UPRAWA WARZYW POD OSŁONAMI

Warzywnictwo w Polsce

• Powierzchnia upraw polowych Ⴛ 250 tyś. ha=1,3% UR, 1,8% zasiewów

• Zbiory warzyw polowych około 5,5 mln ton

• Uprawy pod osłonami Ⴛ5446 ha

w tym szklarnie Ⴛ 2145

tunele Ⴛ 3279

inspekty Ⴛ 41

Zbiory z upraw pod osłonami Ⴛ674 tyś. ton

szklarnie Ⴛ 352

tunele Ⴛ 320

inspekty Ⴛ 2

UPRAWA POMIDORA

CZYNNIKI ŚRODOWISKA

Światło

• Do prawidłowego wzrostu natężenie światła 4000-6000 lx, długość dnia 10-12 godzin

• Deficyt światła powoduje:

- słaby wzrost,

- późne wytwarzanie gron,

- słabe kwitnienie

- wyciąganie roślin,

- jasne zabarwienie liści.

Obniżenie intensywności światła o 1%
od optimum powoduje spadek plonu o 1%.

• Korzystne warunki świetlne panują w południowej części kraju, natężenie światła w północnej części Polski jest niższe:

- w grudniu o 25%,

- w styczniu o 40%,

- w lutym o 30%.

Długość dnia i kąt padania promieni słonecznych w południe w Warszawie

• 21 marca - 12 h 13 min - 16⁰14',

• 22 czerwca - 16 h 42 min - 37⁰44',

• 23 września - 12 h 12 min - 37⁰47',

• 22 grudnia - 7 h 37 min - 14⁰20'.

Zależność między kątem padania promieni słonecznych na szkło a ilością promieni odbitych:

90⁰-0,0 30⁰-11,2

60⁰-2,7 20⁰-22,2

40⁰-5,7 10⁰-30,0

Wymagania termiczne pomidora - temperatura powietrza

• Styczeń - dzień 16-18⁰C, noc 13⁰C

• Luty - dzień 18-20⁰C, noc 13-14⁰C

• Marzec - dzień 20-22⁰C, noc 15-16⁰C

• Kwiecień - dzień 22-24⁰C, noc 16-18⁰C

• Maj i miesiące letnie - w dni słoneczne 25-27⁰C, dni pochmurne 23⁰C, noc15-19⁰C

Okres jesienny dzień 16-18⁰C, noc 14-16⁰C

Termiczne minimum rozwojowe <10-12⁰C

Termiczne maksimum rozwojowe > 30⁰C

Temperatura podłoża

Optymalna temperatura podłoża 15-18⁰C, zawsze niższa od temperatury powietrza, szczególnie nocą

- zimą 14-16⁰C

- wiosną 16-18⁰C

- kiełkowanie i wschody Ⴛ 25⁰C

- siewki 12⁰C (około 2 tyg.) sprzyja szybkie tworzeniu 1-go kwiatostanu

- pikówki i rozsady 17⁰C

- po posadzeniu 16⁰C

W temp.<12⁰C następuje zahamowanie wzrostu korzeni i pobierania P.

Zbyt niska temp. podłoża sprzyja rozwojowi chorób grzybowych i bakteryjnych.

Wilgotność powietrza

• Po posadzeniu do kwitnienia 65%

• W czasie kwitnienia 60%

• Zbyt wysoka wilgotność:

- pyłek nie pyli

- sprzyja chorobom grzybowym

• Zbyt niska wilgotność:

- utrudnione kiełkowanie pyłku

- zwiększone porażenie roślin przez przędziorki

Wilgotność podłoża

• Zależy od:

- terminu sadzenia,

- pogody,

- właściwości podłoża,

- fazy rozwojowej.

1. W momencie sadzenia 80%,

2. W czasie kwitnienia do 60%,

3. W czasie zawiązywania owoców 70%,

4. Podczas owocowania 75-80%

Zapotrzebowanie na wodę

• W uprawie tradycyjnej zużycie wody wynosi 500-800 dm³/m², w uprawie wiosennej 300-400 dm³/m².

