Zabiegi wchodzące w skład elektroterapii:

- Galwanizacja -

• polega na przyłożeniu elektrod do wilgotnej skóry. Jony wewnątrz
  organizmu zaczynają się przemieszczać pod wpływem prądu - kationy (+) do elektrody (-) czyli do katody, aniony (-) do elektrody (+) czyli anody.

• Galwanizacja prowadzi do przekrwienia, uwolnienia histaminy i innych eikozanoidów. Podrażniony zostaje układ nerwowy i pobudzone mięśnie.

• Celem tego zabiegu jest „poprawa” napięcia mięśni.

- Jontoforeza (jonoforeza)-

• Metoda podawania leku

• Celem tego zabiegu jest dostarczenie substancji do głębnych warstw skóry.

• Jony wnikają do skóry przez ujścia i przewody wyprowadzające gruczołów potowych. Jony wprowadzone do skóry tą metodą gromadzą się na granicy naskórka i skóry właściwej, skąd ulegają dystrybucji z krwią po całym organizmie.

• Ilość dostarczonych substancji zależy od długości zabiegu, natężenia prądu oraz wielkości elektrod.

• Do jontoforezy mogą być użyte wszystkie związki chemiczne, które ulegają dysocjacji elektrolitycznej, czyli procesowi rozpadu cząstek na jony dodatnie i ujemne. Efekt leczniczy jest sumą działania leku i galwanizacji.

• Najczęściej stosuje się roztwory wodne, np. preparaty w ampułkach, w których rozpuszczone są substancje czynne zdolne do jonizacji. Aniony (-), czyli anionowe substancje czynne, wprowadza się do skóry za pomocą katody (-). W tym wypadku katoda jest elektrodą czynną, anoda - bierną (przeciwelektrodą). Kationy (+), czyli kationowe substancje czynne, wprowadzane są anodą (+) (elektrodą czynną), katoda jest tu przeciwelektrodą.

- Termoforeza -

• Jest to jontoforeza wykonywana podgrzewanymi elektrodami

• Skóra jest dodatkowo podgrzewana i dzięki temu lepiej ukrwiona. Wpływa to na bardziej intensywne wnikanie substancji w skórę

• Efekt niekorzystny więcej substancji dostaje się do krążenia ogólnego

- Dynakrioforeza -

• Metoda polegająca na połączeniu jonoforezy z krioterapią

• Zamrożona substancja w stanie stałym mająca kształt walca jest umieszczana na końcówce będącej elektrodą aktywną, końcówka jest tak skonstruowana, aby umożliwić obracanie walca, co ułatwia aplikację.

• Jony penetrują skórę w 70 - 80% na głębokość do 8cm.

• Ochłodzenie skóry powoduje zaciśnięcie naczyń krwionośnych, co uniemożliwia przeniknięcie substancji do krwioobiegu.

Ma zastosowanie w rehabilitacji, medycynie sportu, reumatologii i dermatologii, oraz kosmetyce przy redukcji cellulitu , zmarszczek, trądziku, przebarwień skóry, powiększonych, lub uszkodzonych naczyń, oraz do redukcji tkanki tłuszczowej.

- Dezinkrustacja (głębokie oczyszczanie) - substancje czynne ułatwiają usunięcie stwardniałego łoju i obumarłych łusek skóry. Zadaniem wprowadzonych jonów jest zmniejszenie swoistości osadów, aby mogły zostać wypłukane.

Podstawowe wskazania do jonoforezy:
- nerwobóle

- blizny

- polineuropatie,

- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa, (w przypadku

chorób reumatycznych obejmujących więcej niż jeden staw wskazana jest kąpiel elektryczno-wodna).

