Cechy makroskopowe:

1. Minerał - pierwiastek, związek lub jednorodna mieszanina pierwiastków lub związek chemiczny w normalnych warunkach o stałym stanie skupienia, np. C-diament, SiO₂-kwarc, KCl-sylwin, hydroksyapetyt

2. Skała - naturalny zespół minerałów, rzadziej także amorficznych składników nieorganicznych (szkliwo wulkaniczne) powstałych w wyniku działania określonych procesów geologicznych lub kosmologicznych. Mogą być: magmowe, osadowe, metamorficzne.

3. Kryształ - ciało o uporządkowanej budowie wewnętrznej, w którym atomy lub jony rozmieszczone są w węzłach, tak zwanej sieci krystalicznej.

4. Ciało amorficzne - bezpostaciowe - brak uporządkowanej struktury wewnętrznej, np. opal, obsydian

5. Wymienić układy krystalograficzne? W jakim układzie krystalizuje kwarc? - domiana alfa i beta.

Układ krystalograficzny - zbiór klas krystalograficznych, których kryształy daje się odwzorcować w identycznym systemie osi współrzędnych (a,b,c) lub (a1,a2,a3,c) wybranych z naturalnych kierunków istniejących na kryształach, narzucających identyczne ograniczenia na parametry ściany jednostkowej. Wyróżniamy układy:

- trójskośny

- jednoskośny

- rombowy

- tetragonalny

- trygonalny

- heksagonalny- hydroksyaptyt

- regularny (sześcian)

Kwarc alfa - w temperaturze powyżej 573°C krystalizuje w układzie heksagonalnym

Poniżej tej temperatury w układzie trygonalnym - kwarc beta

6. Co to jest oś symetrii? Co oznacza jej krotność, jak ją interpretować ?

Oś symetrii - n=
to prosta wokół której powtarzają się jednakowe części kryształu, przy czym części te mogą się powtarzać co kąt α

Krotność osi - n

Możliwe osie - 1,2,4,6

7. Co to płaszczyzna symetrii - płaszczyzny dzielące kryształ na 2 części pozostające względem siebie w takim samym stosunku jak przedmiot do swego obrazu w zwierciadle płaskim

8. Co to jest barwa minerału? Czym różnią się minerały zabarwione od barwnych? Jak odróżnić minerał barwny od zabarwionego wykorzystując rysę?

Barwa - uzależniona jest od tego, jaką część widma światła absorbuje badany minerał.

- bezbarwne - kwarc

- zabarwiony - ametyst

- barwny - piroksen

Minerały bezbarwne nie posiadają określonej barwy

Minerały zabarwione - minerały bezbarwne posiadające domieszkę różnych pierwiastków barwiących

Minerały barwne - obdarzone stałą charakterystyczną dla siebie barwą

Minerały barwne mają rysę o tej samej barwie co minerał.

Minerały zabarwione i bezbarwne mają rysę białą.

9. Co to jest łupliwość? Jakie są typy? Jaką cechę posiada minerał, który nie ma łupliwości?

Łupliwość - zdolność do pękania wzdłuż równoległych płaszczyzn pod wpływem uderzenia lub nacisku.

- doskonała - halit

- b.dobra

- wyraźna - apatyt

- niewyraźna - piryt

- brak - kwarc

Minerały mogą wykorzystywać łupliwość w jednym lub kilku kierunkach.

Gdy brak łupliwości - minerał pęka nierównych powierzchni - powstaje przełom: muszlowy lub ziarnisty.

10. Co to twardość minerału ? Jaka skala?

Twardość- to opór jaki stawia minerał próbującemu go zarysować ostrzu.

Do oceny twardości - 10 stopniowa skala Moska

1. Talk , 10- diament , kwarc - 7. Powyżej 7 rysują szkło

Minerały skał magmowych:

1. Podział minerałów skał magmowych.

Minerały skałotwórcze można podzielić ze względu na rolę w budowie na:

- minerały główne - podstawowe, decydujące o przynależności systematycznej

- minerały poboczne - dość powszechne prawie we wszystkich typach skał lecz w bardzo niewielkich ilościach, nie decydują o przynależności systematycznej

- okresoryczne ? - sporadyczne, niektóre typy minerałów mogą mieć duży wpływ na nazwę skały.

