3033

1.Laktacja i metody służące do jej oceny. Laktacja-okres ciągłego wydzielania mleka rozpoczynający się z chwilą wycielenia krowy, a kończący się momentem zasuszenia; W zależności od dł. trwania l. wyróżnia się: +305-dniowe (obejmujące użytkowość mleczną za 305 dni l.); +pełne (dotyczą użytkowości mlecznej pełnej obejmującej okres od wycielenia do zasuszenia); +roczne (obejmujące użytkowość mleczną za rok kalendarzowy w którym nastąpiło wycielenie); +nienormalna-krótsza niż 280 dni

L. oceniamy na podstawie: dł. trwania; wyd. i składu mleka; przebiegu produkcji mleka;

Przebieg produkcji mleka w l. można przedstawić: +graficznie (za pomocą wykresu liniowego tzw. krzywej l.); W Polsce przebieg produkcji mleka przedstawić można za pomocą następujących typów krzywych: typowa krzywa laktacyjna, typ wyrównany, szybko obniżająca się, dwuwierzchołkowa; +za pomocą indeksów;

Indeks stałości laktacji (Turnera)-IST=(M2/M1)x100%, M2-wyd. mleka w określonym miesiącu l.; M1-wyd. mleka w poprzedzającym okresie l.; Ocena: >92%-l.b.wyrównana; 90-92%-l.przeciętnie wyrównana; <90%-l.gwałtownie obniżająca się;

Indeks Johannsena (równomierności l.)- IJ = M₂/M₁*100% lub IJ = M₃/M₂( M₁ - wydajność mleka w pierwszych 100 dniach laktacji, M₂ - wydajność mleka w drugich 100 dniach laktacji, M₃ - wydajność mleka w trzecich 100 dniach laktacji)

Indeks miesięcznej mleczności-IMM=(Mn/Mc)x100%; Mn-wyd. mleka w określonym miesiącu l.; Mc-wyd. mleka w całym okresie l.;

Indeks Suadersa-IS-stos. max. dziennej wyd. mleka za 305 dniową l.; 1/200-b.db.wyrównana l.; 1/190-wyrównana; 1/180-1/190-przeciętnie wyrównana; <1/180-mało wyrównana; <1/170-gwałtowny spadek mleczności;

2.Rasa Polska Czerwona. Historia: jedyna rodzima rasa krajowa bydła; wywodzi się od bydła brachcerycznego; Umaszczenie: czerwone od jasnego do ciemnego; Występ.: woj. nowosądeckie, region rzeszowski i krakowski; obecnie jej populacja liczy ok. 30 tys. sztuk; Kaliber: m.c krów-500kg; wys. w kłębie-126cm; Cechy char.: db przystosowanie do war. środ.; wytrzymałość; długowieczność; odporność na choroby; db wykorzystanie pasz objętościowych; db płodność; Wyd. mleczna-Polska: 4028kg (305dni); 4,28%T; 3,34%;

3.Wydajność rzeźna-obliczana w celu ustalenia % udziału tuszy w stosunku do masy przedubojowej zwierzęcia;

Wyd.rz.brutto=(m.tuszyx100%)/m.zwierzęcia przed ubojem; cielęta-58-65%, młode bydło opasowe-52-60%, krowy-45-55%; hereford, aberdeen-angus-60-65%; Na wyd. wyliczaną z tego wzoru ma duży wpływa nakarmienie zwierzęcia;

Wyd.rz.netto=(m.tuszyx100%)/(m.zwierzęcia przed ubojem-m.treści pokarm.); Wyd. wyliczana z tego wzoru dokładniej odzwierciedla wartość rzeźną i pozwala na obiektywne porównywanie zwierząt lub ich grup między sobą; Wynosi najczęściej 60-65%; Oprócz tych 2 rodzajów wyd. rzeźnej stosowane są określenia: wyd. rzeźna ciepła i zimna;

Czynniki wpływające na wyd.rzeźną: wiek, płeć, rasa, sposób żywienia, typ użytkowy

4.Metody kojarzenia bydła: (kojarzenie-dobór do rozrodu zwierząt w obrębie jednej rasy); +losowe; +nielosowe; +krewniacze(kojarzenie towaeowwe, hodowla na linie); +niekrewniacze (wolne-kojarzenie szczytowe; krzyżowe- uszlachetniajace, rasotwórcze, wypierające, przemienne, miedzygatunkowe);

5.Kryteria selekcyjne bydła: +od kierunku i nasilenia cechy (stabilizująca, kierunkowa); +liczby osobników podlegających selekcji (masowa-cała populacja zwierzat, indywidualna, rodzinowa-przedmiotem selekcji jest rodzina po danym buhaju czy krowie); +liczby cech uwzględnionych w selekcji (następcza, na kilka cech jednocześnie, wg łącznej wartości cech tzw. indeksu selekcyjnego);

6.Inseminacja-(sztuczne unasienianie) zapładnianie zw. przez wprowadzenie uprzednio pobranego nasienia samca do dróg rodnych samicy za pomoca pipety; W Polsce % krów objętych unasienianiem wynosi 59,1% (2004);

Zalety sztucznego zapładniania krów: +możliwość wykorzystania najlepszych reproduktorów; +wyeliminowanie tzw. chorób krycia, które w przeszłości powodowały duże straty ekonomiczne; +umożliwienie dzięki konserwacji nasienia w ciekłym azocie, testowania buhajów i w konsekwencji używania jedynie w rozrodzie osobników dodatnio ocenianych; +wydatne zmniejszenie liczby reproduktorów, co pozwala na zaoszczędzenie paszy i stanowisk; +możliwość stosowania doboru indywidualnego par rodzicielskich dla całych stad; +nieograniczony czas konserwacji nasienia, daje możliwość tworzenia banków genowych, czyli zachowania puli genów potrzebnej do różnego rodzaju pracy hodowlanej; +wieksza liczba zapładnianych krów dzieki odpowiedniemu rozcieńczeniu i konserwacji nasienia (w Polsce około 200 krów z jednego buhaja).

Ograniczenia inseminacji: + wykrywanie rui (najpoważniejszy czynnik) + absolutnie fachowa technika zabiegu (brak doświadczenia, zły czas zapładniania, złe warunki higieniczne)

7.Postęp hodowlany-poprawa użytkowości stada potomnego w porównaniu ze stadem rodzicielskim, która jest wynikiem przeprowadzonej selekcji stada. Jest to iloczyn RS i H2. ΔG=Rsxh2; RS-róznica selekcyjna-jest miara intensywności selekcji; to róznica miedzy srednia stada z którego dokonujemy wyboru a srednia osobników wydranych na remont w zakresie selekcjonowanych cech; h2-wspołczynnik odziedziczalności = zmienność genetyczna przez fenotypowa

8.Kryteria oceny jakości higienicznej mleka w kraju.

	Extra	I	II
Zaw. T. nie mniej niż	3,2	3,2	3,0
Zaw. B. nie mniej niż	3,0	2,8	2,8
Gęstość (g/cm3)	Nie mniej niż 1,028
	Do 400	Do 500	Do 1000
Liczba bakterii w 1 ml (tys.)	Do 100	Do 400	Do 1000
Wynik próby Whiteside'a	Ujemny	Ujemny	Wątpliwy
Obecność antyb. i subst hamujacych	Niedopuszczalna
Zafałszowanie-rozwodnienie	Niedopuszczalne, punkt zamarzania nie wyższy niż -5,512C
Obecnośc aflatoksyny	Niedopuszczlana

+wygląd-płyn jednolitego białego koloru z odcieniem kremowym, bez zanieczyszczeń mechanicznych widocznych nieuzbrojonym okiem; +zapach-świeży, naturalny, bez obcych zapachów; +smak-przyjemny słodkawy, char. dla mleka, świeży i naturalny, bez obcych posmaków; +konsystencja-płynna, jednolita, bez widocznych strątów B; +barwa-jednolicie biała o kremowym lub lekko niebieskawym odcieniu, bez żadnych innych odcieni lub barwnych smug;

9.Główne różnice pokrojowe pomiędzy rasami mlecznymi a mięsnymi u bydła.