- artrozy,

- artralgie,

- porażania obwodowe,

- angioneuropatie,

- zaburzenia krążenia obwodowego,

- utrudniony zrost kostny,

Przeciwwskazania:
- uczulenie na lek

- WSZCZEPIONY ROZRUSZNIK SERCA,

- METALE W TKANKACH PODDANYCH ZABIEGOWI,
- ENDOPROTEZA,

- nowotwory łagodne i złośliwe,
- ostre procesy zapalne i infekcje ogólne,

- ostre ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,
- wypryski, owrzodzenia,
- stany gorączkowe,
- porażania spastyczne,
- miejscowe zaburzenia czucia,

- skaza krwotoczna,
- zakrzepy,
- zagrożenia zatorami,
- zakrzepowe zapalenie żył,- miażdżyca zarostowa tętnic w okresie II b - IV wg Fontaine'a.
- nadwrażliwość na działanie prądu,

Roztwory leków używane do jonoforezy (elektroda wprowadzająca)

Chlorowodorek prokainy lub lidokainy (+): przeciwbólowo - nerwobóle, zespół rwy kulszowej, bóle głowy, zaburzenia wymowy, dychawica oskrzelowa.

Chlorowodorek histaminy (+): zaburzenia krążenia obwodowego, stany zapalne - samorodna sinica kończyn, odmrożenia, zespół bólowy rwy kulszowej, przewlekłe stany zapalne stawów i zapalenia okołostawowe, owrzodzenia troficzne.

Chlorowodorek epinefryny(+): stany zapalne gałki ocznej, wspólnie z lidokainą lub prokainą w leczeniu stanów bólowych.

Antybiotyki (penicylina (-)- sól sodowa lub potasowa, siarczan streptomycyny(-), siarczan neomycyny(-)): bakteryjne stany zapalne skóry i tkanek miękkich.

Hydrokortyzon (-): przeciwzapalne, przeciwalergiczne - stany zapalne skóry, tkanek miękkich, drobnych stawów i pochewek ścięgnistych, stany zapalne gałki ocznej.

Heparyna(-): przeciwzakrzepowo, zaburzenia krążenia żylnego, krwiaki, blizny.

NLPZ (diklofenak, naproksen, ketoprofen, ibuprofen itd.) (-) : przeciwzapalnie, przeciwbólowo.

Jodek potasu, Chlorek sodu (-): blizny, przykurcze bliznowate.

Chlorek wapnia (+): przeciwzapalnie, przeciwbólowo, obwodowe zaburzenia naczynioruchowe, zespół Sudecka, utrudniony zrost kości, osteoporoza, uszczelnienie naczyń.

Siarczan cynku (+): przeciwzapalnie, ściągająco, wysuszająco - przyżeganie trudno gojących się owrzodzeń, drożdżyca paznokci.

BALNEOTERAPIA obejmuje zabiegi lecznicze w postaci:
- kąpieli,
- natrysków,
- irygacji,
- masażu podwodnego,
wykonywane przy użyciu wód mineralnych.

HYDROTERAPIA obejmuje dokładnie te same rodzaje zabiegów, ale wykonywanych przy użyciu wody gospodarczej.

W kąpieli dochodzi do tzw. inwersji wodnej mającej wpływ na równowagę wodno-elektrolitową (przesunięcia jonów i płynów zgodnie z gradientem stężeń).

Balneoterapia wpływa na wydzielanie hormonów:
↑wydzielenia reniny,
↓wydzielenia aldosteronu,
↓wydzielenia amin katacholowych,
↓wydzielania wazopresyny.

co prowadzi do :

- przesunięcia płynów z obszaru skóry do narządów wewnętrznych,
- spadku RR, zwolnienia częstości tętna,
- wzrostu diurezy, w tym natriudiarezy.

Wpływ ciepła na organizm ludzki:
1. Odczyn miejscowy
- rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry, tkanki podskórnej i mięśni
- miejscowy wzrost przepływu krwi,
- działanie p/bólowe,
- obniżenie napięcia mięśniowego

2. Odczyn ogólny:
- zwiększone wydzielanie potu i substancji w nim zawartych (NaCl),
- przyspieszony metabolizm,
- podaje się, że wzrost temperatury ciała ↑ 1o C powoduje wzrost ↑ o 20 tętna/min.
- ↓ wysycenie tlenem krwi tętniczej,
- ↑ wysycenie tlenem krwi żylnej.

→ Przewodnictwo cieplne - ilość ciepła przekazywana poprzez 1 cm powierzchni w czasie 1 sek. przy wzroście temperatury o 1 o; szybkość pobierania jak i oddawania ciepła.

