Wykład 1 19.02.2004 r.

Sadownictwo (Pieniążek)- 1998r.

Pomologia (Rejman)- 1994r.

Fizjologia roślin sadowniczych (L. Jankiewicz)- 1984r. Później

Cięcie Drzew i Krzewów Owocowych- A. Mika- 1996r.

Szkółkarstwo sadownicze- A. Czyszczyk- 1998r.

Sad Nowoczesny charakteryzuje się:

• bardzo szybko zaczyna wejście w owocowanie- 2- 3 rok po posadzeniu

• wysokie plony 30 t/ha, gdy sad jest w 6-7 roku czyli w pełni owocowania

• produkcja owoców o wysokiej jakości, intensywność barwy

• niskie koszty produkcji- im produkcja jest wyższa tym koszt jednostkowy jest niższy

Okres inwestycyjny- ważne szybkie wejście w owocowanie

• regularność owocowania

(w jednym roku jest bardzo dużo owoców, w następnym nie ma ich wcale)

• duża gęstość sadzenia, duża liczba drzew na jednostkę powierzchni, małe drzewa

• 2000- 3000 drzew na ha - jeno drzewo to ok. 5 m²

• z małych drzew lepiej jest zbierać, ciąć, opryskiwać, lepiej wykorzystują energię słoneczną, może się zmieścić więcej drzewek na jednostce powierzchni, jakość owoców z małych drzew jest wyższa niż z wysokich drzew

Gatunki:

1. jabłoń- bardzo dobre warunki wzrostu i owocowania w przeciwieństwie do gruszy

2. wiśnia

3. śliwa- na ogół bardzo dobrze owocuje

4. grusza

5. czereśnie

6. morela- bardzo wcześnie kwitnie (Sandomierz)

7. brzoskwinia (Wrocław) dość wcześnie kwitnie

8. winorośl- gatunek marginalny

truskawki, porzeczki, maliny, borówka amerykańska

Wykład 2 26.02.2004 r.

Przyrodnicze i ekonomiczne warunki rozwoju sadownictwa

• czynniki klimatyczne: klimat, mikroklimat- klimat określonego rejonu

• czynniki glebowe

• ukształtowanie terenu- czynniki topograficzne

• czynniki ekonomiczne

Elementy klimatu:

• temperatura

• nasłonecznienie

• opady

• wilgotność powietrza

• opady gradu

Warunki klimatyczne

* temperatura

1. minimalne- drzewa maja swoją wytrzymałość na mrozy, zbyt niska temperatura powoduje przemarznięcie drzew;

jabłoń: -30 do -35^o C

wiśnia do -30^o C

grusze

śliwy do -25^o C

morele

czereśnie

orzech włoski do -20^o C (-25^o C)

brzoskwinie do -20^o C

agrest do -28^o C

maliny do -35^o C

czarna porzeczka do -15^o C, -35^o C- zniszczenie

Rozwój pąków 10% 90%

Nabrzmiewanie pąków -11,9 -17,6

Pękanie pąków -7,5 -15,7

Pierwsze liście -5,6 -11,7

Zielony pąk -3,9 -7,9

Początek różowego pąka -2,8 -5,9

Różowy pąk -2,7 -4,6

Pierwsze kwiaty -2,7 -3,9

Pełnia kwitnienia -2,9 -4,7

Po kwitnieniu -2,3 -3,3

2. Temperatury aktywne- suma temperatur aktywnych

- suma temperatur aktywnych w ciągu okresu wegetacji

• potrzebna jest do rejonizacji

3. Długość okresu wegetacyjnego

4. Wymagania cieplne drzew

Największe: winorośl

brzoskwinia

morela

grusza

śliwa

czereśnia

wiśnia

Najmniejsze: jabłoń

* Usłonecznienie

- fotosynteza; bezpośrednia ilość światła do uzyskania jak najlepszego plonu.

Fazy rozwojowe mają swoje punkty krytyczne, wartości krytyczne intensywności światła słonecznego

- wzrost drzewa 50 %

- zawiązywanie pąków kwiatowych 25- 30 %

- zawiązywanie owoców 10- 15 %

- wzrost owoców 50 %

- wykształcenie rumieńca 40- 50%

- dojrzewanie owoców 30 %

Bardziej oświetlone jest drzewo 2- 3 m niż 3-3,5 m; lepiej ukształtowana

jest korona

Usłonecznienie

• intercepcja- przechwytywanie światła przez drzewostan

• dystrybucja- rozprzestrzenianie światła wewnątrz koron

wolne miejsca

Mniejsza Wyższa zboże

Dystrybucja światła w drzewie (korona)

1. kształt korony

2. wysokość korony

3. gęstość korony

4. dopływy światła do korony

* opady atmosferyczne

Nawadnianie

Współczynnik transpiracji- ilość wytranspirowanej wody na 1g suchej masy

Współczynnik transpiracji dla:

Żyta średnio 530

Prosa średnio 272

Lucerny średnio 818

Ogórka średnio 713

Drzew średnio 375

Owocowych

System korzeniowy

Bardzo korzystne są zapasy wody w glebie nagromadzone po roztopach

W okresie kwitnienia potrzebna jest duża ilość wody, ale pod wpływem nadmiaru wody pojawiają się różne choroby;

Parch- choroba grzybowa, choroba owoców

Wzrost owoców- maksymalnie 2 opady są korzystne dla drzew

Nawadnianie

~ Pensjometry- mierzą potrzebę nawadniania- woda zawarta w glebie jest odciągana przez specjalny lejek, im więcej wody pobierze, tym mniej trzeba nawadniać

~ zraszacze (deszczownie)

~ mikrozraszacze

~ zraszacze kropelkowe na wężu, indywidualne

Opady atmosferyczne wiążą się z wilgotnością powietrza

• parch jabłoniowy- duża wilgotność (nawóz mocznikowy)

• mączniak- mała wilgotność

Parch jabłoniowy- mocznik- liście wraz z parchem są niszczone, nawet do

30 % można zmniejszyć jego występowanie, zimuje na liściach

mączniak zimuje na pędach- palenie pędów

• szara pleśń- u malin kwestia godzin, z wysoką temperaturą związana i dużą wilgotnością, owoce pękają; u wiśni, czereśni, przy dużych ilościach opadów

* wiatr

~Uszkodzenia drzew złamanych

~Nadmierna transpiracja drzewa

~Utrudnione zapylanie

~sad jest przewietrzony

Metody zapobiegania niekorzystnych warunków klimatycznych:

• nie lokalizować sadu w zgłębieniach

• podkładki odporne na niekorzystne warunki

• formować drzewa, które nie mają wysokich pni

• stosowanie różnych zasłon np. z topoli simonii

• drzewka można bielić (styczeń- luty)- uszkodzenia mrozowe, kolor biały stosuje się dlatego gdyż odbija promienie słoneczne

Trzaskające mrozy- trzaskają drzewa na mrozie, tworzą się pęknięcia na korze , wtedy gdy w dzień jest ok. 3^o C, a w nocy -15^o C, w spękaniach kory później mogą różne patogeny się zadomowić

Stosowanie zewnętrzne wapna, w żadnym razie lakieru

10 % kwiatów jeśli wykształcą się z całości, tzn. że będzie bardzo dobry plon

(jabłonie, grusze)

50%- w przypadku wiśni i czereśni

• zadymianie przeciw przymrozkom

• rozwiewane przez wiatraki (do 5^o C)

• rozwiewane przez zraszacze (gdy temperatura spadnie poniżej jakiejś temperatury włącza się zraszanie i cały czas działa)

Woda zamarzając oddaje ciepło kwiatu, przez co ten kwiat nie zamarza

(do -5^o C- 6^o C)

* Grad

Powstają takie obicia, wgięcia. Przeciw gradowi można stosować specjalne siatki, jak i przeciw szpakom w sadzie wiśni. Stosuje się specjalne parasole, które się rozwija nad czereśniami, aby nie pękały, podczas przechodzenia czereśni z koloru żółtego w czerwony

Wykład 3 4.03.2004r.

Źródło składników pokarmowych

Woda gruntowa

• poziom wody gruntowej (zależy od rodzaju gleby)

drzewa owocowe nie tolerują zmian poziomu wody gruntowej

lustro wody- powierzchnia wody gruntowej (zmienia się w ciągu okresu wegetacyjnego)

• drenowanie terenów, gdy poziom wody jest zbyt wysoki

(obecnie rzadko stosowana)

Poziom wody gruntowej dla roślin sadowniczych:

Orzech włoski

Czereśnie

wiśnie 180- 200cm

grusze

Jabłonie rosnące (podkładki silne i półkarłowe ) 150 cm

Jabłonie (podkładki karłowe) 100 cm

Malina 50 cm (max)

Śliwy 100 cm

Porzeczki, agrest 60 cm (max)

Truskawki, poziomki 50 cm (max)

Żurawina, borówka 40 cm

Aronia 40 cm

• wczesna wiosną jest bardzo wysoki poziom wody gruntowej (roztopy)

Woda grawitacyjna Woda kapilarna

Jest niedostępna część wody jest niedostępna,

(dostępna jest tylko część dostępna

w memencie przechodzenia) (zależy to od siły ssącej gleby

wiążące wodę)

Polowa pojemność wodna i punkt trwałego więdnięcia w % objętościowych

(wg Słowika)

Rodzaj gleby PPW PTW

Piasek gliniasty lekki 18,0 4,0

Piasek gliniasty mocny 21,2 5,0

Glina lekka 28,9 9,0

Glina ciężka 34,2 12,0

Woda dostępna dla roślin:

S sr > S wg

Siła ssąca rośliny siła wiążąca gleby

S sp = S wg

WDR= PPW- PTW

Woda dostępna dla roślin, polowa pojemność wodna gleby, punkt trwałego więdnięcia

Co decyduje o wymaganiach glebowych roślin sadowniczych:

1. składniki mechaniczne

2. zasobność w składniki pokarmowe

(związki kompleksu sorpcyjnego gleby)

3. głębokość zalegania gliny

4. jakość podglebia i głębokość wód gruntowych

ad.1

gleby piaskowe (gliniaste) całkowite- warstwa piasku ponad 150 cm

niecałkowite- warstwa piasku jest mniejsza

piaski gliniaste mocne (15-20 % części spławialnych, tylko one się nadają)

z piasków gliniastych niecałkowitych

ad.2

kwasowość gleby

przy niskim pH- niekorzystne (toksyczne działanie jonów Mn²⁺ i Al³⁺)

Orzech włoski- dobrze rośnie na glebach o pH wyższym na takich glebach borówka czy żurawina (nie rosłyby)

Zmniejszenie kwasowości- wapnowanie Ca ²⁺

Zwiększenie kwasowości- siarka (S)

Wymagania roślin sadowniczych (pH gleby)

3,5- 4,0 Borówka, żurawina

5,5- 6,5 Aronia, agrest, jeżyna, malina, truskawka

6,7-7,1 brzoskwinia, czereśnia, morela, orzech włoski, wiśnia,

winorośl

zaleganie gliny- dla drzew owocowych lepsze są warstwy niższe

(co najmniej na głębokości 50-60 cm)

Przydatność gleb pod nasadzenia sadownicze

~~Grusze: czarnoziemy, bielice ale na glinach, głównie ciepłe

Nie toleruje w glebie obecności Ca ²⁺ (np. rędzin)

~~Jabłonie: wszystkie, ale.. gleby muszą być żyzne, przepuszczalne, przewiewne (nie za ciężkie, gleby nie zbite)

~~śliwy: (rędziny, brunatne, czarne ziemie)

wysokość poziomu wody gruntowej do 1m

~~wiśnie i czereśnie: lessy, rędziny, bielice (tolerują obecność Ca²⁺)

2 podkładki- czereśnia ptasia- głęboko ukorzenia się

antypka- o słabym systemie korzeniowym

~~Brzoskwinie i morele: bielice, lessy, rędziny, gleby piaskowe niecałkowite

Czynniki topograficzne:

1. zastoiska mrozowe (np. kotliny- najważniejszy)

2. kąt nachylenia terenu- 15- 20 stopni

3. wystawa terenu

ad.1 Sad

Zimne powietrze (ciężkie)- spływające na dno kotliny powodując wymarzanie drzew znajdujących się w takiej kotlinie

Zimne zaległe powietrze

ad.2

• 
  sady najlepiej rosną na zboczach - są lepiej wystawione do słońca

• erozja gleby wady

• trudności w uprawie

ad.3

-pod jakim kierunkiem teren jest umiejscowiony

(nie decyduje ten czynnik o umiejscowieniu sadu na danym terenie)

Kryteria ekonomiczne w produkcji sadowniczej

• gospodarstwo rodzinne (wielkość sadu i produkcji) do 15-30 ha

• inwestycje sadownicze (chłodnia)

• rynek producenta vs. rynek konsumenta

• ilość vs. jakość produktu

• preferencje rynku

• specjalizacja produkcji i stabilizacja jakości i ilości produktu

• promocja, organizacja, przygotowania produktu do sprzedaży przez grupy producenckie

• przewidywane trendy w produkcji sadowniczej (wg Makosza 1988r.)

• czynniki wpływające na opłacalność produkcji owoców (przy dużej produkcji koszt jest niższy, bardziej się opłaca)

Czynniki wpływające na opłacalność produkcji sadowniczej:

• poziom produkcji (technologia)

• odmiana uprawiana

• cena skupu

Grupa podstawowa:

Jonagold i sporty (De Costa, Jonagored)

Golden Delicious i sporty (Reinders)

Sampion

Elstar i sporty (Elshof)

Gala i sporty (Gala- Hurt)

Elisa

Różny poziom opłacalności jabłoni;

Bardzo wysoki: Elisa, Sampion, Rubinette, Rubin, Jonagold, Golden Delicious, Arlet, Pinova, Fiesta, Idared

Średni: Elstar, Gloster, Spartan, Lobo, Cortland

Niski: Mc Intosh, Jonatan

Klasyfikacja terenu pod sad:

1. Typ gleby

2. Zastoiska mrozowe i pasy gradowe

3. Odkrywki glebowe (badania profilu, woda gruntowa)

4. Pobieranie próbek gleby (sposób, oznaczanie pH, skład pokarmowy, zasolenie)

5. Topografia (nachylenie)

Planowanie, modelowanie i zakładanie sadu

• Kwatery do 0,5 ha

• Nie można mieszać gatunków!- różne wymagania fitosanitarne i agrotechniczne

• Maksymalna długość rzędu 400m, minimalna 200m.

• Między kwaterami powinna być odległość do 6m (uwłocia), aby ciągnik mógł nawrócić pod koniec rzędu

• Droga główna ok. 12m

• Trawnik w sadzie służy do jeżdżenia. Trawnik utwardza glebę. Można też podłożyć w sadzie żużel lub płyty, tam gdzie będą szły koła ciągnika

• W sadzie musi być punkt zaopatrzenia w wodę (zbiornik powinien mieścić ok. 6-12 tyś litrów)

• Jako pasy wiatrochłonne zalecane są pasy zieleni; olchy, topole

• Sad powinien mieć też:

+ chłodnie, przechowalnie

+ agrochemia

+ urządzenia, maszyny rolnicze

Zapylenie

- Większość gatunków jest owadopylna (głównie pszczoły)

- Orzech włoski i leszczyna jest wiatropylna

• jabłonie- odmiany diploidalne 2n- są dobrymi zapylaczami, odmiany 3n (triploidy) są złymi zapylaczami

• 3n ; Booskop, Klos, Mutsu, Jonagold- nie mogą być zapylaczami!, mogą być tylko

zapylane

- jabłonie mogą być samopłodne= samopylne (Gloster, Elstar), ale wymagają pszczół do

zapylenia własnym pyłkiem

• intersterylność- niemożliwość zapylenia konkretnej odmiany przez konkretną odmianę.

Chodzi tu o odmiany blisko spokrewnione

Odmiany intersterylne:

Jabłonie: Gala x Gala Must

Rubinette x Koksa pomarńczowa

• partenokarpia- zawiązanie owoców bez nasion np. u gruszy

• apomiksja- tworzenie się nasion bez zapłodnienia (bo zarodek powstaje z synegid ;lub antypod)

• partenogeneza- zarodek powstaje z niezapłodnionej komórki jajowej

• apogamia

• aposporia- zarodek powstaje z komórek ośrodka

Zasady doboru zapylaczy:

• duża żywotność pyłku (wykluczenie odmian intersterylnych i triploidalnych)

• jednocześnie kwitnące o tej samej długości okresu kwitnienia

• podobna pora dojrzewania owoców

• podobna wrażliwość (lub odporność) na choroby i szkodniki

• podobna wytrzymałość kwiatów (pąków kwiatowych) na niskie temperatury

• podobna wytrzymałość drzew na niskie temperatury

Kwatera jabłoni złożona z odmian:

G G S S G G S S

G G S S G G S S

G G S S G G S S

G- Gala, S- Sampion

Kwatera z jedną odmianą podstawową i dwoma zapylaczami:

Max szerokość bloku- 24m

I I Mc I I I I Mc I

I I C I I I I Mc I

I I Mc I I I I Mc I

I I C I I I I Mc I

1. 
   Idared (odmiana główna), Mc-Mc Intosh

C- Cortland zapylające

Użycie jabłoni ozdobnych (krabów) jako zapylaczy:

Grab

Wykład 4 11.03.2004 r.

Chwasty- system jest bardzo krótki, ale bardzo rozgałęziony

Gryzonie glebowe mogą znajdować korzystne warunki dla rozwoju (w sąsiedztwie chwastów)

Kiedy odchwaszczanie jest konieczne:

1. w młodych nasadzeniach, po posadzeniu i w pierwszych latach życia- konkurencja

2. w pierwszej połowie okresu wegetacji, zwłaszcza wiosną- konkurencja

3. w bezpośrednim sąsiedztwie młodych drzew, a więc w rzędach- konkurencja+ myszy

potrzebny

sprzęt

Murawa

Jeden przejazd kosiarki

Szeroki pas herbicydowy- Szeroki pas herbicydowy-

Simazina, Randap lub Basta Simazina, Randap lub Basta

Jakie korzyści dają chwasty w sadzie?

1. Poprawa równowagi biologicznej poprzez wzbogacenie monokultury jaką jest sad

2. wpływają korzystnie na właściwości gleby

3. Przyśpieszają zakończenie wzrostu i wegetacji, poprawiając zimotrwałość

(przy nadmiernym wzroście drzew)

4. Mogą poprawiać jakość owoców (przy nadmiarze azotu)

W Polsce jest bardzo niekorzystny rozkład opadów jeśli chodzi o drzewa owocowe

Jak zwalczać chwasty gdy jest to konieczne:

1. Chemicznie, herbicydami dopuszczonymi także w IPO

2. Mechanicznie, ale jest to kosztowne i może być niekorzystne dla drzew (sprzęt)

3. Przy pomocy ściółek, ale nie zawsze jest to skuteczne, a zwykle jest drogie

4. Innymi metodami, obecnie raczej teoretycznie

Auksyny- stosowane do zwalczania chwastów

Kwas 2;4- D (Pielik) - substancja czynna zwalczająca chwasty dwuliścienne

Pobudzanie roślin do silnego wzrostu

Preparaty systemiczne- mają- mogą przemieścić się do części korzeniowej rośliny,

naniesione na część nadziemną niszczą całą roślinę

- kontaktowe (naniesione na liścia niszczą tylko tą część liścia, na którą zostały naniesione)

Gramoxone (Paraguat)

Reglone (Diguat)

Basta (Glufosinat)

Randap (Glifosat)- preparat systemiczny (skuteczność działania, systemiczność działania)

Skrzyp polny- odporny na działanie Randapu

(dlatego stosuje się mieszankę Randapu z Chwastoxem)- jest mało toksyczny,

nie przemieszcza się w głąb gleby, ważne, aby nie opryskiwać roślin

sadowniczych, gdyż niszczy wszystko, co zielone (np. stosowanie Randapu

jesienią jest korzystne)

Simazina- 1-2 kg /ha, wczesna wegetacja, nie przemieszcza się, pozostaje w warstwie

powierzchniowej, jest nierozpuszczalny, na chwasty młode. Ograniczenie jej stosowania

w obecności wody

Atrazina- jest pobierana przez liście, jest ruchliwa, trójazydy, azydy. Zakaz jego

stosowania w okolicy wody; ogólne ograniczenie

Gatunki odporne na herbicydy:

Amaranthus Retroflexus

Atriplex petulum

Capsella bursa- pestoris

Chenopodium album

Erigeron (Compa) Canadensis

Epilobium eilietum

Poa annua

Stellaria media

Senecio vulgaris

Solanum nigrum

Wykład 5 18.03.2004 r.

Pszczoły- główny nośnik pyłku, pracują wzdłuż rzędów, dlatego trzeba umieścić zapylacz

w rzędzie. Umieszcza się na końcach rzędów

Żółto kwitnące mniszki; pokrycie z kwitnieniem niektórych jabłoni- trzeba je skosić,

stanowią konkurencję.

Środków owadobójczych w czasie zapylania przez pszczoły nie wolno stosować.

Kalibracja opryskiwacza polega na przejechaniu przez ciągnik z opryskiwaczem określonego odcinka (np. 500 m.) ze stałym ciśnieniem i prędkością. Sprawdza się na wskaźniku zbiornika ile cieczy wypryskano (Vopr.). Znając rozstawę rzędów oblicza się powierzchnię roboczą- opryskiwanego sadu mnożąc długość rzędów przez rozstawę.

Np. powierzchnia robocza- Prb 500m. x rozstawa 3,5m.= [...]; stąd oblicza się ilość cieczy opryskiwanej na 1 ha.

V opr - Prb V opr

V 1ha - 1 ha V1ha = P rob *10 000

Systemy sadzenia:

1. Pasowe- więcej rzędów blisko siebie

3 m

3 m

Zalety systemu pasowego:

• zwiększa się plony i intercepcję (przechwytywanie) światła

Wady systemu pasowego

• bardzo trudna pielęgnacja

• problemy z odchwaszczaniem

• utrudniony zbiór owoców

• wydajność zbioru mniejsza

• gorsza jakość owoców, bo światło źle dociera

W systemie rzędowym są owoce z rumieńcem

2. Rzędowe (najstarsze) Im więcej drzew tym więcej plonu, ale jakość mniejsza

1,5-2m

Zalety systemu rzędowego:

• łatwa pielęgnacja

• zbiór owoców dobry

Wady systemu rzędowego

• mniejsza intercepcja światła (mniejsze wykorzystanie światła)

Rozstawa zależy od:

• odmiany np. Booskop, Jonagold

• podkładki generatywne

wegetatywne

• jakość gleby silniejszy odstęp większy

Wpływ rozstawy:

• decyduje o ilości drzew

max wysokość drzewa= 70% (0,7) odległości między rzędami

W max= 0,7 x M

max grubość drzewa= ½ wys

G max = 0,5 x W

Uliczka robocza= odległość między rzędami- grubość drzewa

U= M- G

Formy korony: zachowanie pewnych proporcji między odległością między drzewami,

wysokością i grubością drzewa

Cel i maksymalne wykorzystanie światła:

Uliczka robocza(przestrzeń między rzędami, gdzie jeżdżą narzędzia)

G

W

U

m (międzyrzędzie)

Rozstawy dla:

Jabłonie

M (3.5- 4.0) x R (1.0- 2.5) m 1000-3000 (4000) drzew/ ha

(międzywęźle) (rząd)

Wiśnie

M (4.0) x R (1.5)m 1700 drzew/ ha

(pęd co roku ścinamy i z niego odbijają inne gałązki, na której owocują wiśnie)

Śliwy

M (3.5- 4.5) x R (1.5- 2.5)m 900- 200 d/ ha

Czereśnie (silnie rosnące, podkładka czereśnia ptasia)

M (4.0- 5.0) x R (4.0- 2.5)m 500- 1000 d/ha

Grusze

M (3,5- 4.0) x R (1.5-2)m 1300-2200 d/ha

Morele

M (4.0- 4.5) x R (2.0- 3.0) 1000-1300 d/ha

Brzoskwinie

M (3.0-3.5) x (1.5-2.0) 1500- 2200 d/ha

Rodzaj materiału, który używa się do sadzenia sadu powinien być:

- Stan zdrowotny powinien być dobry

• system korzeniowy

• nie mogą być uszkodzone

W okresie zimowym podkładki szczepi się - cykl jednoroczny

Jednoroczne okulanty- cykl dwuletni. Podkładkę sadzi się na wiosnę, w lecie robi się oczko, w następnym roku wyrasta nam w ziemi drzewko

I

Posadzona przyjęta zokulizowana

podkładka podkładka podkładka

II

przyjęta rosnący okulant

zokulizowana okulant

podkładka

Drzewa z jednoroczną korona

Jednoroczny okulant został przycięty, z niego wybijają nowe pędy, które przycina się,

zostawiając jeden silnie rosnący pęk, który stanie się przewodnikiem

I II III

przycięty okulant rosnące drzewo dwuletnie

1-roczne

dwuletnie

trzyletnie

wysokość okulizacji

10 cm 20 cm 30 cm

wysokość okulizacji i długość podkładki ponad powierzchnię gruntu wpływa na

wzrost drzewa

długość

podkładki

ponad

powierzchnię

gruntu

Siła wzrostu drzewa

Sadzenie drzew:

• termin (zalety, wady)

• technika (sposoby)

• głębokość

Drzewo sadzi się na takiej głębokości, na jakiej rosło w szkółce

Widać to miejsce na szyjce korzeniowej, jest zmieniona barwa

Głębiej sadzi się ewentualnie drzewa na wysokiej podkładce

Głębokość sadzenia (max)

Nie Nie

Tak

Tak

okulizacja niska np. 10 cm okulizacja wysoka np. 20 cm

Jeśli posadzi się głębiej to zaczyna się ukorzeniać odmiana, nie podkładka,

drzewo odmianowo traci swoją wartość.

Jakość drzewek, żyzność gleby, a głębokość sadzenia

typ

gleby żyzna słabsza

typ

drzewka

silne N G

słabsze G G

G- głębiej niż w szkółce

N- tak jak rosło w szkółce

Głębsze sadzenie daje możliwość podkładce lepszego ukorzenienia, ale nie można

przesadzić, gdyż ukorzenia się okulant

Regulacja wzrostu drzewa:

• podkładka - cięcie

• typ gleby

• głębokość sadzenia

Cięcie drzewa po posadzeniu w sadzie:

• przywrócenie równowagi między korzeniem i koroną

• zabieg sanitarny- usuwamy uszkodzone pędy

• nadanie kształtu drzewom- umożliwia zwiększenie plonu

• 
  cięcie drzew słabszych

• cięcie drzewek bez korony to nie jest cel cięcia drzewek

• cięcie drzewek posadzonych na glebach słabszych

1 : 2

3 3

Gleba słaba gleba silna

Zasady cięcia po posadzeniu:

• usunąć pęd do wysokości 50 cm od ziemi

• usunąć pędy uszkodzone

• wybrać 3-5 pędów w okółku i przyciąć o 1/3 -2/3 początkowej długości

• przyciąć przewodnik ok. 50-60 cm od najwyżej położonego pędu

• usunąć pędy konkurencyjne

Kiedy drzewek się nie tnie po posadzeniu:

• gęste sadzenie (2,5 tyś /ha)

• materiał wysokiej jakości

• bardzo dobra gleba

• możliwość nawadniania

Wyjątki:

• zawsze pędy osadzone najwyżej usuwamy

• pędy chore usuwamy

• pędy konkurencyjne usuwamy

• przewodnika się w tym wypadku nie rusza

Tak jest u jabłoni, gruszy, czereśni, śliwy, moreli, nie odnosi się to do brzoskwini i wiśni, bo one owocują na pędach jednorocznych (brzoskwinia i wiśnia muszą być przycinane, tamte mogą lub nie)

Wykład 6 25.03.2004r

Wstawka- podkładka- wstawka- odmiana szlachetna

Pełni rolę zahamowującą, gdy mamy do czynienia z podkładką karłową-

Pełni rolę podkładki skarlającej

Poprzez różne głębokości sadzenia drzewa mają różne wysokości

Przygotowanie terenu pod sad

H₂O O₂ temperatura

Stosunki powietrzno- wodne

(właściwości fizyczne gleby)

PRÓCHNICA

(pojemność sorpcyjna)

K, Mg, Ca

Pojemność gęstość porowatość przepuszczalność

wodna gleby objętościowa niekapilarna gleby

(WDR=PPW-PTW)

(PTW)

AERACJA

(przewietrzanie)

TWARDOŚĆ (ZWIĘZŁOŚĆ)

średnica (wielkość) przestworów glebowych

Gęstość objętościowa

Im jest gęstość gleby większa tym gleba jest bardziej zwięzła

Przygotowanie gleby pod sad

1. Analiza terenu

(odkrywki: analiza gleby, zasolenie, poziom wody gruntowej, uwarstwienie, kwasowość)

Robi się to po to, aby sprawdzić:

• kwasowość gleby, jakiego jest typu

• zawartość składników pokarmowych; P,K,Ca,B,Mg

Gdy teren jest nierówny robi się próby zbiorcze; z terenu o określonych różnych poziomach. Te próbki miesza się i robi się jedną próbę zbiorczą, z nich robi się próby kilogramowe, daje się do stacji badawczych, azot nie określa się w próbach gleby, bada się zawartość składników pokarmowych. Na podstawie liczb granicznych zasobności pierwiastków obliczamy ile powinniśmy dać danego składnika na glebę.

PH gleby:

3,5- 4,0- borówka, żurawina

5,5- 6,5- aronia, agrest, jeżyna, malina, truskawka

6,7- 7,1- brzoskwinia, czereśnia, morela, orzech włoski, wiśnia, winorośl

6,2- 6,7- grusza, jabłoń, porzeczka

Wapnowanie

pH Gleby o zawartości części spławialnych

<20% 20-35% >35%

dawka CaO lub CaO+Mg w kg/ha

<4,5 1500 2000 2500

4,6- 5,5 750 1500 2000

5,6- 6,0 500 750 1500

W zależności od zwięzłości i czy jest ona bardzo ciężka stosuje się różne ilości wapna

Wapnowanie pod głęboką orkę musi być stosowane, musi być bardzo głęboko, bo bardzo długo wapno miesza się z glebą, aby dało pożądany skutek

2. Przedplon

Glebę należy wzbogacić w składniki organiczne

Dlatego powinno stosować się 40-60 t/ha obornika

Idealnym przedplonem pod sad byłyby mieszanki roślin motylkowych z owsem lub żytem.

Następnie rośliny te ścina się i przyoruje, a masą zieloną użyźnia się glebę.

Najlepsza jest gorczyca. Ma ona zdolności alleopatyczne, jej korzenie wytwarzają toksyny przeciw perzowi. W ten sposób odchwaszcza się pole z chwastów jednorocznych.

Rośliny uprawiane na oborniku.

Rośliny te muszą być najlepiej jak najgłębiej przyorane.

Pole to powinno odchwaścić się przede wszystkim z chwastów trwałych

(pociąć chwasty, zaorać pole, a później zastosować Randap )

1. chwasty trwałe

2. nawozy zielone (przyorać)- też zwalczają chwasty

Nawozy azotowe są wymywane, ewentualnie ulatniają się do atmosfery, nie stosuje się ich przed założeniem sadu, za to stosuje się nawozy potasowe, fosforowe, magnezowe, borowe

Orientacyjne dawki nawozów przed założeniem sadu;

100- 200 kg/ha K₂O

(sól potasowa, nie zaleca się przy uprawie krzewów jagodowych, wtedy stosuje się siarczan potasu)

100- 200 kg/ha MgO (siarczan magnezu)

100- 200 kg/ha P₂O₅ (superfosfat potrójny)

Ca raczej się nie stosuje, chyba ze chce się odkwasić glebę, choć też się go stosuje

Brak wapna powoduje brunatną plamistość podskórną, Ca podawany dolistnie

Nawozy (P,K,Mg) stosuje się pod głęboką orkę, są mało ruchliwe

Różne kwasowości gleby

Przyswajalność składników pokarmowych o różnych pH:

• większość składników pokarmowych jest przyswajalna przy pH= 5,5- 6,5

• maleje przyswajalność fosforu oraz mikroelementów; Na,B,Zn,Ca,Fe; pH< 7,2

• uwidacznia się toksyczny wpływ Al,Mn oraz uwstecznienie Mg,K,Ca przy pH< 4,5-5,0

Przed sadzeniem sadu gleba musi być wyrównana, gdyż potem sadzona jest tam murawa, trawniki, które trzeba co pewien czas kosić, w ten sposób lepiej jest kosić trawniki

Wylicza się jeden rząd, a potem ciągnikiem odmierza się odmierzona wartość rzędu

Sadzenie jest mechaniczne. Na ciągniku jest sadzarka, na której są dwie osoby na sadzarkach, redlina rozsuwa glebę, robi bruzdę to nie jest typowe kopanie dołu, w tą bruzdę wkłada się drzewka, nie są one idealne, ale rzędy mają być proste, następnie przykręcone do tej sadzonki gumowe koła ugniatają te drzewka, a człowiek obok prostuje je w miarę możliwości

Inna metodą jest stosowanie świdrów. Jedna osoba robi tym świdrem na ciągniku dziurę, wadą tej metody jest to, że ta dziura jest za duża. Obecnie stosuje się świdry wodne, dziura wymywana jest wodą, jest to dużo lepszy sposób.

Korzenie nie powinny się podwijać, ewentualnie korzenie można podciąć sekatorem, za pomocą deski sadowniczej (ręcznie wyznaczamy wszystkie rzędy i ręcznie sadzimy) wbijamy paliki, aby wiedzieć gdzie sadzić drzewka

Deska

Sadownicza

Drzewa sadzi się na wiosnę (to niezbyt korzystne), gdyż gleba przesusza się po zimie, należy drzewko podlać, na jesieni nie musi się podlewać, na jesieni gleba jest nagrzana, lepiej się przyjmuje, na wiosnę jest zimna, gorzej rośnie, kwestia zagrożenia przez zające i złodziei

Koncepcja zachwaszczenia

1. Po posadzeniu drzewko trzeba przyciąć (jedyne silne przycięcie do momentu owocowania, bo opóźniamy wtedy okres owocowania o lata )

2. po posadzeniu drzewko nie trzeba przyciąć

Jedna i druga koncepcja jest dobra

Cięcie drzewek po posadzeniu sadu;

Dlaczego się to robi:

• przywrócenie równowagi

Jeśli się je wykopuje to jest to dla niego szok, musi to odchorować, uszkadzamy mu część korzeni, potem daje się je do paki i dołuje się je. Drzewko przeżywa ciągłe stresy. Dlatego celowo uszkadza się górę, aby nie dominowała ona nad systemem korzeniowym, zrównoważa się ilość cukrów

• zabieg sanitarny

Uszkodzone przez choroby, szkodniki, trzeba te gałęzie odciąć mechanicznie

• nadanie kształtu drzewek

Cięcie korony

- cięcie drzewek słabych przy drzewku słabym odcinamy 2/3 pędu- zmuszamy do wzrostu

przy drzewku silniejszym 1/3 pędu podcinamy

• cięcie drzewek bez korony

Wykład 7 6.05.2004r.

Ocenia odżywiania roślin

• ocenia wizualna

• analiza chemiczna gleby

• analiza chemiczna liści

• analiza chemiczna owoców

Analiza chemiczna gleby

• liczby graniczne

• analiza chemiczna określa zawartość w glebie: K,Mg,P,B,Mn oraz szereg mikroelementów

Kwasowość pH podana jest w KCl

• optymalna przyswajalność składników pokarmowych zachodzi przy pH= 5,6- 6,5

• kiedy pH> 7,2 maleje przyswajalność P,Mn,B,Zn,Cu,Fe

• kiedy pH< 5,5 -4,6 zwiększa się absorpcja Al. i Mn przez kompleks sorpcyjny wywołując toksyczne działanie obu jonów na system korzeniowy

• wymagania roślin sadowniczych co do pH

Liczby graniczne zasobności dla trzech rodzajów gleb

Klasa zasobności w mg składników na 100g gleby

niska, poniżej średnia, od, do wysoka, powyżej

P (dla wszystkich

rodzajów gleby

Warstwa orna 2 2- 4 4

Warstwa podorna 1,5 1,5-3 3

K

Warstwa orna

Gleby lekkie 5 5- 8 8

Gleby średnie 8 8-13 13

Gleby ciężkie 13 12- 21 21

Warstwa podorna

Gleby lekkie 3 3-5 5

Gleby średnie 5 5-8 8

Gleby ciężkie 8 8- 13 13

Mg (dla obu warstw)

Gleby lekkie 2,5 2,5- 4 4

Gleby średnie i ciężkie 4 4-6 6

W zależności od tego stosuje się różne nawożenie

Analiza liści

Liczby graniczne

Ppm= mg

Rząd wartości 2-3

Zawartość optymalna N w liściach (% s.m.)