Rasy mleczne: klinowaty kształt; płaska za łopatkami i rozszerzająca się ku tyłowi klatka piersiowa; skośnie s stos. do kręgosłupa ustawione żebra (kąt ustawienia żeber w stos. do kręgosłupa >126 stopni); skóra cienka i elastyczna; słabe umięśnienie szczególnie zadu; znakomicie zbudowane wymię; intensywna przemiana materii i żywy temperament; db rozwinięte wymię;

Rasy mięsne: prostokątny kształt tułowia; mocna głęboka klatka piersiowa; żebra ustawione w stos. do kręgosłupa pod kątem prostym (kąt ustawienia żeber w stos. do kręgosłupa kształtuje się <125stopni; skóra gruba, gąbczasta; znakomite umięśnienie szczególnie lędźwi i zadu; wymię słabo rozwinięte; obniżona przemiana materii i spokojny temperament;

10.Przeciętny wiek I wycielenia krów w kraju i przeciętna dł. okresu międzywyc. Pierwsze ocielenie 25-26 mies, okres między- ciążowy 80-100 dni okres międzywycieleniowy 365-375 dni 11.Sposób wyznaczania ceny 1l mleka surowego: +cena podst. za skład chem(jednostka tł zł/1%-0,048; jednostka białka-0,085).; +dopł. za jakość mleka(klasa Extra-0,28, klasa I-0,17, klasa II-0,11); +dop. Preferencyjne (0,08zł/l ); +dop. za ilość dostarczonego mleka surowego (np. 900l-0,01zł, 901-1500-0,02zł, 1501-3000-0,03zł, 3000-4500-0,04zł, 4501-7500-0,05zł, pow 7500-0,06zł); +dop. za ocenę użytkowości; +dop. za certyfikat nadzoru weterynaryjnego; +dop. za członkowstwo w spółdzielni;

Przykład ustalania ceny za mleko surowe w Polsce: gospodarstwo w ciągu miesiąca dostarczyło 1000 l mleka schłodoznego do temp. 4C o zaw. 4,22%T i 3,25%B w klasie extra. Cena za 1l mleka wyniesie: +j.T=1000x4,22x0,045zł/l=189,9; +j.B=1000x3,25x0,085zł/l=276,25; +dopłata za klasę Extra=1000x0,28zl/l=280; +dopłata za schłodzenie=1000x0,08zł/l=80; +dopłata za ilość mleka=1000x0,02zł/l=20 Suma zł ok. 850zł czyli 1l=850zł/1000=0,85zł/l

12.Metody oceny wartości użytkowej bydła: +Metoda A (klasyczna)-w której próbnych udojów i prowadzenie dokumentacji hod. dokonuje prowadzący ocenę i jest on obecny przy wszystkich czynnościach; Próbne udoje (a1-co 7dni, a2-co 14dni, a3-co 21dni, a4-co 28dni) oraz zapisy w obowiązującej dokumentacji hod. wykonywane są przez pracownika KCHZ, z wyjątkiem wykazu zdarzeń; +metoda B (pośrednia)-próbny udój wykonują na zmianę, w jednym miesiącu zootechnik, w drugim właściciel stada, dokumentacje hod. prowadzi rolnik pod nadzorem zootechnika oceny; próbne udoje co 30 dni; +metoda C (uproszczona)-w której próbny udój i dokumentacje hod. prowadzi właściciel stada, ewentualnie osoba przez niego zatrudniona; próbny udój co 30 dni; próby mleka do analizy pobiera co drugi próbny udój; z wyników może korzystać sam hodowca, nie są one honorowane przez instytucje hodowlane;

W Polsce stosowane są metody: A4, A8, AT4;

13.Rasa Jersey Historia: wywodzi sie z wyspy na kanale La Manche; istnieje od 500 lat; Cechy pokrojowe: kaliber i m.c. są małe; krowy-350-500kg, wys. w kłebie-120cm; buhaje-600kg; wys. w kłębie-144cm; Umaszczenie; jednomaściste barwy sarniej, często rozjaśnione od jasnobułanej do szaroburej; Cechy char.: wysoka zaw. s.m., szczególnie B i T (>6%); wczesne dojrzewanie; długowieczność; łatwość ocieleń; wydajność mleka-5070kg (305dni); 5,41%T; 3,92%B

14.Rodzaje krzywych l.aktacyjnych u bydła; +Płaska-korzystniejsza o niższym szczycie lecz dłużej utrzymującym się na wysokim poziomie laktacji; +dwuwierzchołkowa-korzystna o mniejszczym szczycie lecz o wyrównanym poziomie laktacji; + stroma-niezbyt korzystna, wysoki szczyt i szybkim spadku laktacji

15.Wpływ czynników genet.etycznych na użytkowość mleczną bydła: rasa, typ użytkowy;

Wpływ czynników genet. określa się za pomocą wspł. odziedziczalności-h2. Wspł odziedziczalności to stos. zmienności powodowanej czynnikami genet. do ogólnej zmienności fenot., czyli sumy zmienności genet. i fenot.;

Użytkowość mleczna krów: wyd. mleka-h2-0,2-0,3; zaw. T i B-h2-0,4-0,6;

Wzrost wyd. mleka pociąga za sobą spadek zaw. skł. w mleku (B, T);

16.Rasa Charolaise. Historia: wytworzona we Francji w prowincji Nierre i Charolaise; Umaszczenie: jednolite biało-kremowe, jasna śluzawica i rogi; Kaliber: m.c. 750-900kg (krowy), 1100-1300kg (buhaje); wys. w kłębie-140cm (krowy), 145cm (buhaje); Cechy char.: bydło dużego kalibru, fługi tułów; bardzo wysoka wyd. rzeźna (65-70%); bydło późno dojrzewające (36 miesięcy-wiek I wycielenia); trudne porody; W Polsce utrzymywana jest od ponad 40 lat;

17.Czynniki wpływające na przebieg wzrostu i rozwoju u bydła: 1.środowiskowe: +żywienie-wpływ na szybkośc w zrostu w pierwszych 6miesiacach zycia; +zarządzanie-prawidłowość postępowania hodowcy w okresie pierwszych 15m. życia, zapewniającą optymalne war. do wzrostu i rozwoju; dotyczy głównie: prawidłowego i racjonalnego żywienia, prawidłowego leczenia w przypadku chorób, redukcji różnego rodzaju stresów i możliwości zakażeń bakteryjnych, rozwoju systemu odpornościowego; +sposoby wychowu-wywiera znaczny wpływ na rozwój fizyczny cieląt; powinien zapewnić właściwe war. środ. (mikroklimatyczne i zoohigieniczne) dla rosnących cieląt, jałowizny; odpowiednia pow. na 1 zwierzę, dł. żłobu, optymalna wilg., wymiana powietrza, oświetlenie; +zdrowie zwierząt; w okresie odchowu cielęta narażone są przede wszystkim na 2 rodzaje schorzeń: układu pokarm. (biegunki), układu oddech. (przeziębienia, zapalenia płuc); 2.genetyczne-płeć, typ urzytkowy;

18.Selekcja wskaźnikowa-wg indeksów selekcyjnych. Selekcja ta oparta jest na sumie wartości ocen jakościowych (użytkowych) lub zarówno cech użytkowych i hod. Zwierzęta o najniższej ocenie sumarycznej są usuwane ze stada. Efekty tej metody są dość powolne; . Jest to metoda skuteczna, ponieważ, pozwala na wyrównywanie braków poprzez wyjątkowa doskonałość 1 właściwości w stosunku do innych. Bierze pod uwagę wspł. korelacji, odziedziczalności i współczynniki decydujące o ekonomiczności;

19.Rasy mleczne bydła.

Jersey-mały kaliber i masa ciała (krowy350-500kg, buhaje 600kg), wys w kłębie-krowy120cm, buhaje140cm; Wydajność zalaktacje 305 dniowa4700kg, ok. 5,7%tł i ok 4%białka; duza zaw suchej masy-białka i tł, wczesność dojrzewania, długowieczność, łatwość ocielrn

Holsztyńsko-fryzyjska

Ayrshire-wywodzi się z płd. hrabstw Ayr w Szkocji; wytworzona poprzez krzyżowanie z rasami holenderskimi i rasą Shorthorn, z pewnym udziałem rasy Jersey; Cechy pokrojowe: kaliber i m.c. większe aniżeli u Jerseyów; krowy m.c.-400-450kg; wys. w kłębie-125-128cm; Umaszczenie: czerwone lub brunatno-białe, z dużą przewagą białego; charakterystyczna wydłużona głowa z lirowato ustawionymi rogami; Cechy char.: db przystosowanie do surowych war. klimat. (szczeg. zimna); słaba tolerancja na wysokie temp.; wyst. w Skandynawii, USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia; Wyd. mleczna: 4100kg (305dni); 3,9-4,0%T; 3,3%B;

Shorthorn mleczny (angielska rasa mleczna);

Montbeliard (rasa francuska)

Guernsey- wywodzi się z wyspy na kanale La Manche o tej samej nazwie; Cechy pokrojowe: kaliber i m.c. male, podobne do Jerseyów, jednak silniej zbudowana i lepiej umięśniona; krowy m.c.-500kg, wys. w kłębie-125cm; Umaszczenie: jasnożółte z białymi wyraźnie odgraniczonymi plamami;

Cechy char.: piękny jasnożółty kolor, od którego pochodzi popularna jej nazwa „złota krowa Anglii”; rozpowszechniona w kraju Wspólnoty Brytyjskiej;

20.Typowy przebieg życia i produkcyjności krowy w kraju: +0m.-narodziny cielęcia; +15m.-I krycie; +24m.-I wycielenie, początek I l.; +27m.-II krycie; +34m.-zasuszenie przed II wycieleniem; +36m.-II wycielenie, początek II l.;

Laktacja powtarza się 5-7razy;

okres laktacji-305dni; okres międzyciążowy-70-90dni; okres ciąży-280-283dni; okres międzywc.-350-273dni; okres zasuszenia 6-8tyg.

21.Metody krycia naturalnego.