2. Wymienić minerały główne skał magmowych.

Jasne, budujące skały kwaśne, obojętne :

- kwarc

- skalenie

- miki

Ciemne (maficzne), skały zasadowe :

- amfibole

- pirokseny

- oliwiny

3. Kwarc SiO₂

Występuje w dwóch odmianach: wysokotemperaturowej - α, niskotemperaturowej - β

Kwarc α powstaje w temperaturze > 573°C w układzie heksagonalnym, w układzie trygonalnym <573°C - kwarc β

Jest odporny chemicznie, ma dużą twardość - 7 w skali Moska, przezroczysty, niska reaktywność chemiczna, bezbarwny lub biały, szary, może mieć różne odcienie (barwy żółtej, pomarańczowej, różowej), kruchy.

Brak łupliwości -> na przełomie tlusty (ziarnisty lub muszlowy)

Połysk - szklisty

Rysa - biała

kryształ górski - przezroczysty,

ametyst - fioletowy,

cytryn - żółty

4. Szeregi izomorficzne skaleni. Trójkąt klasyfikacyjny skaleni

Skalenie - glinokrzemiany potasu, sodu i wapnia. Tworzą dwa szeregi kryształów mieszanych:

- szereg skaleni alkaicznych - największe znaczenie mają ortoklaz, mikroklin i sanidyn

- plagioklazy

Diagram klasyfikacji skal plutonicznych (magmowych)

Skały morficzne > 90%

ol - oliwiny

px - pirokseny

ho - amfibole

Skalenie - szeregi

5. Skaleniowce

Minerały podobne do skaleni, jednak są uboższe znacznie w krzemionkę i dlatego występują w skałach o charakterze zasadowym. Najważniejsi przedstawiciele: leucyt i nefelin.

6. Czy skaleniowce mogą współgrać z kwarcem ?

Chyba nie, bo kwarc buduje skały o charakterze kwaśnym lub obojętnym, a nie skaleniowce są to skały zasadowe.

7. Na podstawie jakich cech można odróżnić amfibole od piroksenów

Amfibole - uwodnione glinokrzemiany różnych metali, głównie żelaza, magnezu, wapnia, sodu. Największe znaczenie skałotwórcze - hornblendy (ciemne, barwne)

Piroksen - bezwodne glinokrzemiany wapnia, magnezu, żelaza. Największe znaczenie augit.

	Amfibole	Pirokseny
łupliwość	doskonałą, dwukierunkowa krzywizna pod kątem 124º	dwa systemy prawie pod kątem prostym
pokrój	długo-słupkowy, pręcikowy	krótkoslupkowy

8. Charakterystyka oliwinów

Oliwiny - krzemiany Mg, Fe(II), tworzące szereg kryształów mieszanych, których skrajne człony to forsteryt i fajalit.

Rzadko występują w przyrodzie.

Słaba łupliwość, twardość 6,5-7 w skali Moska. Barwa żółto zielona, oliwkowozielona. Połysk szklisty. Często spotykane w meteorytach.

Procesy magmowe:

1. Pojęcia: magma i lawa. Podział magm ze względu na ilość faz ( fazowość)

Magma: to gorąca, mobilna stopiona materia powstała w sposób naturalny w głębi Ziemi

Lawa: to porcja magmy, która wydostała się na powierzchnię Ziemi

Podział magm ze względu na ilość faz:

-układ jednofazowy : wyłącznie faza ciekła, magmy wysokotemp. stabilne przy wysokich ciśnieniach

- układ dwufazowy: faza ciekła+ kryształy

-układ trójfazowy: faza ciekła+ kryształ+ gaz, magmy niskotemp.

2. Gęstości, lepkości ciśnienia i temperatury w których powstają magmy - scharakteryzować.

Gęstość:

- od 2,4 g/cm³ (magmy kwaśne)

- od 2,9 g/cm³ (magmy zasadowe)

Lepkość:

-10² P magmy zasadowe (mało lepkie)

-10¹¹ P magmy kwaśne (lepkie)
Im wyższa temp. tym mniejsza lepkość. Im mniejsza lepkość tym większa ruchliwość i mobilność magmy.

Ciśnienie:

Magmy powstają w różnych warunkach ciśnień np. magmy kimberlitowe- głębokość powstania 150-200 km, ciśnienia 50-60 kb. Lawy zastygają przy ciśnieniu atmosferycznym (1013 hPa).

