Kąpiele mineralne

Wody chlorkowo-sodowe

Zalicza się do nich wody zawierające nie mniej niż 1g składników stałych w 1dm3 z przewagą jonów chlorkowych(wśród anionów Cl-) oraz jonów sodowych(wśród kationów Na+)

Wody chlorkowo-sodowe o stężeniu mniejszym niż 1,5% nazywane są słonymi i służą przede wszystkim do kuracji pitnych i inhalacji.

Wody chlorkowo- sodowe o stężeniu większym nią 1,5% nazywane są solankami i służą do kąpieli.

Stężenia solanek do kąpieli leczniczych mogą wynosić co najwyżej 5-6%.

W solance o stężeniu poniżej 6% organizm człowieka pobiera wodę, a kiedy jest wyższe traci ją(odwodnienie).

W kąpielach wannowych oraz basenach do ćwiczeń ruchowych i pływania stosuje się stężenia w przedziale 2-5%

W przypadku leczenia łuszczycy stosuje się solanki o stężeniu do 12%.

Solanki jak wszystkie wody mineralne zawierają zawsze poza zasadniczymi jonami pewną ilość różnych jonów dodatkowych, które wpływają modyfikująco na działanie solanki i dlatego muszą być ujęte w nazwie wody.(np: jod, potas, brom, magnez, wapń)

Właściwości fizyczne kąpieli solankowej

• wysokie ciśnienie osmotyczne i duże stężenie- wywierają wyższe ciśnienie hydrostatyczne na ciało

• pozorne zmniejszenie masy ciała kąpiącego

• duża zawartość NaCl zmniejsza przewodnictwo cieplne wody

Działanie fizjologiczne kąpieli solankowych

Czynnik	Działanie miejscowe	działanie ogólne
NaCl w wodzie	Depozycja(odkładanie płaszcza solnego) w skórze i powolne wchłanianie Rozszerzenie naczyń Wzrost temp. skóry Zmniejszenie pobudliwości zakończeń nerwowych czuciowych i ruchowych Zwiększenie pocenia się Zwiększenie wypłukiwania mocznika i kwasu urokanowego - wrażliwość na UV Pobudzanie lub hamowanie mitozy w skórze Działanie osmotyczne	Pobudzenie przemiany materii Przestrojenie układu autonomicznego Modyfikacja oddawania ciepła Normalizacja ciśnienia krwi Poprawa regulacji krążenia Wzrost ogólnej odporności Działanie hartujące

Rodzaje zabiegów- w zależności od konstytucji układu nerwowego wegetatywnego, ukł. krążenia, wieku, choroby i jej stadium wyróżniamy:

• kąpiele całkowite

• kąpiele3/4

• półkąpiele

• kąpiele nasiadowe

Dawkowanie kąpieli u dorosłych:

-stężenie soli 2-4%

-temperatura pierwszej kąpieli 35-36°C ze stopniowym wzrostem do 38°C

-temperatura półkąpieli 39-40°C

Czas trwania pierwszej kąpieli 10-12min, każdą następna wydłużamy o 2 min aż do max. 20-24min.

Kąpiele stosujemy co 2 dzień w serii 8-10 zab.

Dawkowanie kąpieli u dzieci

-W wieku dziecięcym i młodzieńczym kąpiele 2 x tyg.

-stężenie 2% solanka o temperaturze37°C

Czas zabiegu 10-15min.

W serii 12 kąpieli

Niektóre uzdrowiska stosują pływanie w basenach z 2-3% solanką 2-3 x tyg, przez 10-20 min.