• Zużycie wody w uprawie bezglebowej w dm³/roślinę

• Sadzenie 0,6-1,0

• Kwitnienie gron 1do 3 0,8- 1,2

• Kwitnienie gron 3 do 5 1,2-1,8

• Początek plonowania 1,8-2,5

• Plonowanie 2,5-3,5

Zakładany przelew na poziomie 15-25%.

DWUTLENEK WĘGLA
Naturalne stężenie CO₂ w atmosferze Ⴛ 300 ppm (0,03%) w szklarniach może spadać do poziomu 100 ppm.

Korzyści z dokarmiania roślin CO₂:

• Przyśpieszenie tempa wzrostu roślin Ⴛ 20-30%

• Wzrost plonu wczesnego Ⴛ 20-25%

• Wzrost plonu ogólnego Ⴛ 25

• Podwyższenie jakości owoców

• Prawidłowy wzrost w gorszych warunkach świetlnych

• Ograniczone zrzucanie zawiązków i owoców

Sposoby dokarmiania roślin CO₂

Stosowanie skroplonego CO₂ w ilości 3-4 kg na 1000 m² szklarni na godzinę.

Spalanie mieszanki propan-butan lub oczyszczonych spalin z kotłowni.

Fitotoksyczność dwutlenku węgla w stężeniu>3000 ppm.

Pozostawianie liści po cięciu sprzyja wzrostowi zawartości CO₂.

Niezbędna ilość makroelementów do wyprodukowania 1 kg owoców pomidora [w g]

• Uprawa wiosenna

• Azot 1,8-2,5

• Fosfor 0,5-0,7

• Potas 2,6-5,0

• Magnez 0,3-0,5

• Wapń 4,5-5,0

• Uprawa jesienna

• Azot 2,5-3,5

• Fosfor 0,5-1,0

• Potas 3,4-6,0

• Magnez 0,5-1,2

• Wapń 4,5-5,0

TERMINY UPRAWY POMIDORA

• UPRAWA WIOSENNA: siew połowa I, sadzenie 20-28II, początek owocowania 20-25V, koniec 10-20 VII (7-8 gron)

• UPRAWA JESIENNA: siew 1-10 VI, sadzenie 15-20 VII, owocowanie 20 IX-15 XI

• UPRAWA PRZEDŁUŻONA: siew 10-20 XII, sadzenie 10-20 II, owocowanie 10 V-30 XI

Dobór odmiany

Najważniejsze cechy odmianowe:

• Plenność i wczesność

• Wielkość owoców, odmiany średnio owocowe 14-160g, mięsiste 180-200g, całogronowe, koktailowe

• Jakość plonowania, plon owoców handlowych i I wyboru

• Jakość owoców: kształt, masa, wybarwienie, trwałość, twardość, smak

• Odporność na choroby i szkodniki

• Tolerancja na niekorzystne warunki uprawowe tj. temperaturę powietrz i podłoża, zasolenie, deficyt światła

Do upraw bezglebowych

• Tolerancja na uprawę w zmniejszonej objętości podłoża

• Nieprzerwana siłą wzrostu powyżej 10-go grona

• Tolerancja na niekorzystne warunki uprawy tj. prawidłowy wzrost, kwitnienie i zawiązywanie owoców, dobre wypełnienie, właściwe wybarwienie przy wahaniach i wysokiej temperaturze

• Tolerancja na choroby powodujące uszkodzenia i zamieranie szyjki korzeniowej

Produkcja rozsady

Cechy dobrej rozsady:

• Średnica bryły korzeniowej 8-12 cm

• Wysokość roślin 18-30 cm

• Liczba liści 5-10 szt.

