GEOGRAFIA TURYSTYCZNA ŚWIATA

POZIOM TURYSTYKI MIĘDZYNARODOWEJ.

Regionalizacja międzynarodowego ruchu turystycznego.

W statystyce międzynarodowej, a przede wszystkim w statystyce WTO pojawia się pojęcie region turystyki. Jest to pojęcie umowne, bo nie pokrywa się z regionem geograficznym przyjętym w klasyfikacji ONZ, np. Afryka - region ONZ, WTO natomiast wydziela Egipt, Libie i włącza do regionu środkowowschodniego, wydzielony jest Izrael i włączony do regionu europejskiego.

WTO wydziela 6 regionów turystycznych. Duże regiony obejmują subregiony:

1. Region Europejski

1. Subregion Północny: Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, Irlandia, Islandia.

2. Subregion Zachodni: Austria, Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Lichtenstein, Luksemburg, Monako, Szwajcaria.

3. Subregion Południowy: Albania, strefa Gibraltaru, Grecja, Hiszpania, Malta, San Marino, Portugalia, Włochy, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Słowenia, Macedonia, Jugosławia.

4. Subregion Środkowo - Wschodni (kontrowersje budzą kraje powstałe po rozpadzie ZSRR, a są włączone i są to kraje Azji Centralnej): Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Gruzja, Estonia, Węgry, Kazachstan, Kirgistan, Litwa, Łotwa, Polska, Mołdawia, Rumunia, Rosja, Słowacja, Tadżykistan, Turkmenia, Ukraina, Uzbekistan.

Podsumowanie:

Europa od zawsze była kontynentem o największej koncentracji ruchu turystycznego. Najlepszą koniunkturę odnotowano w latach 70 - tych i wtedy w Europie koncentrowało się 70% światowych przyjazdów oraz 60% globalnych dochodów z turystyki międzynarodowej. Od tego czasu udział regionu europejskiego maleje, ale nadal jest dominacja. Na przełomie XX i XXI wieku przyjazdy skurczyły się do wartości 59%, a globalne dochody wyniosły mniej niż 50% (49%).

Pod koniec lat 90 - tych roczny wzrost przyjazdów o 3,4%, ale spadek niż do roku poprzedniego. Spadek przyjazdów nastąpił głównie w Europie Środkowo - Wschodniej. Relatywnie mniej dochodów, ale lekki wzrost.

Największa dynamika przyjazdów pod koniec lat 90-tych: Turcja 14% (największy wzrost dochodów z turystyki międzynarodowej), Grecja, Francja, Hiszpania.

Całościowo przyjazdy: Francja, Hiszpania, Włochy (Jednak odnotowują spadek dochodów).

2. Region Amerykański

1. Subregion Ameryki Północnej: Kanada, USA, Meksyk.

2. Subregion Ameryki Południowej: od Wenezueli w dół.

3. Subregion Ameryki Centralnej: Belize, Kostaryka, Salwador, Gwatemala, Honduras, Nikaragua, Panama. - Jest to region niestabilny politycznie i biedny, ale mający ogromne możliwości. Kraje te są zainteresowane rozwojem turystyki.

4. Karaiby - wyspy rozwinięte turystycznie, m.in. Barbados, Bermudy, W-y Bahama, Dominikana, Grenada, Gwadelupa, Haiti, Jamajka, Kuba.

Podsumowanie:

Region Amerykański jest 2 pod wzglądem wielkości rynkiem w turystyce międzynarodowej. Ok. 20% przyjazdów światowych i ok. 27% udziału w dochodach. Pod koniec lat 90-tych o 2% wzrosły przyjazdy, a o 10% wzrosły dochody. Jest to obszar o najwyższej dynamice. Lata 50-te to 30% udziału w przyjazdach.

Dominuje Subregion północny w przyjazdach i dochodach (ponad 70%).

W ostatnim okresie największa dynamika przyjazdów dominuje na Kubie, Dominikanie, w Brazylii i Chile.

Pod koniec lat 90-tych nastąpiły spadki w Meksyku i na Wyspach Bahama.

3. Region Afrykański

1. Subregion Północny m.in. Tunezja

2. Subregion Wschodni

3. Subregion Środkowy

4. Subregion Południowy

5. Subregion Zachodni

Podsumowanie:

Region nie zajmuje wielkiej pozycji i znaczenia mimo potencjalnych możliwości. Przyjazdy to ok. 4%, udział w dochodach 2%.

Największe wartości przyjazdów i dochodów: RPA, Tunezja, Maroko.

4. Region Środkowo - Wschodni

Bahrai, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Liban, Libia, Oman, Katar, Arabia Saudyjska, Syria, Dubaj, Jemen, Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Podsumowanie:

Kraje te mimo bogactwa należą do rzadko odwiedzanych. Główną przyczyną jest niestabilność polityczna, konflikty zbrojne i terroryzm. Mają one ogromny potencjał gospodarczy, przyrodniczy i kulturowy. Udziały w przyjazdach i dochodach to ok. 2%. Na wyróżnienie zasługuje Egipt. Koncentruje on połowę przyjazdów i dochodów.

5. Region Południowoazjatycki

Afganistan, Bangladesz, Butan, Indie, Iran, Maledywy, Nepal, Pakistan, Sri Lanka.

Podsumowanie:

Kraje te posiadają marginalną rolę w turystyce międzynarodowej. Mniej niż 1% dochodów i przyjazdów. Najczęściej odwiedzane są Indie (ponad 50% przyjazdów i ¾ dochodów), Nepal i Malediwy.

6. Region Wschodniej Azji i Pacyfiku

1. Subregion Azji Północnej: Mongolia, Chiny, Korea Północna i Południowa, Japonia, Tajwan, Hongkong.

2. Subregion Południowo - Wschodni: półwysep Indochiński: Wietnam, Tajlandia, Laos, Kambodża Malezja, Filipiny, Indonezja.

3. Oceania: Australia, Nowa Zelandia, małe państwa pacyficzne.

Podsumowanie:

Lata 80-te i 90-te to duża dynamika wzrostu w tym obszarze. Koniec lat 90-tych zmienił tendencje. Przyczyny: epidemie, kryzys przyrodniczy, kataklizmy przyrodnicze. Na uwagę zasługują Chiny. Jest to rynek o najlepszych perspektywach rozwoju.

Międzynarodowe obroty turystyczne

Obroty związane z turystyką są częścią handlu zagranicznego. Pod koniec lat 90-tych dochody z turystyki miały wartość 8% dochodu ogólnego. Usługi jest to aż 35%. Turystyka międzynarodowa ma największą dynamikę w krajach wysoko rozwiniętych.

Udział krajów w przyjazdach:

1950r. USA, Kanada, Włochy, Francja, Szwajcaria. Koncentrowały one 71% przyjazdów światowych.

Koniec lat 80-tych: Francja, USA, Hiszpania (w 1950r na 8 miejscu), Włochy, Wielka Brytania. Koncentrowały one 36% przyjazdów.

Kraje mające dobrze rozwiniętą turystykę w ciągu 50 lat: USA, Francja, Włochy.

Udział 15 pierwszych krajów w obrotach systematycznie maleje. W 1950 roku te 15 państw to było 97% wszystkich przyjazdów. Pod koniec lat 90-tych tylko 36% przyjazdów.

Najczęściej odwiedzane kraje: Francja 11%, pod koniec lat 90-tych wzrosła pozycja Chin(6 miejsce w przyjazdach)

W 1997 roku Polska zajęła 7 miejsce.

Przyjazdy - przekroczenie granic, dane z hoteli.

Wzrosty przyjazdów łączyły się ze zmianą funkcji turystyki. Rozwinęła się turystyka biznesowa i kongresowa, zwłaszcza w Polsce. Rozwój gospodarczy sprawił dużą liczbę przyjazdów w 1997 r.

Nieprzerwany wzrost dochodów w USA - 14% dochodów z turystyki.

Francja notuje wzrost przyjazdów, ale spadek dochodów. Dba o rozwój przyjazdów kosztem spadku dochodów.

Wzrost dochodów - wypadkowa długości pobytu i wielkości wydatków.

W USA na 1 przyjazd przypada 1500 USD.

We Francji 418 USD

Polska należy do grupy krajów, których dochody z turystyki wzrastają.

Największa aktywność w wyjazdach:

1. USA - na kraj ten przypada 14% wszystkich wydatków ponoszonych na turystykę. Jest tendencja wzrostowa.

2. Niemcy - jest spadek wydatków, bo społeczeństwo ubożeje. Jest to pochodna ogólnej koniunktury gospodarczej.

3. Japonia - tendencja spadkowa.

14. Polska.

Kraje, które charakteryzuje dobry poziom dwóch komponentów - dominują w międzynarodowym ruchu turystycznym:

USA, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Niemcy.