Jabłoni: 2,0- 2,3

Gruszy: 2,0- 2,6

Wiśnia/ czereśnia: 2,6- 3,2

Śliwy: 2,1- 3,6

Zawartość optymalna K w liściach (% s.m.)

Jabłoni, gruszy: 1,0- 1,55

Wiśni, czereśni 1,2- 1,8

Śliwy 1,65- 3,25

Zawartość optymalna P w liściach (% s.m.)

Jabłoni, gruszy: 0,15- 0,25

Wiśni, czereśni 0,16-0,30

Zawartość optymalna Mg w liściach (% s.m.)

Jabłoni, gruszy: 0,18- 0,32

Wiśni, czereśni: 0,36- 0,40

Śliwy: 0,31- 0,70

Objawy braku :

Ca, Fe, Zn, Cu, B

Mn

Mg,P,K,N

Bardzo widoczny jest niedobór azotu

N- Niedobór:

• zahamowanie wzrostu rośliny i skrócenie okresu jej wzrostu (dużo mniejszy przyrost)

• liście małe, chloroza, cienkie blaszki

• przyśpieszone opadanie liści

• owoce drobne, żółte (ksantofil)

• skłonność do opadania owoców

Nadmiar:

• bujny wzrost

• przedłużenie okresu wzrostu

• obniżenie wytrzymałości na mróz

• liście ciemnozielone o grubych blaszkach

• owoce duże, zielone, słabo przechowujące się

• zwiększona wrażliwość liści i owoców na choroby i szkodniki

P- Niedobór:

• występowanie chlorotycznych plam na brzegach liści posuwających się ku środkowi liścia

• liście nie opadają (vs. Mg) (podobny objaw jak przy zarazie ogniowej)

• obniżona jakość owoców i plonowanie

Nadmiar:

• wywołuje niedobór Mg

• wygląd roślin nie zmienia się

Mg- Niedobór:

• występowanie w środku liścia chlorozy, często w kształcie odwróconej litery „V”

• liście szybko opadają (vs. K) - „pędzelkowatość”

• obniżona jakość owoców i plonowanie

• zahamowanie wzrostu drzewa i plonowanie

Ca- Niedobór:

• w sadzie głównie występuje na owocach

• sprzyja rozwojowi chorób fizjologicznych owoców spotykanych podczas przechowywania takich jak: gorzka plamistość podskórna(!), oparzelizna powierzchniowa, szklistość miąższu, plamistość Jonatana

• obniżona jakość owoców

Nadmiar:

• w sadzie bardzo rzadko spotykany lub wcale nie spotykany

Gorzka plamistość podskórna

Tuż pod skórką brązowe plamki, wywołane niedoborem Ca, ilość Ca w owocach nie zależy od owocu, jest taka sama, bez względu na to czy jest to jabłko duże czy małe. Choroba ta dużo częściej występuje na dużych owocach (efekt rozcieńczenia jabłka)

Nadmiar N powoduje, że zbyt duże są jabłka, co sprzyja występowaniu tej choroby- solami wapnia, dlatego się je traktuje. Cięcie letnie, zmniejszając ilość liści, przez mniej gałęzi zmniejsza się konkurencję o Ca między liśćmi, Ca nie idzie w liście lecz w owoce. Można też chemicznie dostarczać Ca przez nawożenie

B- Niedobór:

• chloroza liści

• na owocach występują skorkowacenia zewnętrzne i wewnętrzne (inkluzje korkowe)

• osłabione zawiązywanie owoców

• obniżona jakość owoców

Nadmiar:

• 
  
  
  
  
  
  
  
  
  nie stwierdzono w Polsce

na całej powierzchni

w całym owocu

Fe- Niedobór:
- chloroza najmłodszych liści (nie przemieszcza się w roślinie)

Nadmiar:

• w sadzie bardzo rzadko spotykamy lub wcale nie spotykamy

Mn- Niedobór:

• chloroza liści

Nadmiar:

• nekrotyczne plamy na korze jabłoni z grupy Red Delicious

Analizę owoców stosuje się głównie żeby zobaczyć zawartość Ca

Metody diagnostyczne w odżywianiu jabłoni poszczególnymi składnikami mineralnymi:

• ocena wizualna

• analiza gleby

• analiza liści

Analiza gleby

plusy

• proste i tanie

• podaje przyczyny niedoboru w porównaniu z analizą liści lub metodą wizualną

minusy

• pobieranie próbek

• interpretacja wyników

• brak metody określania zawartości N, Fe, Ca

• brak liczb granicznych dla mikroelementów i Ca

Analiza liści

plusy

• pobieranie próbek

• dobra informacja o stanie odżywiania

plusy /minusy

• dobra informacja o stanie odżywiania

(z pędów 1-rocznych ze środka powinno pobierać się próbki liści)

minusy

• brak wskazania przyczyny (także plus/ minus)

• wpływ czynności modyfikujących zawartość składników:

• przemienne owocowanie

• podkładka

• warunki atmosferyczne

• intensywność wzrostu

Zalecane dawki nawozów dla sadów (kg czystego składnika na ha)

N K₂O MgO P₂O₅ Obornik t /ha

Przed założeniem 150-300 100-200 200- 300 40- 60

sadu

sady młode 10- 20 60- 100 6-12* 15- 30**

(1-4 lat)-

wszystkie gatunki

sady owocujące 60- 120 80- 140 60- 120

(powyżej 4 lat)-

wszystkie gatunki

* - w g/ m²

** - do ściółkowania gleby w ugorach herbicydowych

W zależności jak rosną, czy już owocowały, czy nie, na jakiej glebie, od tego zależy nawożenie

To widać na przyrostach jednorocznych

Nawozy mineralne stosowane w sadach:

Azotowe:

• saletra amonowa (tani i długo się rozkłada)

• mocznik (przed zimą można go stosować, nie przy zamarzniętej glebie)

• siarczan amonu (zakwasza glebę)

Potasowe:

• sól potasowa (50% KCl, dość tani)

Fosforowe:

• superfosfat potrójny (superfosfat borowany)- praktycznie się nie stosuje, chyba że przed założeniem sadu

Magnezowe:

• siarczan magnezu (gleby alkaliczne)

• wapno magnezowo- tlenkowe (gleby kwaśne)

nie zalecane jest stosowanie mieszanek wieloskładnikowych, gdyż są bardzo drogie, a efekt jest ten sam, co przy wcześniejszych

Mocznik- zastosowanie w sadach:

• nawożenie doglebowe (wiosną lub jesienią) 50-100 kg N /ha, raczej na gleby ciężkie

(bez obawy o mróz można ten nawóz stosować przed nadejściem zimy)

• opryskiwania dolistne w ciągu okresu wegetacji 0,5%

(Mocznik rozpuszcza się bardzo dobrze w wodzie, dlatego stosuje się 0,5kg/ 100l H₂O)

Stosuje się go bardzo mało, jeśli jest taka potrzeba 2-3 razy w ciągu roku w sadzie. Można z nim synchronizować inny środek chemiczny, jeśli ten drugi nie będzie miał nic przeciwko temu.

• poprawa jakości pąków kwiatowych, opryskiwanie 3-4 % po zbiorach. Gdy jest słaby pąk kwiatowy jest słaby owoc, opryskiwanie po zbiorze owoców na jesieni powoduje, ze pąki te co będą za rok zostają dokarmione, w stężeniu bardzo dużym ten mocznik jest dostarczany, jakość pąków się poprawia

• zmniejszenie źródeł infekcji parcha jabłoniowego (choroba grzybowa), 5 %- opryskiwanie po zbiorach lub liści opadłych

Wykład 8 13.05.2004r.

Średnica korony w metrach- zasięg systemu korzeniowego jest 1,5 razy większy od zasięgu korony.

Drzewa zaczynamy nawozić azotem gdy korzenie drzew zaczynają dotykać o siebie, gdyż mają już tak duży przyrost, wręcz przerost korzeni sąsiednich drzew.

Przy nawożeniu młodego sadu bierze się pod uwagę wielkość systemu korzeniowego, gdy jest bardzo duże zagęszczenie drzew to już od drugiego roku. Można wysiewać nawóz na jesieni i na wiosnę. W momencie kwitnienia i wzrostu liści.2 tygodnie przed rozpoczęciem kwitnienia. W sadzie owocującym można dać 2x dawkę, podzielić jedną tuż przed kwitnieniem, drugą na jesieni.

Nawożenie:

- forma saletrzana

- forma amonowa

- forma amidowa

Parch jabłoniowy poraża liście i owoce, choroba grzybowa, bardzo duża szkodliwość, gorszy wzrost, rozwój i fotosynteza. Zła jakość plonów. Są różnego rodzaju preparaty na parcha, stosuje się nawet do 12 oprysków w ciągu roku na parcha. Rozwojowi choroby sprzyja wilgoć i ciepła pogoda.

Plamy parcha zimowanie grzyba na jeśli jest wilgotny liść

Na liściu opadłych liściach w formie grzyby rosną i następuje

zarodników workowych infekcja pierwotna i wtórna

Jeśli stosuje się nawożenie mocznikiem można zmniejszyć o 30% opryski na parcha, następuje wzmocnienie pąków kwiatowych

Przerzedzanie kwiatów (zawiązków) jabłoni od fazy różowego pąka do początku opadania płatków. Do tego używa się preparatu o nazwie pomonit zawierający małą ilość mocznika

Mocznik jest najtańszym nawozem.

Takie nawozy można wysiewać:

- na pasie; średnicy 1,5x większej niż średnica kory

- zależnie od odmiany i podkładki jabłoni

- w pasie ugoru herbicydowego (do tego służy rozrzutnik nawozu)- najlepiej rozsiewać nawóz, murawę także trzeba trochę nawozić, jest to nawożenie doglebowe.

Nawożenie pozakorzeniowe- dokarmianie dolistne. Jest ono szybsze, działa od razu, błyskawicznie. Doglebowe jest bardzo drogie.

Ferdygacja- system nawadniania połączony z nawożeniem.

Kiedy stosuje się nawożenie pozakorzeniowe:

1. Przy ograniczonej działalności systemu korzeniowego

2. Kiedy składnik pokarmowy jest w glebie, ale roślina ma trudności w pobraniu go, gdy składnik pokarmowy jest trudno dostępny (przy pH> 7, Fe,Mn,B,Zn,Cu przechodzą w formy nie przyswajalne dla roślin sadowniczych, przy niskim pH Mg jest unieruchomiony w glebie)

3. Przy wystąpieniu trudności w transporcie w roślinie uprzednio pobranego z gleby składnika (rola liści i pędów w transporcie wapnia)

4. Aby zmniejszyć koszty nawożenia szczególnie przy stosowaniu kosztownych nawozów.

Usuwanie niedoboru składników pokarmowych

N- mocznik- 0,5% (3x)- usuwanie niedoboru azotu

Mocznik 4-5%- poprawienie jakości paków kwiatowych

Mocznik 5%- zmniejszenie intensywności wystąpienia parcha jabłoniowego

Mocznik 3-4%- przerzedzanie kwiatów jabłoni

NA tym polega wielofunkcyjność mocznika

K- siarczan potasu 1% (5-6x)

Mg-chlorek magnezu 0,5-1%

Krytycznie o nawożeniu pozakorzeniowym (wg Linka, Niemcy i Olszewskiego, Polska)

1. Rola nawożenia dolistnego

2. Doświadczenia wykazują, że nawożenie pozakorzeniowe nie miało wpływu na przyrost plonu i było nieopłacalne (dane doświadczalne- tabela)

3. Nawożenie dolistne nie miało wpływu na wielkość jabłek

4. Nawożenie dolistne nie poprawiało wybarwienia owoców

5. W dobrze prowadzonych sadach dokarmianie i nawożenie na tzw. „wszelki wypadek” jest nieuzasadnione

Rodzaje materiału szkółkarskiego

1. 1- roczne drzewko

2. 1- roczny okulant

3. 2- letnie drzewka z 1-roczna koronką

Wykład 9 27.05.2004r.

przewodnik

krótkopędy konar tworzący ostry kąt z przewodnikiem

wilki

konar tworzący szeroki gałązki owoconośne

kąt z przewodnikiem

długopęd gałęzie

pień

szyjka korzeniowa

System korzeniowy

- wiązkowy- czereśnia

- palowy- orzech włoski

- pośredni- jabłoń

System korzeniowy stanowi podkładkę

- silnie rosnące

- umiarkowanie rosnące

- słabo rosnące

Komponent drzewa owocowego:

Odm. Szlachetna odm. szlachetna

przewodnia

podkładka

podkładka

Przewodnia- przewodnia część. Stosuje się ją aby poprawić mrozoodporność, stosuje się ją aby drzewo było mrozoodporne. Najczęściej przemarzają pień i nasada konaru

Szczepienie na przewodniej:

- pod koroną

- w koronie

- wstawka skarlająca

Odm. Szlachetna Odm. Szlachetna

Pośrednia wstawka

Podkładka Podkładka

Pośrednia- ominięcie niezgodności fizjologicznej między podkładką a odmianą szlachetną

Wstawka- drzewa składające się z 3 komponentów, wstawka jest to część z podkładki, która ma wzrost karłowy, wymaga gleb bardzo dobrych. Podkładka ma słaby system korzeniowy i dlatego system korzeniowy został wyhodowany tak, aby była silnie rosnąca podkładka i dlatego między podkładką a odmianą szlachetną daje się wstawkę, aby zahamować rozwój tej silnie rosnącej podkładki, wstawka skarla drzewa, filtruje przepływ asymilatów z góry na dół i soli mineralnych z dołu do góry.

Czym powinna charakteryzować się dobra podkładka:

- dobre zrastanie się z odmianą szlachetną

- regulacją wzrostu drzewa

- stymulacją wewnętrznego i obfitego owocowania (przez podkładkę)

Podkładka M9 jest podkładką karłową, wchodzącą w okres owocowania w 2 roku

- polepszeniem jakości owoców

- adaptacją klimatyczną (temperatura, opady) i glebową (potrzeby pokarmowe)- wymaga gleb bardzo dobrych

- odpornością na choroby i szkodniki

- tworzenie silnego systemu korzeniowego

Podkładki:

- generatywne otrzymane z siewek- nie powtarzanie wiernie cech rośliny

- wegetatywne- rozmnażanie przez części rośliny- powtarza wierne cechy rośliny

Podkładki dla jabłoni

Siewka M 26 P22

Podkładki dla jabłoni:

Wegetatywne: Generatywne:

Karłowe: Półkarłowe: Silnie antonówka

P-22 (polska) P-60 rosnące:

M-9 (angielska) P-14 Alnarp-2

P-2 M-26

P-16 M-7

B-9(rosyjska)

Podkładki polecane do nowozakładanych sadów jabłoniowych:
- P.22 na bardzo żyzne gleby oraz dla odmian wielkoowocowych

- M.9, P.22 na gleby klas od I do IV

- M.26, M.7, P.60 na gleby klas IV i V

Podkładki dla grusz:

1. Generatywne: grusza kaukaska

- bardzo silny wzrost

- dobre zrastanie się z odmianami grusz

- odporna na choroby

- wytrzymała na mróz

- późno rozpoczyna owocowanie

2. Wegetatywne: pigwa A (MA)- Cydonia oblonga

- podkładka półkarłowa

Podkładki dla śliw:

1. generatywne: ałycza

- bardzo silny wzrost

- dobre zrastanie się z odmianami śliw

- tolerancja w stosunku do gleby

- odporna na choroby

- dość wytrzymała na mróz

2. generatywne: siewka Węgierki Wangenheima

- rośnie słabiej niż ałycza

- wyrównany wzrost siewek (podkładek)

- wytrzymała na mróz i choroby

- stymuluje owocowanie zwłaszcza węgierek

3. wegetatywne: Pixy i GF 655/2

(w Polsce nie stosowane jeszcze w produkcji)

Podkładki dla wiśni:

1. siewki czereśni ptasiej

- silny wzrost

- na ciężkie gleby

- wytrzymała na mróz

2. siewki antypki

- słaby wzrost

- na lekkie gleby

- wytrzymała na mróz

Obecnie w badaniach są polskie antypki Popiel i Piast

Podkładki dla czereśni

W Polsce nie stosuje się antypki

W Polsce stosowana jest:

- czereśnia ptasia (klony Alkavo iHüttner's Hochzucht)

- F12/1

- COLT

* Alkavo

*Hüttner Hochzucht

PHLA i PHLB

Gisela 5

Podkładki karłowe dla czereśni badane w Polsce

* Gisela 5- trudno się rozmnaża, odporna na wirusy, adaptacja do różnych gleb z wyjątkiem podmokłych

Podkładki dla brzoskwini:

- ałycza

- siewki brzoskwini

Podkładki dla moreli:

- ałycza

- siewki Wangenhaima

Podkładki dla orzecha włoskiego:

- orzech włoski- siewki

Rozmnażanie wegetatywne:

1. szczepienie (w okresie spoczynku) drzewa owocowe

2. okulizacja- oczkowanie (w okresie wegetacji, używa się oczka)

Szczepi się kawałkiem pąka z co najmniej 3 pączkami i okulizuje

Podkładka+ zraz- szczepienie

- okulizacja tradycyjna w literę T

- okulizacja na przystawkę

3. odkłady poziome (agrest, leszczyna) podkładki

4.odkłady pionowe

Rozmnażanie krzewów jagodowych

- z odrostów : malinę i jeżynę

- z sadzonek:

1. zdrewniałych i zielnych- agrest, porzeczki, winorośl, jeżynę

2. korzeniowych- jeżynę i malinę

- z odkładów: agrest, jeżynę, leszczynę, winorośl

- przez szczepienie: porzeczki, agrest, winorośl

- rozłogi: truskawki

- kultury tkankowe: porzeczka złota (bardzo mocna) dla piennej porzeczki czarnej i czerwonej oraz agrestu

Wykład 10 12.10. 2004r.

