Praca - siły fiz, zdoln, predyspoz, kwalifikacje jakie ofer pracownik. Praca jest towar oferowanym na rynk pracy przez tych, kt ją wykon, czyli p pracown.
Rynek pr - rynek specyf towaru jakim jest praca ludzka. Towar ten sprzed pracownicy, kt oferują wł siły i umiej, kupują go pracodawcy, czyli ci, kt of wolne mjsc pr. Elem rynku pr: a)podaż pr b)popyt na pr c)wynagr
Podaż pr - lb osób zdoln do pr i poszuk jej przy oferowanym na rynku wynagr za pr. Podaż pr jest sumą lb prac i bezrob aktywnie poszuk pr. Rozmary podaży pr zal od: a)lb ludn (gł w wk prod) b)ustawowego określenia wk prod c) strukt wieku społ d) wkracz na rynek pr grup wyż lub niżowych e)dł czasu pracy f)strukt płci g)wys płacy min h)wys zasił dla bezrob Zatrudneni - najemna siła rob, osoby wyk prac podporządk, tj pozost w stos pracy (um o pr, mianowanie, powołanie) Pracujący - os wyk pr przyn im zarobek Skł: a)zatrudn tj. poz w st pr b) posiad wł źr zarobk (wł firm, gosp roln) c)stale pomagający członk rodzin d)os przeb na urlop bezpł lub macierz, lecz trw do 3 m-cy Czynni zawod - cz ludn akt zaw, kt utrzym się z pracy osobiście wykonyw. Skł: a-c j/w d)prac w opar o um-zlec, um o dzieło e)os na url bezp lub wych, w tym też dł niż 3 m-ce Aktwyność zawod ozn wykonyw lub chęć wykonyw pr Aktywni zaw stano realne zasoby pracy Akt zaw=czynni zaw+bezr aktywn posz pracy=realne zasoby pr Wsp akt zaw: WA=LA/L15 i w(lub ogół) x100 [%] Czynn kszt poziom akt zaw: 1. str płci ludn - aktyw zaw kob 2. str wieku oraz ustaw okr wiek prod 3. powszech i wys zabezp emeryt 4. powszech przestrz obow szk dzieci
Podaż pr: Potencj zasoby pracy=ludn w w prod Siła rob - zdoln do pracy wszyst czł społ Czynni zaw=prac+os na um-zl,um o dzi +przeb na url dł niż 3-mce Pracujący=zatrudn +posiad własn źr zarobk+ stale pomag czł rodz Zatrudn - najemna siła rob pozost w stos pr Źród utrzym ludn: rolnicze, pozarol, niezarobk Ludn bierna zaw: a) nie pracuj, a mimo to uzysk wł dochód (niezar źr utrz: emeryt, renta inw, r sieroca, alim, stypen, społeczne subsydiowanie dom dziec, dom starc, dom op społ) bądź utrzym się z wynajmu lok, dierż ziemi, tantiem, odset od kapit b)utrzymyw, nie prac i nie posad wł doch (dzieci) Popyt na pr - zapotrz na pracę (pracwnk) pod wzg iloś (lb prcwn) jak i jakoś (kwal,umiej,predysp). Popyt na pr zgłasza pracodawc chcący zatr prcwn do wyk określ pr. W tym celu tw mjsc pr. Popyt na pr mierzy s lb wolnych mjsc pracy.