Hiszpania jest odrębnym krajem w stosunku do tej grupy. Jest to kraj, który charakteryzują przyjazdy - kraj recepcyjny (kraj, który na zdecydowanie wyższą liczbę przyjazdów).

15 pierwszych krajów z listy koncentruje obecnie 68% światowych przyjazdów, 67% dochodów i 69% wydatków na turystykę międzynarodową. Jest to potwierdzenie zjawiska koncentracji w turystyce międzynarodowej.

Te dwie wartości tworzą bilans turystyczny. Są to wpływy i wydatki państwa związane z uczestniczeniem w międzynarodowych obrotach turystycznych. Bilans turystyczny może być dodatni lub ujemny.

Najwyższe dodatnie saldo bilansu turystycznego posiada:

1. Hiszpania

2. Włochy

3. Francja

Najwyższe ujemne saldo bilansu turystycznego posiada:

1. Niemcy

2. Japonia

Najwyższe dodatnie saldo ma Region Amerykański (Karaiby). W ciągu ostatnich 10 lat region ten zmienił saldo z ujemnego na dodatni.

Inna tendencja jest w Europie. Pojawia się saldo ujemne (deficyt). W połowie lat 80-tych mieliśmy nadwyżkę.

Udział turystyki w PKB - pozycja turystyki w gospodarce.

1. Hiszpania

2. Austria

3. Grecja

4. Portugalia

Turystyka w tych krajach jest głównym źródłem pozyskiwania dewiz i filarem gospodarek narodowych.

Turystyka międzynarodowa ogólnoświatowa odgrywa coraz większą rolę w kształtowaniu międzynarodowych stosunków gospodarczych.

Relacje dochodu z turystyki, udziału w PKB pozwalają wymienić 5 grup krajów. Są to grupy cechujące się różnym udziałem turystyki w strukturze eksportu i importu.

I grupa:

Są to państwa o podobnym udziale importu i eksportu turystycznego w ogólnych wartościach dotyczących eksportu i importu dóbr i usług. Są to kraje zbilansowane np. dania, Szwajcaria, USA. Mają świetnie rozwinięta gospodarkę i turystykę.

II grupa:

Kraje o zdecydowanie wyższym udziale eksportu nad importem turystycznym w ogólnych wartościach eksportu i importu, np. Grecja, Hiszpania, Portugalia, Turcja.

Są to kraje o średnim poziomie rozwoju gospodarczego i niskim poziomie aktywności turystycznej mieszkańców. Do tej grupy należy też Austria, ale gospodarczo jest lepiej rozwinięta i częściej ludzie wyjeżdżają.

III grupa:

Kraje o wyższym udziale importu nad eksportem. Są top kraje określane mianem generatorów międzynarodowego ruchu turystycznego. Kraje mają najwyższy wskaźnik aktywności turystycznej obywateli: Niemcy, Japonia. Częściowo może należeć też Islandia.

IV grupa:

Kraje o wyraźnej przewadze eksportu nad importem turystycznym, przy stosunkowo niewielkim udziale w ogólnej wartości eksportu dóbr i usług: Francja, Włochy, Australia.

V grupa:

Kraje o bardzo wysokim rozwoju społeczno - gospodarczym, dużej aktywności turystycznej. Wyraźna przewaga importu nad eksportem turystycznym przy stosunkowo niewielkim ich udziale w ogólnej wartości eksportu i importu: Wielka Brytania, Szwecja, Kanada.

PODSUMOWANIE:

Pod koniec lat 90-tych:

1. Wzrosła liczba podróży międzynarodowych.

2. Najszybciej rozwijającym się regionem turystycznym była Afryka.

3. Największy spadek liczby przyjazdów odnotował Region Wschodniej Azji i Pacyfiku.

4. Nadal głównym obszarem koncentracji międzynarodowego ruchu turystycznego jest Europa.

5. Bardzo dużą dynamikę rozwoju turystyki odnotowały Chiny.

6. Rok 1997 w Polsce był rokiem, kiedy odnotowano najwyższe wartości przyjazdów. Po nim nastąpił regres.

7. Najwięcej na turystykę wydają Amerykanie i Niemcy, a wzrastają wydatki Wielkiej Brytanii. Spadek ma Japonia.

Wykład 6.03.

Środowisko geograficzne - to przestrzeń, która nas otacza. Jego naturalne składniki to: podłoże geologiczne - litosfera, ukształtowanie terenu - rzeźba, klimat - atmosfera, wody - hydrosfera, gleby - pedosfera oraz świat roślin i zwierząt - biosfera.

Walory turystyczne - to wszelkiego rodzaju obiekty przyrodnicze i wyniki działalności człowieka, które są obiektami zainteresowania turystów.

- walory wypoczynkowe - sprzyjające wypoczynkowi (klimat);

- walory krajoznawcze - przyrodnicze i antropogeniczne;

- walory specjalistyczne - sprzyjają turystyce kwalifikowanej, bądź takim formom,

które wymagają specjalnych przeszkoleń potwierdzonych

certyfikatami.

FRANCJA

To kraj, który liczy ok. 550 tys. km² oraz 56 - 57 mln. ludności. Ma charakter przeważającej formy nizinnej. 51% powierzchni kraju to obszary nizinne do 300 m. n.p.m. 25% powierzchni to strefa pagórkowata od 200 do 500 m. n.p.m. 20% powierzchni od 500 do 2000 m. n.p.m. to piętro gór. 4% powierzchni to wysokie góry powyżej 2000 m. n.p.m. (Alpy).

Na obszarze Francji leży najwyższy szczyt Europy - Mont Blanc (4807 m. n.p.m.). Średnia wysokość całego terytorium to 359 m. n.p.m. obszary górskie i wyżynne znajdują się w południowej części kraju. Tereny nizinne przeważają w północno - zachodniej części kraju.

Obszar Francji to strefa klimatu umiarkowanego w odmianie morskiej. W części zachodniej i południowo - zachodniej jest Ocean Atlantycki, w południowo - zachodniej kanał La Manche, w zachodniej zatoka Biskajska. Wybrzeże Atlantyku posiada odmianę klimatu oceanicznego. Południowo - wschodnia część kraju opływana jest przez Morze Śródziemne i tam znajduje się klimat śródziemnomorski. Strefa gór - Alpy i Pireneje - cechuje się klimatem górskim. Wnętrze kraju posiada cechy klimatu kontynentalnego.

Rozkład temperatur:

Styczeń - najchłodniejszy - 0^oC - 9^oC

Lipiec - najcieplejszy - 17^oC - 23^oC

Paryż średnia temperatura:

Styczeń 2,2^oC

Lipiec 18,2^oC

Najcieplejsze obszary to Riwiera Francuska (Lazurowe Wybrzeże), a najchłodniejsze są obszary górskie.

Sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta. Większość rzek ma zasilanie górskie (alpejskie). Przez Francję przepływa:

• Ren (180 km.), który jest główną rzeką Europy;

• Sekwana (800 km.), jest głównym systemem żeglugowym, głównie na odcinku nizinnym;

• Loara (1012 km.);

• Garonna (570 km.);

• Rodan - uchodzi do Morza Śródziemnego, jest ciekawy ze względu na kaskadę energetyczną wybudowaną w jego nurcie.

Jeziora we Francji to głównie jeziora alpejskie, górskie i polodowcowe. Największe z nich to Jezioro Genewskie na granicy ze Szwajcarią, Lac du Bourget, Lac d'Annecy. Występują także jeziora przybrzeżne nad zatoką Biskajską i Lwią, oraz w delcie Rodanu.

Francja posiada sporo źródeł, ok. 1200, które są eksploatowane w ok. 120 uzdrowiskach. Koncentracje źródeł:

1. Masyw Centralny

2. Alpy

3. Pireneje

Wywodzą się one z okresu wulkanizmu i trzęsień ziemi.

Rozciągłość równoleżnikowa daje urozmaiconą roślinność. Wyróżniamy kilka stref roślinnych:

Strefa śródziemnomorska (w tym Korsyka) - jest to tzw. prowincja florystyczna śródziemnomorska. W skład jej roślinności wchodzą: lasy dębowe (zielone zimą), krzewy laurowe. Zasięg prowincji wyznacza zasięg oliwki. Gajom oliwnym towarzyszą również winnice. Do tej prowincji przylega prowincja eurosyberyjska, są to lasy liściaste. Na zachodzie tej prowincji występuje podprowincja atlantycka, gdzie rosną lasy dębowe. Na wschodzie występuje podprowincja środkowo - europejska z lasami sosnowymi. Im bardziej posuwamy się na wschód, tym większe jest występowanie lasów mieszanych. W górach występuję podprowincja górskie. W górach występuje piętrowość roślinności. Las może występować nawet do wysokości 1800 - 2300 m. n.p.m. We Francji występuje 6 głównych parków narodowych, najważniejsze są parki górskie: Alpy Północne, Alpy Południowe, Pireneje, Masyw Centralny, rejon Morza Śródziemnego. Obok Parków Narodowych występują także Regionalne Parki Narodowe jest ich ponad 20 oraz Rezerwaty.