Temperatura solanki 26-27°C

Postępowanie po Kąpieli:

-nie spłukiwać i nie wycierać ciała

-skóra powinna wyschnąć na powietrzu

-obowiązkowy odpoczynek po kąpieli w pozycji leżącej(dorośli1/2h, dzieci 1h)

Wskazania do kąpieli

Przeciwwskazania do kąpieli

1.Dorośli: -przewlekłe choroby dróg oddechowych i zatok włącznie -przewlekłe choroby zwyrodnieniowe i reumatyczne - zmniejszona odporność na zakażenia -rekonwalescencja po ciężkich chorobach -otyłość -niektóre ch. ginekologiczne(bezpłodność, zespół klimakteryczny, przewlekłe zapal. przydatków) -łuszczyca -kąpiele kinezyterapeutyczne w stanach pourazowych(rehabilitacja) 2. Dzieci: -przewlekłe nawracające zapalenia dróg oddechowych -alergia z astmą oskrzelową włącznie -zaburzenia wegetatywne -otyłość -przedłużająca się rekonwalescencja po ciężkich chorobach

1. Dorośli: -niewydolność krążenia -choroby naczyń wieńcowych z wysiłkową dusznicą bolesną -świeży zawał serca -wady zastawkowe( o charakterze zwężenia) -ostre choroby i zaostrzenia stanów przewlekłych -choroby przebiegające z napadami -ciężkie psychopatie, psychozy -nadczynność tarczycy -ciąża -nowotwory -czynna gruźlica 2. Dzieci i młodzież: - jak u dorosłych -wszystkie postaci gruźlicy -choroby gorączkowe -choroby serca -choroby nerek choroba reumatyczna

Kąpiele kwasowęglowe

Dwutlenek węgla jest gazem 2x cięższym od powietrza, ma lekko kwaśny zapach, rozpuszcza się w tłuszczach i dość dobrze w wodzie.

W organizmach żywych jest końcowym produktem przemiany materii w komórkach.

Jeżeli jego zawartość w powietrzu oddechowym wynosi 8-10 vol % to wystepują:

• bóle głowy

• szum w uszach

• wzrost ciśnienia krwi

• duszność

• utrata świadomości

• śmierć z uduszenia

Jeżeli stężenie osiągnie 20 vol % następuje natychmiastowa śmierć.

Szczawy- to wody zawierające co najmniej 1g dwutlenku węgla w 1dm3 wody.

Wody o zawartości dwutlenku węgla mniejszej niż 1g w 1dm3 nazywamy szczawą prostą lub niezmineralizowaną.

Działanie biologiczne wykazują wody zawierające więcej niż 400mg CO2 w 1dm3 wody( zawartość CO2 może osiągnąć ok. 1400mg/1dm3).

Wody kwasowęglowe zawierają więcej niż 250mg i mniej niż 0,99g w 1dm3.

Wody kwasowęglowe do kąpieli mogą pochodzić ze źródeł naturalnych oraz z zastosowania wody gospodarczej sztucznie wysyconej CO2.

Rodzaje kąpieli:

• kąpiele całkowite

• kąpiele ¾

• półkąpiele

• Kąpiele częściowe ( kończyna górna lub dolna)

Fizjologiczne działanie Kąpieli kwasowęglowych:

• pobudzenie receptorów ciepła

zahamowanie receptorów zimna

• uwolnienie hormonów tkankowych w skórze

• rozszerzenie i otwarcie naczyń włosowatych

• zwiększenie o ok. 300% liczby czynnych naczyń włosowatych

• zwiększenie o ok. 600% ukrwienia skóry

• zwolnienie czynności akcji serca

• zwiększenie objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca

• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

• zwiększenie przepływu wieńcowego

• nasilenie przemiany materii

• działanie antyseptyczne

• zwiększenie napięcia żył

• zwiększenie ukrwienia mózgu

• zwiększenie pobierania tlenu w płucach

• zwiększenie diurezy

Temperatura kąpieli

Dzięki zmniejszonej wrażliwości receptorów zimna i równoczesnym pobudzeniu receptorów ciepła możliwe jest obniżenie temp. kąpieli kwasowęglowej do 31-34°C.

Przez pierwsze 30-60sek odczuwa się chłód, a następnie ciepło. Optimum temp. obojętnej dla człowieka występuje przy stężeniu CO2 w granicach 1,2- 1,4g/dm³. Przy takim stężeniu na cm² ciała przypada 60-70 pęcherzyków gazu i człowiek nie odczuwa ani ciepła ani zimna. Po kąpieli kwasowęglowej może wystąpić swędzenie skóry, ogólne osłabienie.