→ Pojemność cieplna - jest to stosunek ilości ciepła dostarczanego do danego ciała, w stosunku do obserwowanego wzrostu temperatury np. borowina, kąpiel solankowa pobiera i zatrzymuje ciepło, wolno je oddając.

PRAWO DASTRE - MORATA - bodźce termiczne (ciepło, zimno) działające na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry reakcje naczyń krwionośnych klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu reagują tak samo jak naczynia skóry.

Temperatury subiektywnie obojętna:
- dla powietrza ok.20oC,
- w wodzie gospodarczej 34-36oC,
- w kąpielach kwasowęglowych 32-34oC,
- w kąpielach gazowych 21-29oC.

Odczyn kąpielowy (odpowiedniki odczynu uzdrowiskowego) jest objawem przeciążenia organizmu stosowanymi zabiegami leczniczymi.

KĄPIELE MINERALNE (dzielono w zależności od użytego medium zabiegowego):
1. kąpiele solankowe,
2. kąpiele kwasowęglowe ,
3. kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe,
4. kąpiele radoczynne,
5. kąpiele ozonowe

Lecznicze działanie kąpieli mineralnych związane jest z oddziaływaniem:
1. Bodźców niespecyficznych
- mechanicznych,
- termicznych,
- osmotycznych,
- psychicznych.
2. Bodźców specyficznych poprzez swoiste elementy zawarte w wodzie mineralnej.

Drogi oddziaływania:
- miejscowo (bezpośrednio na powłoki skórne),
- ogólnoustrojowo,
- na drogi oddechowe (w formie inhalacji)
• + solanki,
• - CO2, siarkowo - siarkowodorowe ! uwaga

Mechanizm oddziaływania:
- poprzez receptory skórne (poziom reakcji skórnych),
- poprzez zakończenia nerwowe układu wegetatywnego,
- poprzez układ wydzielania endokrynnego, w tym hormony tkankowe.

Poziomy zachodzących reakcji:
- skórny = powierzchowny,
- rdzeniowy,
- korowo - podkorowy.

Oddziaływanie lecznicze odbywa się zarówno podczas kąpieli jak i po jej zakończeniu (w tzw. warstwie luźnej komórek skóry odkładają się substancje z kąpieli solankowych, itp. (nie opłukiwać skóry).

KĄPIELE SOLANKOWE
Właściwości fizyczne:
1. stężenie od 1,5 do 6% ← → b. silnie drażni skórę, inhalacje, krenoterapia
2. wysoki ciężar właściwy,
3. wysokie ciśnienie osmotyczne,
4. wysokie ciśnienie hydrostatyczne,
5 duża wyporność,
6. duża pojemność cieplna,
7. małe przewodnictwo cieplne.
Działanie biologiczne:
- rozszerzają naczynia włosowate,
- poprawiają ukrwienie,
- stymulują układ autonomiczny,
- stymulują wydzielenie hormonów tkankowych, (histamina, serotamina, adrenalina, Ach, bradykinina),
- mogą doprowadzić do przegrzania organizmu
- zmniejszenie RR i akcji serca,
- rozszerzenie łożyska obwodowego,
- zmniejszenie napięcia mięśni

Wskazania:

• schorzenia reumatoidalne, choroby zwyrodnieniowe stawów, gościec tkanek miękkich,

• zespoły bólowe,

• choroby ortopedyczne.

• stany przebiegające ze wzrostem napięcia mięśni

• Nerwica wegetatywna

• Choroby dermatologiczne: wyprysk łojotokowy skóry, łuszczyca.

• Łagodzenie objawów klimakteryjnych i podwyższenie obniżonej odporności
  

PRZECIWWSKAZANIA DO WYKONYWANIA KĄPIELI SOLANKOWYCH
• choroby w okresie zaostrzenia i stanie ostrym,
• kollagenozy,
• świeże stany pooperacyjne (ortopedyczne),
• pobudzenia, psychozy,
• stany zapalne w układzie oddechowym,
• wszystkie uszkodzenia skóry, stany ropne,
• ubytki skóry,
• owrzodzenia żylakowate,
• krwawienia i skłonności do krwawień,
• niewydolność sercowo-naczyniowa /III/IV CCS/ III/IV wg NYHA,
• IIIo choroby nadciśnieniowej.