Zarys Historii Francji

Francja jest obszarem w Europie, który miał bardzo długi okres zaludniania. Pierwsze ślady pojawiają się w paleolicie. Pniem do stworzenia narodu francuskiego jest kilka grup etnicznych: Celtowie w odmianie Galowie, jest to etap, kiedy Juliusz Cezar podbił Galię oraz Plemiona Germańskie, głównie plemiona Zambów, którzy dali nazwę narodowi.

Pierwsze gminy chrześcijańskie pojawiły się w II w. n.e. w Lyonie. W V wieku na terenie Gali panował król Choldwig, który doprowadził do zjednoczenia poszczególnych plemion. W 498 r. Francja przyjęła chrześcijaństwo. W poł. VIII w. władzę objęła dynastia Karlingów. Najważniejszą postacią był Karol Wielki. Za jego panowania rozszerzono terytorium kraju po Łabę. Było to jednak państwo niespójne etnicznie i gospodarczo. Kolejni panujący podzielili terytorium państwa na 3 części i część zachodnia otrzymała nazwę Francji.

Od poł. IX w. obszar ten poddany był procesom feudalnym. Terytorium obszaru uległo rozdrobnieniu, a panującymi byli książęta. Okres od X do XIV w. to okres panowania Kapetynów. Uczyniła ona Francję jedną z najważniejszych państw w Europie (byli sprzymierzeńcami sztuki, rozwinęła się architektura i sztuki plastyczne). Od końca XII w. rozpoczął się proces scalania terytorium. W XV w. powiększono terytorium o Bretanię, a w XVII w. doszło do ustalenia granicy wschodniej na Renie (włączono do Francji Alzację). Od XVI do końca XVIII w. we Francji panuje monarchia absolutna (absolutyzm). Jest to okres rozwoju renesansu. Francja była jednym z głównych ośrodków kultury w Europie. Od poł. XVII do pierwszych lat XVIII w. jest to okres panowania Ludwika XIV. Panowała wówczas doktryna króla: „Państwo to ja”.

Lata 1789 - 94 jest to okres tzw. Wielkiej Rewolucji, której celem było oddzielenie państwa od Kościoła. Po niej Francja stała się całkowicie laickim.

W okresie napoleońskim Francja wyrosła na jedną ze światowych potęg. Wojny prowadzone przez Napoleona rozszerzyły jej wpływy w Europie i poza jej kontynentem. W 1830 r. Francja opanowała Algierię w Afryce Północnej. Terytoria zamorskie sprzyjały rozwojowi gospodarczemu kraju. Jest to także czas, kiedy na kontynent europejski przemieszcza się rewolucja przemysłowa z Wielkiej Brytanii. We Francji ten rozwój rozpoczął się od kolejnictwa, za czasów Napoleona powstało 18 tys. km² linii kolejowych.

Upadek Napoleona to przegrane wojny z Prusami. Francja utraciła na ich rzecz prymat w Europie. Odzyskanie pozycji to rok 1919 po traktacie Wersalskim. Utworzono wtedy III Republikę i od tego czasu Francję cechował intensywny podbój kolonialny, szczególnie Afryka Północna, Centralna, Madagaskar, Indochiny w Azji, Oceania - Polinezja Francuska.

Po II wojnie światowej powstaje IV Republika. Jest to okres słabości Francji. Łączyło się to z rozpadem kolonialnym. Prowadzono wojny w Indochinach i Algierii. Od 1959 r. powstaje V Republika. Jedyną osobą, która próbuje przywrócić dawną chwałę Francji jest de Gaulle, nie udaje mu się to jednak.

Sztuka Francuska

Początki kultury we Francji łączą się z pierwszymi miejscami pobytu człowieka.

Paleolit - malowidła naścienne jaskiń w Akwitanii.

Neolit - powstały i są ślady pomników megalitycznych (Bretania) związanych z kultem.

Od V do I w p.n.e. - sztuka Celtów, a później ślady panowania Cesarstwa Rzymskiego. Powstają budowle publiczne: amfiteatry, łuki triumfalne, akwedukty.

Okres panowania Karola I - sztuka przedromańska (Bazylika Saint Denis).

Styl romański - kościoły kopułowe, kościoły pielgrzymkowe.

Styl gotycki - miejscem powstania była Francja (od plemienia Gottów). Początkowo nie była uznawana. Pojawiła się po raz pierwszy w Burgundii. Twórcami były zakony Cysterskie, które rozprzestrzeniły ją na cała Europę. Styl ten narodził się I'll de France. Pierwsza budowla powstała w Saint Denis. Symbolem sztuki gotyckiej jest katedra gotycka, która powstała na terenie Francji. Najbardziej znane katedry francuskie to: Notre Dame w Paryżu, katedra w Amiens, katedra w Reims i katedra w Chartres. Gotykowi towarzyszyło malarstwo witrażowe.

XV w. - przenikają prądy renesansowe. Widać wyraźne ślady w architekturze. Pojawia się większa dekoracyjność.

XVII w. - podczas panowania Ludwika XIV pojawia się styl ludwikański. Barok nakłada się na Renesans. W tym okresie buduje się zespoły pałacowo - ogrodowe. Okres ten pozwolił wykształcić francuski styl ogrodowy. Największym osiągnięciem tej sztuki jest cały zespół Wersalu.

W XVIII w. panuje styl regencji (w zdobnictwie). Barok przekształca się w rokoko. Rozwijało się rzemiosło artystyczne.

Okres Rewolucji (dyrektoriat) - powrót do Antyku, do Klasycyzmu, przebudowie uległy Luwr, Wersal. Powstawały budynki użyteczności publicznej, np. opera paryska.

Koniec XIX w. - szkoła malarstwa francuskiego. Pojawia się Impresjonizm: Claude Monet, Edward Manet, August Renoir, Camille Pissaro oraz Postimpresjonizm: Paul Cezanne, Toulouse.

Regiony Turystyczne Francji

1. Region Północny

2. Region Wybrzeża Atlantyckiego

3. Region Wybrzeża Śródziemnomorskiego

4. Korsyka

5. Alpy

6. Region Gór Jura

7. Pireneje

8. Masyw Centralny

9. Wogezy

10. Paryż

11. Region Paryski

12. Alzacja i Lotaryngia

13. Dolina Rodanu

14. Dolina Loary

Ad. 1

Jest to Rejon Kanału La Manche na północnym wybrzeżu Atlantyku. Rozciąga się od granicy Belgii do rzeki Vilaire. Obejmuje on Flandrie, Armorykę (Basen Armorykański), częściowo Basen Paryski, Bretanię i część Normandii.

Występuje tam klimat oceaniczny, chłodne zimy. Na terenie Armoryki występują najstarsze we Francji, niskie góry od 400 m. n.p.m. Obszar tego regionu porośnięty jest przez winorośle, występują liczne łąki, żywopłoty i tereny trawiaste. Występuje wybrzeże skaliste typu riasowego. Liczne jest występowanie także wód mineralnych. Obszar ten ma korzystne położenie, ponieważ leży w zasięgu dwóch wielkich aglomeracji miejskich: Paryża i Londynu.

Można podzielić go na subregiony:

1. Subregion Bretoński - Reness - stolica Bretanii, występują tu megabity, stara architektura z czasów romańskich oraz sztuka ludowa podkreślająca odrębność terenu. Jest to obszar, który został wcześnie zagospodarowany. Posiada bardzo dobre połączenia drogowe oraz lotnicze. Głównym portem jest Cherbourg. Ośrodki turystyczne: Dinard (kąpielisko), Carnac (piaszczysta plaża, małe wysepki, najpiękniejszy krajobrazowo teren Bretanii, megality), Saint Malo (ujście rzeki).

2. Subregion Paryski - Rouen - stolica. Rozciąga się od półwyspu Normandzkiego do Belgii. W jego skład wchodzą: Normandia, Flandria, Pikandia. Teren rozwinął się, ponieważ jest niedaleko Paryża i występuje tutaj turystyka weekendowa.

Ad. 2

Teren ten rozciąga się od rzeki Vilaire do granicy z Hiszpanią. Obejmuje on obszar Armoryki, basen Paryski, Akwitanię.