• Średnica łodygi u podstawy 4-7 mm

• Wykształcone pierwsze grono

Terminy i długość okresu produkcji rozsady pomidorów do uprawy szklarniowej

Doświetlanie rozsady skraca okres jej produkcji o 10-14 dni

sposoby rozmnażania pomidora

1.Uprawa z nasion

2.Uprawa z sadzonek pędowych

3.Rozsada szczepiona

Uprawa z nasion

• Z 1g nasion uzyskuje się 200-250 szt. rozsady.

• Podłoże substrat torfowy (drobna frakcja) lub gotowe podłoże do produkcji rozsad z dodatkiem nawozu wieloskładnikowego 1-1,5 kg·m^-3 o pH 6,0.

• Ilość podłoża do wyprodukowania 1000 szt. rozsady:

• Wysiew 40 dm³ pikowanie 120-140 dm³

• Doniczkowanie Ř 7 cm 0,4 m³

Ř 8 cm 0,5 m³

Ř 9 cm 0,7 m³

Ř 10 cm 1,1 m³

Ř 11 cm 1,4 m³

Ř 12 cm 1,8 m³

•Nasiona wysiewamy do skrzynek w ilości 1g lub 100-150 szt. punktowo na głębokość 0,5 cm i przykrywamy torfem lub piaskiem.

•Siewki pikujemy pod liścienie w fazie 2 liścia właściwego do doniczek lub cylinderków o Ø 9-10 cm wypełnionych substratem lub ziemią uniwersalną z dodatkiem nawozu wieloskładnikowego w ilości 2-3 kg·m-3 i pH 6,0.

UPRAWA ROZSADY W WEŁNIE MINERALNEJ

• Nasiona wysiewamy do `paluszków' z wełny

• Po 14-20 dniach siewki `pikujemy' do kostek z wełny owijając część podliścieniową wokół `paluszka' co stymuluje rozwój systemu korzeniowego.

• Kostki z wełny mają wymiary 10x10x7,5 cm lub 15x10x7,5 cm i mogą mieć 1 lub 2 otwory w które sadzimy siewki.

• Podobnych wymiarów są kostki z torfu lub włókna drzewnego

Wymagania termiczne rozsady - temperatura powietrza

• Po wysiewie do wschodów 22-25^oC

• Temperatura powietrza Dzień Noc

Po wschodach do rozłożenia liścieni 20 ^oC 16^oC

Po przepikowaniu : z doświetlaniem 16 ^oC 14 ^oC

bez doświetlania 18 ^oC 16 ^oC

Wzrost rozsady doniczkowanej:

dni pochmurne 13-15 ^oC 13 ^oC

dni słoneczne 16-18 ^oC 14-15 ^oC

Wymagania termiczne rozsady - temperatura podłoża

• Generalnie powinna się zawierać w przedziale 15-25 ^oC

• Po wysiewie przez 5 dni 22-25^oC (szybkie wschody)

• Temperatura podłoża Dzień Noc

Po rozłożeniu liścieni 20 ^oC 16^oC

Wpływ temperatury na I i II grono

• Wysokość osadzenia i liczba kwiatów w gronie zależą od temperatury po wschodach.

• Zawiązki I-go grona tworzą się 10 dni po wschodach a II-go 8 dni później.

• W tym celu przechładzamy siewki (14-21 dni)

w dzień pochmurny 10-12 ^oC

w dzień słoneczny 12-14 ^oC

w nocy 8-10 ^oC

Takiej rozsady nie doświetlamy bo liście ulegają deformacji

Przechładzania nie stosuje się w

•Uprawach bardzo wczesnych - za mało światła i owoce nie wyrosną, roślina zrzuci nadmiar zawiązków.

•W uprawie odmian mięsistych - w gronie maksymalnie 5 owoców.

•W uprawie odmian u których zbieramy całe grona.

Uprawa z sadzonek pędowych

• Stosuje się gdy brak jest wystarczającej ilości nasion.

Zalety: - krótszy o około 2 tyg. okres produkcji

- niższe koszty

Sadzonki o długości 10-15 cm pozyskuje się z pędów bocznych i wierzchołków roślin (ogławianie).

