WYKŁAD 4 10.11.2006r.

TASIEMCE (Cestoda) i cestodozy zwierząt i człowieka.

Tasiemce- charakterystyka:

• tylko formy pasożytnicze

• formy dorosłe nie tylko w jelitach

• formy larwalne występować mogą w narządach

• są obupłciowe

• budowa:

skoleks szyjka człony jałowe człony męskie człony obojnacze człony maciczne

• na skoleksie mogą występować:

• 4 przyssawki + 1 szczytowa,

• haki,

• ryjki z hakami lub bez,

• bruzdy przylgowe

• strobilla może być polizoiczna- złożona z członów lub monozoiczna- w postaci jednego członu

• typy połączeń proglotydów w strobilli tasiemców:

• kraspedotyczne

• akraspedotyczne

• rozwój i stada larwalne:

Typ pseudophilidea (woda)	typ cyklophilidea
jajo
koracydium	Cysticerkoid	cenur	echinokok	cysticerkus
onkosfera
procerkoid
plerocerkoid	wągry

Diphylobothrium latum (bruzdogłowiec szeroki):

• występowanie: tereny obfitujące w ryby Islandia, Grenlandia, Finlandia, Chiny, też Polska

• żywiciel ostateczny: ssaki rybożerne

• żywiciel pośredni I: skorupiaki planktonowe

• żywiciel pośredni II: ryby karpiowate

• żywiciel parateniczny: ryby drapieżne, kumaki, jaszczurki, żmije (nie jest konieczny do cyklu, rezerwuar form larwalnych)

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: spożywanie surowych i półsurowych ryb

• chorobotwórczość: difylobotrioza

Człowiek	Zwierzęta
okresowa niedrożność jelit	świąd w okolicy odbytu
bóle brzucha	chudnięcie
biegunki	drgawki rzekomo-padaczkowe
niedokrwistość megaloblastyczna spowodowana niedoborem wit. B12	podniecenie
	objawy wściekliznopodobne

• wykrywanie: badanie koproskopowe

Taenia solium (tasiemiec uzbrojony)

• występowanie: kosmopolityczny, szczególnie Indie i kraje Ameryki Północnej

• żywiciel ostateczny: człowiek, gibbon, pawian

• żywiciel pośredni: świnia, dzik, człowiek (jako żywiciel poronny), pies, lis, tchórz, zając, królik

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: egzoinwazja i autoendoinwazja

• cykl:

Taenia asiatica:

• występowanie: Azja Południowo- Wschodnia

• żywiciel ostateczny: człowiek

• żywiciel pośredni: świnia (płuca, wątroba, jelito)

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: egzoinwazja

• larwa: cysticerkus viscerotropica

• chorobotwórczość:

tenioza(tasiemczyca)	cysticerkoza (wągrzyca)
głodowe bóle brzucha nudności sporadyczne wymioty biegunki i zaparcia zawroty i bóle głowy zaburzenia psychofizyczne obniżenie masy ciała brak łaknienia niedokrwistość ogólne osłabienie niedrożność jelit	objawy sa uzależnione od lokalizacji wągra np. OUN okres wylęgania od 6 miesięcy do 30 lat obejmuje korę mózgową, komory i podstawę mózgu, rdzeń kręgowy, gałki oczne drgawki epileptyczne, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe nudności halucynacje

PORÓWNANIE:

CECHY ANATOMOMORFOLOGICZNE	T. solium	T. saginata
żywiciel pośredni	świnia	człowiek
larwa	cysticercus celulose	cysticerkus bovis
uzbrojenie skoleksa	Przyssawki, haki	Przyssawki
długość strobilli	2-8 (4) m	4-25 m
ilość proglotydów w strobilli	800-1000	1000-2000
ilość bocznych rozgałęzień macicy	7-15 (9)	15-35 (18)
0typ jajnika	dwupłatowy	Trójpłatowy
uwalnianie członów macicznych	po ok. 6	Pojedynczo
zdolność do ruchów członów macicznych	Nie	tak
ilość jaj w macicy	30-50 tys.	90-175 tys