+z ręki-pod pełnym nadzorem i kontrolą człowieka; buhaj oddzielony jest od stada i doprowadzany do krowy w czasie rui lub odwrotnie; 1 buhaj może zapłodnić 80-120 krów); +wolne-duża liczba buhajów przebywa stale w wielkim stadzie krów; 1 buhaj przypada na ok. 30 samic; +haremowe-polega na wydzieleniu grupy ok. 30 samic lub jałowic, wraz z którymi stale przebywa buhaj, pokrywając samice będące w okresie rui;

22.Główny cel prowadzenia pracy hodowlanej . nad bydłem: Przekształcenie struktury genet. stada w kierunku zgodnym z wymaganiami człowieka. Wymagania te koncentrują się na doskonaleniu zwierząt pod względem wyd. i kierunku użytkowania;

W przypadku bydła są to: wyd. mleka, skład chem. mleka, elementy budowy zewn., ilość i jakość mięsa wołowego;

W pracy hod. nad bydłem wyróżnić można następujące jej elementy: ocenę, selekcję, dobór par do rozpłodu;

Pracę hod. nad bydłem prowadzi się na dwóch poziomach: +w stadzie (poprzez wybór jałówek i krów); +w populacji lub rasie (poprze ocene i selekcję buhajów);

24.Metody rozmnażania u bydła: +inseminacja-(sztuczne unasienianie) zapładnianie zwierząt przez wprowadzenie uprzednio pobranego nasienia samca do dróg rodnych samicy; +z ręki-pod pełnym nadzorem i kontrolą człowieka; buhaj oddzielony jest od stada i doprowadzany do krowy w czasie rui lub odwrotnie; 1 buhaj może zapłodnić 80-120 krów); +wolne-duża liczba buhajów przebywa stale w wielkim stadzie krów; 1 buhaj przypada na ok. 30 samic; +haremowe-polega na wydzieleniu grupy ok. 30 samic lub jałowic, wraz z którymi stale przebywa buhaj, pokrywając samice będące w okresie rui;

25.Hodowla bydła mięsnego w kraju. W Polsce produkuje się rocznie 32000tys.t. mięsa wołowego; spożycie mięsa wołowego w Polsce-8,4kg/osoba;

Program hodowli bydła mięsnego: Założenia: +osiągnięcie w ciągu 10 lat pogłowia bydła mięsnego na poziomie 1 mln sztuk; +osiągniecie pogłowia czystych ras mięsnych na poziomie 10 tys. sztuk; +produkcja mięsa wołowego w oparciu o krzyżowanie towarowe buhajów ras mięsnych z krowami ras użytkowanych w kraju w celu produkcji mieszańców mięsnych; +wykorzystanie ras: Charoliase, Piemontese, Blonde d'Aquitanie, Hereford, Aberdeen-angus, Simentaler; +zalecany sposób odchowu-półintensywny system opasu (m.c. 450-500kg w wieku 1,5 roku); +wprowadzenie systemu oceny tusz wg zasad przyjętych w UE, tj. 6 klas umięśnienia, 5 klas otłuszczenia (EUROP);

Wyniki programu; +w 2004r. w Polsce było 12,4tys. krów i jałowic wpisanych do ksiąg, w tym znajdowało się 5,4tys. krów i jałowic ras mięsnych; +najliczniej w kraju reprezentowane rasy Hereford i Limousine; +wzrostowi liczby ras mięsnych nie towarzyszyło powiększenie produkcji żywca na drodze produkcji mieszańców towarowych; +ilość unasienień buhajami ras mięsnych wynosiła w 2004 roku 452tys. gros urodzonych cieląt jest eksportowanych w stanie żywym;

26.Grupy wiekowe u bydła: 1.Cielęta (do wieku 6m. życia): +cielęta młodsze do 4m. życia, +cielęta starsze 4-6m. życia; 2.Młodzież (6-12m. życia); 3.Jałówki (od 12m. życia do 7m. ciąży); 4.Krowy mleczne (od I ocielenia); 5.Buhaje (w okresie eksploatacji rozpłodowej); 6.Opasy

27.Kryteria selekcyjne stosowane w hodowli bydła. Pytanie 5.

28.Etapy pracy hodowlanej nad bydłem: +wybór ojców buhajów; +wybór matek buhajów; +kojarzenia indywidualne (ojciecxmatka buhaja); +odchów młodych buhajów, i ich ocena osobnicza (m.c., budowa); +unasienianie testowe ok. 800 krów: w celu otrzymania ok. 100 córek. Od buhaja po ukończeniu 14-15m. pobiera się nasienie i używa w wybranych stadach; +ocena wartości hod. na podstawie wyd. córek;

29.Najważniejsze rasy bydła hodowane w Polsce. Pytanie 34.

30.Metody określania wieku u bydła: +na podst. uzębienia: narodziny cielęcia-4 siekacze (cęgi i średniaki) lub z 6 siekaczami bez okrajek; między 2tyg. a 1 m.-wyżyna się ostatnia para siekaczy; 1m.-zwierzę posiada cały zestaw siekaczy mlecznych; 6-8m.-wyrównany i przylegający do siebie rząd zębów; 1rok-pod wpływem rozrastającej się szczeki zęby rozluźniają się; 2lata-siekacze mleczne zastępowane są zębami stałymi. Cęgi stałe do połowy wyrośnięte; pow.2lat-cęgi stałe całkowicie wyrośnięte; wymiana średniaków wewn.; 2,5roku-średniaki wewn. całkowicie wyrośnięte, wyżynają się stałe średniaki zewn.; 3lata-wyrośnięte średniaki zewn. stałe; wymiana okrajków mlecznych na stałe; 4lata-wyrośnięte okrajki stałe, zwierzę w tym wieku powinno posiadać pełne uzębienie stałe; 6lat-starta powierzchnia koron na cęgach; 7lat-starta powierzchnia koron na średniakach wewn.; 8lat-starta powierzchnia koron na średniakach zewn.; 9lat-starta powierzchnia koron na wszystkich siekaczach; 10-12lat-siekacze starte do połowy wys.; 14lat-zęby sieczne pozostają jedynie w postaci czarnych pieńków; +na podst. wyglądu rogów: pierścień na rogu powstaje w ostatnim miesiącu ciąży, każdy pierścień to rok życia-kolejne wycielenie; 3 pierścienie to ok. 4,5roku życia; +na podst. wyglądu zewn.: wraz z wiekiem skóra wiotczeje, lepiej rozwinięty system mleczny (obwisły), wyraźnie rozwinięte rogi, wyraźnie widoczne duże doły głodowe, przebarwienia sierści;+określenie wieku z dokhodowlanej

31.Metody określania wartości hod. u bydła. Wartość hod.-średnia i oczekiwana wyd. potomstwa kojarzonych ze sobą rodziców. Oblicza sie ją wg wzoru: Gx=A+h2(Px-A); Gx-szacowana wartość zwierzęcia ze względu na cechę x, A-średni wyd. stada, w którym użytkowane jest oceniane zwierzę, Px-rzeczywista wyd. (wartość użytkowa) ocenianego zwierzęcia;

Główne metody oceny wartości hodowlanej buhajów: +metoda matka-córka-porównanie wyd córek i ich matek, wartość hodowlana oblicza się J=2c(sred wyd córek) x M(sred wyd matek); +m.równoczesnego porównania (CC)-porówanie wydajności córek buhajów z ich rówieśniczkami z tych samych warunków środowiskowych(JB=2 x b x D + A * 100 / A); +m.stacjonarna-wart hod buhaja okresla się na podst sred wydajności jego córek za 305 dniowa laktacje w porównaniu do wyd wszystkich córek ocenianych buhajów w stadzie (zalety:wyniki łatwe do interpretacji, możliwość badania wielu cech; wady: niska powtarzalność wyników, wysokie koszty); +ocena na podst. Rozrodu(ocena dotyczy cech wysokoodziedziczalnych,rodowód musi zawierac dokładne inf o przodkach, cechy przejawiaja się tylko u osobników rodzicielskich rzenskich); +ocena BLUP-porównanie wartości hodowlanych córek danego buhaja z córkami wszystkich buhajów w Polsce z danego rocznika w danej grupie genetycznej;

32.Rasy mięsne bydła.