Czynn kszt popyt na pr, zal od: a)postępu techn, wraz z post rośnie poz mech i automatyz proc produk, pracę ludz zast maszy - maleje popyt (w sens iloś) b) od opłacaln zastęp pracy ludz pracą masz, jeśli masz są drogie a siła rob relat tania, to nie opł się kup maszyn (popyt na pr rośnie) c)od zm struktural w gosp d) od koniunkt w gosp - im lepsza koniunkt tym wksz popyt e)od rozmiar inwestycji - inwestycje zwksz popyt Rynek pracy w gops centr plan determ był przez: a)realiz polit pełnego zatr (poprz wys stopę inwest, preferow pracochł działów gosp i techn wytwórcz, hamow post techn) b)trakt siły rob jako najt i najłatw dost czynn prod Krańcowa wydajn pr=0, co ozn, że przyr zatrudn nie powod wzr prod. Na nadmierne grom siły rob wpływ: a) niedobór i niereg dost sur, mat i ener b) miękkie ogran finans przeds przem c) ocena wykon planu na podst miern wart, co decyd o marnotrawstwie czynn prod d) płata przest być miern wart pr e) subsydiowanie konsumpcji przez ogran płac f) niska wydajn i kult pracy Przycz szybk narast bezrob w PL 90 XX: 1. Wprow gosp rynk, rachunku ekonom i tward ogran finans, co w warunk konkur wymus obniż koszt prod (ujawnienie ukryt bezrob) 2. Załamanie rynku zewn na wyr przem (upadek RWPG) i na prod militar (likd Ukł W-wskiego) 3. Załam rynku wewn (uwoln i urynkowienie cenie wyrobów przy zamrożon płacach) 4. Liberalizacja w hand zagr (imp towar zza gr) 5. Zm strukt w gosp - up trad, przestarz, pracochł działów i gał, w 1 etap polegały one częściej na likw niż restrukt) 6. Ogranicz inwestycji 7. Likw PGRów Rodzaje bezrob: frykcyjne, koniunkturalne, strukturalne Podz gosp: I roln, leśni, ryboł II przem wyd, przetw, budown III usługi Europ Klas Dział: A-roln, łow, leśn B-ryboł, rybac C- górn, kopaln D-dział prod, przetwór przem E-zaop w en, wo, gaz F - budown G- hand, napr poj i agd H- hot i rest I - transp, gosp magaz i łączn J - pośredn finan K- obsł nieruch, wynaj, dział zw z prow interes L - admin publ i obr nar M - eduk N- ochr zdr, op socj O - dział usług komun, społ i indyw Str zatr a strukt zaw: Str zatr to podz zatr w poszcz sekt i działach gosp nar wg mjsca pracy Str zaw - wg faktycznie wykonyw zawodu Wykr Fourastie % zatr -> czas (fazy rozw gosp: agralna, indust, postin)
Geogr społ to nauka o zaspok potrzeb społ. Bada rel czł-śr jako zasp potrz mat i niem jedn i grup sp poprzez wyk zas nat i antrop środ (realcje materialne) Eyles: G społ bada społ ukł i proc wynik z rozmieszcz ogran zasobów i dost do nich. Otok: G społ bada zróżn przestrz str społ, wzajemne oddział str społ i śr geo oraz poszuk dróg i metod optymalizow tych związ z pktu widz racjon zaspok potrzeb czł. Przez strukt społ rozumie się wzajemne stos i funkcjonalne podporz elem składowych zbiorow społecznej. R.J.Johnston zapropon podz geo społ-ek (g czł) uwzgl nową interp środ czł. Działy geo czł: Dysc/Gł przedm bad/Ujmow przest i środ czł: Geo ek, prod i wym dóbr i usług, Przest ek-środ rozp z pktu widz producenta i handlowca Geo społ, konsum i inne nieprod formy dział czł, prz społ-śr konsumenta Geo kult, dobra kult mat i niem, prz kult-śr wyznawcy określonego syst wart Geo polit, władza, prz polit-rządzącego i rządzonego W geo społ konsump rozpatr j w kateg społ jako zaspok potrz zbior i indywid, a przedm szczeg zainter są potrzeby, kt zaspokaja się poprzez użytk zasobów środ czł. Geo ekon inter jedn i grupy społ jako ewent wytw lub nabywcy dóbr, zaś geo społ jako jedn i gr społ wyróżn się określ poz zaspokojenia potrzb społ. Przedmiot