Rodzaje koron:

- osiowa- cięcie odnawiające jest stosowane

- wrzecionowa- preferowana

- stożkowa- preferowana

- szpalerowa- kształt prostokątny (jest bardzo wysoka, z przewodnikiem, wychodzi z użycia)

- kulista- odchodzi się od niej

- rozpinana- 4 przewodniki wygięte do dołu np. w kształcie litery V, pracochłonne, dobrze oświetlone

Zasady cięcia (po posadzeniu):

- usunąć pędy do wysokości 50cm od ziemi

- usunąć pędy uszkodzone (chore)

- wybrać 3-5 pędy w okółku i przyciąć o 1/3- 2/3 początkowej długości

- przyciąć przewodnik ok. 50- 60cm od najwyżej położonego pędu

- usunąć pędy konkurencyjne

Kiedy drzewek po posadzeniu nie tnie się, ale …:

- gęste sadzenie

- wysokiej jakości materiał

- dobra (bardzo dobra) gleba

- gęstości nawadniania

Wpływ cięcia na wzrost (pora cięcia)

- cięcie zimowe (wczesno wiosenne)- od połowy II do IV

- od połowy lipca do końca września- cięcie letnie

Drzewa cięte w okresie zimowym, to bardzo stymuluje ich wzrost. Ma ono pobudzić drzewo do wzrostu. Cięcie trzeba opóźniać w kierunku miesięcy wiosennych jeśli jest taka możliwość- kwestia terminu

Można wycinać zupełnie pęd lub tylko skracać. Skracanie jest procesem pobudzającym, lepiej całkiem wyciąć niż tylko skrócić. Skracanie pobudza , usuwanie nie pobudza tak do wzrostu jak skracanie

55 cm 37 cm

Odrosty odrosty

Skracanie- zmiany w strukturze. Więcej pędów długich niż krótkich. Samo cięcie powoduje te zmiany, pędy krótkie są owoconośne, pędy krótkie tracą właściwości owoconośne

Cięcie ma charakter lokalny- reakcja cięcia występuje w miejscach cięcia, nigdy dalej np. 3m dalej. Tnąc drzewko możemy przewidzieć jego reakcję

Intensywność cięcia

Cięcie jest procesem skarlającym

Pąk szczytowy pąk szczytowy przyciąga

związki pokarmowe i zaczyna

dominować nad resztą pąków

Ten po cięciu

Przejmie rolę pąka

Szczytowego

Cięcie lub związki hormonalne- jest to przy drzewkach, które nie są

Grupa cytokinin- formują rozgałęzione. Auksyny hamują resztę

Wzrost drzewa pączków spływając z góry od pąka szczytowego

Zmiany hormonalne pod wpływem cięcia; auksyny, gibereliny, cytokininy, kwas ABA, etylen- główne grupy hormonów odpowiedzialne za różne procesy hormonalne.

Zmiany hormonalne pod wpływem cięcia dotyczą wzrostu auksyn, potem cytokinin i giberelin, po tym następuje bardzo duży przyrost. Powinno unikać się młodych drzewek, gdyż wywołują one wydzielanie się wyżej wymienionych trzech związków, to powoduje zbyt duży wzrost wegetatywny, ukoronowaniem tego jest tworzenie się nadmiernej produkcji giberelin, co powoduje hamowanie wzrostu generatywnego, rozwoju kwiatów i owoców. U drzew starych i owocujących jest podobnie, ale wtedy jest to z korzyścią dla drzewa, zwiększa to jakość jabłek. Im trzeba pomóc do uzyskania większej jakości jabłek.

Drzewa stare, nie cięte, a dobrze owocujące, a to dlatego, że na miejscu gdzie jest dużo owoców, tworzą się nasiona i gibereliny, a za to za rok nie będzie w ogóle owoców. I dlatego tnie się, aby było równomierne owocowanie co roku, a nie co drugi rok, raz nic, a raz bardzo dużo owoców.

Wpływ cięcia na fotosyntezę

Gdy zetniemy gałąź, nie będzie tam liści, mniejsza fotosynteza, tak jest tylko na początku, bo wybijające pędy tworzą podwójną ilość liści, co wzmaga fotosyntezę.

- cięcie zimowe zwiększa miąższość mezofilu, wzmaga fotosyntezę

- cięcie letnie sprzyja fotosyntezie, zapobiega starzeniu się liści

Wilki- pędy jednoroczne, rosnące bardzo silnie. Wilki nie przekazują asymilatów do owoców i są bardzo niepożądane.

Gdy drzewko było zaniedbane trzeba je przycinać przez 2-3 lata, nie wszystko od razu, w ciągu jednego roku

Wilki powinno się wyrywać, zaletą tego jest to, że rany po wyrwaniu goją się bardzo dobrze bez żadnego smarowania, na jego miejscu nowe wilki nie wyrastają gdyż wtedy wyrywamy pączki kolateralne, czyli towarzyszące.

Arbosol na NAA →zapobiega rośnięciu wilków, ale jest to bardzo drogie.

Skracanie i cięcie powoduje mniejsze wytwarzanie się owoców (pąków kwiatowych).

Podkładka może łagodzić wpływ cięcia na tworzenie się pąków kwiatowych, drzewka na podkładkach karłowych można więcej ciąć niż na podkładkach silnie rosnących, gdyż lepiej znoszą cięcie.

Wiek drzewa

Drzewa młode są bardzo wrażliwe na cięcie, bardzo trudno zawiązują pąki kwiatowe

Drzewa stare. Zależnie od gatunku. Jabłoń, czereśnie owocują na krótkopędach, wiśnie, brzoskwinie na długopędach

Wpływ cięcia na plonowanie (owocowanie)

Zależnie od wieku; cięcie drzew starych jest bardzo korzystne, owoców jest mniej, ale mają lepszą jakość, u młodych drzewek plonowanie jest dużo mniejsze, a jakość ta sama.

Regularność owocowania czyli co roku podobne plonowanie.

Wysoka ilość giberelin i nasion przeciwdziała owocowaniu.

Jest to powodem owocowania co drugi rok.

Cięcie zimowe wpływa na wielkość, wiosenne zaś na barwę i jakość. Cięcie letnie zmniejsza gorzką plamistość podskórną, więcej Ca idzie do owoców, niż do liści

Wilki zacieniają drzewo

Cięcie zimowe ma bardzo duży wpływ na wielkość owocu, zaś letnie na rumieniec i wybarwienie

Wykład 11 19.10.2004r.

Cięcie wpływa na polepszenie zdrowotności przez zwiększenie możliwości dotarcia oprysku do korony drzewa. W czasie cięcia usuwa się części chore, rak kory, rak drzew pestkowych, zarazę ogniową, mączniaka jabłoniowego. Jeżeli tnie się gałęzie, umożliwia się wnikanie różnym patogenom do drzewa, najczęściej nie zabezpiecza się je. W miarę możliwości trzeba miejsca zranień trzeba zabezpieczyć np. Topsinem, Miedzianem. Cięcie ma ujemny wpływ na mrozoodporność. Odmiany które są bardziej wytrzymałe na mróz powinny być wcześniej cięte.

Rodzaje cięć:

1. cięcie zimowe

- prześwietlające

- odnawiające

- odmładzające

2. cięcie letnie

- cięcie prześwietlające

- rozrzedzanie koron

- zmniejszenie objętości

- obniżenie wysokości

- spłaszczenie koron (większe międzyrzędzia dla maszyn, aby miały dobry przejazd)

Gałęzie wrastające i krzyżujące się wycina się.

Usuwanie drobnych gałązek, aby odsłonić drzewo.

Poprawienie struktury drzewa

Cięcie odnawiające (cięcie na czop, cięcie rotacyjne)

Na skutek cięcia w czop, następuje odnowienie, czop może mieć 5-10 cm, a przy drzewach pestkowych nawet 30 cm.

Gdzie się stosuje:

1. jabłonie (bardzo gęste nasadzenie)

2. Wiśnie (gęste nasadzenie)

3. Śliwy (gęste nasadzenie)

Zanikające brak oowocowania

Owocowanie b. dobre

A = owocowanie

I

II

IV III

Średnica tego pędu B < ½ A

Zawsze !

Usunięcie gałęzi z pozostawieniem czopu

Wyowocowała- po czteroletnim cyklu usuwamy gałąź, gdy średnia pędu głównego jest za gruba, czy ma 2 czy 3 lata trzeba ją usunąć.

Cięcie odmładzające. Stosuje się głównie przy wiśniach, brzoskwiniach. Wiele odmian wiśni się ogałaca.

Brzoskwinia i nektaryna- podobnie owocują, co pewien czas trzeba to cięcie wykonać. Trzeba także odciąć część przemarzniętą, zalicza się to także do cięcia odnawiającego.

Rubin, Cortland- cięcie odmładzające

Przy zmianie typu korony stosuje się cięcie odmładzające. Cięcie zimowe ma charakter prześwietlający

Cięcie ma wpływ na polepszenie owocowania

Cięcie letnie (VII-IX), cele:

- poprawienie jakości owoców

* więcej światła jest dostarczane

- osłabienie wzrostu (nie pobudza go, pobudza cięcie zimowe)

- zmniejsza zapotrzebowanie pracy na cięcie zimowe

- ogranicza występowanie gorzkiej plamistości podskórnej na jabłoni (powodowanej przez zaburzenia w pobieraniu Ca)

- wykonywanie zabiegów nie związanych bezpośrednio z owocowaniem (np. cięcie na krótkopędy, uszczykiwanie)

Przyrosty z cięcia letniego będą mieć 50- 60cm, zaś w lipcu 20 cm

W miarę możliwości cięcie zimowe trzeba opóźniać- do okresu kwitnienia, nawet do maja. Wtedy przyrosty na drzewie są mniejsze, a o to nam właśnie chodzi.

Sposoby i technika cięcia.

Cel:

Cięcie formujące, później cięcie ma być narzędziem równowagi między wzrostem wegetatywnym a generatywnym. Jest regulatorem cięcia

Sposoby i technika cięcia:

- uszczykiwanie-(VI-VII)polega na usuwaniu (wyłamywaniu, cięciu) z młodego drzewa pędów najlepiej ręcznie, palcami. Na zielono się je usuwa- pędy konkurencyjne, te które zagrażają wzrostowi przewodnika. Po wyrwaniu pęd już nie odrasta, a po ścięciu sekatorem tak. Można zostawić 2-3 listki, bu nie zmniejszać drastycznie powierzchni asymilacyjnej.

- cięcie na obrączkę- przy nasadzie pęd jest trochę zgrubiały. Nie należy ciąć konara bezpośrednio przy przewodniku. Tniemy na zgrubieniu= obrączce, lepsze gojenie ran.

- cięcie na czop- w zależności od gatunku są różne długości czopów. Np. przy formowaniu korony typu rotacyjnego stosuje się cięcie na czop w celu odmłodzenia korony drzewa.

- cięcie pędów podczas formowania- gdy przewodnik jest przekrzywiony tniemy go przed pąkiem, który jest po przeciwnej stronie krzywizny

dobrze

źle dobrze

źle

- wyłupywanie pąków na przewodniku- zamiast cięcia pędów, wyrywamy pąki pod koniec okresu wegetacji. Pędy z pąków, które pozostawiliśmy charakteryzują się o wiele silniejszym wzrostem, niż gdyby nie zostały przerzedzone. Część z tych pąków wyłupuje się , wyrywa się rękoma, na skutek tego pozostałe pąki uaktywniają się i wybijają w pędy.

Na skutek przycięcia przewodnika tworzą się bardzo ostre kąty, pędy konkurencyjne.

Wykład 12 26.10.2004r

- wyrywanie pędów

Część wilków zostawia się aby odbudować koronę, zdecydowaną większość usuwa się.

Wilk wycięty- na jego miejsce wyrastają nowe z pączków kolateralnych. Do tych pędów zamiast do owoców idą składniki pokarmowe, a dodatkowo pędy te zasłaniają owoce. Powinno wyrywać się te pędy. Po wycięciu trudniej goi się taka rana w przeciwieństwie do wyrwania. Sprzyja temu ciepło w porze letniej kiedy usuwa się wilki.

- usuwanie starych konarów

2-gi etap- cięcie od góry

najpierw tak się tnie

Potem jest 2 etap, ścina

Się resztę aby gałąź pod 1- szy etap- cięcie od dołu

Namiarem ciężaru nie

Złamała się, ta właściwa część

- skracanie starych konarów

Ten konar musi mieć ujście na bok

- nacinanie gałązek w drzewach młodych

Gdy w koronie gałąź nadłamie się, to szuka się pąka nad tą gałęzią, nad nim robi się nacięcie w kształcie w kształcie litery V, co sprawia, że wybija z niego nowy pęd

To wszystko są to zabiegi promujące wzrost.

Innymi zabiegami jest zahamowanie wzrostu, ograniczanie wzrostu;

- ukręcanie gałęzi (nie kompletne)

Ukręcanie powoduje, że pojawiają się pędy owoconośne, asymilaty wtedy nie odpływają do pnia i na starych pędach tworzą się pąki kwiatowe; po roku, gdyż jest ona po części pozbawiona soli mineralnych itd., można je wyłamać.

- nacięcia robi się gdy gałąź 2-3 letnia ma zawiązki kwiatowe, nacina się ją, co sprzyja lepszemu wykształceniu owoców, przez to że asymilaty nie odpływają w stronę pnia, ale zostają na gałęzi i idą do owoców, po roku taką gałąź można wyłamać całkiem. Na tym polega wszelkie wykręcanie itp. Dotyczy to gałęzi słabych, najczęściej taką gałąź trzyma się dłużej niż rok, aby do końca swojego życia wydawały tyle owoców ile to jest możliwe w ciągu kilku lat.

- metoda przyginania

Reakcje grawimorficzne pędów drzew owocowych- służy to formowaniu korony, nie ma ujemnego wpływu na cięcie, o charakterze formującym, przyginanie pędów zbędnych

Przygięcie

wygięcie

Na skutek zięcia pędów następuje zdeformowanie wiązek przewodzących.

Hamowanie wzrostu całego drzewa:

-retardanty- związki chemiczne, które powodują celowe zaburzenia we wzroście drzewa, hamują wzrost wegetatywny, rzadko stosowane, choć bardzo skuteczne. Blokują między innymi syntezę giberelin.

Etefon- preparat służący m.in. do przerzedzania zawiązków, ograniczanie wzrostu.

Regalin, Florelimex, Ethrel, Cultar.

Reperacja koron owijanie wilkiem szczepienie mostowe

uszkodzone drzewko

wilki

Podkładki szczepi się Ominięcie

Z dwóch stron ponad miejsca zranionego

Uszkodzone miejsce

Podsumowanie zabiegów regulujących wzrost drzew:

- podkładki

-wysoka okulizacja w stosunku do niskiej (wysoka hamuje wzrost, im jest niższa tym mniej hamuje)

- głębokość sadzenia drzew- drzewo musi być sadzone jak najpłycej, byle nie za bardzo, miejsce szczepienia powinno być zawsze ponad ziemię, tak aby nie było odrostów, tak jak rozpoczęło wzrost tak trzeba je sadzić

- poziom owocowania- nie można doprowadzić do owocowania przemiennego

- cięcie korzeni- ogranicza wzrost drzew nadmiernie rosnących

-nadpiłowywanie (podcinanie) pni- ten zabieg hamuje wzrost

- nadpiłowywanie gałęzi

- nadłamywanie gałęzi

- wyłupywanie pąków (formowanie)

- ograniczanie nawożenia lub jego przejściowa eliminacja

- przyginanie pędów

- retardanty

Polecane typy koron dla drzew owocowych:

- korona prawie naturalna

Niewielkie cięcie, szybko wchodziła w owocowanie, drzewa wtedy wchodziły przez brak cięcia szybko w owocowanie, po 4-5 roku zaczynało wycinać się starsze konary. Nie było zbyt dużo drzewek na 1ha, trochę ponad 1000 drzewek.

- korona wrzecionowata

weszła w użycie w latach 30- tych ubiegłego wieku. Korona ta wymaga trochę więcej cięcia niż poprzednia, jest to korona przewodnikowa, ma typowy kształt stożka, dół szerszy niż góra, korona dla podkładek karłowych i półkarłowych, można stosować w systemie pasowym. Do formowania tego typu koron nadaje się materiał bardzo dobrej jakości; jednoroczne okulanty z rozgałęzieniami, dwuletnie z jednoroczną koroną. Praktycznie nie stosuje się cięcia po posadzeniu, z wyjątkiem cięcia korekcyjnego (usuwanie na gładko pędów bocznych na wysokości 0,5 m od ziemi i usunięcie pędów konkurencyjnych). Odmiany o dużej sile wzrostu- przewodnik jest bardzo silny, należy go przyciąć, a pędów bocznych nie. Przy okulantach nierozgałęzionych przycinamy. Drzewa te rozpoczynają owocowanie w 2- 3 roku.

* jabłonie na podkładkach karłowych (M9, P.2, P.22) i półkarłowych (M.26, M.7, P.14)

* grusze na pigwie

* śliwy, czereśnie, brzoskwinie

- korona szpalerowa (podobna do prostokąta)

Polecana dla tych samych gatunek i podkładek jak korona „prawie naturalna” jednakże stwarza możliwości gęstszego sadzenia

- korona osiowa (pochodna korony wrzecionowatej)

Jabłonie na podkładkach karłowych w bardzo gęsto sadzonych sadach, na podkładki silnie rosnące także na podkładki półkarłowe, stały jest tylko przewodnik, można ją stosować do wszystkich gatunków oprócz czereśni, nie robi się cięcia korekcyjnego, tu stosujemy 1-roczne okulanty z rozgałęzieniami lub bez (nie musimy stosować u drzew 2-letnich).

- korona superwrzecionowa- stosuje się do niej drzewka 2- letnie z 1-roczną koroną. Powyższe korony różnią się objętością, zasada ich formowania jest podobna, ale u superwrzecionowej nie dopuszczamy do rozwoju pierwszego okółka gałęzi, tylko w koronie wrzecionowej stosujemy cięcie prześwietlające i na czop

- korona wrzecionowa wysmukła- pośrednia między koroną wrzecionową a superwrzecionową, która w Polsce jest rzadko stosowana

Korony:

Przewodnikowe, bezprzewodnikowe, ze zmodyfikowanym przewodnikiem

Wykład 13 9.11.2004r.

Wytrzymałość na mróz

- Uszkodzenia mrozowe powstają przez zamarzanie wody w komórkach, ewentualnie w przestworach międzykomórkowych.

Okres hartowania- okres przystosowania się do okresu zimy, do niskich temperatur przez roślinę. Jest to związane z fotoperiodem, z okresem coraz krótszego dnia. Wtedy w roślinie zwiększa się ilość kwasu abscysynowego, odpowiedzialnego za opad owoców i liści. Zmniejsza się poziom auksyn, to prowadzi do rozszerzania się komórek, przez co liście opadają.

Zamarzanie wody w komórkach powoduje zakłócenie w metabolizmie komórki, turgor się zmienia, zmniejszenie przepuszczalności, zniszczenie przestworów międzykomórkowych.

Pseudomonas siringe (rak bakteryjny) sprawia, że są przy nich ośrodki koncentracji wody, ośrodek krystalizacji, powstaje lód, komórka jest zabita.