Wykonanie kąpieli:

Temp. kąpieli 31-34°C. Wzrost temp. kąpieli w granicach 33-34°C. sumuje działanie bodźca cieplnego i może obciążać układ krążenia , nawet u osób zdrowych. Nie przekraczamy 34°C.

Zbyt szybkie ogrzanie wody kwasowęglowej może doprowadzić do nadmiernego uwolnienia się rozpuszczonego gazu.

Czas zabiegu: 20-30 min

Zachowanie pacjenta:

1. unikać wykonywania ruchów w czasie kąpieli, ponieważ każdy ruch strąca pęcherzyki gazu ze skóry i powoduje uczucie chłodu

2. wanna powinna być przykryta tak aby głowa wystawała nad przykryciem

3. po wyjściu z wody ciało musi wyschnąć bez wycierania

4. odpoczynek po zabiegu wynosi 30-45min

5. w dniu kąpieli dopiero po kilku godzinach można stosować inne i to łagodne zabiegi(gimnastyka lub masaż częściowy)

Częstotliwość zabiegów: 3-4 kąpiele w tygodniu.

Liczba zabiegów: 12

Wskazania:

1. łagodna postać nadciśnienia I, II okres WHO

2. zwężające zapalenie tętnic I, II okres WHO

3. choroba Raynauda

4. zaburzenia krążenia włośniczkowego

5. zaburzenia krążenia żylnego

6. choroby reumatyczne przewlekłe z jednocześnie występującymi chorobami serca

7. choroba Sudecka

8. dystonia neurowegetatywna

9. polineuropatia

10. sklerodermia

11. niektóre choroby serca (serce sportowca, serce otłuszczone, osłabienie mięśnia sercowego)

Przeciwwskazania:

1. niewydolność układu oddechowego

2. ciężkie nadciśnienie

3. świeży zawał serca

4. zwężenie zastawki aortalnej i mitralnej

5. wrodzone wady serca znacznego stopnia

6. serce płucne

7. choroby oskrzelowo-płucne

8. ostre choroby zapalne naczyń krwionośnych

9. ciężkie zaburzenia ukrwienia mózgu

Kąpiele siarczkowo- siarkowodorowe

Wody lecznicze wykorzystywane do w/w kapieli zawierają rozpuszczony gazowy siarkowodór (H₂ S), jon wodorosiarczkowy (HS^-) lub jon siarczkowy (S^2-). Obecność tych związków w wodzie zależy od pH. W wodach źródlanych o pH między 6-8 powszechnie występuje mieszanina siarkowodoru i jonu wodorosiarczkowego. W zależności od stężenia siarkowodoru rozróżnia się:

• wody o stężeniu małym poniżej 50mg H2S/dm³

• wody o stężeniu średnim 50-100mg H2S/dm³

• wody o stężeniu dużym powyżej 100mg H2S/dm³

Wody siarczkowo- siarkowodorowe stosuje się do kąpieli i płukań przyzębia.

Kąpiele siarczkowo- siarkowodorowe stanowią część kompleksowego leczenia łącznie z gimnastyką, kąpielami ruchowymi, masażami.

Fizjologiczne działanie kąpieli siarkowych:

1. pierwotne miejscowe na skórę

• keratolityczne

• keratoplastyczne

• rozszerzenie i otwarcie kapilarów skóry

• przekrwienie i rumień skóry

• pobudzenie metabolizmu w skórze

2. pierwotne ogólne

• pobudzenie osi podwzgórze- przysadka- nadnercza

• pobudzanie receptorów w skórze( objawem jest palenie, swędzenie)

• pobudzanie receptorów ciepła

• obniżaniu progu pobudliwości receptorów zimna

3.Działanie wtórne:

• Wpływ na ukł. oksydoredukcyjny

• wpływ na procesy enzymatyczne

• wpływ na odbudowę chrząstki stawowej

• działanie przeciwbólowe

• -//- przeciwalergiczne

• -//- przeciwbakteryjne

• -//- przeciwpasożytnicze

• obniżenie ciśnienia krwi

Rodzaje kąpieli

• kąpiele całkowite

• półkąpiele

• Kąpiele nasiadowe

Wykonanie kąpieli

Przed kąpielami konieczne jest wyleczenie ognisk utajonego zakażenia, ponieważ może dojść do ich uczynnienia. Kąpiele te wywołują często silny odczyn kąpielowy.