Jest to obszar nizinny, podnoszący się w kierunku Masywu Centralnego, łączy się z Pirenejami. Panuje tutaj klimat umiarkowany cieplejszy, łagodne zimy, dużo opadów. Zalesiony jest przez lasy sosnowe. Występują tutaj groty, jaskinie z prehistorycznymi

malowidłami. Turystyka wystąpiła tutaj po roku 1959. najważniejszy teren to dolina Loary.

Ad. 3

Rozciąga się od granicy hiszpańskiej do granicy włoskiej. Charakteryzuje się suchym, gorącym latem, łagodną, wilgotną zimą. Temperatura wody w morzu dochodzi powyżej 20^oC latem. Występuje roślinność śródziemnomorska. Wyróżniamy 3 subregiony:

1. Ujście Rodanu

2. Langwedocja - jest to teren podmokły, który został najsłabiej zagospodarowany. Zaczęto dopiero po 1960 roku. Jest to obszar żeglarstwa, wędrówki jachtów z Atlantyku na Morze Śródziemne. Miejscowości: Carcassonne - najlepiej zachowany w Europie zespół średniowieczny.

3. Wybrzeże Lazurowe - teren najwcześniej dostrzeżony i rozwijany. Zauważony został przez cudzoziemców (Anglicy, Rosjanie, Niemcy). Początki turystyki datuje się na XVIII w. Na początku przyjeżdżano tutaj tylko latem, później zimą. Teren ten był szczególnie cenny ze względu na leczenie gruźlicy. Przeważa turystyka letnia. Miejscowości: Saint Tropez, Cannes (port jachtowy, imprezy kulturalne, targi), Monte Carlo, Nicea (zabytki, turystyka poznawcza, jeden z najważniejszych w Europie centrów turystyki kongresowej).

Ad. 4

Wyspa ta znajduje się 180 km od Wybrzeża Lazurowego. Została późno dostrzeżona. Na bardzo zróżnicowane wybrzeża - typu riasowego. Występuje klimat podzwrotnikowy. Przez lata wyspa podlegała bardzo licznym wpływom różnych kultur, np. Grecy, Bizancjum. Brak łączności z krajem sprawił, że długo utrzymywał się tutaj styl romański. Rozwój turystyki nastąpił w latach 60 - tych.

Ad. 5

Ciągną się na długości 120 km na terenie Francji. Są one fragmentem Alp Zachodnich (część Północna i Południowa). Przeważa krajobraz glacjalny (polodowcowy), główny udział w budowie mają skały krystaliczne. Alpy mają nisko położone przełęcze i dlatego są tak dobrze rozwinięte i zagospodarowane. Granica wiecznego śniegu: 2500 m. n.p.m. - lodowce. Alpy Gralickie - współczesne zlodowacenie.

Alpy podzielone są klimatycznie. W części północnej klimat jest ostrzejszy, typowo górski. Na część południową ma wpływ klimat śródziemnomorski i podzwrotnikowy. Widoczne jest to w piętrowości roślinnej. Granica lasu przebiega wyżej. Występują tu także źródła mineralne i cieplice. Początki turystyki datuje się na XVIII wiek. Dominowały przyjazdy o charakterze leczniczym, rozwijało się także narciarstwo. Dużym impulsem rozwoju Alp buła olimpiada w 1924 roku w Chamonix. Od lat 50-tych nastąpił rozwój infrastruktury narciarskiej. Obecnie w Alpach znajduje się 63% wszystkich górskich stacji sportów zimowych. Większość jest zlokalizowana w Alpach Północnych. Północnych rozwoju tego terenu zadecydowała dostępność komunikacyjna. Chamonix - główny ośrodek. Leży u stóp Mont Blanc. Rozwinęły się także ośrodki sportów wodnych na jeziorach, np. Amiency.

Ad. 6

Jest to obszar wyżynno - górski. Składa się ze skał wapiennych. Powstał w okresie jury i kredy (era mezozoiczna). Bardzo rozwinięte są zjawiska krasowe. Występuje klimat umiarkowany górski. Gleba jest urodzajna, na południowo - wschodnich stokach uprawiana jest winna latorośl. Wody mineralne - Belfort.

Ad. 7

Masyw ten graniczy z Hiszpanią. Ciągnie się on na całej długości granicy, szerokość do 40 km. są to góry młode, typu alpejskiego powyżej 3000 m. n.p.m. Wyższe partie mają krajobraz glacjalny, niższe zostały ukształtowane przez działalność wód rzecznych. W części południowej, na niższych partiach występuje klimat podzwrotnikowy. Występują także wody mineralne, ok. 20 uzdrowisk. Obszar ten jest mniej rozwinięty (przełęcze zostały utworzone wysoko), późno dostrzeżono go jako teren narciarstwa, ostatnio obserwuje się rozwój turystyki zimowej. Rozwinięta jest także turystyka pielgrzymkowa - Lourdes - kult maryjny.

Ad. 8

Owernia - obszar wyżynno - górski. Średnia wysokość 400 - 700 m. n.p.m. Jest to teren wygasłych wulkanów, jezior kraterowych. Występują tutaj gorące źródła mineralne, jest ok. 15 uzdrowisk. Panuje klimat umiarkowany górski, południowe stoki posiadają klimat podzwrotnikowy. W środkowej części może występować śnieżna zima. Jest to także Region Lecznictwa Uzdrowiskowego: Vichy (cieplice, ok. 43^oC temp.). rozwija się także turystyka kongresowa i narciarstwo.

Ad. 9

Są to góry hercyńskie z kopulastymi wierzchołkami, silnie zalesione. Przeważają małe miejscowości. Dominuje turystyka weekendowa i regionalna. Vitel - miejscowość uzdrowiskowa.

Ad 10.

Jest to jeden z największych ośrodków turystyki na świecie. Od pocz. XVII w uznawany był za stolicę świata. Najstarsza część Paryża to wyspa I'll de la Cite na Sekwanie. Stąd promieniowało osadnictwo. Zachowały się tutaj kościoły, klasztory i opactwa. W otoczeniu wyspy znajduje się katedra Notre Dame z II poł XII wieku. Domy świeckie - hotele, posiadają cechy renesansu i zdobnictwo barokowe. Wartością tego miasta jest układ urbanistyczny. XVIII wiek to apogeum powstawania pałaców arystokratycznych. XVIII/XIX budownictwo użyteczności publicznej: giełda, łuki triumfalne. XIX wiek wpływ historyzmu i eklektyzmu, wznoszono pałace. II poł XIX wieku ogrody i parki (Lasek Buloński). Koniec XIX wieku Wieża Eifla (1887 - 89). Muzea: Luwr (zabudowa pałacowa, jedno z największych na świecie), Wersal (29 km od centrum, zespół pałacowo - ogrodowy). Początek XX wieku muzeum w gmachu dworca kolejowego w Orsey. Paryż jest również centrum imprez kulturalnych. Dzielnice turystyczne: Dzielnica Łacińska, Montmartr.

Ad. 11

Prowincja I'll de France - dominuje turystyka poznawcza. Jest bardzo dużo obiektów historycznych i przemysłowych, np. fabryka porcelany w Sebr.

Ad. 12

Teren nadgraniczny z Niemcami. Jest wielokulturowy, na ślady dwóch państw: Niemiec i Francji. Ośrodki: Strasburg - siedziba Parlamentu Europejskiego i Rady Europy, Verdein

Ad 13

Teren winnic - Burgundia.

Główne ośrodki: Lyon, Awignon, Arles.

Ad. 14

Nazywana często ogrodem Francji. Znajdują się tam posiadłości królewskie, tzw. zamki nad Loarą. Najważniejszy to Chambolt.

Włochy

To kraj śródziemnomorski, posiada wyodrębnione 3 jednostki fizyczno - geograficzne. Ich wyodrębnienie wynika z charakteru linii brzegowej.

1. Część kontynentalna.

2. Półwysep.

3. Wyspy.

Granica 9 300 km, z czego 7 500 km to granica morska. Półwysep oblewa Morze Śródziemne. Dzieli się ono na: Liguryjskie, Tyrreńskie, Jońskie i Adriatyckie. Najważniejszy jest Półwysep Apeniński, który ma nazwę od łańcucha górskiego, ciągnącego się wzdłuż niego. Są to góry alpejskie - młode góry, niektóre szczyty mają do 2 900 m. O ostrej rzeźbie alpejskiej świadczą zlodowacenia alpejskie.

Alpy

Jest to najwyższe pasmo we Włoszech. Są to fragmenty Alp Zachodnich i Południowych. Ta część Alp pocięta jest wieloma dolinami głębokimi, leżą one dość nisko. Przełęcze i doliny są bardzo nisko położone - to główny charakter Alp i daj dużą dostępność zagospodarowania.