W okresie zbioru jabłek w temperaturze -3- (-4)^o C następuje zamarznięcie jabłek. Jabłka te muszą same rozmarznąć aby je zebrać. Wtedy jest to zjawisko odwracalne.

Roślina ma mechanizmy obronne:

- gdy roślina wytwarza łuski, korę, martwą tkankę. Wynika to z morfologii, budowy zew.

- z fizjo- i biochemicznego punktu widzenia, pod wpływem niskich temperatur pojawiają się takie związki, rozpuszczalne w soku komórkowym, gdzie odpowiedzialne są za spadek temperatury w komórce, większą jej wytrzymałość, nie np. -5 ^o C lecz -8 ^o C- punkt zamarzania obniża się.

- przechłodzenie wody- woda zamarza w komórce w temperaturze o wiele niższej niż 0 ^o C, jest to obniżenie temperatury zamarzania. Wytwarza się budowa cząsteczkowa, strukturalna.

- hartowanie, przyzwyczajanie rośliny do coraz niższej temperatury

- stan spoczynku naturalny- uśpienie, korzenie funkcjonują, drzewo funkcjonuje dużo wolniej

Żadne czynności techniczne nie działają, zależy to od warunków środowiska, w tym okresie roślina ma bardzo dużą wytrzymałość na mróz

- spoczynek wymuszony- roślina ma te same właściwości stanu spoczynku naturalnego, z tą różnicą, że gdy stworzy się jej odpowiednie warunki klimatyczne, to zaczyna normalnie funkcjonować, budzi się

Odporność drzew na niskie temperatury:

Jabłoń- -30-(-35) ^o C

Wiśnia- do -30 ^o C

Grusza, śliwa, morela, czereśnia- do -25 ^o C

Orzech włoski- -20- (-25) ^o C

Brzoskwinie- do -20 ^o C w miarę odporne

Różne części drzewa wytrzymują różne temperatury b.wrażliwe

Wrażliwość na mróz poszczególnych części drzewa w różnych porach roku:

Jesień- jednoroczne przyrosty, rozwidlenia konarów

Nasada konarów i przyrosty 1-roczne - bardzo wrażliwe miejsca na przemarzanie

Zima: całe drzewo wraz z korzeniami, drzewa (część nadziemna) wytrzymują temp. Niższą o -10 ^o C niż korzenie (części w miarę odporne)

Przedwiośnie: pień, grubsze konary, pąki kwiatowe

Wiosna: kwiaty, zawiązki owoców, młode liście

Pień nagrzewa się wiosną, pień się rozciąga, kora nie, następuje rozerwanie kory po rozmarznięciu wody w komórkach drzewa

Ordzawienie jabłka, uszkodzenie spowodowane przez niskie temperatury

W zależności od temperatury może nastąpić różny stopień uszkodzenia spowodowanego przez mróz

Faza rozwoju pąków uszkodzenie przez mróz w %

10% 90%

Nabrzmiewanie pąków -11,9^oC -17,6 ^oC

Pękanie pąków -7,5 ^oC -15,7 ^oC

Pierwsze liście -5,6 ^oC -11,7 ^oC

Zielony pąk -3,9 ^oC -7,9 ^oC

Początek różowego pąka -2,8 ^oC -5,9 ^oC

Różowy pąk -2,7 ^oC -4,6 ^oC

Pierwsze kwiaty -2,7 ^oC -3,9 ^oC

Pełnia kwitnienia -2,9 ^oC -4,7 ^oC

Po kwitnieniu -2,3 ^oC -3,3 ^oC

Co my możemy zrobić, aby drzewa mniej przemarzały:

- stanowisko

- warunki glebowe

- gatunek, odmiana

Koksa pomarańczowa, ananas berżewicki, Macintosh, antonówka, papierówka- to odmiany bardzo odporne na mróz, odmiany przewodnie, używane na przewodnie

Jonagold- odporny na mróz ale nie w tak dużym stopniu

- podkładki- wpływa na całą koordynację drzewa, jeśli podkładka padnie, padnie całe drzewo.

M9- wrażliwa na mróz, ale obecna uprawa zmienia to

- przewodnia

- system uprawy gleby (czarny ugór- jest możliwość głębszego przymarzania gleby, poprzez głębszą uprawę mechaniczną, murawa z pasem herbicydowym, kwiaty na takich drzewach z murawą szybciej przemarzają, jest szybsze wyparowywanie ciepła z takiej powierzchni)

- cięcie- rozpoczęcie od odmiany najbardziej odpornych na mróz, cięcie sprzyja (powstają rany otwarte) przymarzaniu

- plonowanie- regulowanie owocowania, nie można dopuścić do przemienności owocowania, gdyż drzewo jest bardziej wrażliwe na mróz, gdyż jest wyczerpane przez owocowanie

- spękania, trzaskające mrozy- trzaskanie pni, temperatura w dzień +8 ^oC, w nocy -20 ^oC, zbyt duża amplituda temperatur to powoduje, pęknięcia wzdłuż, niezbyt głębokie, mogą zamykać się, zalać tkanką i zarosnąć, gorzej jak jest na odwrót, to mogą powstawać tam różne choroby, np. rak, zgorzele

- uszkodzenia pąków

- uszkodzenia kwiatów

Na podstawie zabarwienia drewna można zaobserwować stopień przemarznięcia drzewa

Tkankę martwą wycina się do tkanki zdrowej, to zabezpiecza się farbą emulsyjną z Topsinem 2% lub Benlaytem. Przy pęknięciach podłużnych można tą korę przybić gwoździkami, lub posmarować specjalną maścią używaną w szkółkarstwie.

Szczepienia mostowe- wytwarza się most z wilków nad raną

Powinno się bardzo silnie przyciąć drzewo, nawet w ¾, pobudza się to drzewo do wzrostu.

Jak można chronić kwiaty przed przymrozkami:

Deszczowanie- zraszacze nadkoronowe- woda jest dostarczana w okresie kwitnienia, podczas przymrozku, trwa dopóki temperatura nie wróci do co najmniej ^oC, nie można przerywać zraszania, woda zamarzając oddaje swoje ciepło właściwe kwiatu, później woda ta zaczyna odtajać

- przy inwersji temp., w miarę wzrostu wysokości, temp. Wzrasta, ale tylko do pewnego momentu, śmigłą zamontowane nad drzewkami powodują sprowadzenie ciepłego powietrza z góry w dół, zmieszanie powietrza

- piecyki zadymiające drzewa, przez co zatrzymujemy wyparowywanie ciepła- kiedy paliwo było tanie, bo był kryzys paliwowy w latach 60- tych, obecnie ekolodzy także o tą metodę plują się

- związki o nazwie krioprotentanty, dzięki nim powstaje taka piana ze sprejów

- system polegający na tym, że drzewa są opryskiwane wodą przed kwitnieniem (kilka tygodni przed) powoduje to schłodzenie tkanek, późniejsze kwitnienie, co chroni przed przymrozkami. Jest to evaporative cooling system

* help- polski preparat powodujący uodpornienie na przymrozki

* atomik- preparat japoński

* pantatur- preparat niemiecki

Wykład 14 23.11.2004r

Powstawanie pąków kwiatowych

- wzrost owoców

- proces powstawania pąków kwiatowych

Inicjacja

Procesy biochemiczne, które zapoczątkowują tworzenie się i decydują o tworzeniu się zawiązków liściowych bądź kwiatowych. U jabłoni na początku VII, u innych VII/VIII, krzewy VIII, krzewy jagodowe IX.

Proces dyferencjacji- różnicowania się różnych organów, ostatni etap powstawania pyłku i w następstwie pąków kwiatowych; na zimę zaprzestanie, na wiosnę wznowienie.

Spoczynek wymuszony i naturalny

Kwitnienie

Zapylenie (owadopylność, wiatropylność, rośliny dwu i jednopienne, rozdzielnopłciowe)

Zapylenie zależy od warunków klimatycznych. Zbyt dużo i zbyt mało ciepła- skrajności szkodzą.

Stan receptywny- gdy ziarna są zdolne przyjąć pyłek, wtedy zalążnia zrasta się z łagiewką pyłkową, następuje okres efektywnego zapylenia- okres żywotności komórki jajowej, a czas dojścia do łagiewki pyłkowej do zalążka, po czym następuje zapłodnienie. Powstaje pąk kwiatowy. Kwiaty nierównomiernie się rozrastają, ten położony w środku jest kwiatem królewskim, gdyż najszybciej się rozwija i przyjmuje pozycję uprzywilejowaną. Otrzymuje najwięcej wody, soli min.i asymilatów; z niego powstają najlepsze owoce. Jego rola polega na tym, że my skupiamy się na nim, a reszty musimy się pozbyć. Po zapyleniu zaczynają rozwijać się kwiaty, po ok. 2 tyg. Część zawiązków- kwiatów zaczyna opadać - I opad zawiązków- część kwiatów jest niezapylona, część jest zapylona niedokładnie, część jest uszkodzona.

Warunkiem powstawania owoców oraz prawidłowego wzrostu jabłek jest:

- duża liczba dobrze wykształconych nasion (min. 7/jabłko)

- nieograniczony dopływ asymilatów do owoców

- naturalne skłonności owoców do przyciągania składników pokarmowych i skłonności do podziałów komórkowych

Ok. II połowy VI- następuje II opad zawiązków- jest to tzw. Opad świętojański, duża część opada naturalnie, np. z powodu zbyt słabych wiązek przewodzących, w zawiązkach występuje zbyt mało hormonów, zawiązki uszkodzone są przez parcha jabłoni i szkodniki (owocówka jabłkóweczka). Gdy jest zbyt duża ilość zawiązków, jabłuszka podczas wzrostu rozpychają się między sobą. Powinno opaść co najmniej 85% zawiązków, powinno zostać 15%, gdyż jeśli ta proporcja nie jest zachowana, plon jest gorszy. Gdy po tych wszystkich opadach zawiązków nadal jest ich za dużo, wykonuje się przerzedzanie chemiczne lub ręczne, stosowane po to, aby zapobiec przemiennemu owocowaniu

Odmiany, które mają szczególną skłonność do przemiennego owocowania;

Ligol, Katja, Sampion, Pilot, Gala i mutanty, Lodel, Discovery, Spartan, Elise

Roślina ma odpowiedni poziom związków hormonalnych głównie giberelin (występują głównie w nasionach w środku owoców), im jest więcej nasion tym więcej wytworzonych zostaje giberelin, czego następstwem jest duża ilość pąków kwiatowych i owoców, przez co na następny rok występuje sytuacja odwrotna, powstaje przemienne owocowanie. Jest to bardzo niekorzystne.

Odmiany, które mają pewną skłonność do przemiennego owocowania:

Jonagold i mutanty, Jester, Pinova, Golden Delicious, Red Delicious i mutanty, Telstar i mutanty, Honeygold.

Im jest więcej liści tym jest lepiej dla nas; 40 liści na 1 owoc

Gdy jest za duża ilość liści, zacieniają one owoc, są gorzej rozwinięte, wybarwione, mniejsze

Pestka przestaje twardnieć

Owoc zwiększa swoją masę

2-3 tyg okres twardnienia pestki

Zahamowanie wzrostu całego owocu

Z Zb Zb

Owoce ziarnkowe owoce pestkowe

Przerzedzanie

Najsłabsze są zawiązki naokoło pąku królewskiego, są najbardziej wrażliwe na opad, po oprysku przerzedzającym opadają. Zależnie od gatunku powinno ileś tych zawiązków spaść. Ilość zawiązków regulujemy zabiegami chemicznymi. Można stosować oprysk na pąki kwiatowe, jest to metoda najlepsza, gdyż inicjacja może nastąpić w różnym okresie, a ze słabego kwiatu nigdy dobry owoc nie wyrośnie. Jeżeli przerzedzamy kwiaty, to jest ryzyko, że później wymrozi nam kwiaty i wtedy będziemy mieli duże straty, zamiast zysków.

Środki chemiczne polecane w Polsce do przerzedzania jabłoni:

1. Stosowane w okresie kwitnienia:

- ATS (tiosiarczan amonu) stężenie 0,5- 1,0%- stosowany w pełni kwitnienia- działanie parzące - niszczą tkanki

- mocznik- stężenie 3,0- 4,0%- stosowany od fazy różowego pąka do początku opadania płatków- działanie parzące- niszczą tkanki

- Flordimex- stężenie 60ml/ 100 l wody, stosowany w 80% pełni kwitnienia- związek hormonalny

2. Stosowanie w okresie tuż po kwitnieniu (od 80% opadłych płatków, do 3 dni później)

Na bazie auksyn- hormonalne

- Pomonit R-10 stężenie 25- 40 ml/ 100l

- Pommit extra 20-30 ml/ 100l

- Pomonit super 0- 30 ml/ 100l

Związki te działają tylko na najsłabsze zawiązki, pąk królewski zostaje nienaruszony. Opryskiwanie takie jest bardzo trudne. Zależy także od warunków klimatycznych i atmosferycznych. Przy niższej temperaturze działanie oprysku jest bardziej spowolnione.

Przerzedzanie gdy zawiązki mają 10- 12 mm. Jest to tzw. późne przerzedzanie

3. Stosowane do późnego przerzedzania. Hormon- cytokininy

- Paturyl 50 SL w stężeniu 47- 94ml/ 100 l wraz ze zwilżaczem Citowett.

Kiedy zawiązki owoców na 2-letnim drewnie mają 10- 12 mm (kwiaty centralne)

Jeśli ten oprysk zadziałał, to powinniśmy mieć tyle zawiązków ile chcemy, jeśli tak nie jest, jest jeszcze opad naturalny czerwcowy, jeśli to nie pomoże to stosujemy przerzedzanie ręczne, jest to ostatnia deska ratunku

1. Termin przerzedzania

2. Cel zabiegu:

- korekta przerzedzania chemicznego

- „ przerywka negatywna”

- rozrzedzenie owocostanów (rola kwiatu „królewskiego”)

- odległość między pozostawionymi owocami

Zmniejszenie się auksyn w owocach powoduje zwiększenie ABA, to powoduje rozpuszczanie się tkanek roślin, owoc opada, dlatego opryskujemy pomonitem, sprawia on, że owoce dłużej trzymają się na szypułkach

Wykład 15 30. 11. 2004r.

1. Programy ochrony roślin sadowniczych

2. Kalibracja opryskiwaczy- wydajność opryskiwacza

3. Progi ekonomicznej szkodliwości- liczebność danego szkodnika w przeliczeniu na liść, świadczy o tym, czy należy opryskiwać, czy wstrzymać się, czy w ogóle nie opryskiwać

4. Integrowana ochrona- polega na max zmniejszeniu stosowanych herbicydów. Nie powinno zniszczyć się przy okazji innych pożytecznych szkodników, zwalczających np. przędziorki. Preparatami selektywnymi i niechemiczną drogą powinno próbować zwalczyć się szkodniki.

Pestycydy (środki chemiczne) stosowane ochronie sadów:

- fungicydy (środki grzybobójcze)

- bakteriocydy (środki bakteriobójcze)

- insektycydy i akarycydy (środki owadobójcze i przędziorkobójcze)

- rodentycydy (środki gryzoniobójcze)

- repelenty (środki odstraszające)

- herbicydy (środki chwastobójcze)

Choroby wirusowe:

- mozaika jabłoni

- miotlastość jabłoni- proliferacja- powodowana przez organizmy mykoplazmatyczne, nie wirusy

- szarka, głównie śliw

- żółtaczka wiśni

Choroby bakteryjne:

- guzowatość korzeni- na korzeniach pojawiają się guzy, które powodują, że roślina jest bardzo słaba, na tą chorobę stosowany jest szczep Agrobakterium radiobakter

- zaraza ogniowa- przenoszona jest z deszczem, uwidacznia się w postaci wycieków, powoduje ja Erwinia amylovora, przeciw niej stosuje się antybiotyk streptomycynę, hortomycynę, głównie występuje na gruszach i jabłoniach, przyszła do nas w latach 60- tych z Ameryki Południowej, powoduje zniszczenie całego drzewa, infekcja rozpoczyna w kwiatach, następuje wnikanie poprzez słupki i pręciki, liście na zainfekowanym drzewie nie opadają, gałęzie, a następnie całe drzewo wygląda jak spalone

- rak bakteryjny- Pseudomonas sp.- głównie na czereśni, trudny do zwalczenia, atakuje poprzez zranienia, uszkodzenia, cięcia, cięcie przeprowadzić najlepiej latem, gdyż jest on najbardziej aktywny późną jesienią i zimą. Choroba charakteryzuje się gumowymi wyciekami z kory drzewa, atakuje całe drzewo, po cięciu należy zabezpieczać rany farbą.

Choroby grzybowe:

- zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia

- zgorzel kory- kora odstaje i zasycha

- mączniaki- niszczą ulistnienie, roślina pokryta jest mączystym nalotem

- rak drzew owocowych- zapadnięcia w tkance, narośla, zaburzenia w asymilacji, przewodzeniu wody i soli min., drzewo zamiera

- srebrzystość liści

Choroby jabłoni i gruszy

- parch jabłoniowy (gruszowy)- na opadłych liściach zimują zarodniki, parch przechowalniczy- obniżenie plonowania i produkcji, infekcja pierwotna, wtórna, na jabłoni parcha wywołuje Venturia inequalis

- mączniak jabłoni

Parch jabłoni

Infekcja rozpoczyna się na wilgotnym liściu przy cieple na rozwijających się lisich liściach. Między stopniem infekcji a jej czasem istnieje odpowiednia zależność, im temperatura jest wyższa tym infekcja jest szybsza. Infekcja pierwotna gdy zarodnik zaraża roślinę na liściach. Dlatego musi opryskać się wcześniej drzewa, najlepiej przed deszczem lub tuż po. Później następuje infekcja wtórna. Poprzez wyrośnięcie grzybni i wyrośnięcie zarodników konidialnych, które dodatkowo wędrują na owoce. Później zakażone liście opadają i przezimowuje na nich grzyb, liście te są potem źródłem infekcji pierwotnej. Parch może uodpornić się na stosowane opryski, należy stosować rotację oprysku. W warunkach wilgoci i ciepła grzyb rozwija się błyskawicznie.