Podział: +stare brytyjskie (małe rasy)-użytkowane w war. ekstensywnych; Hereford; Aberdeen-Angus; przystosowane od produkcji cieląt w war. żywienia pastwiskowego; db. wykorzystanie war. lokalnych; silny instynkt macierzyński; wczesne dojrzewanie; +duże rasy-użytkowane w war. intensywnego żywienia; Charolaise, Piemontese, Limousine, Chianina, Blonde di'Aquitane; db tempo wzrostu; późne dojrzewanie; wybitne umięśnienie tuszy; trudne porody i znaczne upadki cieląt;

Aberdeen Angus-wytworzona w hrabstwie Aberdeen (Szkocja) 200 lat temu;

Umaszczenie: cale czarne;

Kaliber: m.c. krów-500-550kg;

Cechy char.: bydlo bezrogie (jedyne na świecie); wczesne dojrzewanie (18-24 miesiące); wysoka wyd. rzeźna (70%)-najwyższa spośród wszystkich ras mięsnych na świecie;

Hereford-wytworzona 250 lat temu w hrabstwie Hereford-Wielka Brytania;

Umaszczenie: czerwono-brunatne, przednia część grzbietu, brzuch, nogi i dolna część ogona są białe;

Kaliber: m.c.-600-650kg (krowy), 900kg (buhaje); wys. w kłębie-125cm (krowy), 135cm (buhaje);

Cechy char.: biała glowa i podbrzusze; db wykorzystanie pastwisk; silny instynkt macierzyński; db. przysotsowanie do lokalnych war. klimatycznych;

Limousine-wytworzona we Francji w regionie Limousine;

Umaszczenie: jednolite czerwone w różnych odcieniach;

Kaliber: m.c.-650-800kg (krowy), 1100 kg (buhaje); wys. w kłębie-135cm (krowy), 145cm (buhaje)

Cechy char.: db. płodność i łatwość wycieleń; db. zdolności przystosowawcze i adaptacyjne do różnych war. środowiskowych; doskonała jakość mięsa; wysoka wyd. rzeźna i udział mięsa w tuszy; mniejsze przyrosty dobowe;

Charolaise Pytanie 16.

Piemontese-wytworzona w prowincji Piemont w płn. Włoszech;

Umaszczenie: jednolite jasnoszare; śluzawica, rogi i racice ciemno pigmentowane;

Kaliber: m.c.-600kg (krowy), 900kg (buhaje); wys. w kłębie-140cm (krowy), 145cm (buhaje);

Cechy char.: wyst. genu hipertrofii mięsni, który powoduje char. zmiany w budowie ciała;

Chianina-rasa włoska; wys. w kłębie-170cm (krowy), ponad 2m (buhaje); w roku 1953 buhaj osiągnął masę 2300kg;

33.Dojrzałośc płciowa-zdolność do wytwarzania dojrzałych kom. płciowych; u jałówek I ruja wyst. w wieku 6-9m., u buhajów 8-10m.;

dojrzałość hod.-(rozplodowa, fizyczna) przydatność do rozrodu uwarunkowana pełnym rozwojem fizycznym; Jałówki-16-18m., po osiągnięciu ¾ m.c. dorosłego osobnika (ok. 350kg); Buhajki-wiek 18-20m.

34.Rasy bydła występujące w Polsce-krótka char. wielkości pogłowia i produkcyjności: +Holsztyńsko-fryzyjska: wyd. 7000-9000, T-4%, B-3,2%; +Jersey: wyd. 5070, T-5,41%, B-3,92%; +Simental: stos. do krzyżowania towarowego; +Polska czerwona: wyd.4028kg, T-4,28%, B-3,34%, populacja 30tys. sztuk; +Hereford: populacja 2700 sztuk; +Charolaise: wyd. rzeźna 65-70%, populacja 2200 sztuk; +Limousine: wysoka wyd. rzeźna i zaw. mięsa w tuszy, populacja 4653 sztuk; +Aberdeen-Angus: wyd. rzeźna 70%-najwyższa, populacja 657 sztuk;

35.Rodzaje doju ręcznego: +osmykiwanie-wykonywane 2 placami-kciukiem i wskazującym; strzyk chwyta się u nasady, a następnie pociąga w dół, przesuwając wzdłuż niego palce; metoda ta ma liczne wady, z których najważniejsze to uszkadzanie tkanki gruczołowej wskutek stałego i silnego szarpania strzyka; +kciukowanie-wykonywane jest 4 palcami, z pominięciem palca wskazującego. Zagięty kciuk przykłada się ostatnim członem do strzyka, po czym zaciska sie na nim pozostałe 3 palce, zsuwając jednocześnie kciuk ku dołowi strzyka; powoduje zanieczyszczenie mleka; +piąstkowanie-polega na tym, że kciukiem i palcem wskazującym obejmuje sie strzyk u jego nasady; zaciskając te place zamyka się górną część kanału strzykowego dociskając do strzyka kolejno pozostałe palce, wyciska się mleko na zewnątrz; sposób najbardziej zbliżony do ssania krowy przez cielę; nie deformuje wymienia ani strzyków; pozwala na uzyskanie najczystszego mleka;

36.Krzyżowanie towarowe: polega na krzyż. krów ras mlecznych z buhajami ras mięsnych w celu uzyskania pierwszego pokolenia mieszańców z przeznaczeniem do opasu i na rzeź a nigdy do reprodukcji; pozwala na szybką doraźną poprawę cech ilościowych i jakościowych; +wykorzystuje heterozję, czyli wybujałość mieszańców będącą skutkiem nieaddytywnego działania genów; Heterozja-uzyskana w wyniku krzyż. bydła różnych ras wynosi najczęściej 4-8%; Mieszańce charakteryzują się: +szybszym tempem wzorstu (o 4-5%); +wyższą w porównaniu z bydłem czarno-białym w tym samym wieku m.c.(o 15-20%); +wyższą wyd.rzeźną (o ponad 4%); +wyższą zaw. mięsa w tuszy (o ponad 15%); Krzyzowanie towarowe stosuje się najczescie w przypadku ras miesnych: JERSEY, Limousin, Blond dAqvitaine, Simentalska

37.Żywienie cieląt w okresie pierwszych 6 m. życia: Najtrudniejszy okres życia cielęcia trwa od urodzenia do ukończenia 6-go m. życia; dzielimy go na 3 okresy żywieniowe: +o.pojenia siarą-trwa przez pierwsze 6-7dni życia cielęcia; żywienie w tym okresie jest indywidualne; +o.żywienia mlekiem (od 8 do 42-90dnia życia)-podstawą żywienia jest mleko, ostatnio podaje się również preparaty mlekozastępcze ze wzrastającym udziałem pasz stałych, dzienna ilość pójła stanowi 6l w początkowym okresie i 2l w końcowym; od 2 tyg. życia należy podawać pasze stałe; wskaźnikiem zakończenia podawania pójła jest pobieranie przez cielę 0,8-1,0kg dziennie paszy treściwej; zwierzęta można grupować lub trzymać indywidualnie; +o. żywienia paszami stałymi- (od 90 do 180 dnia życia), żywienie cieląt grupowe;

Cielęta zaczynają w pełni trawić pokarmy roślinne po ukończeniu 21 dnia życia; posiadają wysokie wym.pokarm., szczeg. w o. pierwszych 6m. życia; żwacz w pełni osiąga funkcjonalność po ukończeniu 6m. życia; poobieranie s.m. wraz z wiekiem: 0,5% m.c. w wieku 2m., 1,2%m.c. w wieku 6m., 1,9%m.c. w wieku 24m.;

38.Hormonalna regulacja cyklu płciowego u krowy: +h.gonadotropowy-przys. mózg.-stymuluje wydzielanie hormonów FSH i LH; +FSh-h.folikulotropowy-przys. mózg.-wzrost i rozwój pęcherzyków jajnikowych; +LH-h.luteinizujący-przys. mózg.-uczestniczy w owulacji i tworzeniu ciałka żółtego; +estrogeny-jajniki-odpowiada za zewn. objawy rujowe, stymuluje wydzielanie hormonu LH; +progesteron-jajniki, łożysko-utrzymanie ciąży, wstrzymuje sekrecję hormonu FSH i hamuje cykl płciowy; +oksytocyna-przys. mózg., jajniki, ciałko żółte-uczestniczy w wydzielaniu mleka i syntezie prostaglandyny; +prostaglandyna-łożysko-uczestniczy w luteolizie ciałka żółtego, jeśli krowa nie została skutecznie zapłodniona;

39.Budowa wymienia u krów: Składa się z 4 ćwiartek, ma budowę symetryczną; obie ćwiartki lewe pod względem unerwienia i ukrwienia są niezależne od prawej; tkanka gruczołowa i przewody mleczne są zupełnie niezależne dla każdej ćwiartki; mleko uzyskiwane z określonego strzyka powstaje w danej ćwiartce; w ćwiartkach przednich produkowane jest 40% mleka, a w tylnych 60%; komórki mleczne-laktocyty łączą sie w 8 żył głównych, następnie dostają sie do zatoki gruczołowej, następnie do strzykowej; przewód strzykowy otoczony jest mięśniem zwieracza brodawki (zależy od niego miękkość lub twardość doju); pęcherzyki wymienia (mikroskopijne) są zbudowane z laktocyst; każda z nich połączona jest oddzielnie z układem krwionośnym; powstaje w nich mleko w sposób ciągły, otoczone są kom. nabłonk.-mięśn., gwieździstymi-kom. te zaciskają sie w momencie pojawienia sie odruchu doju; 2 tętnice (10mm) dostarczają skł. odżywczych i pokarm.; naczynia te znajdują się jedno głęboko, drugie tuż pod skórą na brzuchu; żyła ta świadczy o potencjale mlecznym krowy, wymię utrzymywane jest przez aparat podwieszający wymienia i składa się z blaszek;