Dipilidium caninum (tasiemiec psi)

• występowanie: kosmopolityczny

• żywiciel ostateczny: pies, kot, wilk, lis, człowiek

• żywiciel pośredni: larwy pchły psiej/kociej lub szoła psiego

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: spożycie mięsa

• chorobotwórczość: dipylidioza

• niestrawność

• brak apetytu

• czasami bezobjawowo

• wykrywanie: w kale

• zapobieganie: przeciwdzialanie zjadaniu pcheł (tak powiedział)

Hymenolepis nana tasiemiec karłowaty

• występowanie: kosmopolityczny

• żywiciel ostateczny: człowiek, gryzonie

• żywiciel pośredni: niekonieczny- pchły i inne owady

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: poprzez zanieczyszczone jajami pozywienie

• chorobotwórczość: hymenolepioza (u człowieka)

• brak objawów

• bóle głowy, brzucha

• zaburzenia równowagi i snu

• brak łaknienia

• wymioty

• objawy anoreksji

• biegunki i zaparcia

• upośledzenie rozwoju psychofizycznego u dzieci

Echinoccocus granulosus tasiemiec bąblowcowy:

• występowanie: kosmopolityczny (ciepłe kraje nadmosrkie)

• żywiciel ostateczny: dzikie psowate, rzadziej u kotowatych

• żywiciel pośredni: ssaki, w tym człowiek

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: np. prze kontakt z jajami na sierści psa lub zanieczyszczone tymo jajami pozywienie

• chorobootwórczość: echinokokoza (bąblowica)

Wątroba 60%	Płuca 20%	Nerki, mięsnie, śledziona, mózg
uciska na drogi żółciowe (żółtaczka) ucisk na naczynia wnęki wątroby (nadciśnienie wrotne) zapalenie dróg żółciowych wstrząs anafilaktyczny (wtórny rozsiew do jamy otrzewnowej w przypadku pęknięcia pęcherza)	kaszel skrócenie oddechu bóle w klatce piersiowej

Echinoccocus multilocardis tasiemiec wielokomorowy

• występowanie: półkula północna Ziemi

• żywiciel ostateczny: lis, pies, wilk, kot

• żywiciel pośredni: człowiek, gryzonie, małpy

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: przez kontakt z jajami

• chorobotwórczość: alweokokoza

99% przypadków lokalizuje się w wątrobie, bąbel rozrasta się i nacieka na sąsiadujace tkanki imitując proces nowotworowy, nadciśnienie wrotne, hepatosplenomegalia, zółtaczka, wodobrzusze, wyniszczenie organizmu

• zapobieganie: mycie owoców leśnych

Anoplocephala sp. (magna, perfoliata)

• występowanie: kosmopolityczny

• żywiciel ostateczny: kon, osioł

• żywiciel pośredni: mechowce

• lokalizacja: jelito cienkie

• zarażanie: spożycie mechowców z formami inwazyjnymi

• chorobotwórczość: anoplocefalidioza

• groźne dla źrebiąt

• niedokrwistość i wychudzenie

• nieżytowe lub krwotoczne zapalenie błony śluzowej jelita cienkiego

• owrzodzenie (pęknięcie wrzodów, zapalenie otrzewnej, śmierć)

• tworzenie ziarniny zapalnej

WYKŁAD 5.