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE
• Właściwości fizyczne:
- bezwonny gaz o lekko kwaśnym smaku i zapachu,
- ok.1,5 x cięższy od powietrza,
- dobrze rozpuszczalny w wodzie i tłuszczach (przenika przez skórę,
- rozpuszczalność maleje wraz ze wzrostem temperatury,
- z wodą tworzy łatwo dysocjujący kwas węglowy.


CO2 przenika skórę, zależy to od:
- różnicy stężeń (zwykle 10-20x)
- temperatury (jw.),
- szybciej w obecności soli mineralnych,
- szybciej wraz ze wzrostem ciśnienia hydrostatycznego,
- osobniczych właściwości skóry (grubość, temperatury, wilgotności, itp.)
Działanie biologiczne zależne jest od stężenia CO2, temperatury (j.w.),
od obecności soli mineralnych (j.w.)

Podczas kąpieli przeciętnego dorosłego mężczyzny w ciągu 1 godz., przy stężeniu (500 mg CO2 w 1l wody, może wchłonąć się do 9l CO2


• kąpiele gazowe powodują:
- zwiększenie pobudliwości receptorów ciepła ↑,
- zmniejszają pobudliwość receptorów zimna ↓,
- uwalniane pęcherzyki CO2 pobudzają mechanoreceptory skórne,
- rozszerzają naczynia włosowate (rumień) = bezpośrednie działanie na naczynia, wtórnie poprzez działanie hormonów.

• Biologiczne działanie kąpieli CO2:
- poprawa ukrwienia,
- rozszerzenie naczyń włosowatych,
- wzrost objętości minutowej i wyrzutowej serca,
- zwolnienie akcji serca,
- wzrost przepływu wieńcowego,
- wzrost diurezy i natriudiurezy,
- ↓ poziomu kwasu mlekowego,
- ↑wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych,
- początkowo zmniejszenie, później zwiększenie wentylacji płuc.
Wskazania
- nadciśnienie Io i IIo,
- proces miażdżycowy kończyn dolnych
- choroba Reynaulda ,
- stabilna choroba wieńcowa
- wyrównanie wady serca (poprawa krążenia wieńcowego),
- polineuropatia,
- nerwica wegetatywna,
- stwardnienie rozsiane.

KĄPIELE SIARCZKOWO - SIARKOWODOROWE
• używana siarka występuje w postaci gazowej, siarkowodoru, jonu wodoro-siarkowego, jonu siarczanowego, siarki koloidalnej.

• wody mają odczyn pH od 6 do 8 (lekko zasadowe lub lekko kwaśne),

• dobrze przenika przez skórę w postaci siarkowodoru i siarki koloidalnej, w naskórku ulega przemianie w siarczany , które przenikają do krwioobiegu ,

• Stężenia są zależne od stężenia siarkowodoru,
- małe do 50 mg/l,
- średnie od 50 -100mg/l
- duże ↑ 100 mg/l

Działanie biologiczne:
- miejscowe działanie keratolityczne i keratoplastyczne,
- silnie rozszerzają naczynia położone głębiej (rumień),
- silnie pobudzają mechanoreceptory skóry (swędzenie i pieczenie),
- rozszerzają naczynia na obwodzie z decentralizacją krążenia,
- pobudzenie osi hormonalnej przysadka - nadnercza
- uzupełniają niedobory siarki w organizmie (aminokwasy tzw. siarczkowe, melatonina, cystyna), wzrost syntezy kwasu chondroitynosiarkowego (chrząstka stawowa),
- działanie odtruwające przy zatruciu Hg., As, Pb, Bi

Podczas kąpieli wchłania się od 6 do 20 mg suchej siarki, przy tzw. obrocie dobowym ok. 2000 mg

Objawy zatrucia:
- senność,
- pobudzanie żołądkowo-jelitowe,
- bóle mięśni, głowy.