W budowie ogólnej wymienia wyróżnia się: +tkankę wytwarzającą mleko: k.mlekotwórcze, pęcherzyki mleczne, zraziki gruczołowe (grupy pęcherzyków), płaty gruczołowe (grupy zrazików); +system dróg odprowadzających mleko: kanaliki, kanały mlekonośne, zatoki mleczne (mlekonośne), kanał strzykowy; +tkankę łączną, podporową, tłuszczową; +naczynia krwionośne: tętnice sromowe (2 zewn., tzw. wymieniowe), żyły sromowe (2), żyły podskórne; +naczynia limfatyczne-układ chłonny-ich przewody wchodzą do gruczołów;

40.Okresy wzrostu i rozwoju u bydła: 1.O.zarodkowy (pierwsze 60dni po zapłodnieniu); 2.O.płodowy (trwa 220dni i kończy się w chwili porodu); 3.O.oseska (pierwsze 2tyg. życia); 4.O.mleczny (dalsze 3m., w których cielę będzie pojone mlekiem); 5.O.dojrzewania płciowego i różnicowania osobników różnych płci; 6.O.pełnej dojrzałości (najwyższa wyd. mleka i płodność); 7.O.starzenia się (spadek mleczności, aktywności życiowej);

41.Metody krzyżowania . stos. u bydła: rasotwórcze, wypierające, uszlachetniające, towarowe, międzygatunkowe (bastardyzacja), przemienne;

K.uszlachetniające-stos. w celu poprawienia fenot. wartości cech użytkowych u ras prymitywnych przez krzyż. ich z rasami szlachetnymi. W Polsce tę formę krzyż. stosuje się przy poprawianiu wartości użytkowej bydła rasy polskiej czerwonej, używając rasy czerwonej duńskiej jako uszlachetniającej;

K.wypierajace-polega na stopniowym zmniejszaniu w populacji udziału genotypu rasy wypieranej na korzyść rasy wypierającej. Efekt ten uzyskuje się przez krzyż. krów rasy wypieranej i kolejnych pokoleń mieszańców z buhajami rasy wypieranej. Ta forma krzyż. została zastosowana m.in. w Polsce w regionie objętym akcją wypierania bydła pcz przez ncb i ncz-b.

42.Typy użytkowe u bydła. mleczny (hf, Jersey, Ayrshire, Guernsey, Shorthorn, Montbeliarde); mięsny; kombinowany (mięsno-mleczne: ncb, ncz-b, pcz; mleczno-mięsne: simentalska); łączy w sobie cechy obydwu typów wyspecjalizowanych, przy przewadze cech pokrojowych jednego lub drugiego z nich;

43.Rodzaje opasu bydła: +intensywny-stos. w celu osiągnięcia końcowej m.c. >400kg w wieku ok.13m. lub ok.500kg w wieku 18m.; podstawą żywienia są kiszonki, okopowe, zielonki i pasze treściwe, tak aby przyrost dzienny osiągnął wartość 100g; +półintensywny-w wieku 14-18m. m.c. 400-450kg lub w wieku 22-24m. m.c. ok. 500kg; Podstawa żywienia to maks. dawki pasz objętościowych i niewielki dodatek pasz treściwych. Średni przyrost dzienny 750-850g; +ekstensywny-w wieku 18-20m. m.c. >400kg lub 450-500kg w wieku 24-30m.; przyrosty dobowe ok.600g; podstawą żywienia są tanie pasze objętościowe i odpady przemysłu rolnego;

44.Wartość użytkowa zwierzęcia-ilość w określonym czasie uzyskanego produktu (kg mleka, kg mięsa), dla którego zwierze jest utrzymywane; + PYTANIE 96

45.Stan liczebny pogłowia i produkcyjność bydła w Polsce. Pytanie 34.

46.Wskaźniki służące do oceny łatwości oddawania mleka (zdolności wydojowej): +śr. rzeczywisty udój minutowy-Srz=kg mleka udojonego mech./czas trwania doju; +najwyższy udój w ciągu min.-Nmin=suma kg mleka z min o najwyższej wyd./liczba dojów w ciągu doby; +udój średni poprawiony-Sp=Srz+b(x-x), b-wspł. regresji dla krów dorosłych b=0,05, dla pierwiatekb=0,01; x-śr. wyd. dobowa dla krów x=16kg, dla pierwiastekx=6kg; x-ilość mleka udojonego w czasie oceny (krów całodobowo, u pierwiastek jednorazowo); +udój względny za 3min. doju-Uw=(suma kg mleka uzyskanych w ciągu 3 pierwszych min. w poszczeg. udojach/suma kg mleka udojonego mech. w czasie oceny)x100%; +indeks wymienia-Iw=(suma kg mleka całkowicie udojonego z ćwiartek przednich/suma kg mleka udojonego całkowicie w ciągu oceny)x100%; +wielkość podoju-Wp=(suma kg mleka udojonego w podoju/suma kg mleka udojonego całkowicie w ciągu oceny)x100%

47.Zmienność-różnice między zw. pod względem wielu cech; selekcja-wybór najlepszych sztuk ze stada; miarą intensywności s. jest różnica s. (RS); RS zależy od: +stopnia zmienności danej cechy w stadzie, +liczby zw. potrzebnych do reprodukcji (od plenności gat., od planowanego utrzymania stada na aktualnym poziomie liczebnościowym lub jego powiększeniu, długotrwałości użytkowania zw. w stadzie), +liczby cech poddawanych jednocześnie s.; brakowanie-usuwanie zw. ze stada; przyczynami brakowania mogą być: niezadowalający stan zdrowia, niska produkcyjność, podeszły wiek zwierzęcia;

48.Wyd. rzeźna i czynniki ją warunkujące. Pytanie 3.

49.Fazy doju u krów-I.Czynności wstępne: oczyszcznie krów zabrudzoonych kalem, usunięcie odchodow z zabrudzonej ściółki, oczyszcznie i mycie wymion, masaż wymienia-powoduje przepuszczenie mleka przez krowę, przedzdajanie i badanie mleka; II.Dój właściwy: ręczny (metody: kciukowanie, osmykiwanie, piąstkowanie), mechaniczny; III.Masaż poudojowy i podój; IV.Kąpiel strzyków po udoju;

50.Rodzaje ksiąg hod.: +wstępne dla krów (W); +główne dla krów i buhajów (G); +księga O dla stad eksperymentalnych; +rejestry wysokiej wyd. krów (RWW); +rejestry wyd. życiowej krów (RWZ); +rejestr ocenianych buhajów (ROB);

51.Rasy mleczne bydła. Pytanie 19.

52.Płodność-potencjalna zdolność do wytwarzania kom. rozrodczych, zapładniania i wydawania na świat potomstwa;

W kraju utrzymywane jest 2700000 krów, przy założeniu, że 85% wskaźnika płodności daje 2295000 cieląt rocznie urodzonych . Obniżenie wskaźnika płodności w skali kraju o 1% powoduje spadek produkcji cieląt w ciągu 1 roku o 22950 sztuk;

Najważniejsze wskaźniki służące do oceny płodności bydła: +wiek I wycielenia (25-26m.-wielokość optymalna); +dł.okresu międzywyc. (365-375dni); +dł. okresu międzyciąż. (80-100dni); +wskaźnik unasienień-liczba zabiegów przypadająca na 1 skuteczne pokrycie (<1,7); +wskaźnik zapładnialności-% krów cielnych w stadzie po I zabiegu inseminacji (>60);

53.Etapy pracy hodowlanej nad bydłem. Pytanie 28.

54.Metody oceny użytkowości mlecznej bydła: +A4-przeprowadzana min. 11 razy w roku; ustala się ilość mleka udojonego w okresie 24 godzin; +A8-przeprowadzana min. 6 razy w roku; ustala się ilość udojonego mleka w okresie 24 godzin; +AT4-przeprowadzana min. 11 razy w roku; ustala się ilość mleka pochodzącego z jednego doju, przemiennie rannego i wieczornego;

W Polsce w 2006 roku łącznie 52066 sztuk tj. 19.5% krajowego pogłowia; Od których przeciętnie uzyskano (305dni): 6664kg mleka, 4,18%T, 3,32%B.

W woj. podlaskim ocenianych jest 14% ogólnej liczby krów.

55.Typy użytkowe bydła. Pytanie 42.

56.Fazy cyklu płciowego u bydła: +przedrukowa-rozwiniecie pechechyka jajowego, wydzielanie hormonu pęcherzykowego, wyst ok. 8 h przed ruja włąsciwa, ; +rui właściwej (najważniejsza f. cyklu płciowego; szczytowy rozwój pęcherzyka Graafa; pęknięcie pęcherzyka Graafa; w macicy powstaje mleczko maciczne, szyjka otwarta; z pochwy wydziela się duża ilość śluzu; trwa ok. 18h (6-36h); +porcjowa-w miejsce pękniętego pęcherzyka Graffa rozwija się ciałko żółte którego hormon powoduje dalszy rozrost gruczołów macicy, przygotowanie macicy do przyjecia zapłodnionej kom jajowej; +międzyrurowa-trwa 24 dni, jest najdłuzsza,ciałko żółte zanika, a w jajniku zaczyna się wzrost pęcherzyka jajowego,narzady macicy powarcaja do satnuwyjsciowego;

Cykl płciowy-okres pomiędzy jednym a następnym z kolei jajeczkowaniem. Jajeczkowanie to proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (graafa), szczytowym jego momentem jest pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i uwolnienie kom. jajowej;

Krowy są zw. poliestrycznymi, czyli cykl płciowy wyst. cyklicznie, co 21 dni;

57.Czynniki środ. wpływające na użytkowość mleczną krów.