17.11.2006r

NICIENIE I NEMATODOZY ZWIERZĄT I CZŁOWIEKA:

Ogólna charakterystyka nicieni:

1. formy wolno żyjące i pasożytnicze (roślin i zwierząt)

2. rozwój i stadia larwalne:

s₁ s₂ s₃ s₄

jajo L1 L2 L3 L4 postać dorosła

larwa

inwazyjna L-larwa S- linienie

3. NEMATODA

Adenophorea		Secernentea
+	narządy naboczne (amphidy)	słabo rozwinięte
+	gruczoły ogonowe (adenophora)	-
-	gruczoły przyogonowe (phasmidia)	+
nieparzyste	narządy rozrodcze	parzyste
homogeniczny	typ jajnika	telegeniczny
-	przewody wydalnicze	+

Strongyloides sterearalis (węgorek jelitowy)

• występowanie: kraje subtropikalne i tropikalne (ciepło, wilgotno, ludzie)

• żywiciel ostateczny: człowiek

• lokalizacja: górny odcinek jelita cienkiego

• zarażanie: inwazja larw przez skórę do żywiciela lub autoinwazja

• chorobotwórczość: strongyloidoza (węgorczyca)

1) faza skórna	2) faza płucna	3) faza jelitowa
miejsce wnikania larw: stopy, pośladki swędzące zmiany skórne, pęcherze, bąble lub wędrujące rumienie w przypadku autoinwazji rumień w okolicy odbytu i na skórze brzucha	objawy zapalenia płuc podwyższona temperatura kaszel skrócenie oddechu nacieki w płucach	bóle brzucha brak łaknienia biegunki krwawe stolce nieżyty błony śluzowej jelita z owrzodzeniami i naciekami

• wykrywanie: badanie koproskopowe kału lub treści dwunastnicy, badanie serologiczne

Enterobius vermicularis (owsik ludzki)

• występowanie: kosmopolityczny

• żywiciel ostateczny: człowiek (!)

• lokalizacja: okrężnica, jelito cienkie, fałdy okołoodbytowe, wyrostek robaczkowy

• drogi zarażania:

1. autoegzoinwazja (pupa-łapa-buzia)

samica migruje w okolice fałdów okołoodbytowych gdzie składa jaja, powoduje świąd prowokując do drapania

2. retroinwazja (jelito-pupa-jelito)

wylęgające się larwy spowrotem do okrężnicy gdzie dojrzewają

3. autoendoinwazja (jelito-jelito)

samica nie migruje w okolice fałdów okołoodbytowych, a jaja zostają złożone w okrężnicy lub prostnicy. Larwy wylęgają się, rozwijają i dojrzewają bez kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym

4. inhalacja (jelito-pupa-nos)

wdychanie podeschniętych jaj do części nosowej gardła skąd zostają połknięte, larwy dostają się do jelita, gdzie dojrzewają

• chorobotwórczość: enterobioza (owsica)

• obniżenie łaknienia i masy ciała

• bladość skóry „cienie pod oczami”

• uczucie osłabienia

• zaburzenia snu

• pobudliwość nerwowa

• świąd w okolicy odbytu

• zmiany wypryskowe

• rozdrapania

• pobudzenie ruchowe

• drgawki

• trudności koncentracji

• zgrzytanie zębami

• w przypadku przedostania się pasożyta do dróg płciowych u dziewcząt dochodzi do zapalenia pochwy, macicy, jajowodu

• zmiany nieżytowe błony śluzowej jelita

• drobne wybroczyny i ubytek nabłonka

• wykrywanie: metoda HiM lub metoda Grahama

Toxocara

canis / cati

• występowanie: kosmopolityczny

• żywiciel ostateczny: kot, pies, człowiek

• lokalizacja: jelito cienkie

• drogi zarażania: per-os , przypadkowe

1. spożycie jaj z larwami inwazyjnymi

2. u ciężarnej suki larwy L2 budzą się w 42 dniu ciąży i osiągają wątrobę płodu drogą śródmaciczną

3. droga laktogenna- przekazywanie larw L2

• chorobotwórczość

1. zespół larwy trzewnej migrującej u ludzi

• podwyższona temperatura (< 39°C)