• Wskazania:
Narząd Ruchu:
- Reumatologia:choroby zapalne, RZS, ZZSK, Choroby zwyrodnienia stawów, zespoły bólowe, stany pourazowe i pooperacyjne.
Układ krążenia:
- choroba nadciśnieniowa Io i II0, zaburzenia krążenia na obwodzie.
Dermatologia:
- łuszczyca, trądzik, wyprysk kontaktowy, dermatozy zawodowe.

PRZECIWWSKAZANIA:
- zaostrzenie chorób zapalnych,
- świeże stany pooperacyjne ,
- niewydolność sercowo-naczyniowe wg III/IV CCS,
- zmiany troficzne skóry, owrzodzenia, zmiany ropne.

KĄPIELE RADOCZYNNE
- emisja promieniowania jonizującego,
- bardzo dobrze przenika przez skórę i błony śluzowe.

TEORIE DZIAŁANIA
- tzw. teoria oddziaływania l i n i o w e g o (zawsze szkodliwe),
- tzw. teoria hormezy radiacyjnej, traktująca promieniowanie radoczynne tak jak każdy lek mający działanie uzależnione od dawki.

Efekty działania biologicznego:
- silne rozszerzenia naczyń, ↓ RR
- silnie pobudzający wpływ na oś przysadka - nadnercza (i inne gruczoły)
- wzmożenie procesów biologicznych w organizmie

Wskazania:
- nadciśnienie tętnicze Io i IIo,
- miażdżyca kończyn dolnych,
- zaburzenia czynnościowe krążenia obwodowego,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- ZZSK,
- przewlekłe stany zapalne w układzie oddechowym,
- neuropatie,
- zapalenia nerwów,
- nerwice.

PRZECIWWSKAZANIA
- wiek ↓ 40rż.
- ciąża,
- choroby nowotworowe
- osoby zawodowo narażone na promieniowanie jonizujące.

OGÓLNIE:
• KĄPIELE SOLANKOWE - temp. 36-38o C (gorące), czas 15-20mm w serii 14-18, co 3-ci dzień do →codziennie.
• KĄPIELE KWASOWĘGLOWE - temp. 32-35o C (chłodne), czas 15-20mm w serii 12-15, co 2-gi dzień → codzienne.
• KĄPIELE SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE - temp. 33-38o C, czas od 5 do 15 min. w serii od 5-12, co 3-ci dzień lub rzadziej (silne działanie biologiczne)
• KĄPIELE RADOCZYNNE - temp. 32-37o C, czas 15-20 min., w serii od 8-12, codziennie lub co 2-3 dzień.

PELOIDOTERAPIA

• Leczenie błotem

• W Polsce okłady i kąpiele borowinowe

• Borowina - muł torfiasty z dużą zawartością ciał humusowych

• Wykorzystuje się efekt mechaniczny - ucisk błota

Termiczny - działanie temperatury

Chemiczny - działanie ciał humusowych

Wskazania do zabiegów borowinowych

• choroby reumatyczne: procesy zwyrodnieniowe stawów i chrząstek stawowych, gościec

pozastawowy, choroba Bechterewa;

• choroby narządu ruchu: stany po urazach koąci i stawów, przewlekłe zapalenia kości, stany

pourazowe tkanek miękkich, ostrogi piętowe, przykurcz Duputrena;

• choroby układu nerwowego: porażenia i niedowłady spastyczne, choroba Heinego-Medina,

rwa kulszowa, urazowe uszkodzenie nerwów obwodowych;

• choroby kobiece: niedorozwój gruczołów mlecznych, stany zapalne przydatków, pochwy i

szyjki macicy, niedoczynność hormonalna jajników, bezpłodność, nacieki pooperacyjne,

zespół klimakteryczny;

• choroby wewnętrzne, w tym choroby układu oddechowego, przewlekły nieżyt krtani,

przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, wątroby i dróg żółciowych.