Mączniak jabłoniowy

Środowisko ciepłe, ale suche, zwalczanie jest trudne. Zimuje na pędach, najlepiej poczekać aż go przemrozi, zimuje na pędach starszych, usuwa się go podczas cięcia. Przeciwko niemu używa się preparaty na bazie siarki. Grzybnia zimuje w pąkach, jeśli z takiego pąka wyrośnie pęd, jest on już zarażony- jest to infekcja pierwotna. Na pędach rozwijają się zarodniki konidialne- infekcja wtórna. Następuje słabszy rozwój, drzewo jest osłabione, gałęzie są białe, liście są nierozwinięte, białe, zwinięte, skręcone, tworzą takie rozetki. Na owocach tworzy się taka jasna siateczka.

Choroby drzew pestkowych

- Brunatna zgnilizna drzew pestkowych

Czereśnie, wiśnie, śliwy głównie atakuje- poprzez kwiatostany, niszczy owoce, drzewa.

- Drobna plamistość liści drzew pestkowych

Głównie na wiśni, na liściach, niszczy liście, drzewa muszą być cały czas pod kontrolą, brak owocowania, nie zakładają pąków kwiatowych, nie tworzą się liście , nie dostarczane są asymilaty, zaschnięte wiśnie- mumie- źródło infekcji

- Torbiel śliw

Choroba grzybowa na śliwach, owoce są zdeformowane i do niczego się nie nadają

- Kędzierzawka brzoskwini

Na brzoskwini, choroba grzybowa, powinno opryskać się drzewa gdy mają pękać pąki kwiatowe preparatem Syllitem; jeden oprysk powinien wystarczyć, objawem choroby są poskręcane liście

Poskręcane liście to także objaw działania niskich temperatur, objawem niskich temperatur w przypadku jabłka to także skorkowaciała obwódka na około owocu.

Szkodniki:

- przędziorki (owocowiec, chmielowiec),

- mszyce,

- gąsienice motyli,

- zwójki motyli,

- owocówka jabłkóweczka (robaczywienie owoców, które opadają),

- szpeciel gruszowy,

- nasionnica trześniówka,

- owocówka śliwkóweczka.

Wykład 16 7.12.2006r

Krzewy jagodowe w Polsce

Polska jest jednym z największych dostawców owoców jagodowych: truskawek (ok. 200 ton rocznie), porzeczek, malina, agrest, borówka wysoka

W truskawce jesteśmy największym dostawcą, ale dla przetwórstwa, głównym odbiorcą są Niemcy. Najlepszą truskawką jest Senga Senegale.

Truskawki dla przetwórstwa powinny charakteryzować się ciemnym miąższem, nie mieć komory powietrznej, być średnie wielkości, wyrównane, zdrowe, muszą dobrze się odszypułkowywać.

Owoce Sengi Senegale są błyszczące, ale szybko matowieją, nie za dobrze się przechowują.

Naszymi konkurentami są Chiny.

Jest to truskawka bardzo tania, tak więc zaczyna nas zalewać, my bronimy się przez podnoszenie jakości. Jest dużo gospodarstw, które hodują tylko truskawkę.

Hiszpania, Włochy, Francja, Niemcy- najwięksi producenci truskawki deserowej.

Polskie truskawki cenione są za smak i aromat, uważani jesteśmy za kraj, który produkuje dużo, tanio, ale o słabej jakości.

Owoce deserowe muszą być duże, czerwone, orzeszki powinny być płytko i być ich dużo, owoce powinny być smaczne, sortowane, zbiera się je z szypułką, która powinna mieć 1cm.

Kielich ma zachować barwę zieloną i tak samo szypułka. Występuje niestabilność cen, gdy ceny są wysokie, w szkółce dużo się wykupuje; zaś gdy ceny są wysokie, w szkółce dużo się wykupuje, zaś gdy jest niska cena truskawek, to nie opłaca się ich uprawiać. Jest to produkcja nastawiona na eksport. My sami mamy sobie tych odbiorców znaleźć np. w Niemczech, którzy niestety dyktują cenę.

W pełni owocowania można zebrać do 40 ton z 1ha truskawek, u nas jest to uprawa polowa, inne kraje uprawę mają głównie w szklarni, gdzie mogą mieć nawet 100ton/ha. W Polsce ostatnio coraz mniejszy plon jest z hektara, gdy jest 15 ton/1ha to jest bardzo dobrze.

Owoc deserowy kosztuje ok. 2,7 zł, zaś dla przemysłu tylko ok. 1zł.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C pokrywa zjedzenie 150g owoców truskawki (ok. 75 mg witaminy C). Dojrzałe owoce zawierają ok. 20% więcej witaminy C niż dojrzewające.

Poza tym zawierają prawie wszystkie makro i mikroelementy, a przede wszystkim Fe, Ca, P, sporo Mg i Mn (na urodę i włosy), witaminę C, B1, B2. Sok z truskawek ma działanie bakteriobójcze (zawiera fitoncydy jak chrzan i cebula). Owoce muszą być myte, ale nie moczone, bo woda „kradnie” im smak. Robi się z nich dżemy, konfitury, kompoty, soki, nektary, mrożonki, służą jako dodatek do lodów, jogurtów, deserów, ciast, najlepiej jeść je na surowo z cukrem lub bez, ze śmietaną albo jako wyśmienite koktajle z każdym mlekiem.

Truskawka jest byliną, najlepiej owocuje w II roku.

Użytkowanie plantacji przez okres 1-3 lat, krótki okres inwestycyjny

Nakłady:

- przygotowanie pola- analizy gleby i nawozy, odchwaszczanie

- koszt sadzonek

- sadzenie roślin

- podlewanie

- ochrona roślin

- ściółkowanie słomą, usuwanie rozłogów

- zbiór owoców- zależy od terminu sadzenia; 6-10kg/1h

5- 6 ton/ 1ha- ok. 1100 rbg/ha

8-10 ton/1ha- 1300- 1640 rbg/1ha

12-15 ton/1ha- 1700- 3675 rbg/1ha

Prace pielęgnacyjne 1245- 1545 rbg (rbg- robocze godziny)

Razem- 2175- 3675 rbg

Wybór stanowiska pod plantację

1. Pod truskawki nie będą się nadawały kotliny i zagłębienia terenu, nieosłonięte od wiatru, szczyty wzniesień, nadają się tereny równinne oraz lekkie skłony.

2. Wymagania glebowe:

Najodpowiedniejsze są gleby o dobrej strukturze i uregulowanych stosunkach wodnych (kompleks pszenno- buraczany i żytnio- ziemniaczany)

Poziom wody gruntowej nie płytszy niż 60- 80cm. Optymalna kwasowość pH= 6,0- 6,5, zawodne; kwasowość pH powyżej 7,0.

3. Typ gleby i stosowany płodozmian, nie należy sadzić po pomidorach, ziemniakach, kalafiorze, lucernie- wenticylioza. Dobry przedplon: zboża, cebula, seler, marchew, fasola, groch.

4. Zdrowotność materiału nasadzeniowego

5. Agrotechnika- nawożenie, ściółkowanie, usuwanie rozłogów, nawadnianie

6. odporność odmian.

Stopień zagrożenia przez pędraki; 3-4/ 1m² , drutowce, opuchlaki

Opuchlak rudonóg- szkody o znaczeniu ekonomicznym wyrządzają larwy (V,VI), 2-8 larw na roślinie to szkodliwość duża.

Mniejsze szkody wyrządzają: opuchlak lucernowiec, opuchlak truskawkowiec i chropawiec truskawkowy.

Diazinon, Durban, Owadofos- preparaty na szkodniki

Nicienie korzeniowe: korzeniak szkodliwy, długacz zwyczajny, mątwik północny (guziak północny), głównie w szklarniach.

Liściowe: węgorek truskawkowiec, chryzantemowiec, niszczyk zjadliwy.

Obniżenie plonu do do 60%.

Nicienie liściowe + bakterie Corynebacterium fasciens → kalafiorowatość truskawki.

Chemiczne odkażanie Di- Trapex, Basudin.

Obornik pod przedplon 40- 60ton/1ha, nigdy nie daje się w roku sadzenia, bardzo dobrze rośnie na oborniku.

Na wiosnę dajemy N.

Zależnie od tego kiedy posadziliśmy truskawki nawozimy N, 50-80 kg/ ha. Tylko po zbiorze owoców można znowu nawozić N, jego dawka nie może być większa niż 50kg/ ha.

Koniec VII, początek VIII- najlepszy okres na sadzenie truskawek.

Gorczyca metek- przedplon- ma działanie nicieniobójcze.

Zastosowanie herbicydów w uprawie truskawki.

Przed założeniem plantacji.

Herbicydy zawierające glifosat:

Raundup 360 SL (Raundup Ultra- na młodych plantacjach, 360 SL), Avans 360 SL, Perzocyd 100 i 280 SL. 5-6 l/ha.

Jeśli przeważają dwuliścienne chwasty trwałe: mieszaniny zawierające glifosat; 6l/ha i 2,4 D (Aminopielit Standard 600 SL)1,5 l/ha lub MCPA (chwastox) 2-2,5 l/ha

Po posadzeniu roślin

Betanal 160 EC i Betanal Progress AM 180 EC, 2x3 dawki dzielone, Goltix 70 WP 3-5 kg/ ha (2-3), Venzar 80 WP 1-2 (0,5-1), Burtix 72 WP 3-5 (2-3)

System korzeniowy powinien mieć 8-10cm. głębokości.

Im grubsza sadzonka tym jest większa szansa dobrego owocowania, dobra sadzonka powinna mieć co najmniej 10cm szerokości.

Sadzonki Frigo- sadzonki, które przechowuje się w chłodni w temp. -1,5st. Do -2,0^oC nie można tej temperatury przekroczyć, owocują one bardzo obficie. Sadzonki muszą być wykopane w pełnym spoczynku ok. połowy listopada do mniej więcej połowy stycznia. Oczyszcza się korzenie a liście ścina nie uszkadzając stożka wzrostu, daje się do worków, do skrzynek i do chłodni. Sadzonki te są do zakładania mateczników, do produkcji sterowanej plantacji, one po miesiącu zaczynają kwitnąć, następnie owocować, dzięki tym sadzonkom można posadzić truskawki na określoną datę zbioru. Na przełomie maja i czerwca mamy takie truskawki, można posadzić np. 1.06 lub 15.06, najpóźniej w połowie VIII. Takie sadzonki segreguje się według grubości. Są odmiany powtarzające, bardziej późne, bardziej wczesne. Stożek wzrostu musi być nad powierzchnią ziemi, musi być korzeń pionowo, korzenie nie mogą być podwinięte. Zwykle sadzi się u nas rzędowo (20-25 do 30 sadzonek w rzędzie powinno się sadzić). Im większe zagęszczenie truskawek tym większe niebezpieczeństwo występowania chorób. Dla prawidłowego wzrostu i optymalnego plonowania potrzebują 680- 750 mm opadów atmosferycznych. Stan optymalnego uwilgocenia dla truskawki mieści się się w granicach 70-80 ppw. Wartości tej odpowiada 0,03 MPa. Zwyżka plonu w lata wyjątkowo suche i na lżejszych glebach 100% (średnio 20- 40%)

Wykład 17 14.12.2004r.

Camarosa- odmiana deserowa truskawki- owce duże, o jasnym zabarwieniu, o dużej jędrności- z Hiszpani

W ocenie truskawek bierze udział zdolność do przechowywania, trwałość (miękkie czy twarde), wygląg zewnętrzny, smak

Symphony- odmiana angielska- nie wczepiony gen odporności na opuchlaki

Wspięgra- hodowle w Skierniewicach,

Felina, Paula- Teresa- hodowle na AR Lublin

Odmiany polskie, skierniewickie charakteryzują się małą lub żadną odpornością na werticiklozę i na przymrozki

Heros (Gorella x Dukat)- odm deserowa, łatwo porażana przez szarą pleśń

Luna (Selva x Real)- deserowa, dość dobrze znosi transport

Astra (Dana x Real)- owoce większe niż u Senga Sengana

Filon (Seal x Selva)- silny wzrost, ustępuje plennością Senga Sengana

Vikat (Tarde Vicida x Dukat)- bardzo silny wzrost, bardzo mało sadzonek, b. duże owoce

Salut (Selva x Dukat)- do uprawy przyśpieszonej

Ava

Jesienne plonowanie

Odmiana	Kwitnienie	Początek zbiorów	Plon handlowy
Evita	20.07	20.08	4,47 kg/poletko
Marades Bous	20.07	14.08	4,72
Selva	16.07	14.08	6,00
Ostarwa	24.07	18.08	6,77

Zabarwienie charakterystyczne dla odmiany:

- zbiór rano lub po południu (przerwa 12-15:00)

- szybkie schłodzenie w temp. Max 10^oC, najlepiej w chłodni

- owoce zbierane do małych opakowań 125g, 250g, 500g

Im cieńsza jest warstwa truskawek, tym mniejsza jest podatność na odgniecenia

- w zależności od terminu zbioru jakość truskawek jest coraz gorsza, najlepsze i najładniejsze są owoce z pierwszego zbioru

Znoszą zawartość CO₂ nawet do 20% w chłodni z kontrolowaną atmosferą

Jędrność owoców- jest funkcją turgoru komórkowego i sztywności błon

Zależy od odmiany i warunków atmosferycznych- głównie należy wiązać go z ilością opadów bezpośrednio przed zbiorem (więcej opadów, większa jędrność)

Ekstrakt- poziom rozpuszczalnych substancji, wyciek soku po rozmrożeniu, wyróżnik jakości odmian nadających się na mrożonki.

Barwa w okresie składania mrożonek- największa stabilność dla zachowania antocyjanów to temp. -24^oC (przy -20 ^oC też zmiany są małe), +3 ^oC do -6 ^oC -3 dni.

Najlepszą ocenę otrzymały mrożonki (smak, barwa) uzyskane z owoców zebranych w pełnej dojrzałości i dostarczanych bezpośrednio (pominięcie punktu skupu). Jeśli do przetwórni dostarczane są owoce po upływie 1 doby to straty ilościowe i jakościowe w procesie skupu są większe niż proces całego przerobu.

Superplex (amerykańska nazwa Katy)- preparat, który w Anglii stosowano do wyrównana wielkości owoców, zarówno odmian deserowych jak i na mrożonki.

Botrytis cinerea

Porażenie niektórych kiełków (1-5%) obniżenie plonu o 13,5- 30,1%

Wskutek zakażania 5,1-29% kwiatów plon zmniejszył się o 17,29%

Porażeniu liczniejszych kwiatów- obniżenie plonu owoców o 60-80%

Przeciętna obniżka plonu owoców z roślin opryskiwanych wynosi 3-11%, a nie chronionych 30- 40%

Teldor- środek na szarą pleśń - 1 dzień karencji

Szara pleśń- środek przeciwdziałający: Euparen, Sadoplon

Biała plamistość liści- środek : Thiram Granulo, Mythos, Ronilan, Sumilex.

3x w czasie kwitnienia i po zbiorze (1-2 opryskiwań)

Mączniak prawdziwy- środek: Nemrod, Siarkol extra, stosowane na krótko przed kwitnieniem, w pełni o pod koniec kwitnienia

Biała plamistość truskawki

Mączniak prawdziwy

Zgnilizna korony truskawki

Skórzasta zgnilizna owoców (Phyophora coctorum)

Elsanta jest niezwykle wrażliwa, Kent i Honeoye, Dukat, Senga Sengana są niewrażliwe

Choroby truskawki powodowane przez wirusy i organizmy mykoplazmatyczne

-cętkowana plamistość truskawki

- marszczyca liści truskawki

- żółtobrzeżność liści truskawki

- czarcie miotły truskawki

- żółtaczka ostra na truskawce

- zielenienie płatków truskawki

(organizmy mykoplazmatyczne)

Roztocz truskawkowy- Thiodan, Mitae, Thionex

Przędziorek Chmielowiec- Torlen, Nooron, Roztoczol, Nissurun, Danirun, Cascade, Roztoczol i Nissuron w okresie występowania jaj i młodych larw.

Przed kwitnieniem Danietol, Talstar, Karate, Rufast; stosować jak wyżej, gdy zachodzi potrzeba jednoczesnego…

Opuchlak rudonóg

Opuchlak truskawkowiec

Opuchak lucernowiec

Opuchlak chropawiec

Przed kwitnieniem i po zbiorze owoców- Basudin, Diazinon

Nicienie:

Węgorek truskawkowiec współdziałają z rysobacterium fascans

Węgorek Chmielowiec

Niszczyk zjadliwy powodują kalafiorowatość truskawki

Długacz zwyczajny

Grzyb antagonistyczny- Metarhizum amisopliae

Wykład 18 21.12.2004r

Porzeczka

Owoce są bardzo cenne dla przetwórstwa, a dla nas jako surowiec exportowy, jesteśmy na pierwszym miejscu na świecie; 80- 100tyś ton rocznie.

Czarna porzeczka do lat 90-tych zawsze była opłacalna, później nastąpił kryzys, obecnie jest to okresowe, głównym odbiorcą były Niemcy.

Nasze owoce cenione są za smak, za stosowanie małej ilości środków chem.

Można je uprawiać przy pomocy sadzarek, kombajnu, który bardzo ułatwił zbiór.

Skład chem. Porzeczki: pektyny, błonnik, zawartość witamin: C (90- 400mg %), B1, B2, PP, A, P, sacharoza, kwasy (kwas jabłkowy), garbniki. Oprócz tego mają bardzo dużo składników mineralnych; Ca, K, Na, Mg, Fe, Cu, P, S, Cl.

Kierunki hodowli twórczej w Szkocji (u nas w zasadzie identycznie);

- regularność plonowania (stabilność plonów)

+ wyższa tolerancja pąków na niskie temperatury i przymrozki

- zredukowanie przedwczesnego opadania zawiązków

- poprawienie jakości soku, a szczególnie barwy i jej stabilności, zwiększenie witaminy C i jej kwasowości

- odporność na Wielkopąkowca porzeczkowego

- odporność na rewersję porzeczki

- poprawienie sztywności pędów i pokroju krzewu

- odporność na amerykańskiego mączniaka agrestu (Sphaerotheka mors- uvae)

- odporność na opadzinę liści porzeczek (Pseudopezizia ribis Kleb.)

Średnie plony w Polsce - 5-6 ton/ha, z większych plantacji, gdzie zbiór jest kombajnem, można zebrać nawet 12 ton/ha. Ważna jest odmiana, warunki atmosferyczne.

Uszkodzenia przymrozków mogą jej zaszkodzić w styczniu - często podstawa pąka jest uszkodzona, drugim miejscem przymrozków są wiosenne przymrozki, zimni ogrodnicy, gdy temp. spada poniżej -4 ^oC zniszczeniu ulegają prawie wszystkie kwiaty.