Temperatura:

W zależności od składu chemicznego magmy i zawartości rozpuszczonych w niej gazów temp. magmy wynosi ok. 650 do 1250^oC . Stan magmy charakteryzują 2 temperatury.

1. Temperatura likwidusu- ze stopu wydzielają się pierwsze kryształy

2. Temperatura solidusu- stop ulega pełnemu skrystalizowaniu

temp. likwidusu temp. solidusu

Interwał krystalizacji

3. Dlaczego magmy zasadowe mają większą gęstość od magm kwaśnych. Proszę podać gęstości tych typów magm.

Magmy kwaśne zawierają ponad 60% krzemionki, natomiast zasadowe mniej niż 60%

w związku z tym magmy zasadowe są cięższe a więc mają większą gęstość.
Gęstość: od 2,4 g/cm³ magmy kwaśne
od 2,9 g/cm³ magmy zasadowe

4. W jakich strefach wg modelu budowy Ziemi powstają magmy i jakiego typu są to magmy?

- górny płaszcz- magmy płaszczowe (skład ultrazasadowy/ zasadowy)

- skorupa kontynentalna- magmy skorupowe (skład kwaśny/ rzadziej obojętny)

- strefy subdukcji-

5. Krystalizacja równowagowa a krystalizacja frakcjonalna- podać różnicę - narysować szereg reakcyjny Bowena. Jaki typ krystalizacji reprezentuje szereg Bowena.

1) k. równowagowa- nowopowstałe kryształy nie są usuwane ze stopu. Pozostają w ciągłym kontakcie z otoczeniem

2) k. frakcjonala- nowopowstałe kryształy są sukcesywnie usuwane ze stopu. Nie reagują ze stopem.

szereg Bowena to po prostu kolejność w jakiej krystalizują minerały ze stopu krzemianowego im coś zajmuje w nim wyższe miejsce tym szybciej dochodzi do krystalizacji danego minerału (rozpoczyna krystalizowanie w najwyższej temp) minerały z końca szeregu krystalizują jako ostatnie.

szereg Bowena reprezentuje krystalizację frakcjonalną (?) można za jego pomocą zaobserwować kolejność wypadania ze stopów minerałów w miarę spadku temp.

magma magma magma magma
bazaltowa diorytowa granodiorytowa granitowa

1. oliwiny pirokseny amfibole biotyt kwarc

2. plagioklazy plagioklazy plagioklazy skalenie

zasadowe średnie kwaśne alkaiczne

6. Proszę wymienić procesy prowadzące do zmiany składu magm ( ewolucji składu magm) i opisać wybrany jeden proces szczegółowo.

- likwacja
- dyfuzja
- migracja składników lotnych
- migracja składników lotnych
-asymilacja i kontaminacja

Dyfuzja- proces przemieszczania w obrębie magmy pewnych mobilnych składników w postaci molekuł. Migracja ta jest spowodowana gradientem temperatur w komorze magmowej, molekuły przemieszczają się w kierunku chłodniejszych brzegów komory. Jest to proces bardzo powolny.

Likwacja- jest to odmieszanie magmy, prowadzi do rozdzielania pierwotnego homogenicznego składu na 2 niemieszalne wzajemnie stopy pochodne różniące się składem chemicznym, gęstością i lepkością. Proces zachodzi przy spadku temperatury.

Skały magmowe:

1. Struktura i tekstura skały - podział wg Grubenmana

Struktura skały: pojęcie to obejmuje charakterystykę elementów budujących skałę, na którą składają się 3 zespoły cech:
- stopień wykrystalizowania składników mineralnych z magmy
- wielkość poszczególnych składników ( względna i bezwzględna)
- stopień prawidłowości ich wykształcenia

Tekstura skały: opis wzajemnych relacji przestrzennych pomiędzy elementami budującymi skale, na które składa sie 2 zespoły cech sposób rozmieszczenia składników i ich ułożenie, stopień wypełnienia przestrzeni przez poszczególne składniki skał(orientacja składników skał)

2. Jak odróżnić piroksenit od hornblendytu. Jakiego typu są to skały

Piroksenit: skała magmowa głębinowa
Hornblendyt: skała ultramaficzna

3. Podać różnicę i podobieństwa pomiędzy granitem a pegmatytem

Różnice:

1. Geneza- pegmatyt pochodzenie żyłowe

granit powstał głęboko pod ziemią (skały plutoniczne/ głębinowe)

2. Wielkość kryształów- pegmatyt kryształy duże

granit kryształy małe

Podobieństwa: (poszukać jeszcze)

1. Skały magmowe

2. Struktura jawnokrstaliczna

3. Podział struktur ze względu na stopień skrystalizowania magmy:

- pełnokrystaliczna (holokrytaliczna) - charakterystyczna dla skał głębinowych.