Przeciwwskazania do zabiegów borowinowych

-czynna gruźlica płuc i gruźlica kostnostawowa,

-nowotwory

-niewydolność krążenia,

-niewyrównane wady serca,

-zawał serca

-nadcisnienie tętnicze niedociśnienie,

-miażdżyca,

-choroba wrzodowa,

-swieże złamania i urazy,

-stany znacznego osłabienia i wycieńczenia,

-ciąża,

-zespół Sudecka,

-odleżyny,

-niewydolność oddechowaj,

-zakrzepowe zapalenie żył,

-cukrzyca,

-nadczynność tarczycy,

-endometrioza,

-wszystkich ostrych i podostrych chorobach kobiecych,

-mięśniaki macicy,

-zaburzenia neurowegetatywne w obrębie miednicy mniejszej.

Substancje podawane wziewnie

Olejki eteryczne

(np. Oleum Anisi, Eucalypti, Men­thae, Thymi, Terebinthinae aetheroleum)

• Podawane wziewnie drażnią gruczoły śluzowe bezpośre­dnio stymulują wydzielanie śluzu.

• W przypadku podania doustnego, wydzielają się częściowo przez płuca.

• U niemowląt i małych dzieci stosowanie olejków eterycznych budzi zastrzeżenia w związku ze zmienną skutecznością i ryzykiem skurczu krtani lub pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego.

• Działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, bakteriobójcze, przeciwwirusowe, uspokajające, pobudzające układ immunologiczny nie zostały udowodnione !!!!!

Aromaterapia

• Leczenie lub zapobieganie chorobom przy pomocy substancji o silnym zapachu

• Skuteczność nie udowodniona !!!!!!

H₂O - powoduje upłynnienie śluzu oskrzelowego, co ułatwia odksztuszanie

Leki stosowane w astmie oskrzelowej

(glikokortykosteroidy, sympatykomimetyki, kromony, teofilina, ipratroium)

są podawane drogą wziewną w celu uzyskania silniejszego efektu w oskrzelach i mniejszego działania ogólnego - z oskrzeli leki słabo się wchłaniają.

Leki wpływające na sprawność psychofizyczną

1. Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy

Pochodne benzodiazepiny - wszystkie

Leki przeciwpadaczkowe

Leki srosowane w chorobie Parkinsona

Barbiturany - wszystkie

Neuroleptyki - wszystkie

Leki przeciwdepresyjne - wszystkie - stany lękowe lub pobudzenie

Trójcykliczne - zaburzenia czynności układu sercowo naczyniowego

Narkotyczne leki przeciwbólowe

Psychostymulanty - wszystkie

Substancje uzależniające (np.marihuana) - wszystkie

2. Leki działające na układ sercowo-naczyniowy

Ortostatyczne spadki ciśnienia - sympatykomimetyki, leki moczopędne, nifedypina i jej pochodne, LBA, leki o działaniu bezpośrednim

Osłabienie wydolności m.sercowego - LBA, werapamil, diltiazem

Zaburzenia rytmu serca - leki przeciwarytmiczne

Zaburzenia rytmu serca - sympatyko -mimetyki i -lityki,

3. Leki wpływające na układ parasympatyczny

Parasympatykomimetyki - zaburzenia wzroku, drgawki, zab.akcji serca

Parasympatykolityki - efekty splątania, halucynacje, zab.akcji serca

4. Leki działające na układ histaminowy

Blokery receptora H1 - przeciwalergiczne

Blokery receptora H2 - choroba wrzodowa

5. NLPZ - Bardzo rzadko, tylko w dużych dawkach, zaburzenia sercowo-naczyniowe,

halucynacje - indometacyna i diklofenak

6. Leki przeciwcukrzycowe - niebezpieczeństwo hipoglikemii

7. Leki stosowane w miażdżycy - miopatia - statyny

8. Antybiotyki i chemioterapeutyki - tylko w dużych dawkach, rzadko -

Beta-laktamowe - drgawki

Aminoglikozydy - płytka nerwowo-mięśniowa

Chinoliny, tetracykliny - układ kostny

Makrolidy - QT

9. Hormony

Hormony tarczycy - pobudzenie

Glikokortykosteroidy - tylko w dużych dawkach - pobudzenie lub depresja, zaburzenia widzenia, hipoglikemia i osteoporoza