R. procumbens- gatunek brany do krzyżówek, aby otrzymać jak najbardziej mrozoodporne odmiany.

Zredukowanie przedwczesnego opadania zawiązków

Liczba zawiązków ustala się do 3 tygodni po kwitnieniu. Wpływa na to kompleks czynników, m.in.; odżywianie roślin, zapylenie, położenie kwiatów w gronie. Na młodszych pędach są pojedyncze grona, zaś na starszych obok głównego grona, boczne- to w pewnym stopniu zwiększa plon. Zróżnicowanie wielkości owoców w nasadowej części- pierwsze owoce są największe, w nich jest najwięcej nasion. Im więcej jest nasion, tym większe prawdopodobieństwo zostania owoców na pędzie, jest ścisła współzależność między ilością nasion, a utrzymaniem owoców na krzewie.

Najwięcej nasion ma porzeczka czerwona.

Jeśli pierwsze owoce opadną, to te następne jagody są większe, to samo dzieje się na skutek gradu i innych czynników atmosferycznych.

Poprawienie jakości soku, szczególnie barwy i jej stabilności.

Produkujemy bardzo dużo soków, aby sok nie zmieniał zabarwienia na brązowy, potrzebna jest duża liczba antocyjanów, musi być odpowiedni stosunek cukrów do kwasów organicz.

Wielkopąkowiec porzeczkowy nie występuje na porzeczce czerwonej i wielkopąkowiec prowadzi do bezpłodności rośliny, a także jest wektorem rewersji, najpierw zmienia się kształt liści, są podobne do pokrzywy, zatraca się chropowatość, nadmiernie rozrastają się działki kielicha, brak jest słupków- kwiaty są sterylne- nie zawiązują owoców.

Podatność owoców do zbioru owoców kombajnem rozpatruje się (ocenia) w następujących aspektach:

- twardość owoców

- równomierność dojrzewania

- występowanie owoców nie niżej niż 30cm od powierzchni gleby

- wąska nasada krzewu

- elastyczność pędów

- wzniesiony i zwarty pokrój krzewu

Przez cięcie my możemy skorygować kształt krzewu, powinno odrywać się te najniższe pędy, co poprawia zbiór kombajnem

Mączniak amerykański agrestu

Atakuje młode pędy. Zahamowanie wzrostu, młode pędy powinny być najtrwalsze

Opadzina

Mniejsze, słabsze porzeczki, przedwczesna defoliacja

Choroby bardzo osłabiają mrozoodporność

Oprócz tego występują inne choroby m.in. szara pleśń, należy odpowiednio dobrać preparaty chem., zmniejszających ilość chorób.

Aby zmniejszyć opadanie zawiązków stosuje się różne preparaty: Atomik, DEPEG, Frostogand, Ferik, Help (preparat polski)

Atomik- podczas niekorzystnych warunków atmosferycznych jest bardzo dobry.

Help- powinno stosować się go przed przymrozkami, wtedy daje lepsze rezultaty. Powinno opryskać się nim 3x rośliny. Dodatkowe zapylenie można uzyskać przez oprysk- owiewanie roślin, gdyż pyłek porzeczki czarnej (?) jest bardzo ciężki, owiewanie powoduje lepsze przenoszenie pyłku, przy owiewaniu zwiększamy liczbę ziaren pyłku na znamieniu słupka (ich idealna liczba to 400 ziaren na 1 słupku). Gdy jest wietrzna pogoda- utrudnienie lotu pszczół. Specjalnie zawozi się pszczoły na plantacje. Porzeczka nie lubi stanowisk bardzo wietrznych, gleby żyzne są bardzo dobre. Nie znosi gleb zbyt słabych lub bardzo ciężkich, dobre przygotowanie gleby. System korzeniowy jest stosunkowo płytki, raczej płaski, dobre nawożenie, krzewy gdy mają dobrą glebę są bardziej odporne na suszę.

Zmiany w nawożeniu:

Przed założeniem plantacji porzeczki:

K₂O- do 200kg/ha

MgO- tylko w formie wapna magnezowego

P₂O₅- do 100kg/ha

Obornik 40- 60t/ha

Owocujące plantacje:

N- 80- 100kg/ha

K₂O- 100- 150kg od III roku po posadzeniu

Obserwuje się:

- porzeczka czarna najsilniej reaguje na niedobór azotu w glebie

- porzeczka czerwona najsilniej reaguje na niedobór potasu w glebie

- wysokie plony porzeczki można uzyskać przy wyłącznie mineralnym nawożeniu, jednak roczne dawki azotu i potasu nie powinny być wyższe od 100 do 150kg/ha

- nawożenie fosforowo- magnezowe powinno być stosowane tylko w przypadku skrajnie niskiej zawartości gleby

Nasze odmiany:

Tisel, Titania (silny wzrost), Ben Lomond (słaby wzrost), Tiben, Tines, Ores, Ruben, Bona.

Ojebyn, Ben Nevis, Ben Alder, Ben Sarek, Blacksmith, Roodknop, Otelo, Storklas (genetycznie odporna na mączniaka), Ben Tiran, Yet

Ben Connon- wysoce odporna na mączniaka

Ben Royal- odporna na przędziorka

Ben Hope- zawiera pojedynczy dominujący gen odporności na wielkopąkowca

Ben Gairn- odporny na rewersję

Ukraiński:

Katiusza, Wernisaż, Saryuta, Kozacka, Czarnyj Żemczuk, Sjuta Kijewskaja

- Rovada- 7-10 dni po odmianie Rondom

- Redpoll- 7-10 dni po odmianie Rondom

- Roodneus- 7 dni po odmianie Rondom

- Redwing - 14 dni po odmianie Rondom

- Ratan- kilka dni przed odm Rondom (pod osłonami)

Czerwona porzeczka ma zawsze pojedyncze grona

Rondop (p. czerwona)- ma bardzo duże i dużo owoców, odmiana bardzo plenna.

Czarna porzeczka ma najczęściej kilka gron, najczęściej nierównomiernie dojrzewa.

Sadzi się 1,2- 1,5m- odległość w rzędzie.

Odmiany holenderskie co najmniej 1,5m.

Do zbioru kombajnem 4,0- 4,2m, w rzędzie co 50- 60cm . Materiał może być w postaci jednorocznych pędów, lub 2-3 letnich pędów. Do zbioru kombajnem przycinamy tylko na jedno oczko.

Czarnej porzeczki się nie przycina, jest tylko to jedno po posadzeniu, później najwyżej cięcie sanitarne. 15-18 pędów powinien mieć jeden krzew, można przyciąć krzew o 1/3 gdy krzew słabo się krzewi, czarna porzeczka na 1- rocznych pędach owocuje, zaś czerwona na co najmniej 2- letnich pędach. Cięcie zasadnicze po 4 roku- to co leży, to co najniżej położone, nie może się krzyżować do środka. Agrest formuje się tak samo jak porzeczkę czerwoną. Agrest można formować w formie piennej, najczęściej przy domu. Agrest jest mniej podatny na mączniaka w formie piennej. Cięcie wykonuje się podobnie jak u porzeczki.

Wykład 19 4.01.2005r.

Porzeczki

Rozstawa

2,5- 3m x 3,8- 4,2- w międzyrzędzie;

w rzędzie 0,5m;

6,0- 8,0m - droga

0,3- 5 cm- głębsze sadzenie przy zbiorze zmechanizowanym

Mechanizacja zbioru porzeczek:

Sadzarka, spulchniacze- uprawa w międzyrzędziach, koszenie trawy, aby murawa była równa, opryskiwanie, kombajn do zbioru

Sadzonki:

1-roczne, Sztobry (odcinek pędu 1-rocznego) tnie się na kawałki długości 10-12cm, nad oczkiem. Można sadzić na wiosnę lub w jesieni (na wiosnę trzeba to poprawić), w przypadku porzeczki czerwonej koniec VIII, początek IX. Porzeczka czerwona rozmnaża się przez odkłady, można szczepić, aby uzyskać formy drzewiaste, do tego potrzebne są pędy 1-roczne- długie 60-80 cm, na głębokość 10- 15cm zagłębiamy w glebie. Gdy pieniek ma 30- 60cm nie potrzeba podpór, gdy ma powyżej 80cm to już są potrzebne. W górnej części pędu zostawiamy 3-5 pąków na koronkę, resztę usuwamy- tak powstaje forma drzewiasta np. do ogrodów przydomowych lub w gospodarstwach agroturystycznych. Przy dużym zagęszczeniu jest gorsza jakość krzewów.

Czerwoną porzeczkę można sadzić w formie szpalerów, porzeczka czerwona i agrest wytwarza dużą ilość krótkopędów, zaś porzeczka czarna głównie długopędy

Porzeczkę czerwoną można prowadzić na 2 pędy szkieletowe lub na 3-4 pędy szkieletowe. Im jest ich więcej tym większa odległość między krzewami musi być. Bardzo dobry zbiór, bardzo dobra skuteczność oprysku, plony wysokie, jest to taka ściana owocująca. Potrzebne jest nawodnienie. Daje się 3 druty przy których prowadzi się je. Droższy koszt ich utrzymania i założenia- większa rozstawa, druty i słupki.

Sadzimy 1,2,3 pędy do wysokości 40cm. W pierwszym roku przycinamy sadzonkę do jednego oczka, podstawa ma do 20-25cm. Porzeczkę czarną tak samo przycinamy. Liczba pędów zależy od przygotowania gleby, jakości sadzonek. W pierwszym roku wybija ok. 8 pędów. Pędy niższe- słomiaste (ilość: 20- 25) usuwamy. W drugim roku wybija 6 pędów, w trzecim kolejne- pełnia owocowania od 15 do 18 pędów, tyle powinien mieć krzew. Cięcie jest tylko w pierwszym roku, później usuwa się tylko połamane lub w jakiś sposób uszkodzone, chore pędy. Często od 4 roku po posadzeniu wykonuje się właściwe cięcie. Usuwa się pędy krzyżujące się, gdyż kombajn będzie je niszczył. W 4 roku usuwamy najstarsze pędy. Przyrosty najstarszego pędu są coraz krótsze. Na porzeczce czarnej w części starszej pędu pączków jest mniej, ogałaca się, im młodsza część pędu tym więcej pączków jest. U porzeczki czerwonej w pierwszym roku przycinamy na jedno oczko, zaś w drugim roku cięcie uzależniamy od ilości wybitych pędów. Najsilniejsze pędy skracamy o 1/3, w ten sposób powodujemy rozgałęzienie się krzewu, w następnym roku pędy znowu wybijają, gdy jest zbyt luźny krzew skracamy pędy, gdy jest ich dużo zostawiamy go w spokoju. Po 4, 5 roku zaczynamy cięcie najstarszych pędów. W przypadku porzeczki czerwonej w pierwszym roku nie tworzą się grona, w drugim roku po 2-3 grona tworzą się, gdy wytworzy się pęd w trzecim roku, pęd 1- roczny rozgałęzia się, pęd 2-letni też się rozgałęzia, choć mniej, zaś na 1- rocznym tworzą się krótkopędy, na których zaczynają tworzyć się w dużej ilości grona. To ułatwia tworzenie szpalerów z porzeczki czerwonej. Przy szpalerowym cięciu w pierwszym roku nie przycinamy krzewu, wybieramy 3 pędy szkieletowe, które przywiązuje się do drutu (ew. w następnym roku dobieramy jeszcze czwarty pęd), przycinamy na wysokość 5cm i w następnym roku podobnie. Na tym pierwszorocznym tworzą się krótkopędy długości ok. 15cm, które przycinamy aby odsłonić krzew. Tak można prowadzić też porzeczkę białą i agrest.

Cięcie:

- wyciąć pędy, które owocowały trzykrotnie

- stare pędy są zwykle rozchylone na boki. Po ich wycięciu krzew przybiera pokrój bardziej wyniosły

- usuwać uszkodzone pędy i nadmiar jednorocznych

Po cięciu wyrastają silne, młode pędy, a owoce równomierniej dojrzewają

Na pędach 1-rocznych jest bardzo dużo gron, w drugim roku jest trochę mniej, w trzecim roku jeszcze mniej, a w czwartym roku pędy praktycznie nie wydają gron.

Co 6-7 lat stosuje się cięcie odnawiające, cięcie kosiarką na wysokości 5cm., co sprawia, że przez dwa następne lata nie ma plonów, ale później zwraca się to w nadmiarze.

Porzeczki zbiera się w lipcu, powinno schłodzić się je później w temp. poniżej 10^oC, mogą być porażone przez szarą pleśń, poprzez np. złe przechowywanie.

Jagodowe bardzo dobrze znoszą wysoki poziom CO₂ podczas przechowywania, poziom tlenu 1,5%, CO₂ nawet 20%. Przechowywanie przez 6-7 miesięcy, zaś gdy O₂ jest 15%- 4-6 tygodni, także przy 20% CO_{2 .}

Porzeczka czerwona- odmiany:

Heros- najwcześniejsza

Holenderska Czerwona- najpóźniejsza

Poza tym:

Rondom, Rosetta, Mulka, Rosa Sport, Traubewunder

Najczęściej w Polsce uprawiana jest Holenderska Czerwona- później wchodzi w owocowanie (nawet 6-7 rok) dojrzewa nierównomiernie, zbiór 2-krotny, duże wymagania nawozowe.

Druga odmiana u nas występująca to Rondom. Ma bardzo dużo nasion, jest bardzo plenna, ma jaśniejsze owoce, grona bardzo długie, jej wadą jest choroba Rondoma prowadząca do bezpłodności, takie pędy trzeba usuwać. Sztobry należy brać z pędów dobrze owocujących.

Odmiany porzeczki białej:

Biała z Jűterborg, Primus, Blanka- odmiany amatorskie

Odmiany agrestu:

Biały triumf, Czerwony Triumf, Careless, Lady Delamere, Leveller, Greenfinch.

Porzeczkoagrest:

Jocheline, Josta

Agrest:

Kolor żółty, zielonawe, czerwonawe owoce, owłosione lub nie, najczęściej poszukiwane są owoce zielone, dla przemysłu powinny być owoce niedojrzałe, półdojrzałe, dojrzałe, nie powinny mieć czerwonych kropek na owocach.

U nas uprawiany jest Biały Triumf.

Agrest wymaga dobrych gleb i wilgotności. U nas agrest rośnie za słabo, także Biały Triumf.

Biały Triumf jest bardzo wrażliwy na mączniaka, wadą są kolce, lecz gdy pędy innych odmian są bez kolców wtedy są mniejsze owoce. Biały Triumf jest wrażliwy na oparzenia słoneczne, zwłaszcza gdy krzewy były ściółkowane czarną folią.

Bardzo duże nadzieje wiązano z odmianą Invicta, która była bardzo odporna na mączniaka, ale obecnie ta odporność została przełamana.

Reistenta- jedna z pierwszych odmian całkowicie odporna na mączniaka.

Choroby:

Na porzeczce czarnej; biała plamistość liści, szara pleśń, opadzina liści, amerykański mączniak agrestu.

Na porzeczce czerwonej: biała plamistość liści, opadzina liści (?)

Agrest: amerykański mączniak agrestu, w mniejszym stopniu opadzina liści

Szara pleśń:

Zaleca się dwa zabiegi od rozpoczęcia kwitnienia co 5-7dni

Fungicydy:

Sumilex 500 SC

Euparen 50 WP

Euparen Multi 50 WP/WG

Euparen zwalcza też opadzinę liści porzeczki i występowanie przędziorków

Ochrona

Choroba	Termin zabiegów	Preparat i dawka
Rdza wejmutkowo porzeczkowa	Połowa VI, kolejne 2-3 co 10- 14 dni	Bayleton 5 WP 1,35- 1,5 kg/ha Score 250 EC 0,2 l/ha Punek Bis 400 EC 112 ml/ha Dithane M-45 3-4,5 kg/ha
Opadzina liści porzeczki Biała plamistość liści porzeczki	Tuż przed kwitnieniem I co 10- 14 dni	Jak wyżej
Amerykański mączniak agrestu	2 tygodnie po kwitnieniu I co 10- 14 dni	Svimrod 25 EC 0,75- 2,25 l/ha Rubigan 12 EC 0,45 l/ha Score 250 EC 0,2 l/ha

Szkodniki:

Pędraki I drutowce- przed założeniem plantacji (od k. IV do k. VIII)

Krzywik porzeczkowiaczek- pękanie pąków (III)

Mszyca porzeczkowo- czyściecowa- przed kwitnieniem

Pryszczarek i porzeczkowiaczek liściowy i pędowy- przed kwitnieniem

Wielkopąkowiec porzeczkowy- pocz. Kwitnienia i pełnia

Przeziernik porzeczkowiec- po kwitnieniu, po pojawieniu się jaj i 2 tygodnie później

Odbudowa populacji przędziorków po oprysku wiosennym zależy od odmiany.

Star Klas- pierwsza odmiana odporna na przędziorki.

Najważniejsze zabiegi:

- przygotowanie pola

- termin sadzenia i rozstawy, technika sadzenia

- sadzonki- jakość materiału szkółkarskiego

- nawożenie, odchwaszczanie, nawadnianie

- cięcie krzewów

- ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami (znajomość ich)

- zbiór (dojrzałość, opakowania, wydajność zbioru)

- postępowanie z owocami po zbiorze

- transport do punktu skupu lub odbiorcy

Wykład 20 11.01.2005r

Maliny

Owoce są cennym surowcem exportowym,

Nasi odbiorcy to: Serbia, Macedonia, Chile

W Polsce głównie występuje Malling Seedling. Owoce wyrównane, odmiana plenna, w pierwszych latach wysokie plony do 8- 12 t/ha. W III- IV roku po posadzeniu plantacja daje najlepszy plon, najlepsza plenność do 10 roku po posadzeniu.

Lubelszczyzna słynie z produkcji malin, województwo obejmuje 50% produkcji malin w Polsce, powierzchnia uprawy malin w Polsce 12 tyś ha

Musimy dążyć do zmiany opinii, która jest podzielona, że Polska produkuje tani towar, niskiej jakości. Dlatego konieczne jest:

- rygorystyczne przestrzeganie obowiązujących norm jakości towaru

- sposobu pakowania

- terminów dostaw

- terminów karencji pestycydów używanych w ochronie

Eksport hamuje:

- brak bezpośrednich kontaktów pomiędzy polskimi producentami a zagranicznymi przetwórcami

- brak koordynacji i współpracy wśród producentów

- brak opakowań odpowiadających europejskim standardom

- niewielkie umiejętności marketingowe polskich przedsiębiorców (brak strategii w działaniu, brak penetracji rynku, brak promocji owoców pod kątem zdrowej żywności)

Nie wyjaśniono jeszcze wszystkich wątpliwości dotyczących składu malin; cukru zawierają 3- 8,5%, głównie glikoza, fruktoza; posiadają kwas jabłkowy i cytrynowy, troszkę kwasu salicylowego i mrówkowego. Malina jest to jeden z najmniej trwałych owoców, cieknie i łatwo fermentuje. Z soli mineralnych ma trochę Fe, sporo P i Cu, z witamin zawiera trochę witaminy A, B, B₂ , PP, C (nawet do 500mg%). Z owoców robi się pulpy lub soki, suszy, jako płynny owoc, nektary, dżemy itd.