• bóle brzucha

• uogólnione zapalenie węzłów chłonnych

• nudności, wymioty, brak apetytu

• zapalenie błony śluzowej jelita i żołądka

2. zespół larwy ocznej migrującej u ludzi

• bóle głowy i pogorszenie widzenia

• kłujące bóle gałki ocznej

• zapadnięcie gałki ocznej

• w konsekwencji usunięcie gałki ocznej, wirektomia

3. u zwierząt

• brak lub nadmierny apetyt

• naprzemienne zaparcia i biegunki

• wymioty

• sierść blada i najeżona

• objawy ze strony układu nerwowego przypominające padaczkę

Ascaris lumbricoides (glista ludzka)

• występowanie: kosmopolityczna

• żywiciel ostateczny: człowiek

• lokalizacja: jelita

• zarażanie: surowa woda, niemyte owoce

• chorobotwórczość: askarydoza

• w okresie wędrówki jaj uszkodzenia wątroby, śródbłonków naczyniowych, pęcherzyków płucnych

• wzmożona pobudliwość nerwowa

• bóle brzucha

• wychudnięcie

• niedokrwistość

• niedrożność przewodów żółciowych i jelit

Dracunculus medinensis (riszta, robak medyński)

• występowanie: Bliski wschód, tropikalne kraje Afryki i Azji, Indie!

• żywiciel ostateczny: człowiek, małpy, psy, konie

• żywiciel pośredni: drobne skorupiaki, głownie oczlik

• lokalizacja: tkanka podskórna

• zarażanie: spozywanie niefiltrowanej lub nieprzegotowanej wody z zarażonymi oczlikami

• chorobotwórczość: drakunkuloza

• pękające swędzące stwardnienia

• wrzodziejące pęcherze

• biegunki

• nudności

• wymioty

• zawroty głowy

• dolegliwości stawowe kończyn

• objawy neurologiczne ze strony układu kręgowego

• czasami przebieg bezobjawowy

Anisakis marina (Simplex)

• występowanie: oceany i morza półkuli północnej

• żywiciel ostateczny: wieloryby, delfiny, morświny, foki, człowiek

• żywiciel pośredni I: drobne skorupiaki morskie

• żywiciel pośredni II: ryby morskie

• lokalizacja: żołądek

• zarażanie: człowiek zaraża się spożywając surowe nie wędzone lub słabo solone ryby słodkowodne

• chorobotwórczość: anisakioza

• nudności

• wymioty

• bóle brzucha

• objawy podobne do choroby wrzodowej

• uszkodzenia błony śluzowej

FILARIE

Wuchereria bancrofti

• występowanie: kraje tropikalne ameryki południowej i środkowej

• żywiciel ostateczny: człowiek

• żywiciel pośredni: komar

• lokalizacja: węzły chłonne, naczynia krwionośne, narządy jamy brzusznej

• zarażanie: larwy aktywnie wydala się z narządów gębowych komara i wnikają do naczyń krwionośnych człowieka podczas ssania krwi przez komara

• chorobotwórczość: wuszererioza

• podwyższona temperatura

• powiększenie i stan zapalny węzłów chłonnych

Onchocerca volvulus

Mansonella ozzardi

Burgia malaayi

Loa loa

• występowanie: kraje tropikalne Afryki

• żywiciel ostateczny: człowiek

• żywiciel pośredni: ślepaki

• lokalizacja: tkanka podskórna

• zarażanie: z narządów gębowych meszków , wnikają do naczyń krwionosnych człowieka podczas ssania krwi

• chorobotwórczość: loaza

• bolesne obrzeki podskórne

• zmiany wypryskowe i rumieniowate

• ból, świąd, łzawienie

Onchocerca volvus

Trichinella spiralis

• występowanie: kosmopolityczny

• żywiciel ostateczny: ssaki

• lokalizacja: jelito, larwy w mięśniach

• zarażanie: surowe mięso

• chorobotwórczość: trichineloza (włóśnica)

• temperatura ponad 40°C trwajaca kilkanaście dni

• solne bóle mięśni

• zespół biegunkowy

• obrzęki twarzy i powiek

• bóle głowy

• wysypka

• zaburzenia metaboliczne

• poczucie ogólnego osłabienia

• zaburzenia rytmu serca

6

---