Umieszcza się je w podłożu lub wodzie (nie wymagają ukorzeniacza), ukorzeniają się po 10-20 dniach.

Stosuje do nasadzeń późną wiosną i jesiennych w tunelach.

SZADZENIE I PIELĘGNACJA

DOŚWIETLANIE ROZSADY

• Rozpoczynamy po rozłożeniu liścieni max 12h na dobę

• Zazwyczaj doświetlamy przez 8h łącząc je ze światłem dziennym czyli od 16 do 24 lub od 24 do 8 rano

• Doświetalnie skraca okres produkcji rozsady o 10-14 dni i jest ona b. dobrej jakości.

• Lampy sodowe 400 lub 600 W

• NAŚWIETLANIE - produkcja rozsady wyłącznie przy świetle sztucznym w zamkniętych obiektach (piwnice, magazyny itp.) lampy o mocy 250 W/m²

• Okres produkcji rozsady naświetlanej około 50 dni

SADZENIE

• Kierunek rzędów północ-południe.

• Zagęszczenie od 2 do 4 szt.·m^-2, zależy od terminu sadzenie, miejsca uprawy i odmiany.

• Najwcześniejsze nasadzenia (styczeń) do 2,7 szt.·m^-2,

w lutym do 3 szt.·m^-2, w marcu do 4 szt.·m^-2.

Szadzenie metodą pasowo-rzędową 2 rzędy w odległości 40-60 cm, miedzy pasami 70-90 cm a w rzędzie 35-50 cm, lub rzędową co 35-50 cm w rzędzie i 100 cm miedzy rzędami.

Nie opóźniać sadzenia aby nie dopuścić do zdrewnienia rozsady i zbrązowienia korzeni.

PODWIĄZYWANIE ROŚLIN I OPUSZCZANIE ROŚLIN

• Nad roślinami na wysokości 180-200 cm rozpina się konstrukcję z drutu. Do podstawy łodygi przywiązuje się sznurek który owija się wokół pędu.

• Następnie przypina się specjalnymi klipsami łodygę do sznurka.

• W miarę wzrostu roślin opuszcza się je układając łodygi na specjalnej konstrukcji.

FORMOWANIE OSI GRONA - na oś grona zakłada się plastikowy element `łuk' który powoduje łagodne, łukowate zakrzewienie osi grona.

• USUWANIE NADMIARU KWIATÓW W GRONIE

• gdy jest za dużo kwiatów w gronie dla danej odmiany

• gdy kwiaty są zdeformowane

• w celu uzyskania wyrównanych pod względem wielkości owoców

• u odmian mięsistych aby nie dopuścić do drobnienia owoców

• u odmian całogronowych aby równomiernie dojrzewały

USUWANIE PĘDÓW BOCZNYCH - ich wyrastanie opóźnia plonowanie, dlatego należy to robić jak najszybciej.
POZOSTAWIANIE PĘDÓW BOCZNYCH- u odmian silnie rosnących w dobrych warunkach świetlnych wyprowadza się dodatkowe pędy owocujące:
- przy 4 gronie co 2-3 rośliny
- przy 10 gronie co 2 rosliny
Pod koniec VII można zostawić 1 grono na pędzie bocznym na każdej roślinie

USUWANIE LIŚCI i OGŁAWIANIE

• Lepsze doświetlenie gron

• Chore liście likwidacja źródeł infekcji

• Stare liście słabiej asymilują, pozostawiamy 10-14 liści na roślinie

• Jednorazowo wolno usunąć do 3 liści (zaburzenia w gospodarce wodnej, pękanie owoców)

• Po obcięciu liści ranę należy zdezynfekować

• Usuniecie wierzchołka wzrostu w celu umożliwienia dorośnięcia owoców w ostatnim plonującym gronie na 2 miesiące przed końcem uprawy.