Po przeprowadzeniu fermentacji syrop z malin traktowany jest jako środek poprawiający smak leków płynnych o odczynie kwaśnym. Owoce stosowane są jako domowy środek napotny, w chorobach gorączkowych i układu oddechowego, liście jako środek przeciwbiegunkowy, ściągający, przeciwzapalny. Istotne znaczenie mają substancje fenolowe; fenolokwasy, garbniki hydrolizujące , flawonoidy. Wychwytują one wolne rodniki, obniżają ciśnienie krwi, mają działanie zapobiegawcze przeciw powstawaniu chorób nowotworowych, cukrzycy, działają przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwgrzybicznie, uszczelniają ściany naczyń, szczególnie drobnych (np. w obrębie gałki ocznej). Maliny maja wysoką wartość pszczelarską, wydajność pyłkowa z 1 ha plantacji (4-5 letniej) 8,6- 10,4 kg, średnio 9,5 kg, wydajność miodowa 138,5- 152,8 kg. Jeden kwiat w ciągu życia dostarcza 29- 38 mg nektaru o przeciętnej zawartości cukru ok.40 %, a więc 8-15 mg cukru. Najchętniej oblatywane przez pszczoły kwiaty są odm. Norna, Canby, Malling Seedling, Malling Orion. Trzy razy słabiej- Veten, Malling Jewel, Malling Admiral.

Zakładanie plantacji.

Staranne przygotowanie gleby, nawozy fosforowo- potasowe przed założeniem plantacj, odchwaszczenie plantacji, gleby żyzne, piaszczysto- gliniaste, o uregulowanych stosunkach powietrzno- wodnych, nawadnianie plantacji, nie lubi zbyt lekkich i zbyt ciężkich gleb, nie lubi zalewania wodą, prowadzi to do osłabienia wzrostu, gleby o odczynie lekko kwaśnym, mogą być tereny o lekkich skosach, ew. płaskie, osłonięte od wiatru, aby pąki kwiatowe nie były wysuszone przez wiatr i nie uszkodzone przez mróz. Produktywność zależy od tego ile wytworzy się nam pędów bocznych i pączków na nich. Może być też tak, że pączki nie rozwijają się przez infekcje grzybowe. U maliny plon zależy od tego jak przezimowały pączki i od stanu zdrowotności.

Sadzenie. Maliny sadzi się w rzędzie, co 40- 50 cm. Są odmiany, które się bardzo silnie krzewią (co 50 cm) i mniej (co 40 cm). Odległość między rzędami zależy od maszyn, które tamtędy będą przejeżdżać, najkorzystniejsza odległość to 3 m. Głębokość 2-3 cm głębiej nią były posadzone w szkółce. Najlepiej brać sadzonki wykwalifikowane, sprawdzone. Sadzimy jesienią, dopuszczalny jest termin wiosenny, jesienny termin pozwala na częściową odbudowę systemu korzeniowego.

Malina rozmnaża się przez odrosty korzeniowe. Jeden pęd powinien mieć długość 20- 30 cm i grubość ok. 7 mm. Nie przycinamy w I roku, w drugim roku przycinamy przy samej ziemi, to powoduje wybicie silnego pędu w następnym roku, największe plony są w 3-4 roku. W pierwszym roku powinno postawić się rusztowanie, prowadzenie przy drutach zwiększa plon malin o 30 %. Gdy ich nie ma, pędy się łamią. U maliny od II roku mamy pędy owocujące i od wiosny wyrastają nowe pędy z pączków przybyszowych. Limitujemy liczbę pędów i szerokość tego szpalera. W połowie stycznia każdego roku młode pędy mają 15- 20 cm. My wybieramy 5 do 6-7 najsilniejszych młodych pędów i najbliżej położonych krzewu matecznego, czyli na 1 m bieżącym mamy 10- 14 pędów owocujących i tyle samo tych młodych wegetatywnych, jest tu duża konkurencja o wodę, nie ma tego u krzewów powtarzających owocowanie. Zasięg usuwania pędów należy wykonać 2- krotnie. Po zbiorze wycinamy stare pędy, a zaczynamy pędzić te młode pędy pozostawione w połowie V. Wyżej jak 90-150 nie powinno się prowadzić uprawy, powinno przycinać się na wysokości 150 cm. Każdy pęd trzeba przywiązywać do drutu, zależnie od długości pędu stosujemy różne długości drutów. Zaletą jest; wąska ściana krzewów, bardzo dobry oprysk, nie mamy zabezpieczenia dla młodych pędów, mogą one być niszczone, przywiązujemy je dopiero po przycięciu tych starszych, po zbiorze. Drugi sposób to jest zamiast przycinania, okręca się pędy wokół drutu. Nie można zbyt dużo nakładać na siebie pędów. Następnym sposobem jest spinanie taką specjalną metalową klamrą pędów z drutem. Można do takich spiętych pędów dodać następne. Inna metoda to prowadzenie przy poprzeczce na dwie strony. Rozkłada się te pędy owoconośne, nie ma zabezpieczenia dla młodych pędów. Poprzeczka ma długość 90- 100 cm. Te druty na jesieni są przekładane naokoło drutów w nacięcia i na wiosnę przekłada się druty, aby mogły rosnąć młode pędy. Odległość między słupkami wynosi 1m. Pierwszy drut jest na wysokość 80cm, następny na wysokość 1,6m. Rusztowanie na wysokości 0,86cm, drut na wysokości 1,8m.

Usuwanie pierwszych latorośli.

Przy pomocy herbicydów np. Dinoseb oil- który niszczy ten pierwszy ten pierwszy odrost. Dopiero z drugiego odrostu wybieramy pędy do prowadzenia. Pędy te są nieco młodsze, krótsze, mają mniejsze międzywęźla- większe owoce i wyższy plon. Usunięcie tych pędów pierwszego odrostu polepszyło zdrowotność mali, gdyż np. pryszczarek nie mógł tam składać jaj. Nie do wszystkich odmian malin ta zasada się odnosi. Sposób prowadzenia krzewu zależy od odmiany maliny.

Zabiegi agrotechniczne:

- wcześnie usuwać nadmiar pędów owoconośnych

- pędy po zowocowaniu wycinać tuż nad ziemią (pędy owocujące wycinać tuż nad ziemią, bezpośrednio po zbiorze)

- redukować dawki nawozów azotowych

- prowadzenie pędów przy drutach

- organizacja zbioru owoców

Występowanie kistnika malinowa powinno być monitorowane przy użyciu białych tablic lepowych, natomiast przeziernika malinowca- pułapek fermonowych. Przędziorki w malinach i jeżynach pod osłonami można chronić poprzez introdukcję z hodowli laboratoryjnych (Phytoselulus permilis) lub innych dobroczynkowatych.

50kg azotu w czystym składniku w następnych latach nie powinna przekraczać 75kg N i powinna być dzielona na 2 części- przed pękaniem pąków i po kwitnieniu. Zbyt wysokie dawki zwiększają wzrost wegetatywny i ilość pędów, które my usuwamy i większą podatność na choroby.

Niezbędne zabiegi na plantacji maliny:

I rok prowadzenia plantacji;

- odchwaszczenie

- nawożenie azotem w dawce 50kg N/ha w końcu maja lub na początku czerwca

- postawienie rusztowania i naciągnięcie drutów

- przywiązanie pędów do drutów (wrzesień)

II rok i kolejne lata trwania plantacji

- wiosną: przycięcie pędów ok. 5cm nad górnym drutem (ewentualnie przycięcie nad żywym oczkiem- usunięcie części wierzchołkowej pędu, na której nie rozwijają się pączki )

- wycinanie pędów martwych po zimie

- nawożenie azotem (75-80kg N/ha) w połowie maja

- usunięcie nadmiaru młodych latorośli

- odchwaszczenie w ciągu całego okresu wegetacyjnego

- zbiór owoców (lipiec)

Po zakończeniu zbiorów owoców

- wycinanie pędów, które owocowały i przywiązanie do drutów pędów tegorocznych (wybranych w maju)

W II połowie IX przycięcie zbyt długich pędów na 20cm nad najwyższym drutem

Ochrona przed chorobami i szkodnikami;

1. W połowie V, gdy młode pędy osiągają wysokość 20-30cm (Euparen, Sumilex,Rovral)

2. Początek kwitnienia

3. Pełnia kwitnienia

4. Koniec kwitnienia

5 i 6. Po zbiorze owoców wycięcie „starszych” i przywiązanie „młodych” pędów.

Wycina się też pędy tegoroczne z objawami żerowania pryszczarka, galasówka

(ewentualnie po zbiorze; pryszczarek i przeziernik malinowiec, mszyce, przędziorki)

Szkodniki

Krzywik malinowiec- pękanie pąków

Kistnik malinowiec i kwieciak malinowiec- tuż przed kwitnieniem

Pryszczarek namalinek łodygowy- gdy młode pędy osiągają wysokość 20-30cm.

Wykład 21 18.01.2005r.

Borówka amerykańska- główni producenci: Stany Zjednoczone, Japonia, Polska

Bardzo duże znaczenie mają zawarte w skórce antocyjany

Strip- Norwegia, Clarin- Polska; preparaty, które polepszają wzrok

Bardzo opłacalna roślina w hodowli

Owoce borówki amerykańskiej:

83,4% H₂O, 0,6% białka, 0,6% tłuszczów, 15,1% węglowodanów itd.

Borówka stosowana jest tylko jako deserowa, nie stosuje się jako owoc na przemysł.

Powinny być duże, z bardzo dużą warstwą woskową

Ok. 12zł/kg w Polsce, w Warszawie nawet 2x wyższa

Hiszpania, Portugalia- uprawa na zbiór przyśpieszony, I zbiór w I dekadzie V

W Niemczech VII-IX, borówka sprowadza jest z USA, Niemiec, Norwegii, od połowy XII do II z Australii, Nowej Zelandii, Chile

Przypuszcza się, że ceny borówki będą rosły, głównym dostawcą będzie Chile.

Prawdopodobnie w przyszłości borówka będzie dodawana do Coca coli

Rząd: Bicornes

Rodzina: Ericaceae- wrzosowate

Rodzaj: Vaccinium- borówka

Borówka brusznica- Vaccinium vitis- idea

B. czernica- Vaccinium myrtillus

B. błotna- Vaccinium uliginosum

Vaccinium australe

Vaccinium corymbosum

Vaccinium angustifolium

Podrodzaj: Oxycoccus- żurawina

Borówka- Roślina długowieczna, może dobrze plonować nawet przez 20 lat. Uważa się, że najpierw powinno się pooglądać dobrze przeprowadzoną plantację oraz komu będziemy sprzedawać borówkę.

Co decyduje o powodzeniu uprawy:

- wiedza na temat wymagań i pielęgnacji rośliny

- zachęcić przyszłych producentów, aby obejrzeli plantację w czasie owocowania, porozmawiać z producentami i specjalistami

- zastanowić się kto będzie odbierał owoce (kontraktacja , giełdy, osoby indywidualne, przemysł, supermarkety)

Gleby muszą być kwaśne, lekkie, dobrze nagrzewające się, nie mogą na nich powstawać zastoiska wodne.

Borówka wysoka

- pH; 3,5- 4,5-gleba kwaśna, woda też powinna być kwaśna

- zdrowy materiał nasadzeniowy (najlepiej zakładać z 2- letniego materiału, gdyż ma lepszy system korzeniowy), zdrowotność dotyczy wirusów, organizmów wirusopodobnych i niektórych patogenów grzybowych

- choroby zgorzelowe- powodowane przez dwa grzyby: Godronia cassandrae i Diaparthe.

Obydwa patogeny są szczególnie groźne dla młodych nasadzeń

Najsilniejsze infekcje przypadają na okres od pękania pąków do końca kwitnienia.

Porażone pędy zamierają już po kilku tygodniach (rozległe nekrotyczne plamy barwy brązowej). Czynnikiem przyśpieszającym choroby są zranienia

pH gleby powyżej 4,0 (w KCl) ogranicza wzrost i plonowanie krzewów borówki wysokiej

Optymalne pH gleby:

W KCl- 3,2- 3,8

W H₂O- 4,2- 4,5

Nawożenie borówki wysokiej na glebie słabo próchnicznej zwiększa owocowanie

Borówka jest wrażliwa na małą zawartość fosforu i potasu w glebie

Niedobór tych składników ograniczał plony (dawki powinny wynosić 15- 25 kg P/80 kg/ ha )

Przed założeniem plantacji do gleby dodajemy siarkę, aby zakwasić glebę

Do nawadniania borówki wysokiej można zastosować nawadnianie kroplowe lub minizraszacze

Stosowanie twardej wody o dużej zawartości Ca²⁺, Mg²⁺, HCO^3- powoduje podniesienie pH w zwilżonej strefie gleby

Zawartość w wodzie jonów Fe²⁺ (>1 mg/l ) jest powodem zapychania się kroplowników

Woda o zawartości Ca ponad 100 mg/ l i Mg ponad 40 mg/l bez uzdatniania nie nadaje się do podlewania

Rozstawa: 80- 120cm w rzędzie i 2-3,5m w międzyrzędzie, zależnie od tego jaki sprzęt mechaniczny tamtędy będzie jeździł

należy dodawać warstwę ściółki, rośliny przycina się na 2-3 oczka, usuwamy wszystkie cienkie pędy, niepotrzebnie zagęszczające krzewy, pierwsze plony już w II roku (III- IV)- są to małe plony, najwyższe są po V roku.

Zbiór z jednego krzewu 3-6kg, w pełni owocowania do 10t/ha

Sadzi się na głębokość 2-3 cm poniżej jak były w szkłce

- Pąki w fazie nabrzmiewania wytrzymują spadki temp do -6 ^oC

- z rozluźnionymi poszczególnymi kwiatkami w baldachogronie do -4 ^oC

- kwiaty rozwijające się (wyraźnie widoczne płatki korony) do -2 ^oC

- w pełni otwarte silnie uszkodzone przy temp 0 ^oC

Zasady cięcia :

- po posadzeniu przycinamy tylko krzewy ze słabym systemem korzeniowym, przycinamy nad 2-3 pączkiem i usuwamy wszystkie słabe pędy

- poleca się usunięcie pąków kwiatowych z głównych pędów od góry, tak aby zachować oś pionową

- dobrze utrzymane krzewy posadzone jako 2- letnie, w pełnię owocowania wchodzą w 6-7 roku trwania plantacji

- krzew owocujący powinien mieć budowę luźną. Przeciętna liczba pędów głównych 6-8. W pierwszej kolejności wycina się pędy najstarsze

- w 5 roku życia pędu spada jego plenność, dlatego starsze pędy (o średnicy 4 cm) należy usuwać. Co roku usunąć ok. 20% starszych pędów

W Polsce najbardziej polecane odmiany wczesne; Duke i Earliblue, Spartan (odmiana trudna w uprawie, dojrzewa niezbyt równomiernie), Bluecrop (jest najbardziej rozpowszechniona), Bluegold, Aurora- jest najpóźniejszą odmianą.

Odmiany borówki wysokiej:

Chanticleer, Duke, Collins, Toro, Handler, Draper, Brigitta Blue, Rubel, Liberty, Aurora

1 osoba powinna zebrać przy ręczny zbiorze 40kg borówki

Zalety i wady przedwczesnego zbioru owoców

Zalety:

- owoce jędrne i dużej trwałości

- łatwiejsza ochrona przed ptakami i złodziejami

- mniejsza obawa spękania owoców podczas długotrwałych deszczów

- czasami dla odmian wczesnych wyższa cena rynkowa

Wady:

- mniejsza masa owoców

- niska zawartość cukrów, a zatem niska jakość i słaby aromat

- utrudniony i mało wydajny zbiór z dużą ilością szypułek i obtarć w miejscu szypułki

- większa krotność zbiorów

- owoce łatwo wysychające podczas przechowywania

- niska jakość handlowa ze względu na małe owoce, otarcia nalotu woskowego, uszkodzenia skórki i mierny smak

Zalety i wady opóźnionego zbioru owoców

Zalety:

- wyższa nawet o 30% masa owoców

- wysoka zawartość cukrów, bardzo dobry smak

- wyrównany i atrakcyjny kolor z nalotem

- łatwy i wydajny zbiór

- wysoka jakość konsumpcyjna i handlowa (kolor, nalot, wielkość)

Wady:

- niska trwałość (miękkie, mało kwasów)

- większa możliwość porażenia przez grzyby szczególnie podczas wilgotnej pogody (Botrytis, Alternaria)

- możliwość poparzeń słonecznych lub uszkodzeń przez wiatr i deszcz

- owoce miękkie, wrażliwe na sortowanie

- większe zagrożenie plonu przez ptaki, osy, złodziei

- osłabienie wzrostu i słabsze zakładanie pędów kwiatowych na rok następny szczególnie u odmian późnych

Kwitnienie trwa ok. 2-3 tygodnie, kwiatostanem jest baldachogrono, kwiatków w baldachogronie jest 7-12, przeważnie jest rośliną samopylną, ewentualnie obcopylna zapylana przez pszczoły i trzmiele. Powinien być wysoki poziom wody gruntowej, ale plantacja nie może być zalewana. Często występuje niedobór Mg, długość sadzonki12- 15cm, grubość ołówka- sadzonki zdrewniałe, Na przełomie VI/VII zostawia się 3 liście wierzchołkowe na sadzonce zielnej. Sadzonki opryskuje się w każdym tygodniu preparatami grzybobójczymi, podłoża się nie ogrzewa, zaś w przypadku sadzonek zdrewniałych podłoże podgrzewa się.

Borówka brusznica (owoce czerwone) odm:

Karalne, Aron, Erntedark, Erhtekrone, Erntesegen, Masovia

Żurawina wielkoowocowa (Vaccium macrocarpon) odm:

Stankavich (Stankiewicz), Piligrim, Howes

Żurawina ma pędy wegetatywne i pionowe (owocujące)

25

---