domowym. 

4. Urządziliśmy laboratorium chemiczne, w którym badaliśmy różne środki czystości.

5. Wykonaliśmy plakaty reklamujące bezpieczne środki czystości. Zaprezentowaliśmy je rodzicom.

6. Dokonaliśmy przeglądu używanych w domu środków kosmetycznych i czyszczących.

7. Założyliśmy zuchową poradnię usuwania różnych plam.

8. Zorganizowaliśmy wieczór sztuk chemicznych.

UWAGI

• •  Zuch "chemik" jest dokładny, ostrożny i wyrwały. Wie, jakie miejsce w życiu człowieka odgrywa obecnie chemia. Interesuje się praktycznym wykorzystaniem chemii. Potrafi wskazać produkty chemiczne w swoim otoczeniu. Wie, których środków chemicznych używać do prania, sprzątania, mycia i higieny ciała. Zna symbole oznaczające bezpieczne środki czystości.

• •  Warto w trakcie zabaw korzystać z takich środków chemicznych, jak sól, ocet, soda oczyszczona, mydło, sok z kiszonej kapusty.

• •  Jest to sprawność przeznaczona dla zuchów starszych. Zdobywa się ją raczej w pomieszczeniu, choć można ją z powodzeniem zdobywać na kolonii, gdzie mamy warunki, aby zuchy poznały różne środki czystości, poznały zdrową żywność i starały się kupować zdrowe produkty.

• •  Przy zdobywaniu sprawności watro zwrócić uwagę dzieci na toksyczność wielu substancji chemicznych, przypomnieć o zachowaniu ostrożności, w uzyciu jakichkolwiek, nawet znanych środków chemicznych.

 BIBLIOGRAFIA

1.      Sękowski S., Moje laboratorium.
2.      Sękowski S., Ciekawe doświadczenia.
3.      Stobińki J., Chemia czarodziejka.
4.      Van Cleare J., Chemia dla każdego dziecka.
5.      "Zuchowe Wieści" nr 11/1983, 5/1994.

---