W zachodniej części znajduje się najwyższa partia górska. Z Francji przylega Mont Blanc. Wystąpiły niewielkie zlodowacenia, czyli Mont Blanc i Mont Rosse. Lodowce te mają do 17 km długości (Fornir). Oprócz lodowców jest bardzo dużo jezior pochodzenia polodowcowego - cyrkowe i karowe. U podnóża Alp rozciąga się Nizina Padańska. Jest to region mający charakter równiny aluwialnej (powstała dzięki nanosą rzecznym, pochodzą one z trzeciorzędu i czwartorzędu). Pomiędzy Alpami i Apeninami istniało zapadlisko, które było wypełniane osadami.

Wyspy:

Sycylia - ponad 25 tys. km ²

Sardynia

Elba

To ukształtowanie terenu jest wynikiem ruchów górotwórczych z trzeciorzędu. W późniejszym czasie jest to wynik działań egzotermicznych (zewnętrznych). Jest to obszar modelowany. Młodość geologiczna wyraża się poprzez sporą aktywność sejsmiczną. Jest to strefa wulkaniczna.

Wulkany:

Wezuwiusz 1300 m

Etna ponad 3000 m

Stromboli ponad 900 m

Vulkano

Strefy obok wulkanów są bardzo urodzajne, gleby są żyzne.

Sieć rzeczna:

W części północnej jest gęsta. Wynika to z tego, że odwadnia system alpejski. Najdłuższą rzeką jest Pad ok. 650 km, Tyber, Arno, Adda. Rzeki często przepływają przez jeziora. Zasilają je, stanowiąc także odpływ. Jeziora także są częścią reżimu wodnego: Jezioro Garda, Maggiore, Como.

Klimat:

Mamy doczynienia z klimatem podzwrotnikowym typu śródziemnomorskiego.

W części północnej, na Nizinie Padańskiej jest klimat przejściowy między czechami kontynentalnymi a śródziemnomorskimi.

W Alpach jest klimat górski e strefie umiarkowanej ciepłej.

Cechy klimatu:

• Nieduże amplitudy (różnica między średnimi temperaturami najchłodniejszego i najcieplejszego miesiąca);

• Ciepłe, wilgotne zimy (średnie temperatura stycznia 5 - 8^oC);

• Bardzo ciepłe, upalne lata (średnia temperatura lipca 23 - 24^oC);

• Im bardziej na południe, tym bardziej sucho;

• Najchłodniejsza część - Nizina Padańska;

Opady:

• 500 - 600 mm;

• Im bardziej na południe, tym mniej opadów;

• Więcej na zachodnich wybrzeżach. Przeważają wiatry zachodnie przynoszące wilgoć znad morza;

• Na niektórych częściach zachodnich wysp ok. 2 000 mm;

• Alpy 3 000 mm;

Roślinność:

Warunki klimatyczne i hydrograficzne wytworzyły roślinność typu śródziemnomorskiego. Są to głównie wiecznie zielone zarośla typu makkia, gaje oliwne i drzewa cytrusowe. Charakterystyczne drzewa: dąb korkowy, sosna alpejska (część południowa). W górach występują lasy liściasta: dębowe, kasztany, buki. Granica występowania formacji liściastej w Alpach przebiega wyżej. Powyżej 1 500 m występują świerki, limby i modrzewie. W Alpach występuje sztuczny drzewostan. Utworzono 4 parki narodowe w części górskiej: dwa w Alpach i dwa w Apeninach.

Najważniejszymi walorami środowiska naturalnego są ukształtowanie terenu, długa linia brzegowa (położenie morskie), zróżnicowanie wewnętrzne (typ górski i nizinny), klimat korzystny dla rozwoju turystyki. Najważniejsze cywilizacje rozwijały się dzięki klimatowi. Najlepsze tereny były w klimacie umiarkowanym ciepłym. Taki klimat występował na Półwyspie Apenińskim.

Historia:

• Epoka paleolitu - ślady jaskiniowe na Sycylii, jaskinie Romanelli w Apuli;

• Neolit i epoka brązu - malowidła maskalne;

• II tys. p. n. e. - Półwysep zamieszkują ludy Indoeuropejskie, z których wywodziła się grupa Ligurowie;

• Ok. 1000 r. p. n. e. obszar zamieszkiwany był przez Etrusków (nieznane pochodzenie). Była to duża cywilizacja, jej świetność VI w p. n. e. Opanowali Toskanię, dolinę Padu, Umbrie i Lacjum oraz doliny Alpejskie. Główne ślady to: grobowce, rzeźby etruskie. Wytworzyli organizacje administracyjno - polityczne na kształt miast - państw.

• 700 - 300 p. n. e. pojawiają się Rzymianie. Założono miasto Rzym, żyli obok Etrusków, wolno i sugestywnie dokonywali zjednoczenia plemion na całym półwyspie.

• III w p. n. e. Rzym osiągnął potęgę militarną, rozpoczął podboje poza Płw. Apenińskim: próby opanowania wysp Sycylii, Sardynii, Korsyki, posuwali się na północ: Karnacja, Macedonia, Grecja.

• I w p. n. e. Rzym był doskonale zorganizowanym państwem typu niewolniczego opartym o potęgę militarną.

• Sztuka rzymska wzorowana była na greckiej. Drugim nurtem była sztuka etruska. Przejęli oni po nich typ świątyni, dom mieszkalny z atrium, łuki (sklepienia, okna).

• I w p. n. e. / I w n. e. wstrzynano wojny, niewolnicy buntowali się, nastąpił schyłek Republiki i narodziło się Cesarstwo. Był to okres pełnego rozkwitu różnych sztuk: architektura, rzeźba, filozofia, wymowa, nauka.

• Rozwój architektury miejskiej (urbanistyka). Dużym osiągnięciem było zaplanowanie układu miejskiego.

• Osiągnięcia:

• Plan miasta - część centralna - Forum Romanum w Rzymie.

• Brukowane ulice.

• Urządzenia kanalizacyjne.

• Wodociągi (akwedukty).

• Drogi poza miastami.

• Wiadukty z konstrukcją łukową.

• Świątynie m.in. Panteon.

• Urządzenia publiczne: amfiteatry, cyrk.

• Obiekty sportowe.

• Termy: Dioklecjana, Kartnakai.

• Budowle nieużytkowe: łuki triumfalne, kolumny, akcenty na cześć zwycięstw.

• III w n. e. Cesarstwo Rzymskie przeżywa początki kryzysu. Zróżnicowanie wewnętrzne i chęć usamodzielnienia prowincji osłabiła całość.

• Ogłoszono monarchię absolutną.

• Rozwija się chrześcijaństwo, staje się jednolitą religią. Konstantyn Wielki uczynił ją wszechobecną.

• Podział kraju na część zachodnią i wschodnią (łacińska i grecka).

• 330 r. stolicę przeniesiono do Konstantynopolu.

• 395 r. wydzielono Cesarstwo Wschodnorzymskie.

• V w n. e. Cesarstwo Wschodniorzymskie znalazło się w rękach Germanów (plemię Helulów). Potem wkroczyli Ostrogoci.

• 476 r. detronizacja ostatniego cesarza Zachodniorzymskiego.

• Zatarcie granicy było w gestii cesarza Justyniana. Doprowadził do osłabienia gospodarczego.

• Papiestwo nie aprobowało cesarza bizantyjskiego. W przejęciu sił pomogły mu plemiona Lombobardów.

• 754 r. powstaje Państwo Kościelne, zaczyna się średniowiecze. Był to okres bardzo słabego rozwoju. W Rzymie powstało tylko parę kościołów.

• Pozostałe tereny zostają podbite przez królów niemieckich.

• II poł. XIII w - wyprawy krzyżowe: walki kościoła z Cesarstwem Rzymskim. Bogaciły się tylko niektóre tereny.

• Po wojnach krzyżowych rozwój miast włoskich, powstawały uniwersytety - pierwszy w Bolonii w 1119 roku.

• Bardzo dynamiczny rozwój architektury. Napłynęła sztuka gotycka. Powstawały kościoły w Mediolanie, Florencji. Łączono dotyk ze sztuką bizantyjską: pałac Dożów w Wenecji.

• XIV - XV w - wzrasta świadomość narodowa, rozwój kultury. Florencja - ośrodek dominujący, odrodziły się prądy pozytywne - Odrodzenie (Renesans).

• 1400 - 1500 - wczesny renesans. Wzrost architektury: pałace, pierwsza katedra gotycko - renesansowa Santa Maria del Fiore we Florencji, pałac senatorów, konserwatorów, muzeum kapitolińskie, bazylika św. Piotra (1506 - 1607).

• Schyłek renesansu - styl paladyński (monumentalne pałace).

• Koniec XV w - obce państwa kierują tu swoją uwagę: Francja - zdobyli Neapol, zawiązali koalicję z Hiszpanią dla przejęcia części ziem.