- półkrystaliczna (hi pokrystaliczna) - w skale obecne są zarówno kryształy jak i szkliwo, występuje niekiedy w skałach wylewnych.

- szklista (hyalitowa) - skała zbudowana ze szkliwa np. obsydian, tylko w skałach wylewnych.

4. Typy struktur wyróżniane ze względu na wielkość bezwzględna składników minerałów

Struktura fanerytowa (jawnokrystaliczna)

- wielkokrystaliczna (ziarna > 30 mm)

- grubokrystaliczna ( ziarna 5-30 mm)

- średniokrystaliczna ( ziarna 1-5 mm )

- drobnokrystaliczna ( ziarna 0,2-1 mm)

Afanitowa (niewidocznie krystaliczna ) - nie da się makroskopowo

- mikrokrystaliczna ( ziarna ok. 0,01-02 mm)

- kryptokrystaliczna ( ziarna < 0,01 mm)

5. Podział skał ze względu na nasycenie krzemionką

- ultrazasadowe < 45% SiO₂

- zasadowe 45-52% SiO₂

- pośrednie 52-63% SiO₂

- kwaśne > 63% SiO₂

6. W jakie minerały zasobne są skały ultrazasadowe?

Oliwiny, pirokseny, amfibole, czasami biotyt

7. Podział skał magmowych ze względu na warunki powstania

- głębinowe - na dużych głębokościach w czasie powolnego stygnięcia magmy

- subwulkaniczne - przez zakrzepnięcie magmy w pobliżu powierzchni Ziemi

- wylewne - na powierzchni Ziemi, z wylanej lawy, np. bazalt

- żyłowe - w formie stosunkowo cienkich żył pośród innych skał (pegmatyt)

QAPF i TAS - naszkicować diagramy

QAPF

TAS

8. Podstawowa różnica pomiędzy diagramami TAS i QAPF? Do jakich są skał ?

QAPF - bazuje na składnikach mineralnych

TAS - bazuje na składnikach chemicznych

10. Perydotyt

Skała ultrazasadowa plutoniczna tej samej klasy co dunit, 30-80% oliwinu, reszta to piroksenity i amfibole. Mają strukturę pełno krystaliczną, teksturę zbitą równoległą , bezładną. Mają ciemną barwę, zielonawoczarną lub brunatno szarą.

11. Bazalt

Skała wylewna, jedna z najbardziej powszechnych. Ciemna, prawie czarna. W stanie zwietrzałym - brunatna. Najczęściej zbita, drobnoziarnista. Mogą być porowate, gąbczaste, struktura porfirowa.

12. Andezyt

Subwulkaniczna skała wylewna. Mają barwę szarą i ciemnoszarą. Struktura porfirowa z prakryształami plagioklazów, amfiboli, piroksenów. Ma odczyt obojętny.

Tekstura zbita, bezładna.

Pienińskie andezyty mają barwę białą do jasnoszarej, z czarnymi kryształkami.

Występuje zwłaszcza na wybrzeżach i wyspach oceanu spokojnego.

W Polsce - w Pieninach( m.in. góra Wdżar koło Czorsztyna, Bryjarka koło Szczawnicy)

Mają zastosowanie jako materiał w budownictwie i odlewnictwie, również jako materiał kwasoodporny.

Skały andezytowi stosunkowo łatwo wietrzeją, dając gleby gliniaste, zasobne w składniki pokarmowe dla roślin.

13. Jak nazywa się główny minerał budujący dunity? Jaka to skała ?

W 90% - to oliwiny

Oliwiny zaliczane są do krzemianów

Minerały skał osadowych

1. Minerały allogeniczne- powstałe poza środowiskiem tworzenia się danej skały osadowej, a do basenu sedymentacyjnego dostaje się w wyniku wietrzenia i mechanicznej erozji starszych skał.

2. Minerały autogeniczne- powstają w obrębie środowiska tworzenia się skały na skutek procesów chemicznych lub biochemicznych.