10. Leki przeciwnowotworowe - upośledzenie sprawności całego organizmu

PELOIDOTERAPIA

Bywa zwana tak_e peloterapia i oznacza stosowanie peloidów do leczenia

fizjoterapeutycznego, przede wszystkim w postaci kapieli lub okładów. Nazwa wywodzi sie z

jezyka greckiego, w którym pelos oznacza błoto. W polskich uzdrowiskach do peloidoterapii

stosuje sie borowine, bedaca mułem torfiastym o du_ej zawartosci ciał humusowych. U_ywa

sie jej do zabiegów w postaci podgrzanej gestej papki słu_acej do okładów. Poniewa_ posiada

du_a pojemnosc cieplna i jest złym przewodnikiem ciepła, doskonale nadaje sie do

stosowania okładów w celu uzyskania głebokiego przegrzania miejscowego.

Lecznicze działanie zabiegów borowinowych opiera sie na kompleksowym działaniu

czynników cieplnych, mechanicznych i chemicznych.

Działanie termiczne zabiegów borowinowych

Małe przewodnictwo ciepła i brak pradów konwekcyjnych w papce borowinowej

przygotowanej do zabiegu jest przyczyna bardzo wolnego oddawania ciepła kapanemu

organizmowi. Podczas zabiegu nastepuje łagodny, powolny wzrost temperatury tkanek,

zarówno czesci korowej, jak i rdzennej. Cecha charakterystyczna tego zabiegu jest silniejsze

przegrzanie tkanek, uzyskiwane przy mniejszym odczuwaniu ciepła przez organizm. Mamy

tutaj do czynienia z leczniczym działaniem ciepła, przy wzglednie słabym jego działaniu

bodzcowym. Przy kapielach borowinowych nie nastepuje nagły skurcz naczyn krwionosnych,

równie_ zaczerwienienie skóry jest mniejsze lub nawet nie wystepuje. Natomiast wskutek

pobudzenia osrodkowych termoreceptorów wystepuje bardzo silne pocenie. Reasumujac

działanie termiczne mo_na powiedziec, _e stosunkowo wysoka temperatura powoduje

znaczne przegrzanie ustroju w wyniku czego nastepuje wzrost procesów przemiany materii,

usmierzenie bólu, zmniejszenie napiecia miesniowego i powiekszenie zakresu ruchomosci w

stawach. Jednoczesnie w trakcie intensywnego pocenia sie dochodzi do znacznej utraty wody,

co w rezultacie daje rozległe zmiany w gospodarce wodnej.

Działanie mechaniczne zabiegów borowinowych

Działanie mechaniczne polega na nacisku cie_kiej masy borowinowej, powodujacym odpływ

krwi _ylnej i chłonki przy zastojach obwodowych. Ponadto, dra_niacy wpływ ocierajacej sie o

skóre borowiny, zbli_ony jest działaniem do masa_u. Fakt ten jest wykorzystywany do

ułatwiania wchłaniania sie ró_nych stanów wysiekowych. Czynniki mechaniczne kapieli

borowinowej utrzymuja ciało w bezruchu, praktycznie w stanie utraty masy konczyn, co

pozwala całkowicie odpre_yc sie i usmierzyc ból.

Działanie chemiczne zabiegów borowinowych

Wystepujace w masie borowinowej kwasy huminowe, garbniki, _ywice, woski, białka, cukry,

aminokwasy i inne zwiazki, działaja dra_niaco, sciagajaco i przeciwzapalnie na skóre i błony

sluzowe. Te składniki maja korzystny wpływ na kore nadnerczy oraz na czynnosci

wydzielnicze jajników.

Działanie fizjologiczne zabiegów borowinowych

Jest działaniem kompleksowym, w którym na pierwszy plan wysuwa sie działanie cieplne.

Miejscowe przegrzanie tkanek powoduje zwiekszenie metabolizmu komórkowego. Ma to

du_e znaczenie przede wszystkim w odniesieniu do miejscowych ognisk zapalnych, poniewa_

w ten sposób zostaja pobudzone wszystkie procesy prowadzace do ich likwidacji. Zwiekszona

przemiana materii tkanek łacznie z miejscowym przekrwieniem sprzyjaja wchłanianiu do

krwi i chłonki tych produktów, które utrzymuja stan zapalny oraz usuwaniu ich z organizmu.