+wiek I ocielenia-wyd. mleczna I laktacji jest blisko 30% niższa od wyd. szczytowej w ciągu życia; +sezon ocielenia-najkorzystniejsze są ocielenia jesienno-zimowe, różnice w wyd. mleka kształtują się na poziomie 15-30% na korzyść krów cielących się w sezonie jesienno-zimowym; +dł. okresu międzywyc.-najkorzystniejszy jest 365 dniowy okres; straty wynikłe w wyniku wydłużania tego okresu o każdy miesiąc szacowane są na poziomie 5% w stos. do rocznej produkcji mleka na krowę; +dł. okresu zasuszenia-zasuszenie krów powinno następować w okresie 4-tyg. przed kolejnym ocieleniem; krowy zasuszone zbyt późno dają w przyszłej laktacji nawet do 50% mleka mniej w stos. do wyd. w laktacji poprzedniej; +dł. i kompletność doju-dój u krowy powinien trwać 6-8 min.; porcje z pierwszej fazy doju zawierają najmniej T 1-1,5%; podczas gdy z końcowej najwięcej 9%; niedodajanie krów może być przyczyną niższej zaw. T w mleku; +częstotliwość doju-wzrost i ilość dojów w ciągu doby do 3 powoduje wzrost wyd. mleka o 10%; przy 4-krotnym daje to zwyżkę do 30%; +temp.-krowy db. znoszą temp. niską (nawet ujemne), negatywnie oddziaływuje na produkcję mleka; wysoka temp.(27-29) powoduje wyraźny spadek mleczności; w temp. >40 produkcja mleka ustępuje; +wiek zwierząt-szczytową produkcję krowy osiągają w wieku 5-6lat, tj. 3-4 laktacji; +zdrowie krów (mastitis)-następuje spadek produkcji mleka, przy znacznych zmianach w jego składzie; w mleku mastitisowym jest znacznie mniej laktozy i kazeiny, wzrasta natomiast zaw. globulin (lacto- i immuno-), Cl, Na, elementów kom. tzw. kom. som.); +m.c.(kaliber)-u krów istnieje dodatnia korelacja pomiędzy m.c. a ich wyd.; zwiększenie m.c. o 1kg powoduje wzrost wyd. mleka w granicach od 2,5 do 3,5kg w laktacji;

58.Wartość użytkowa zwierzęcia. Pytanie 44.

59.Znaczenie gospod. chowu i hodowli bydła: +dla ludów koczowniczych i pasterskich źródło mięsa, skór, kości; +w późniejszym okresie (w miarę zmiany trybu życia z koczowniczego na osiadły) bydło zaczęto wykorzystywać do: transportu, prac polowych, poruszania kieratów i żaren, użyźniania roli; +po zaniechaniu roboczego wykorzystywania bydła zaczęto doskonalić użytkowość mleczną i mięsną. Aktualnie mleko i mięso wołowe będą tzw. zasadniczymi produktami chowu bydła stanowiąc podstawę żywienia człowieka;

60.Produkcyjność krajowego pogłowia bydła. Pogłowie krów mlecznych w Polsce-2,9 mln; W Polsce w latach 1987-2004 liczba gospodarstw utrzymujących krowy mleczne zmniejszyła się blisko 2-krotnie;

Pogłowie bydła (2006): ogółem-5606,4tys.; krowy-2823,8tys.; pozostałe bydło-2728,6tys.;

Pogłowie bydła wg województw (w tys. sztuk): mazowieckie-560,6; podlaskie-390,6; wielkopolskie-285,4; lubelskie-258,6; łódzkie-233,3; warmińsko-mazurskie-190,8;

61.Wartość rzeźna i metody jej oceny: 1.M.przyżyciowe, +ocena stopnia opasienia (chwyty rzeźnickie, ocena punktowa, fotogrametryczna, ultradźwiękowa, izotopowa, wskaźnikowa), 2.M.Poubojowe, +wskaźniki poubojowe (wyd. rzeźna, ciepła netto, zimna netto), +ocena tuszy (-wartość półtuszy, udział wyrębów zasadniczych, -jakość mięsa i T, odczyn, barwa, zapach i smak, kruchość, soczystość, wodochłonność);

62.Selekcja następcza-Polega na prowadzeniu s. kolejno w kierunku każdej z
wybranych cech. Przez kilka pokoleń selekcjonuje się zw. w kierunku jednej z wybranych cech. Po osiągnięciu określonego jej poziomu rozpoczyna się s. na drugą cechę. Po kilku kolejnych pokoleniach, gdy uzyska się pożądany poziom, rozpoczyna się w ten sam sposób s. na trzecią cechę.
Metoda ta, mimo że prowadzi do uzyskania dużego postępu hod. w zakresie każdej z wybranych cech, obarczona jest wadami, do których zaliczyć należy jej długotrwałość, możliwość wystąpienia ujemnych współzależności genet. oraz zmniejszenia się poziomu uprzednio selekcjonowanej cechy.

63.Laktacja i jej rodzaje. Pytanie 1.

64.Metody oceny pokroju u bydła. Dzielą się w zależności od sposobu wykonania: +obiektywne-przeprowadzane z wykorzystaniem przyrządów zoometrycznych; polegają na wykonaniu pomiarów zoometrycznych w wyniku których otrzymywane są wielkości wymiarów zoometrycznych elementów budowy zewn. zwierząt i wyrażone w jednostkach bezwzględnych (cm); +subiektywne-w których ocena dokonywana jest „na oko”; Metodą oceny subiektywnej jest ocena liniowa-składa się ze szczegółowej oceny 15 cech liniowych w skali 1-9pkt. uzupełnionych pomiarem wysokości w kłębie (cm); punktowa-już nie stos.;

65.Ruja-okres zmian morfologicznych i fizjologicznych jakie zachodzą w układzie rozrodczym w czasie owulacji; Dla hodowcy najważniejsze są zewnętrzne objawy; krowy będące w rui są niespokojne, mają skłonność do lizania się i częstego oddawania moczu i kału, brak apetytu, temp. ciała nieco podwyższona; trwa przeciętnie 18h (6-36h);

+90% krów wchodzi w cykl płciowy do 50 dnia po wycieleniu; +najbardziej oczywistym „oznakiem gotowości” do krycia jest tzw. odruch tolerancji (odruch stojący); +krowy wykazują odruch tolerancji średnio około 1,5 min w ciągu godz.; +u pierwiastek przeciętny czas trwania rui jest dłuższy i wynosi ok. 11 godz.;

Metody wspomagające wykrywanie rui: +kalendarze rujowe; +kredy i farby do malowania nasady ogona; +wykrywacze z pojemnikami barwiącymi; +systemy radiotelemetryczne; +systemy pedometryczne; +biochemiczne sensory zdolne do określania zaw. progesteronu w mleku pozyskiwanym bezpośrednio od krów;

66.Produkcja mleka w Polsce. Polska zajmuje: 5 miejsce w Europie i 10 na świecie pod względem produkcji ilości mleka (11,5mld l);

Średnia roczna produkcja mleka w Polsce (2006)-4260kg;

Przeciętna wyd. krów ocenianych-6664 kg mleka;

Średnia roczna produkcja mleka w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Polsce-200 l

Rekordzistka Polski (2006) (305dni)-18804kg mleka; T-4,65%; B-2,72%;

67.Produkcja wołowiny w Polsce i na świecie.

68.Różnice pomiędzy rasami szlachetnymi i prymitywnymi.

Rasy prymitywne są wynikiem głównie oddziaływania środowiska, w niewielkim stopniu działalności człowieka typowymi dla ras prymitywnych, cechami są: duża odporność na choroby, długowieczność, wysoka płodność, lekkie porody, dobrze rozwinięte cechy mateczne.Są ono także doskonale przystosowane do surowych warunków środowiskowych, posiada małe wymagania paszowe, a także, co jest charakterystyczne dla tej rasy, w okresie sezonowych niedoborów paszowych ogranicza wydajność mleczną, a później dość szybko regeneruje swoją kondycję. ,bydło jakuckie itp. Rasy uszlachetnione, czyli przejściowe, utworzone zostały w efekcie większego niż u ras prymitywnych nakładu pracy hodowlanej, np. polskie czerwone bydło,

Rasy kulturalne, czyli szlachetne, są wynikiem intensywnej działalności hodowlanej człowieka. Charakteryzują się wysoką użytkowością i słabą odpornością na trudne warunki środowiskowe, używane są do kojarzenia z rasami prymitywnymi i przejściowymi dla ich uszlachetnienia, bydło rasy jersey,

69.Rasa holsztyńsko-fryzyjska. Wytworzona w Ameryce Północnej na drodze doskonalenia genetycznego; obecnie najbardziej liczna rasa bydła mlecznego na świecie; doskonale zbudowane, wysoko zawieszone wymię; wys. w kłębie krów ok.140cm; m.c. krów ok. 650kg; wyd. mleka 7-9 tys.; zawartość T-4%, B-3,2%; umaszczenie: czarno-białe z większym udziałem koloru białego; spotykane również osobniki czerwono-białe; Gruczoł mlekowy u tych krów ma nawet do ¼ masy zwierzęcia tj. ok. 150kg; od 17 grudnia 2004 roku oficjalna nazwa rasy w Polsce to rasa polska holsztyńsko-fryzyjska;

Wzorzec rasy hf: krowy: wys. w kłębie-155cm; masa-700-750kg; buhaje: wys. w kłębie-185cm; masa-1200-1300kg

70.Najważniejsze wskaźniki służące do oceny płodności u bydła.