• 1560 - 1713 - panowanie hiszpańskie, podzielono teren na posiadłości hiszpańskie.

• Narodził się barok, dołożono elementy do renesansu, m.in. Bazylika św. Piotra - kopuła, powstawały kościoły.

• Po 1713 r. pozycję przejmuje Francja. Rywalizowała ona o wpływy z Austrią i Wielką Brytanią. We Francji dokonuje się rewolucja, są próby wprowadzenia jej do Włoch.

• XVIII/XIX w. II renesans antyku.

• Po 1815 r. podzielono obszar: Lombardia, część wenecka - Austria, środkowa część - Francja, Sycylia - Wielka Brytania.

• 1860 r. państwo powstaje na nowo.

• Po I Wojnie Światowej rozwijał się ruch faszystowski.

• 1929 r. powstaje Watykan.

• Od 1946 r. Włochy są Republiką.

Zróżnicowanie warunków turystycznych

1. Alpy

Od Alp Nadmorskich po Alpy Julijskie. Ważny jest Masyw Mont Blanc, Alpy Gotyjskie, Alpy Pontyjskie, fragment Alp Wschodnich.

Alpy Zachodnie są wyższe od Wschodnich (Alpy Retyckie, Dolomity, Alpy Julijskie). Mają szersze doliny i więcej form wapiennych.

Krajobraz alpejski ma cechy glacjalne - zlodowacenie plejstoceńskie, fragment ogólnoeuropejskiego lodowca Europy.

Formy polodowcowe: szerokie doliny, cyrki, jeziora, pozostałości lodowców.

Warunki klimatyczne są korzystne i stanowią ogromny walor wypoczynkowy.

Obszary wypoczynkowe znajdują się wokół jezior alpejskich. Panuje tam łagodny mikroklimat. Jeziora te posiadają roślinność podzwrotnikową, mimo położenia górskiego. Jest to wynik właśnie mikroklimatu: Jezioro Garda, Riva, Silvore, Gardona. Jezioro Maggiore i Como też są zagospodarowane.

Walory specjalistyczne - narciarstwo:

• Dolina Aosty w masywie Mont Blanc: rejon Matterthon, Monterosa, Grand Riso;

• Dolina Addygi: Merano;

• Dolomity Włoskie: Cortina d`Ampezzo, Colvada, Selva, San Marino, Pica Strosa;

• Alpy Koptyjskie.

Uzdrowiska: Termy.

Turystyka piesza, wspinaczka.

Dwa parki narodowe: Gran Paradiso w dolinie Aorty ok. 600 km², Stellio 900 km².

Ośrodki miejskie:

Turyn

• Dawna kolonia rzymska. Jest to miasto historyczne.

• Dużo budowli pałacowych.

• Muzeum sztuki antycznej.

• Budowle sakralne.

• Park miejski - odtworzona dawna osada piemondzka.

• Ośrodek przemysłowy.

Trydent

• Stare budowle, katedry.

• Przez miasto przechodzi wiele szlaków m.in. Tunel św. Bernarda.

2. Nizina Padańska - miejscami położona poniżej poziomu morza. Najważniejsze miasta:

Wenecja

• Położona na terenie bagnistym.

• Rozwinęła się jako potęga morska.

• Ma 2 części. Starsza na terenie laguny weneckiej: 118 wysp połączonych kanałami, ogólnie 412 wysp.

• Pałac i bazylika św. Marka.

• Pałac Dożów.

• Budowle sakralne, pałace.

• Możliwość penetracji wysp: Lido, Burano.

Bolonia

• Założony przez Etrusków, później kolonia rzymska.

• Od 1750 roku należy do Państwa Kościelnego.

• Korzystne położenie, bardzo wysokie wieże.

• Budynki Uniwersytetu.

Rawenna

• Założona przez Umbrów, należała do Państwa Kościelnego.

• Budowle sakralne, bizantyjskie z mozaikami.

• Grobowiec Dantego.

Padwa

• Kolonia rzymska.

• Słynna z Uniwersytetu, studiowało tam wielu Polaków m.in. Kopernik.

• Budowle sakralne: bazylika św. Antoniego.

• Łączone style budowlane.

• Najstarszy ogród botaniczny z 1545 roku.

Mediolan

• Stolica Lombardii.

• Założony przez Celtów.

• Dawna rezydencja cesarzy rzymskich.

• Wydano tam edykt o zapewnieniu chrześcijaństwu wolności.

• Znane rodziny: Wisconti, Skorci.

• Katedra mediolańska.

• Teatr La Scala.

• Sztuka renesansowa, zbiory biblioteczne.

Werona

• Znana już w III w p. n. e.

• Administrowana przez Rzymian.

• Amfiteatr.

• Łuki triumfalne.

• Brama Lwów.

• Opactwa zakonne.

• Miasto Romea i Julii.

Wiele miejscowości ze źródłami mineralnymi.

Typowe kąpieliska nad Morzem Adriatyckim: Milano, Martita.

3. Półwysep Apeniński

Tereny górskie i nadmorskie. W części wschodniej i zachodniej plaże piaszczyste, części południowej wybrzeża skaliste. Jest to teren działalności wulkanicznej.

Rzym

• Dzieli się na 3 części: centralna, obrzeża, podmiejskie.

• W obrębie miasta znajduje się Watykan.

• Część centralna - najstarsza część miasta, najwięcej zabytków, pełni funkcje usługowe.

• Forum Romanum.

• Koloseum.

• Łuk Konstantyna.

• Panteon.

• Ruiny Domu Lidii.

• Złoty Dom Nerona.

• Kolumna Trajana.

• Grobowce i katakumby dokumentujące wczesne chrześcijaństwo.

• Mnóstwo sakralnych budowli: Bazylika św. Jana na Materanie, Santa Maria Maggiore, Bazylika św. Pawła.

• Budowle renesansowe.

• Architektura świecka: zespoły ogrodowe, zamki, pałace.

• Rzymskie fontanny, np. czterech rzek.

• Schody hiszpańskie.

• Zespół ogrodowy Castel Gandolfo.

Florencja

• Stolica Toskanii nad rzeką Arno.

• Miasto założone przez Etrusków, rozwijało się dzięki rodzinie Meryzeuszy.

• W XV w jedno z najważniejszych miast.

• 1865 - 1871 - stolica Włoch.

• Miejsce narodzenia renesansu.

• Cenne skupisko architektury: kościoły, pałace.

• Fragmenty murów obronnych.

Genua

• Nad zatoką Genueńską, bardzo ważny ośrodek handlu dzięki wymianie morskiej.

• Mury obronne, kościoły, latarnia morska.

• Miejsce wyruszenia Kolumba w morze, jego dom rodzinny.

Neapol

• Położony u stóp Wezuwiusza.

• Założony przez Greków, podbity przez Rzymian.

• Dużo zamków, wąskie ulice.

Asyż

• Założony przez Umbrów.

• Miasto pielgrzymek, kult św. Franciszka.

• Bazylika św. Franciszka i św. Klary.

Sienna

Piza

Velucia

Cmentarze: wzgórze Monte Cassino

Miejsce rozwiniętej turystyki wypoczynkowej - szereg wybrzeży - Riwiery.

Północ - Lazurowe Wybrzeże Riwiera Włoska: San Remo.

Wyspa Capri - klimat łagodny, gorące źródła.

Półwysep Apeniński jest zasobny w gorące źródła.

4. Wyspy

Sycylia

• Przedłużenie Apeninów.

• Główny masyw, to masyw wulkaniczny.

• Główne miasto - Palermo: miejsce, gdzie ścierają się różne wpływy.

• Surakuzy - miasto założone przez Greków, zostało zniszczone przez Rzymian.

• Kąpieliska, wypoczynek.

• Wyspy Giparyjskie.

• Etna.

Sardynia

• Górzysta, w części południowo - zachodniej nizinna.

• Lokalizacja plemion Liguryjskich i Iberyjskich.

• Kolonizowana przez Fenicjan, pod wpływami Kartaginy.

• Słynne megabity naokrali z II poł. II tys. p. n. e.

• Wieże obserwacyjne.

• Północno - wschodnia część: Costa Smeralda, sporty wodne.

HISZPANIA

Państwo leżące na Półwyspie Iberyjskim (Pirenejskim). Jest to kraj, który ma dużą zawartość terytorialną, masywność, słabe urzeźbienie brzegów.

Od północy i zachodu półwysep oblewa Ocean Atlantycki, a wschodnia część zwrócona jest w stronę Morza Śródziemnego. Cieśnina Gibraltar oddziela Półwysep Iberyjski i Europę od Afryki (14 km). od zwartego kontynentu półwysep oddziela masyw górski Pireneje (trudnodostępne, granica naturalna).