Wannę napełnia się wodą siarczkowo- siarkowodorową od dołu, aby uniknąć wzmożonego uwalniania się składników gazowych z wody.

Temperatura kąpieli: 33-38°C, pierwsze zabiegi o temperaturze wyższej, a następnie obniża się temperaturę

Czas zabiegu: 8-15 min. Na początku czas krótszy , a następnie wydłużamy.

Im wyższe stężenie siarki w wodzie tym kąpiel powinna być krótsza.

Częstotliwość zabiegów: 8-12 zabiegów, zabiegi wykonuje się co 3-4 dzień

Po kąpieli zalecany jest odpoczynek w pozycji leżącej ok. 1 godz.

Powikłania:

• zatrucie siarką objawiające się nudnościami, biegunką, migreną, sennością i bólami mięśni.

• Evers podaje, że dawkę śmiertelną stanowi wprowadzenie z powietrzem oddechowym 50mg siarkowodoru, co odpowiada oddychaniu przez 200min. powietrzem zawierającym 30mg siarkowodoru w 1m³

Warunki BHP

• pomieszczenie musi być dobrze wietrzone

• kąpiele przeprowadza się w wannach: drewnianych, fajansowych, z akrylu i tworzyw sztucznych

• wanna powinna być szczelnie zakryta aby uniemożliwić pacjentowi oddychanie siarkowodorem

• personel używa okularów ochronnych(siarkowodór drażni spojówki oka)

• należy przestrzec pacjenta, żeby do kabiny zabiegowej nie zabierał biżuterii metalowej i srebrnej)

• należy pamiętać, że u dzieci zwłaszcza małych przepuszczalność skóry dla siarki jest szczególnie duża

Wskazania

• choroby reumatyczne o charakterze zwyrodnieniowym( kryterium jest poziom OB- musi być niskie)

• stany pooperacyjne stawów(szczególnie biodrowych ale należy pamiętać, że w krótkim czasie po założeniu endoprotezy kąpiele te należy stosować ostrożnie z bardzo łagodnymi kąpielami ruchowymi o stopniowo narastającym obciążaniu ruchem )

• choroby chrząstki stawowej (ZZSK)

• artrozy- zmiany zwyrodnieniowo- wytwórcze stawów

• spondyloartrozy

• rwa kulszowa i ramienna

• stany po złamaniach i zwichnięciach

• zaburzenia krążenia obwodowego

• w dermatologii- leczenie trądziku, łuszczycy, dermatoz, sklerodermi, łojotokowych wyprysków

W 1995 konferencja reumatologów w Wiedniu ustaliła wskazania do kąpieli w chorobach reumatycznych:

• RZS przy utrzymywaniu stałej temp. ciała co najmniej przez 2 miesiące, tendencji do spadku OB oraz obniżenia poziomu gamma- globulin

• ZZSK w okresie bez zaostrzeń(kuracja powtarzana co roku , a następnie co 2-3 lata)

• dna

• psoriasis arthropatica(łuszczycowe zapalenie stawów)

• choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa

• osteoporoza

• reumatyzm tkanek miękkich(mialgie, zapalenia okołostawowe, zapalenia ścięgien, entezopatii.