71. Organizacja hodowli bydła w Polsce.

72.Metody oceny wartości hodowlanej u bydła: +na podst. przodków, +na podst. oceny osobniczej (wyd. własnej); +oceny na podst. potomstwa;

73.Siara i jej znaczenie w życiu cielęcia: +wydzielina gruczołu mlekowego u krów w okresie pierwszych 4-7dni po wycieleniu; +zawarte w niej ciała odpornościowe (tzw. immunoglobuliny) są niezbędne dla organizmu noworodka; cielę przychodzi na świat bez ciał odpornościowych, a otrzymuje je w wyniku spożywa siary, nabywając tzw. odporność bierną; +przeciwciała zmagazynowane w siarze uodparniają cielę na okres 6-8tyg.; +ma właściwości przeczyszczające i przyczyniające się do szybkiego wydalenia z przewodu pokarm. kału płodowego tzw. smółki; +pobudza perystaltykę jelit; +o jakości siary decyduje zawartość immunoglobulin (dobra>60g/ml siary); +łączna liczba siary potrzebna do odchowu 1 cielęcia wynosi 45kg; +największa skuteczność przyswajania immunoglobulin wynosi blisko 100% w ciągu 1 godz. po wycieleniu;

74.System EUROP- system służący do oceny otłuszczenia i umięśnienia tusz w krajach UE; Litery EUROP poprzedzone literą S wyrażają 6 klas umięśnienia; Z kolei cyfry arabskie 1-5 określają 5 klas otłuszczenia; Wg tego systemu bydło rzeźne oceniane jest w 5 kategoriach: A-buhaje <2lat; B-buhaje >2lat; C-wolce; D-jałówki; E-krowy;

Przy ocenie umięśnienia szczególną uwagę zwraca się na: +udziec; +grzbiet; +łopatkę;

Przy ocenie otłuszczenia szczególną uwagę zwraca się na: +wyst. oraz grubość tłuszczu okrywowego (podskórnego) szczególnie na krzyżu, lędźwiach i udźcu; +pokrycie tłuszczem od strony klatki piersiowej, żeber i przestrzeni międzyżebrowych;

S-super-wszystkie profile mięśni b.wypukłe, czyli dwupośladkowe; E-wyborowa-wszystkie profile mięśni są wypukłe lub b.wypukłe, umięśnienie znakomite; U-b.dobra-profile tuszy ogółem wypukłe o obfitym umięśnieniu; R-dobra-profile tuszy ogółem prostoliniowe, umięśnienie db.; O-dość db.-profile tuszy ogółem od prostoliniowych do wklęsłych, umięśnienie średnie; P-przeciętna (przerobowa)-profile tuszy wkłęsłe lub b.wkłęsłe, umięśnienie słabe;

75.Metody selekcji u bydła: a)od kierunku i nasilenia cechy: stabilizująca, kierunkowa; b)liczby osobników podlegających selekcji: masowa, indywidualna, rodzinowa; c)liczby cech uwzględnianych w selekcji: następcza, na kilka cech jednocześnie, według łącznej wartości cech tzw. indeksu selekcyjnego;

76.Rasy kombinowane bydła. +mleczno-mięsne (simentalska-wzmianki o zakupach tego bydła do Polski pochodzą z XVIII w.; w XIX w. bydło to było popularne na terenie całego kraju; umaszczenie: rdzawo-szaro-białe; kaliber: m.c. krów-700kg; wys. w kłębie-140cm; cechy char.: najliczniejsza w Europie-36mln osobników; w Polsce stanowi ok. 1% pogłowia; odznacza się dużymi możliwościami adaptacyjnymi; char. się późnym dojrzewaniem (wiek I ocielenia >30m.; przystosowane do wypasu w górach; w Polsce wykorzystywana do krzyż. towarowego)); +mięsno-mleczne (pcz, ncz-b, ncb)

77.Główne składniki mleka: Przeciętny orientacyjny skład mleka: woda-87,5%, laktoza-4,8%, T-3,8%, B (kazeina, laktoglobulina, laktoalbumina)-3,2%, skł. mineralne (P, Ca, K, Cl, Na, niewielkie ilości Mg, Fe, Cu, Zn, Al)-0,7%, wit. ADEKC;

78.Biotechnologiczne metody stosowane w rozrodzie bydła: +sztuczne unasienianie (inseminacja); +przenoszenie zarodków (zapładniane kom. jajowe-zarodki przenosi się z organizmu tzw. „dawczyni” do organizmu tzw. biorczyni”); +synchronizacja rui-jej celem jest kontrola przebiegu rui i owulacji; stosując nowoczesne systemy synchronizacyjne można 21-dniowy cykl płciowy skrócić do 10 dni i uzyskać max. skupienie rui zwierząt; +klonowanie; +oznaczanie płci gamet i zarodków (seksowanie plemników);

79.Rodzaje kojarzeń krewniaczych: +kazirodcze R (wspł. pokrewieństwa)>=0,5; +właściwe R>=0,125; +umiarkowane R<0,125;

80.Okresy żywieniowe występujące w odchowie jałowizny. Char. żywienia cieląt w okresie 1 tyg. życia. Okresy: +do 7dnia życia; +od 2 tyg. do 3m. życia; +od 4 do 6m. życia; +>6m. życia;

Żywienie cieląt: w 1 tyg. życia cielę poi się siarą; żywienie w tym okresie jest indywidualne;

Dzień życia	Łącznie l w dniu	Liczba odpasów
1	3,0	4
2	4,5	4
3	6,0	3
4	7,0	3
5-7	8,0	3

81.typ użytkowy-grupa osobników wyspecjalizowanych pod względem określanego kierunku produkcji, należą do różnych ras. rasa-populacja zwierząt tego samego gat., która bytując w tych samych lub podobnych war. środ., mają zbliżone właściwości dziedziczące się, odróżniające je od pozostałych osobników gat. Jest ona ponadto dostatecznie liczna, aby można było ją rozmnażać bez wprowadzania obcej krwi i konieczności kojarzenia w pokrewieństwie; odmiana-grupa zw. różniąca sie pewnymi wspólnymi cechami od reszty osobników;

82.Pokrój bydła. Metody jego oceny. Pytanie 64.

83.Zalety liniowego systemu oceny pokroju bydła mlecznego: +możliwość oceny liniowej każdej wybranej cechy budowy między charakterystycznymi ekstremami biologicznymi; +każda cecha może być oceniona i rozpatrywana niezależnie od pozostałych w przyjętej skali; +umożliwiają ocenę wartości hod. buhajów ze względu na cechy pokrojowe; wykazywana wysoka zmienność oceny w obrębie populacji;

84.Relacje między pokrojem bydła mlecznego, a jego użytkowością i cechami funkcjonalnymi (nieprodukcyjnymi): +wzrost odległości od stanowiska o 1 cm związany jest ze spadkiem LKS w 1 ml mleka od 7 do 26 tys.; +generalnie u krów o wymieniu zawieszonym do 50 cm od podłoża częstotliwość infekcji bakteryjnych była czterokrotnie wyższa aniżeli u krów o wymieniu położonym >60cm od podłoża; +do elementów zewn. budowy najsilniej wpływających na długowieczność krów należą: nadmierna głębokość wymienia, słabe przednie i tylne zawieszenie wymienia, niska odległość wymienia od stanowiska, wady budowy nóg i racic; +w Holandii wzrostowi oceny położenia wymienia z poziomu od 1 do 9 w 2002 roku towarzyszyło ponad dwukrotne zmniejszenie LKS w 1 ml mleka.

85.Wskaźnik FCM-Fat Corrected Milk, wyraża użytkowość mleczną krów wyrażoną liczbą kg mleka zestandaryzowaną na 4%T; FCM=0,4xwyd.mleka (kg)+15xwyd.T(kg);

86.Wytrwałość laktacji-proces produkcji mleka w kolejnych m. laktacji w stos. do wyd. w m. poprzedzających; Typowa krzywa laktacji char. się obniżeniem produkcji mleka w kolejnych m.;

szczyt laktacji-przypada na 40-60 dzień po wycieleniu; wyd. mleka w szczycie w b.dużym stopniu wpływa na całkowitą wyd. w laktacji; każdy wzrost produkcji mleka w szczycie o 1kg powoduje wzrost produkcji mleka o 213kg; wyd. mleka w laktacji=wyd. mleka w szczyciex213;

87.Typy dojarni występujące w oborach wolnostanowiskowych: +dojarnie tandemowe (z wymianą pojedynczych krów, stada 25-150 krów); +dojarnie typu „rybia ość” (z grupową zmianą krów, stada 100-500krów); +dojarnie typu „karuzela” (dla stad >400 krów); +automaty „roboty” do dojenia krów (dla produkcji większej niż 500 tys. l rocznie);

88.Charakterystyka automatów udojowych.