3. Minerały skał osadowych z grupy SiO2.

- kwarc - wykazuje cechy fiz. Beta-kwarcu pochodzenia magmowego. Kwarc jest bezbarwny, często zanieczyszczony różnymi domieszkami barwiącymi, połysk szklisty, tłusty na przełomie, rysa biała, nie wykazuje łupliwości, kruchy

- opal - SiO₂*nH₂O - stwardniały żel krzemionkowy. Minerał bezpostaciowy. Nie wykazuje łupliwości. Przełom muszlowy lub gładki. Twardość 5,5 - 5,6. Czysty opal jest bezbarwny, najczęściej jest jednak zabarwiony na szaro, żółto, brunatno, czerwono, zielonawo, czarno, połysk szklisty lub perłowy a na powierzchni przełom muszlowy.

- chalcedon- drobnokrystaliczna odmiana kwarcu. Jest bezpostaciowy przyjmuje kształt nieregularnych buł lub nagromadzeń nerkowatych, graniastych lub naciekowych. Przełam muszlowy lub gładki, twardość 6-6,5. Połysk matowy. Jest biały lub zabarwiony na różne kolory.

4. Jak odróżnić halit od sylwinu?

Oba to minerały chlorkowe.

Halit (popularna sól) NaCl	Sylwin KCl
Kryształy o postaci sześcianów
Słony smak	Gorzkawy palący smak
Główny składnik chlorek sodu	Główny składnik chlorek potasu

5. Minerały węglanowe: + Jak za pomocą HCl rozróżnić minerały węglanowe:

- kalcyt- CaCO₃ - burzy, reaguje z HCl

- dolomit - po ogrzaniu kwasu lub sproszkowania reaguje z HCl

- syderyt- bardzo powoli reaguje z HCl po podgrzaniu kwasu.

- magnezyt- rozpuszcza się w gorącym HCl (reaguje)

6. Najważniejsze minerały ilaste - i ich główne cechy:

- kadinit- pospolity, rozpowszechniony, występuje w skupieniach ziemistych. Jest giętki , miękki, przeświecający, ogniotrwały, barwa- biała, zielona, szara. Przełom niewidoczny. Mała twardość, rysa biała, połysk matowy ,tłusty.

- montmorillonit - mała twardość, uwodniony krzemian glinu, Mg ,Na ,biały zielonkawy, żółtawy, brunatny, rysa biała lub szara, połysk matowy w stanie suchym. Tworzy drobne łuskowate kryształy. Dobrze pochłania wodę, odbarwia się.

- illit - uwodniony krzemian potasu i glinu, twardość 1-2, biały ,szary, zielonkawy, brunatny, rysa biała, połysk szklisty, pospolity i szeroka rozpowszechniony. Szczególnie nagromadzenia na dnach oceanów. Miękki, przezroczysty o srebrzystym połysku. Niemal zawsze zawiera domieszki żelaza. Powstaje wskutek degradacji muskowitu.

7. Tlenki i wodorotlenki żelaza - charakterystyka. Od czego pochodzi Nazwa minerału goethyt

Grupa ta obejmuje szereg substancji mineralnych, przeważnie współwystępujących i tworzących bardzo drobnoziarniste lub krystaliczne agregaty, określane mieniem limonitu. Najczęściej są to mieszaniny goethytu i lepidokrokitu. Goethyt - Nazwa pochodzi od nazwiska niemieckiego poety J.W. Goethego.

Minerały ilaste ogólna charakterystyka i pokrój najczęściej łuseczkowy. Najczęściej w postaci zbitych agregatów o drobno łuseczkowym lub ziemistym wyglądzie. Twardość 1-2 białe lub zabarwione (szare, niebieskawe, rdzawe, czerwonawe). Połysk matowy. Tłuste i śliskie w dotyku.

Skały osadowe:

1. Jakie procesy prowadzą do powstania skał osadowych?

- wietrzenia - fizyczne

- biologiczne- np. korzenie między skałami i powodują uszkodzenia i różne

metabolity chem. oddziaływujące na skały

- chemiczne- działanie wody

- transport

- sedymentacja - wpadają do basenu

- diageneza - skały zwięzłe

2. Skały piroklastyczne

utwory zbudowane w ponad 75% z piroklastów czyli ziarnistych głównie okruchowych produktów erupcji wulkanicznych.