Zgodnie z prawem Dastre-Morata, naczynia krwionosne nerek zachowuja sie tak samo jak

naczynia skóry, w zwiazku z czym pod wpływem ciepła zachodzi zwiekszone wydzielanie

moczu przez nerki. Równoczesnie przegrzanie tkanek powoduje zwiekszenie pocenia sie. Z

potem zostaja wydalone ró_ne substancje, jak sole, tłuszcze, cholesterol czy kwas moczowy.

W ten sposób wydaleniu mo_e ulec wiele odpadowych produktów przemiany materii.

www.pandm.prv.pl

2

Podczas zabiegów borowinowych mo_e zachodzic wchłanianie niektórych składników

mineralnych i organicznych znajdujacych sie w borowinie. Kwasny odczyn borowiny oraz

zawarte w niej zwiazki (bituminy i kwasy humusowe), a tak_e wystepujace dodatkowo jony

_elazowe, glinowe i siarczanowe moga działac garbujaco, sciagajaco lub dra_niaco na skóre i

błony sluzowe. Przeciwbólowe działanie zabiegów borowinowych jest wynikiem zło_onego

działania ciepła, czynników fizycznych i chemicznych. Nie nale_y równie_ umniejszac roli

kojacego i odpre_ajacego działania ciepła wywieranego na psychike, jak równie_ działania

rozkurczowego na miesnie gładkie. Z działania ogólnego zabiegów borowinowych nale_y

przede wszystkim wymienic ich wpływ na czynnosc gruczołów dokrewnych. Od dawna jest

znany wpływ borowiny na jajniki, zarówno bezposredni (wskutek przegrzania ich w trakcie

zabiegu oraz wskutek działania wchłonietych do organizmu składników borowin o działaniu

estrogennym), jak i posredni (przez nieswoiste działanie na przysadke mózgowa, jak w

ka_dym innym zabiegu fizykalnym).

Technika zabiegów

Tradycyjne zabiegi borowinowe wykonuje sie w postaci kapieli borowinowej całkowitej lub

Wskazania do zabiegów borowinowych

• choroby reumatyczne: procesy zwyrodnieniowe stawów i chrzastek stawowych, gosciec

pozastawowy, choroba Bechterewa;

• choroby narzadu ruchu: stany po urazach kosci i stawów, przewlekłe zapalenia kosci, stany

pourazowe tkanek miekkich, ostrogi pietowe, przykurcz Duputrena;

• choroby układu nerwowego: pora_enia i niedowłady spastyczne, choroba Heinego-Medina,

rwa kulszowa, urazowe uszkodzenie nerwów obwodowych;

• choroby kobiece: niedorozwój gruczołów mlecznych, stany zapalne przydatków, pochwy i

szyjki macicy, niedoczynnosc hormonalna jajników, bezpłodnosc, nacieki pooperacyjne,

zespół klimakteryczny;

• choroby wewnetrzne, w tym choroby układu oddechowego, przewlekły nie_yt krtani,

przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, watroby i dróg _ółciowych.

Przeciwwskazania do zabiegów borowinowych

-czynnej gruzlicy płuc i kostnostawowej,

-nowotworach,

-niewydolnosci kra_enia,

-niewyrównanych wadach serca,

-przypadku zawałów,

-nadcisnieniu tetniczym oraz zbyt niskim cisnieniu,

-mia_d_ycy,

-chorobach wrzodowych,

-swie_ych złamaniach i urazach,

-stanach znacznego osłabienia i wycienczenia,

-cia_y,

-zespole Sudecka,

-czynnych przetokach i odle_ynach,

-niewydolnosci oddechowej,

-zakrzepowym zapaleniu _ył,

-cukrzycy,

-nadczynnosci tarczycy,

-endometriozie,

-wszystkich ostrych i podostrych chorobach kobiecych,

-meno- i metrorrhagii,

-przebiegu miesniaków macicy,

-zaburzeniach neurowegetatywnych w obrebie miednicy mniejszej.

1

---