Przeciwwskazania

jak do innych kąpieli

INHALACJE

Podział aerozoli w zależności od wielkości cząsteczek zawieszonych w gazie(wg Passe'go)

• aerozole suche, zawierające cząsteczki od 0,5-5 mikrometra

• aerozole wilgotne, zawierające cząsteczki od 5-20 mikrometra

• mgły lub spraye zawierające cząsteczki powyżej 20 mikrometra

Poziom przenikania w zależności od wielkości cząsteczki:

• pęcherzyki płucne- cząsteczki mniejsze niż 2mikrometry

• oskrzeliki- cząsteczki 3-6 mikrometrów

• oskrzela- cząsteczki 7-12 mikrometrów

• górne drogi oddechowe- powyżej 12 mikrometrów

Największą zdolność wprowadzania leku do krwi poprzez naczynia pęcherzyków płucnych gwarantują cząstki małe na pograniczu 2-3 mikrometra.

Czynniki wpływające na rezultaty lecznicze inhalacji to:

• temperatura aerozolu- optymalna 30-36°C (wyższa może termicznie uszkodzić błonę śluzową oskrzeli, niższa ma właściwości drażniące oskrzela, powodujące ich skurcz)

• pH aerozolu powinno być zbliżone do pH śluzu pokrywającego oskrzela(7,2-7,5)

• ładunek elektryczny aerozolu- ładunki równoimienne powodują ich rozpraszanie, przewaga ładunków ujemnych stymuluje aparat rzęskowy do wydalania wydzieliny, przewaga dodatnich pogarsza funkcję aparatu rzęskowego

• wibroaerozole- wprowadzanie w wibracje o częstotliwości 100Hz zwiększa jego zdolność penetracji. Dotyczy to szczególnie aerozoli grubocząsteczkowych w ich działaniu na górne drogi oddechowe(zatoki)

Zadania inhalacji:

• nośnik leku

• wpływ na zdolność oczyszczania dróg oddechowych ze śluzu

Aparatura do inhalacji

• inhalatory pneumatyczne (1,5-3 atm)

• inhalatory ultradźwiękowe(przy 1MHz uzyskuje się rozdrobnienie do średnicy ok. 4 mikrometry, przy 5MHz- poniżej 1mikrometra)

• nawilżacze powietrza -prędkość 20 tys. obrotów na minutę. Aerozol zawiera średnie i duże cząstki.

Wskazania do inhalacji

Przeciwwskazania do inhalacji

1.przewlekłe nieżyty krtani, gardła, nosa, zatok przynosowych 2.przewlekły alergiczny nieżyt krtani, gardła, nosa, zatok przynosowych 3.przewlekłe nieżyty zanikowe lub przerostowe krtani oraz przeciążenie głosu 4.przewlekłe nieżyty trąbki słuchowej 5.stany po operacjach migdałków, krtani, nosa, zatok przynosowych 6. zespół zatokowo- oskrzelowy 7. astma oskrzelowa 8. mukowiscydoza(zwłóknienie torbielowate oskrzeli) 9. stany po zapaleniu płuc 10. stany po zabiegach chirurgicznych oskrzeli i płuc 11. przewlekłe i nawracające nieżyty oraz rozstrzenie oskrzeli

1. ostre zapalenia dróg oddechowych i płuc 2. choroby zakaźne ukł. oddechowego 3. przewlekłe ropne zapalenia dróg oddechowych, wymagające leczenia chirurgicznego 4. nowotwory i krwawienia z dróg oddechowych 5. niewydolność krążeniowo oddechowa

Leki stosowane w inhalacjach

1. powodujące zmniejszenie napięcia ściany oskrzeli i rozszerzenie dróg oddechowych np. salbutamol

2. leki antycholinergiczne rozszerzające drogi oddechowe np. bromek ipratropium

3. Leki mukolityczne pobudzające wydzielanie śluzu przez oskrzela, upłynniające go i ułatwiające odkrztuszanie np. jodek potasu, wodorowęglan sodowy(natrium bicarbonicum)

4. Glikokortykosteroidy- działające przeciwzapalnie, przeciwalergicznie co wpływa hamująco na spastyczny skurcz oskrzeli np. budezonid, beklometazon

---