Luźne Zwięzłe

- bomby i bloki (>64mm) - reakcje piroklastyczne

- lapille (64-2mm) - aglomeraty

- grube ziarna popiołu (2- 0,0625mm) - tufy

- drobne ziarna popiołu = ziarno pyłu (<0,0625mm)

Są to skały przejściowe pomiędzy magmowymi, wulkanicznym a osadowymi, okruchowymi. Posiadają złożoną genezę, zbudowane z mat. piroklastycznego.

W ich powstaniu nie bierze udział wietrzenie, a transport zachodzi jedynie pod wpływem eksplozji wulkanu. Skład okruchów bywa różny.

Charakterystyczne:

Zła selekcja składników pod względem wielości oraz składu litologiczno- mineralogicznego. Obok okruchów wulkanicznych w skład ich mogą wchodzić okruchy skał pokruszonych przy wybuchu wulkanu oraz składniki dołączone do minerału wulkanicznego w procesie sedymentacji.

3. Tufy i tufity- różnice w budowie

Tufity: Skały okruchowe typu przejściowego, piroklastyczno - epiklastyczne. Zawierają oprócz materiału piroklastycznego materiał osadowy (m.in. piasek, ił, szczątki organiczne). Powstają przy jednoczesnym osadzeniu tych materiałów w środowisku wodnym.

Tufity są przeważnie warstwowane i wykazują strukturę drobnoziarnistą, mogą pewien wykazywać stopień selekcji

Tufy: rodzaj lekkiej, zwięzłej, zazwyczaj porowatej skały osadowej należącej do skał piroklastycznych.  Na ogół wykazują one złą selekcję i brak warstwowania. Ich charakterystyczną cechą jest duża porowatość i związany z nią niewielki ciężar

4. Frakcja- jakie wyróżniamy. Podać skały sypkie i zwięzłe związane z frakcjami.

Frakcja- wielkość ziaren wchodzących w skład skały.

Podział

a) skały grupo klastyczne - frakcja psefitowa - żwirowa > 2mm (ziarno widoczne okiem nieuzbrojonym)

- luźne

* gruz - skała złożona głównie z ostrokrawędzistych okruchów o wielkości> 2mm. Mogą

Być złożone z 1 lub kilku rodzajów skał

* żwir - skała złożona głównie z otoczków.

- zwięzłe

* brekcje - powstają na skutek konsolidacji gruzów. Tekstura najczęściej bezładna, może

Być zbita lub porowata.

* Zlepieniec - konglomerat, stanowi skonsolidowane żwiry

b) skały średnio okruchowe + frakcja psamitowa - piaskowa ( 2- 0,0625mm)

- luźne - piasek

- zwięzłe- piaskowiec

- kwarcowe - o zdecydowanej przewadze kwarcu

- arkozowe - zasobne w skalenie

- szarogłazy- w szkielecie ziarnowym dominujeą okruchy skał i minerały

blaszkowe- muskowit, chloryt

c) skały drobno klastyczne - f. aleurytowa- pyłowa - 0,0625 - 0,002mm

- luźne - pył, muł

- zwięzłe - pyłowiec - skała drobno klastyczna o zawartości <15% obj. min. ilastych( ziarna

Frakcji i widoczne przez szkło powiększające)

- mułowiec - zawartości 15- 50 % objętości min. ilastych

d) skały bardzo drobno klastyczne - f. pelitowa - iłowa < 0,002mm tłuste w dotyku.

5. Czym się różnią skały zwięzłe od sypkich. Jaki proces prowadzi do lityfikacji skał ? - charakterystyka procesu

Różnią się strukturą => wielkością składników

Zwięzłe mają ziarna słabo zespolone

Sypkie - ziarna niezespolone ze sobą

Lityfikacja- proces twardnienia skały okruchowej ( przemiany skały luźnej w zwięzłą) będący etapem ologenezy np. piaskowiec z piasku.

Lityfiakcja polega w ogólnym ujęciu na ,,zlepianiu się `' luźnych ziaren skały w skałę litą.

6. Jak powstają wapienie pochodzenia chemicznego. Przykład podać

Powstają na drodze chem reakcji węglanu wapnia i powstają w wyniku wytrącenia się pewnych substancji z roztworów, najczęściej wody morskiej lub w wyniku rozpuszczenia składników skał starszych i wytrącenia osadu wskutek parowania lub reakcji chem z udziałem lub bez organizmów żywych.

Przykłady: oolit, wapienie masywne, martwica wapienna.