PRZESPIESZANIE DOJRZEWANIA OWOCÓW - dojrzewanie zależy od zawartości C₂H₂

• Zbieramy dojrzałe owoce i umieszczamy w temp. 20-25 ^oC, wilgotności 85-95% i dodajemy etylen w stężeniu 0,1%.

• Nanosimy etylen (np.. Ethrel) w stężeniu 2,5% na szypułkę grona twardym pędzlem i pocieramy aż do uszkodzenia skórki. Zabieg wykonujemy na dwóch pierwszych gronach wiosną.

ZBIÓR OWOCÓW

• Owoce zbiera się w miarę ich dojrzewania gdy są `zapalone' bez szypułki natomiast przeznaczone do bezpośredniego spożycia i z genem LSS w pełni wybarwione z szypułką.

• Owoce handlowe powinny być zdrowe, jędrne, błyszczące, gładkie lub lekko karbowane, równomiernie wybarwione.

• Dzieli się je na wybory: Extra IA Ř> 6,0 cm

IB Ř 4,5-6,0 cm

II Ř 3,5-4,5 cm

Plony do 55 kg z metra kwadratowego

PRZECHOWYWANIE OWOCÓW

• Owoce dojrzałe 7-10 dni, zielone wyrośnięte 4-8 tygodni.

• Temperatura przechowywania 12,5^oC a wilgotność 85-90%.

• Przechowywanie krótkotrwałe: zapalone 12-13^oC

lekko różowe 10-12^oC

różowe do pomarańczowych 8-10 ^oC

pomarańczowe do czerwonych 8-10 ^oC

czerwone 6-8 ^oC

METODY UPRAWY

• UPRAWA W GLEBIE

• SYSTEMY BEZGLEBOWE W PODŁOŻACH TRADYCYJNYCH I INERTNYCH

Uprawa w gruncie szklarni

Wady - konieczność odkażania lub wymiany gleby

- nieodpowiednie właściwości gleby

- niższa temperatura

- późniejszy i niższy plon

Stosowano w nowo wybudowanych szklarniach obecnie w tunelach foliowych

4

Średnia powierzchnia upraw warzyw pod osłonami w latach 1991-1998 [w ha]

Powierzchnia upraw pod osłonami w 2004 r.

Zbiory warzyw uprawianych pod osłonami w 2004 r.

Miesiąc

Liczba dni bezsłonecznych

Liczba dni słonecznych

Liczba godzin nasłonecznienia w dniu słonecznym

X

XI

XII

I

II

III

6,4-9,1

11,5-16,6

13,8-21,7

12,4-18,8

7,8-12,5

5,8-9,3

24,6-21,9

18,5-13,4

17,2-9,3

18,6-12,2

20,2-15,5

25,2-21,7

2,7-2,1

1,3-2,1

0,6-1,5

1,1-1,9

2,0-3,1

3,1-4,3

Liczba dni słonecznych i bezsłonecznych oraz czas nasłonecznienia w ciągu doby w miesiącach X-III [średnie za wielolecie]

Wahania wilgotności w podłożu powodują pękanie owoców!

• Nadmiar wody:

• Zahamowany wzrost korzeni,

• Zamieranie korzeni,

• Żółknięcie i obumieranie liści,

• Zahamowanie wzrostu i kwitnienia roślin.

• Brak wody:

• Zrzucanie zawiązków i owoców,

• Drobnienie owoców,

• Sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców.

Kłopoty spowodowane z niewłaściwą wilgotnością podłoża

Terminy

Okres produkcji rozsady w dniach

Siew nasion

Sadzenie rozsady

Od 1 do 15 XI

Od 15 do 30 XI

Od 1 do 15 XII

Od 15 do 30 XII

Przełom XII/I

Od 15 I

Od 10 do 20 VI

Od 1 do 15 I

Od 15 do 30 I

Przełom I/II

Od 10 do 20 II

Od 15 do 30 II

Od początku III

Od 15 do 20 VII

65-75

65-75

55-65

55-65

55-65

50-60

35-40

---