Dojarki bańkowe- dój na stanowiskach,50 krów
Dojarki z rurociągiem- dój na stanowiskach do 100 krów
Dojarki tandemowe-z wymianą pojedynczych krów 25-150 krów
Dojenie typu ,,rybia ość,- z grupową zmianą krów 100-500 krów
Dojenie typu ,karuzela,-dla stada powyżej 400 krów
Automaty , roboty, do dojenie krów-do produkcji większej niż 500tys litrów rocznie

89.Seksowanie plemników-płeć zarodka determinowana jest w zależności od chromosomu w jaki wyposażony jest plemnik X lub Y; Chromosom X jest większy i zawiera od chromosomu Y o 3,9% więcej DNA; Fakt ten umożliwia w praktyce rozdzielenie plemników na frakcje chromosomu X lub Y.

90.Metody wspomagające wykrywanie rui.

91.Zasadnicze cele do osiągnięcia w odchowie jałowizny czarno-białej: 1.Rozpoczęcie użytkowania mlecznego w wieku 24-25m. życia; 2.Osiągnięcie w dojrzałości hodowlanej tj.14-16m.: +m.c.-360-400kg, +wys. w kłębie-130-133cm; 3.Osiągnięcie w wieku 24m. życia: +m.c.-575kg, +średni dobowy przyrost-730g;

92.Sposoby utrzymania bydła: 1.Pastwiskowe; 2.Pastwiskowo-oborowe; 3.Oborowe (alkierzowe): a)uwięziowe (ściołowe i bezściołowe), b)wolnostanowiskowe (boksowe-ściołowe i bezściołowe, kombiboksowe-ściołowe i bezściołowe, zbiorowa cz.legowiskowa-ściołowa i bezściołowa);

93.Wolnostanowiskowy system utrzymania bydła: Polega na bezuwięziowym utrzymaniu bydła. Wpływa dodatnio na zachowanie się i ogólny stan zdrowotny krów. Istnieją jednak okoliczności sprzyjające częstszemu występ. urazów kończyn ze względu na twardą podłogę korytarzy spacerowych, dopędowych (wybiegów);

Rodzaje obór wolnostan.: +ze zbiorową cz.legowiskową: polega na tym, że każda grupa krów ma wspólne legowisko na głębokiej ściółce. Stanowisko do karmienia są umieszczone w wydzielonej części tego samego pomieszczenia. Liczba stanowisk do karmienia odpowiada liczbie krów w grupie lub jest mniejsza o połowę; Zalety: mniejsze zanieczyszczenie środowiska odchodami; Wady: duże zużycie ściółki, większe brudzenie zwierząt, większa pracochłonność przy ścieleniu, czyszczeniu i usuwaniu obornika; +boksowe: legowiska zostały zastąpione indywidualnymi boksami legowiskowymi w których krowy odpoczywają; w pomieszczeniach stworzono strefy odpoczynku i karmienia; obie strefy mogą być zespolone lub rozdzielone; boksy legowiskowe mogą być zaścielone sieczką ze słomy lub trocinami, a bezściołowe-materacem ocieplającym; stos. ilości boksów legowiskowych do liczby krów wynosi 1:1; stos. liczby boksów legowiskowych do ilości stanowisk do karmienia 1:1; +kombiboksowe: boks jest miejscem odpoczynku i karmienia; Zalety: zmniejsza skutki podziału hierarchicznego w grupie; można zmniejszyć szerokość budynku o ok. 3m (łatwo przebudować obory o szerokości mniejszej 11,2m); lepiej wykorzystana przestrzeń pomieszczenia;

Zalety obór wolnostan.: +obory wolnostan. na głębokiej ściółce odpowiadają naturalnym potrzebom krów; +objawy rui u krów przebywających luzem są łatwe do wykrycia, co poprawia rozród; +wygodność obsługi zwierząt, wymagająca mniejszych nakładów pracy; wyposażone w dojarnię eliminują udój dojarką przewodową i dają możliwość zachowania większej higieny doju, co wpływa na poprawę jakości mleka; +bardziej higieniczne warunki rozrodu w wydzielonej porodówce; +większa liczba krów obsługiwanych przez 1 pracownika; +krowy leżą dłużej o ponad 1,5h, niż zwierzęta utrzymywane w systemie uwięzionym;

Wady: +utrudniony kontakt bezpośredni ze zwierzętami; +utrudniona możliwość indywidualnego traktowania krów w czasie doju; +konieczność budowy dojarni i korytarzy przepędowych; +konieczność dekornizacji (usuwania rogów zwierząt); +walki o ustalenie hierarchii w stadzie; +konieczność instalowania stacji paszowych lub tworzenie grup żywieniowych

94.Uwięziowy system utrzymania bydła: Krowy utrzymywane są na stanowiskach ściółkowych lub bezściółkowych. Sposób ten jest powszechnie stosowany (ok. 85% obór w kraju), ogranicza swobodę ruchu. Pozwala na indywidualne traktowanie każdej krowy. Eliminuje wiele ujemnych skutków przy utrzymaniu bezuwięziowym, m.in.: urazowość kończyn, niepokojenie krów przez silniejsze sąsiadki, odruch ssania;

Rodzaje uwięzi: +tradycyjna (pozioma); +pionowa typu Grabnerowskiego (najczęściej stos.); +jarzmowa;

Uwięzi musza spełniać następujące war.: +umożliwić krowom wygodne leżenie i stanie na stanowisku; +umożliwić pobieranie paszy ze żłobu i wody z poidła; +zapewniać swobodę ruchów głowy w celu samopielęgnacji krów; zapewnić utrzymanie stanowiska w czystości;

95.Typy stanowisk w oborach uwięziowych: +krótkie do 180cm, +średnie 180-200cm; +dlugie>200cm;

Szerokość stanowiska nie powinna przekraczać 110cm, gdyż w przypadku szerszych, krowy zanieczyszczając je odchodami. Stosowanie przegród międzystanowiskowych w tym sposobie utrzymywania jest niezbędne dla zapewnienia czystości stanowiska, wygody leżenia i unikania konfliktów sąsiedzkich u krów. Stanowiska ściołowe stwarzają krowom lepszy komfort wypoczynku niż bezściołowe. Ponadto ściółka zabezpiecza przed chorobami krów (mastitis).

Dłuższe stanowiska mają już niewielkie zastosowanie, stosowane są tylko w porodówkach i pomieszczeniach dla krów dużych. Argumenty przemawiające za stanowiskami krótkimi i średnimi; +oszczędność pow. użytkowej; +mniejsze zużycie ściółki; +mniejszy nakład robocizny; +lepsza czystość krów i bardziej higieniczne warunki pozyskiwania mleka;

96.Cele prowadzenia oceny użytkowości mlecznej krów: +określenie wyd. mlecznej w laktacji w oparciu o wyniki przeprowadzanych próbnych udojów; +ustalenie zaw. s.m. mleka oraz zaw. T, B, laktozy w łącznej próbie mleka, pobranej z każdego doju w ramach próbnego udoju; +obliczenie LKS będących wskaźnikiem zdrowotności wymienia; +określenie zaw. mocznika w mleku wskazujący na jakość stos. żywienia; +określenie użytkowości rozpłodowej; +ocena cech funkcjonalnych; +rejestracja pochodzenia bydła w systemie informatycznym; +prowadzenie dokumentacji hod., tj. dokumentacji zawierających informacje o zwierzęciu, jego przodkach i potomstwie oraz dane na temat jego wartości hod. i użytkowej.

97.Czynniki wpływające na opłacalność produkcji mleka: +wielkość stada krów; +dł. ich użytkowania; +wyd. i jakość mleka; +cena mleka; +koszt pasz; +koszt stanowiska w budynku; +koszt wychowu i zakupu krowy;

98.Indeks selekcyjny. Od sezonu oceny 2007 podstawowym kryterium oceny samców jest nowy indeks selekcyjny PF - Produkcja Funkcjonalność.
Indeks PF zbudowany jest następująco: PF=50%xPI Prod+30%xPI Pokr+10%xPI Płod+10%xWH ksom
Gdzie: PI Prod-podindeks produkcyjny, PI Pokr-podindeks pokroju, PI Płod-podindeks płodności, WH ksom-wartość hodowlana dla zaw. kom. som.

99.Krzyżowanie wypierające. Pytanie 41.

100.Zjawisko heterozji w krzyżowaniu towarowym bydła. W przypadku jakich cech występuje to zjawisko? Pytanie 36.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
3033
01 02 Normy prawneid 3033 Nieznany (2)
3033
3033
3033
3033
3033
3033

więcej podobnych podstron