7. Powstanie wapieni pochodzenia organogenicznego. Przykład

Powstają z nagromadzeń szczątek organicznych (zwierzęcych i roślinnych), nazwy pochodzą od budujących je organizmów.

Przykłady: muszlowce, zlepy muszlowe ,wapienie rafowe, kreda pisząca.

8. Rafy koralowe- jak powstają w jakich środowiskach występują organizmy budujące.

Mają pochodzenie organiczne. Zbudowane są głownie ze szkieletów koralowców i mszywiołów, a także wrośniętych w nie cząstek kostnych innych organizmów morskich oraz żwirku, piasku i mułu wapiennego. Powstają w ciepłych morzach strefy między zwrotnikowej w których temp. wody nie spada poniżej 18^OC - tropiki.

9. Krzemienie - opisać i scharakteryzować, gdzie są w Polsce?

Krzemienie- konkrecje krzemionkowe lub inne ciało krzemionkowe o niewielkiej rozciągłości, występujące w skałach osadowych o konturach wyraźnie zaznaczonych w stosunku do skały otaczającej i różniących się od nich barwą.

Głównymi składnikami są mikrokwarc , opal ,chalcedon

Z uwagi na duża odporność na wietrzenie krzemienie często gromadzą się w nagromadzeniach wtórnych jako składnik luźnych osadów okruchowych.

Krzemianki Opatowskie => k. Ostrowca Świętokrzyskiego

W Górach Świętokrzyskich - Bocheniec , Tokarnia

Na podgórzu Iłżeckim.

Krzemień pasiasty w Polsce.

10. Wymień 3 skały krzemionkowe. Opisać wybraną. Jak nazywa się sypka skała krzemionkowa?

Skały krzemionkowe - utworzone głównie z autogenicznej krzemionki, zwykle w postaci chalcedonu i/lub kwarcu.

Pochodzenia organicznego:

- diatomity

- radiolaryt

- spongiolity

Pochodzenia chemicznego :

- gejzeryty

- martwice krzemionkowe

- krzemienie

- czerty

Diatomit - skała osadowa pochodzenia organogenicznego, powstaje w wyniku nagromadzenia krzemionki pochodzącej z pęcherzyków okrzemek => chalcedonu. Często zawiera domieszki węglanu wapnia (głównie kalcytu), związków Fe, substancji ilastych , kwarcu. Barwa najczęściej biała, żółtawobiała, żółtoszara, brunatna. Lekki, miękki, porowaty. Niepalny. Postaje na obszarach chłodnego lub zimnego klimatu.

Sypka skała okrzemkowa to ziemio okrzemkowe.

11. Co to są kaustobiolity, jak powstają. Wymienić głowne paliwo kopalne.

Są to biogeniczne skały osadowe o zróżnicowanych cechach fiz i chem Powstają na skutek bardzo skomplikowanych procesów biochemicznych i chemicznych w obecności lub braku tlenu i wody.

Kaustobiolity to palne skały pochodzenia organicznego zaliczane do złóż osadowych.

Główne paliwa kopalne:

- torfy

- węgiel kamienny

- węgiel brunatny

- ropa naftowa

- gaz ziemny

12. Skały przejściowe - margiel , opoka- scharakteryzować

Margle- skały wapienne z dużą domieszką minerałów ilastych, zawierają dużo kalcytu, ok. 50 -70%, domieszki SiO2 Al₂O₃. Barwa szara , żółtawa.

Opoka- skała wapienna zawierająca krzemionkę rozproszoną wśród składników węglanowych, zawiera ok. 50 % kalcytu. Skrytokrystaliczna, barwa jasna, biała , żółtawa

Skały metamorficzne:

1. Metamorfizm

jest to zespół procesów fizykochemicznych, prowadzących do zmian składu mineralnego, niekiedy także chemicznego oraz strukturalno - teksturalnych przeobrażeń skał, pod wpływem temperatur znacznie wyższych niż na powierzchni ziemi a zarazem istotnie różne od tych, w których te skały pierwotnie powstały.

Czynniki metamorfizmu:

temperatura (uważana jest za główny czynnik metamorfizmu, skały ulegają oddziaływaniu wyższych temperatur w trakcie przemieszczania się w głąb skorupy ziemskiej),

ciśnienie litostatyczne (wywoływane przez nadkład),

ciśnienie kierunkowe,

oddziaływanie fluidów,

wędrówka substancji,

czas.