Hiszpania podzielona jest na 4 podstawowe jednostki geomorfologiczne:

1. Wnętrze półwyspu stanowi Meseta (ok. 60% powierzchni). Jest to wyżyna, średnia wysokość 600 m n. p. m. jednostka ta jest wewnętrznie zróżnicowana. Na jej obszarze znajdują się Góry Kastylijskie dzielące obszar tej Mesety na Mesetę Północną (Wyżyna Starej Kastylii) i Mesetę Południową (Wyżyna Nowej Kastylii).

2. Meseta otoczona jest na zewnątrz łańcuchami górskimi: Sierra Morena, Góry Iberyjskie i Góry Kantabryjskie. Są to masywy stare.

3. Na zewnątrz tych masywów znajdują się góry młode, trzeciorzędowe z fałdowań alpejskich: Pireneje, Góry Katalońskie i Góry Betyckie.

4. Na zewnątrz leżą niziny. Są to doliny rzek: dolina rzeki Ebro - Kotlina Aragońska, dolina rzeki Gwadalkir - Nizina Andaluzyjska.

Sieć rzeczna:

1. Rzeki raczej krótsze;

2. Silne spadki, tworzą się bystrza, wodospady;

3. Liczne zwężenia tworzące głębokie jary;

4. 63% rzek należy do zlewiska Atlantyku (płyną w kierunku północno - zachodnim);

5. Najdłuższą rzeką jest Tag, ponad 1000 km, Ebro, Gwadalkwir, Gwardiana, Dero.

Klimat:

Północ - Południe

Jest walorem tego obszaru. Jest on znacznie zróżnicowany:

• Część północno - zachodnia i północna klimat umiarkowany wilgotny;

• Meseta Północna klimat umiarkowany ciepły kontynentalny (ciepłe, ale niegorące lata);

• Meseta Południowa klimat umiarkowany gorący (lata bardzo gorące);

• Pas przylegający od południa do Mesety klimat ciepły, półsuchy;

• Wybrzeże południowe klimat śródziemnomorski;

• W obrębie pasa południowego mogą się zdarzyć obszary z klimatem wybitnie suchym.

Zachód - Wschód

Z zachodu na wschód wzrasta kontynentalizm.

Hiszpania leży w strefie umiarkowanej.

Wysokie średnie temperatury powietrza. Najwyższa średnia roczna ponad 18^oC w Andaluzji. Na wybrzeżu śródziemnomorskim nieco mniej. Najniższe temperatury ok. 10^oC w ciągu roku.

Bardzo duże nasłonecznienie, ponad 3000 godzin w ciągu roku na terenie Andaluzji.

Ilość opadów jest skontrastowana. Wysokie wartości otrzymują tereny północne: Galicja, Asturia, Gaskonia, w Pirenejach nawet 1000 mm. W górach 2000 mm. Obszary o najniższych opadach, o suchym klimacie znajdują się wewnątrz: Wyżyna Stara i Nowa Kastylia poniżej 500 mm. Najmniejsze sumy opadów to tereny południowo - wschodnie, np. Burcja 300 mm.

Roślinność:

Półwysep jest słabo zalesiony (ok. 14% lesistości). Jest duże zróżnicowanie. Najbardziej zalesione tereny to: Gaskonia, Galicja. Słabo zalesione są Meseta Peseta Andaluzja. W rejonie Sewilli i Toledo brak jest lasów. Tworzone są parki narodowe: 10 parków, 4 na wyspach. Większość nich na terenach górskich, lesistych. Na południu Hiszpanii mamy roślinność śródziemnomorską typu makia, krzewy cytrusowe, gaje oliwne. Drzewem charakterystycznym jest dąb korkowy.

Hiszpania jest terenem zwartym, ponad 500 tys. km2. Należą do niej tereny wyspiarskie: Baleary: Majorka, Minorka, Ibiza i Wyspy Kanaryjskie.

Historia:

Najwcześniejsze ślady - dolny paleolit: malowidła naskalna w jaskiniach, w Altamirze.

Okres przedhistoryczny:

Pobyt ludności negryckiej (z Afryki). Nastąpiło wymieszanie się jej z ludnością rdzenną (Iberami). Późniejsza mieszanka to Celtowie. Nastąpiło duże przenikanie wpływów wschodnich. Zakładane były kolonie p. n. e.: Kadyks, Malaga. Założyli ja Fenicjanie. Kolejni przybysze to Grecy. W VI w p n e na półwysep przybyli Kartagińczycy. Założone przez nich osiedla różniły się od poprzednich tym, że miały założenia militarne. Podboje rzymskie do I w n e uczyniły Grecję kolonią rzymską.

I - IV w nastąpił rozwój gospodarczy terenu. Wybudowane pierwsze drogi, powstawały trwałe osady, a później miasta, Tarragona, pałac Augusta w Alkantrze, Sewilla, Leon, a także mosty, akwedukty, termy, fortyfikacje. Tworzył się język hiszpański.

V w intensywne wędrówki ludów (Wandale, Wizygoci). Przekroczyli oni barierę Pirenejów. Opanowali półwysep na 300 lat (okres germański), przenikało chrześcijaństwo. Najważniejszym ośrodkiem wprowadzenia chrześcijaństwa i jego stolicą było Toledo.

Wizygoci na kulturę rzymską nałożyli elementy wschodnie. Powstały obiekty sakralne (VI - VIII w). Miały charakterystyczną konstrukcję: sklepienie krzyżowe. Pierwsze świątynie powstały w Toledo i Owiedo.

712 r na obszar półwyspu przybyli Arabowie i pokonawszy Wizygotów zawładnęli terenem. Obszar stał się emiratem, a następnie przekształcił się w kalifat. Okres ten wzbogacił kulturę materialną. Rozwój nauki i sztuki, zapożyczenia ze wzorów greckich i rzymskich. Kultura wschodu mieszała się z kulturą śródziemnomorską. Zaczęły wytwarzać się style miejscowe: malarstwo, ceramika. Rozwinęło się dynamicznie rolnictwo. Zaczęto uprawiać przy pomocy nawadniania, powstawały winnice, uprawiano ryż, trzcinę cukrową i bawełnę.

Pobyt Arabów zapisali się na tym terenie jako jeden z lepszych rozdziałów w historii. Rozwinęło się budownictwo. Powstawały zamki tzw. Alcazary, pałace, świątynie. Pałac Alhambra w Grenadzie, Meczet w Kordobie, Sewilla, Sarogossa.

Arabowie pozostawili ślady w antropologii, w dzisiejszym typie mieszkańców półwyspu: układ twarzy, elementy charakteru, temperament.

Rozwinęła się sztuka Mudejan - sztuka kombinowana między islamem, a chrześcijaństwem, elementy w architekturze z dużą dekoracyjnością orientalną. Panowała wtedy, gdy w Europie styl romański. Jest on narodową sztuką hiszpańską. Przykłady sztuki w miastach: Toledo, Sewilla, Begonia, Teruel, Gwadelupa.

Po panowaniu Arabów zaczęła się rekonkwista chrześcijańska.

XII - XV w walki o teren półwyspu. Pierwszy obszar, który się uniezależnił to królestwo Asturii - przyczółek chrześcijaństwa na półwyspie. Dalej odłączyła się Kastylia, wykształciła się Dragonia z częścią Nawarry, sprzymierzając się z Księstwem Barcelony.

1469 r małżeństwo Izabeli Kastylijskiej z Ferdynandem Aragońskim. Połączyło to królestwa Kastylii i Aragonii, wzmocniło chrześcijaństwo. W 1472 r upadł Emirat Grenady - pełny powrót chrześcijaństwa.

Wkroczyła sztuka romańska, zaznaczyły się wpływy francuskie, przenikały zakony m.in. benedyktynów. Rozpoczął się ruch pielgrzymkowy (Santiago de Compostela). Nastąpiły zmiany w sztuce romańskiej tzw. szkoła kastylijska.

XIV/XV w sztuka hiszpańska wyzwala się spod wpływów. Wytwarza się osobna forma gotyku: estilo florido. Powstają potężne katedry w Sewilli, Segonii. Styl estilo florido łączy się z Mudejan dając styl izabeliński.

XV w państwo było niespójne wewnętrznie, duże zróżnicowanie językowe, kulturowe, napływy ludności. Państwo Kastylijsko - Aragońskie maksymalną potęgę osiągnęło potęgę za Karola V i Filipa II.

1492 r odkrycie Ameryki. Otwarło ono możliwość przeniesienia się na inne tereny. Rozpoczyna się okres odkryć geograficznych. Hiszpanie podbili tereny Ameryki Północnej, Środkowej i Południowej. Traktat w Tortesillas sprawił, że drugie, co do potęgi państwo nastawione na ekspansję kolonialną, Portugalia, zostało wyparte z Ameryki Południowej.

Penetracja obcych terenów - złoty wiek Hiszpanii.

XV - XVI w podbój półwyspu Apenińskiego. Modyfikowany jest styl izabeliński pod wpływem renesansu. Renesans hiszpański tworzy styl plateresco: zdobne fasady budynków. Następnie ze względów finansowych styl stawał się coraz bardziej surowy. Budowano mniej dekoracyjnych budowli - styl herreriański.

Koniec XVII w schyłek polityczny i ekonomiczny Hiszpanii. Panowali Habsburgowie. Przenoszono wzory z Europy Zachodniej. Przeniknął barok i rokoko. Dodawano różne elementy.

Początek XVIII w rozwija się dzisiejszy Madryt, powstają pałace.

Początek XIX w najazd Napoleona. Następuje definitywny rozpad potęgi kolonialnej. Najdłużej utrzymywali Kubę i Filipiny.

XX w Hiszpania staje się krajem ubogim. Przed II wojną światową wybucha wojna domowa. Do władzy dochodzi gen. Franco i faszyści. Po II wojnie światowej jest izolowana.

Lata 60 - te, 70 - te przewrót, przejęcie władzy.

1986 r Hiszpania wstępuje do Unii Europejskiej i rozwija się ekonomicznie.

Malarze hiszpańscy: Picasso, Salwador Dali, Miro. Antonio Gaudi - styl gaudiego - budynki Barcelony.

Regiony turystyczne

1. Region północno - zachodni: Galicja, Asturia, Gaskonia, Nowa Kastylia, Leo.

Są to głównie wybrzeża Atlantyku, góry Galicji, Kantambryjskie, Iberyjskie, fragment Mesety Północnej. Północne wybrzeże Francji to Wybrzeże Kantambryjskie. Posiada strome, klifowe twory, formę falezyjną. Nabiera ono cech wybrzeża riasowego. Są enklawy z piaszczystymi plażami, m.in. San Sebastian.

Jest tam dość ostry klimat. Jedyna możliwość tworzenia kąpielisk jest w zatokach.

Góry:

Kantambryjskie zwarte z Baskijskimi, ponad 1600 m. Budowane przez skały wapienne. Jest tam dużo przełomów rzecznych, tworzą się wąwozy, jest tam park narodowy.

Ważniejsze miejsca:

• Santiago de Compostela miejsce pielgrzymkowe od XII w, pochowano tu apostoła Jakuba Starszego.

• Leon założony przez Rzymian, dużo śladów starożytnych.

• Burgos na szlaku pielgrzymkowym, dużo zabytków z XIV - XVI w.

2. Region północno - wschodni: Nawarra, Katalonia, Aragonia.

Są tam Pireneje, Wyżyna Katalońska, Nizina Aragońska. Pireneje są wyniosłe na ponad 3000 m, posiadają zlodowacenia, występują tam zjawiska krasowe, znajdują się tam 2 parki narodowe. Turystycznie rozwinęły się niedawno: wspinaczka, narciarstwo, speleologia. W Górach Katalońskich występują wody mineralne.

Wybrzeża:

• Costa Brava (Dzikie Wybrzeże) ok. 170 km, wybrzeże skaliste, karłowate lasy, gaje piniowe, rozwija się od lat 50 - tych.

• Costa Dorada (Złote Wybrzeże) ok. ok. 260 km, teren w sąsiedztwie Barcelony, łagodne, piaszczyste plaże, nowoczesna architektura.

• Dolina rzeki Ebro rozwija się tam rolnictwo.

• Barcelona założona przez Galów w III w p.n.e. Świetność tego miejsca to odkrycia geograficzne i podróże. Tworzył tam Gaudi w okresie secesji.

3. Region wschodni: Walencja, Dragonia, wybrzeże śródziemnomorskie.

Wybrzeża:

• Costa del Azahar (Wybrzeże Kwiatu Pomarańczy) wybrzeże piaszczyste, gładkie o charakterze lagunowym. Dużo ośrodków wypoczynkowych. Stolicą jest Valencia, (3 co do wielkości miasto w Hiszpanii). W jej okolicy tereny są nawadniane, uprawia się tam cytrusy i winorośle.

• Costa Blanca (Białe Wybrzeże) wybrzeże piaszczyste, pomieszane ze stromymi zejściami gór Iberyjskich. Wiele modnych kąpielisk, dużo hoteli, roślinność podzwrotnikowa, palmy daktylowe, uzdrowiska. Dominował tu styl Mudejar.

4. Region Centralny: Góry Kastylijskie, Stara i Nowa Kastylia.

Jeden z najstarszych regionów Hiszpanii, znajduje się tutaj Toledo. Występują różne formy terenu, jest to najcieplejszy teren kraju. Znajdują się tu również tereny nawodnione, bagniste w deltach rzek.

• Madryt od 1560 r stolica państwa, przeniesiona z Toledo. Nie posiada dużej ilości zabytków, rozwinęło się za panowania Burbonów. Czas jego świetności to II poł. XVIII w, budowano tam wtedy pałace, rezydencje. Na przełomie XIX i XX w powstało tam wiele budowli, miasto jest raczej nowoczesne. Znajduje się w nim siedziba władz dworu królewskiego, gmachy użyteczności publicznej, Biblioteka Narodowa, Uniwersytet. Rozwinęły się usługi, miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Znajduje się tutaj ok. 60 muzeów, m.in. Prado, kompleksy klasztorne z bazylikami, duża ilość parków.

• Toledo 70 km od Madrytu. Religijna stolica Hiszpanii, najstarsze, najbogatsze obiekty sztuki sakralnej. Przez miasto przepływa rzeka Tag, dobrze zachowana jest stara część miasta. Miasto odznacza się wąskimi uliczkami na wzniesieniach. Jest to miasto wielokulturowy, znajdują się tam meczety, synagogi i katedry. Tworzył tu El Greco.

• Awilla położone wysoko (1120 m) miasto obronne mury z X w, ośrodek mistyczny związany ze Świętą Teresą.

• Segonia miasto na wzniesieniu, wiele śladów rzymskich: akwedukty. Zabudowa z XIV - XV w. Fragmenty gór bez roślinności wynikające z klimatu, sporo zjawisk krasowych.

5. Region Zachodni.

Miasta:

• Salamanca zbudowana przez Arabów, pierwszy uniwersytet.

• Zamorra dużo obiektów sztuki romańskiej, 20 klasztorów, dużo kościołów.

• Region Południowy: najcieplejsze plaże, Andaluzja i wybrzeże Morza Śródziemnego.

Wybrzeża:

• Costa del Sol (Wybrzeże Słońca) 380 km. W połowie XX wieku było niedostępne, ponieważ jest urwiste. Turystyka rozwija się od lat 50 - tych: Malaga, kompleksy hotelowe.

• Costa de la Lux (wybrzeże Światła) ok. 300 km. W części wschodniej laguny, mokradła. W części zachodniej skaliste. Jest tam sporo terenów chronionych, parki narodowe. Nie ma tam wieżowców, architektura wkomponowana jest w krajobraz, uprawia się tam trzcinę cukrową, bawełnę, występuje sadownictwo.

• Cordoba osoba, która stała się miastem za czasów rzymskich. Jest tam dużo zabytków arabskich, ok. 700 meczetów, łaźnie publiczne, ogrody, typ twórczości z metalu, skóry, żelaza.

• Sewilla powstała podczas kolonizacji fenicjańskiej, ślady bytności arabskiej. W części śródmiejskiej zabudowa średniowieczna. Stolica folkloru Andaluzji (flamenco).

• Grenada założona przez Arabów. Najlepsza budowla ich twórczości - Alhambra - zbudowana za dynastii Nasypów.

7. Baleary: Majorka, Minorka, Ibisa, ok. 5000 km².

Niedalekie sąsiedztwo półwyspu, przedłużenie wapiennej strefy gór Betyckich, wapienie mezozoiczne, malowniczy krajobraz, łagodny śródziemnomorski klimat z deszczowymi zimami, roślinność typu makia, graby, dąb zielony, sosna alpejska, winnice, cytrusy, migdałowce. Teren ten jest często odwiedzany przez turystów.

8. Wyspy Kanaryjskie.

Są to wyspy wulkaniczne. Dużo stożków wulkanicznych, gleby powulkaniczne, księżycowy krajobraz. Łagodny klimat za sprawą Golstromu (łagodny prąd zatokowy), lata łagodne, zimy ciepłe. Powstały tu 4 parki narodowe obejmujące wzniesienia stożków wulkanicznych. Liczne przyjazdy turystów, głównie od grudnia do marca.

17

---