2. Fyllity i łupki fyllitowe

to słabo przeobrażone skały ilaste (metapelity) i mułowcowe (metaaleuryty, metaargillity). Fyllity odznaczają się szeregiem cech pośrednich między skałami ilasto-mułowcowymi, a typowymi łupkami krystalicznymi. Ich barwa jest generalnie ciemnoszara, często jednak odcień lub nawet bardziej intensywne zabarwienie. Skład mineralny : serycyt i muskowit, chloryt lub grafit, niekiedy skalenie, węglany.

3. Kwarcyt-

to skały jasne, niemal białe, szare lub czerwonawe, niekiedy smużyste i pasiaste. Kwarcyty są skałami masywnymi, łupki kwarcowe wykazują wyraźną laminację, podkreśloną ułożeniem obecnych w skale minerałów blaszkowych. Dominującym składnikiem jest kwarc, ponadto mogą występować muskowit, skalenie, chloryt, sillimanit, dysten, kordieryt, talk, granat, epidot, turmalin i in.

Kwarcyty powstają ze skał osadowych bogatych w krzemionkę w wyniku metamorfizmu regionalnego lub kontaktowego w szerokim zakresie ciśnień i temperatur.

„Czyste” kwarcyty powstają ze skał czysto kwarcowych lub krzemionkowych, natomiast odmiany zawierające również inne składniki - z piaskowców z domieszką minerałów ilastych.

4. Marmury -

czyste marmury są białe, ale często skały te są jasnoszare, różowawe, zielonkawe lub nawet dosyć ciemne - w tych wszystkich przypadkach barwa jest wynikiem rozproszonych domieszek różnych substancji (tlenki Fe, grafit, bituminy itp.).

Marmury powstają w wyniku metamorfizmu regionalnego lub termicznego wapieni i dolomitów w szerokim zakresie ciśnień i temperatur. Głównym procesem jest rekrystalizacja ziarn: osadowe skały węglanowe, zazwyczaj mikrytowe lub drobnosparytowe ulegają przeobrażeniu w skały wyraźnie krystaliczne, gruboblastyczne, niekiedy cukrowate.

Dominującymi składnikami marmurów są kalcyt lub dolomit. Jeśli pierwotne skały węglanowe zawierały kwarc i/lub minerały ilaste, powstałe z nich marmury mogą zawierać m.in. serycyt, biotyt, talk, diopsyd, granat, serpentyn, kwarc.

5. Gnejsy -

Są rozpowszechnioną, a zarazem silnie zróżnicowaną pod względem składu mineralnego i teksturalnie grupą skał. Są to skały zazwyczaj jasne, niekiedy różowo-czarne, barwa jest związana ze składem mineralnym. Makroskopowo gnejsy są średnio- lub gruboblastyczne, niekiedy porfirowate, granolepidoblastyczne. Skały te wykazują wyraźną łupkowatość, często teksturę oczkową lub słojową, rzadziej ołówkową. Charakterystyczna jest laminacja i oddzielność na płytki o zwykle nierównych powierzchniach, wyznaczanych przez warstwy łyszczykowe (cieńsze i ciemniejsze) naprzemianległe z warstwami skaleniowo-kwarcowymi, o zróżnicowanej miąższości, często z oczkami lub słojami większych skaleni.

Główne minerały to skalenie i kwarc, ponadto mogą występować: biotyt, hornblenda (zwłaszcza w odmianach ołówkowych), muskowit, chloryt, piroksen, granat, kordieryt, sillimanit lub epidot.

Gnejsy są typowymi produktami średniego i wysokiego metamorfizmu regionalnego, facji amfibolitowej i granulitowej. Często skład mineralny gnejsów jest podobny do granitoidów, od których odróżniają się foliacją i występowaniem biotytu w warstewkach, naprzemianległych z laminami lub oczkami skaleniowo-kwarcowymi. Gnejsy mogą tworzyć się zarówno ze skał magmowych (ortognejsy), jak i osadowych (paragnejsy). Te ostatnie są zazwyczaj szare, średnio- lub drobnoblastyczne, przejściowe miedzy typowymi gnejsami oczkowymi, a łupkami krystalicznymi.

Ultrametamorficzną odmianą gnejsów są gnejsy migmatyczne, w których jasne minerały, o niższych temperaturach transformacji fazowych uległy częściowemu wytopieniu i ponownej rekrystalizacji.

---