badań g społ: W makroskali społ i teryt geo społ bada formy i struktury terytorialnych zbiorow społ. Teryt zbior społ charakt s cechami obiekt (poz życia, przyn do klasy społ) lub cech subiekt (jakość ż, aspiracje i prefer w zakr zaspok potrz). Przedm badań geo społ są ukł teryt zbior społ (forma) oraz ich wzaj oddział natury eko, polit i kult (struktura). Badacz jest bezstronnym obserw zbior społ (podejście obserw). Formy - układy terytorialne zbior społ różn się poz zasp potrzeb. Strukt - wzajemne oddziaływ grup społ w apsekcie eko, polit, kult. Potrzeba oznacza wyst u czł stan braku i dąż do czegoś, co umożl speł funkcji (celów) życiowych czł (gr społ), zdeterm przez wart nat biol, psycho i społ-kult, kt osiągn (realiz) odczuwane j jako przymus, spełn obow lub warun wewn równowagi. W geo bad są potrzeby podst o char: a)egzyst (wyż, zdrow, mieszk, rekreacja, bezpiecz, wykszt) b) psychospoł (społ użyteczn, przynależn i więź emocj, akcept, kontakt z pięknem) c) efektywnościowe (sprawnego dział, funkcjon, gł. potrzeba lokomocyj, zw z efekt przem s jedn na pow Ziemi. Potrzeby te realiz są poprzez użytk zasobów środ: fiz (material)-woda, pow, ,żywn, infrastr i społ (niemat): stos społ, dost do info. Klasyf potrzeb wg Inst Bad ONZ nad Rozw Społ: a)potrz fiz: wyż, miesz, ochr zdr b) kulturowe: ośw, wypocz, bezp, stabiliz społ c)wyższ rzędu: jakość środ, nadwyż dochodów. Warunki bytowe dot możliw zaspok potrzeb w danym środ. Pojęcie to odn się do szer pojętej jakości środ, w kt zaspokaj są potrzeby. Poz ż, jakoś ż określ stopień zaspok potrzeb społ. Odnoszą się do skutków jakie przyn jednostce lub gr społ użytkow określ środ. Poz ż-okr stopień zaspok potrzeb społ rozp w świetle przyjętych norm i wskaźn ogólnospoł w danej zbior (potrz normat i wzgl). Jakość ż-…w świetle subiekt aspiracji i preferencji podm (potrzeba odczuw i wyrażona) Mierniki cząstk poz życia ludn: Wyżyw: kcal/os doba, udział wyd na żywn w sumie wydat gosp dom, towarowy ekwiwal przeciętn płacy realnej np. przel pł real na lb chleba. Zdrowie: przec czas trw ż, umier niemowl, lekarze na 10tys, lb ludn na 1 łóżko szp War mieszk: przec lb izb, lb os/iz, pow w mieszk, ludn korz z sieci kan;gaz, wyp w łazien Edu: poz analf, poz wykszt (udz ludn z wyż wyk), wsk skolaryzacji, uczn na 1 naucz, uczn na 1 pomieszcz do naucz Usługi: lb ludn na 1 skl, mjsc w żłob na 1000ludn, abonenci tel na 1000, sam os na 1000 Ubóstwo doch: (1,3-2mld os) 1 dol w kr rozw, 2 w am łac, 4 w eu śr i wnp, 14,4 uprzemysł w '00 865 mln analf 507 mln nie doż 40 lat PL 28. 143 mld $ Linia Brandta-oddz bog pn i bied pd
Celem działania jedn i gr społ j osiąg zadow i komf psych poprzez zaspokaj potrz mater i duch. Realiz tych potrzeb ułatw 3 podst wart: dochód (uprzywilej ekon), władza (uprz polit), prestiż (uprz kult) Są ogranicz i stają się przedm konkurencji w społ, źr konfik społ. Geogr społ bada teryt nierówn społ wynik z uprzywilej jednych grup (klas) społ i upośledzenia innych, sprawowania władzy, dysponow ogranicz dobrami oraz powstaw na tym tle konfl i napięć społ. Konfl inter - walka o dobra, prestiż lub wł mdz grup społ. Strukt społ (wg S. Ossowski) „syst miedzygr stos i wzajemnych zależn wynik z podziału pracy tj podz funkcji a także stos jednostronnych wynik z przyw posiad środków przymusu wzgl innych gr społ oraz zespół stos dystansu, więzi i antagonizmów społ”. Więzi równorz, obustr itegrują społ. Stos jednostr: dominacja, podporz. Antagonizmy społ: przywil, upośledz, dezintegr. Str społ - podział społ na gr społ, klasy i warstwy społ (elem strukt) powiąz syst stos i wzajemnych (obustr) zależn wynik gł ze społ podziału pracy oraz zal jednostr wynik z przywil posiad środk przym wzg innych gr społ. Klasa społ - podst el str społ obejm duże zbiorow społ,, charakt się wzgl trwałą przynależn jej członków. Czł poszcz k.s. mają poczucie przyn do danej klasy, poczucie odrębn interesów tej klasy w st do innych k.s, co może powod egocentryzm zachowań k.s, zachowyw jest w mn lub wksz stop izolacja klasowa. Relacje mdz k.s mają często char uprzywilej i upośledz - istnienie wyż i niż k.s tworzy stratyfikację społ. W społ tradyc przynal do kast, stanów czy korporacji cechowych regul prawo (dziedzicz pozyc społ, prawo własn). K. Marks k.s wyróżn w oparciu o stosunek do środków prod (burż, kapitaliście jako właśc środk prod, klasa robotn jako najemna siła rob), zaś w nowocz społ rynk nie ma tak sztywn barier mdz k.s - o przynal do k.s dec mjsce w społeczn podziale pracy oraz własność i kontrola pewnych zasobów (firmy, kapit, wyksz, intelekt). Podz kl są wytworem mechanizm ekon i społ-kult (niewoln i ich wł, feudał i chłop, robotn i wł firm). Obecnie za k.s może być uzn grupa wyróżn s w zakr stylu ż, poz konsum, orientacji i postaw. Najczęś k.s wyróż s w oparciu o kryt wielocechowe, na kt skł się: a)status ekon (doch, kat zawod, kwalif, stanow służ) b) st społ (prestiż, styl ż) c) st polit (posiad wł, czyli pos środk przymusu -wojsko, policja, bądź możl wpływ na władzę). Podz na gr społ z uwzgl 1 z tych kryt pozw wyr warstwy społ. Najogólniej k.s: elita, klasa śr, kl robotn, chłopstwo, biedota. Stratyf społ: hierar podz społ na kl i wrst społ, o różnej poz społ wyn a)ze stos do śr prod (burż, kap,kl rob) b) roli w społ podz pracy (różne kat zawod i status ekon) c) ze statusu społ (prestiż, styl ż) d)st polit (pos wł lub możl wpł na wł) powoduje, że w społ istn gr uprzyw i upośledz, a zal, jakie mdz nimi zach są jednostr i mają char podległości jednych grup wzgl innych. Członk poszcz gr społ, kl i wrst nie mają równych szans ż i awansu społ, mogą też różnić się w zakresie przyjętych norm postęp. Różna rola czynn determ powst stratyf społ: a) uwarunk relig np. indie kasty b) czynn polit i ideolog w krajach, w kt panują reżimy totalit c) przyn ras i etnicz ludn w kr, w kt panuje segreg ras d) czynn ekon i mjsc zajm w społ podz pracy w kr wys rozw gosp (wolny ry, liberalizm, słaby interwencjonizm państwowy) Badania nad s.s i nierównościami społ koncent się gł na zagadn dystansu społecznego tj różnic mdz poszcz grup społ, wyst barier i antagon, czy też możl stos łatwego przech do wyż gr społ-awans s. Egalitaryzm społ: można jedynie liczyć, że przestrz będzie zas sprawiedl merytokratycznej: każdy j równy wobec prawa. Węcławowicz: Realni właśc PRL-elita partyjna i admin państ pos wł, śr przymusu, kontroli i propag oraz dyspon zasobami Realni dysponenci państw środków pracy-gł dyrekt państw przeds Bezpośredni kontrolerzy procesu pracy-kierownicy śr i niż szczebla o doch pow śr kraj Inteligencja-specj i eksp, gr o pewnej autonomii, ale nie posiad funkcji decyzyjno-kontrol, spauperyzowana (doch na poz robotn wykwalif) Pracownicy umysłowi-silnie sfeminiz gr bez żadnych wpływ o doch niż niż rob wykw Wykw rob przemysł-faworyzowana przez władzę gr o zar pod jak intelig Niewykw rob przem-niż zarb Pracownicy najemni w sekt pryw i Właściciele pryw zakł-grupy marginalizowane przez wł Roln indyw-gr o najn doch i wykszt, posiad wzgl auton decyzyjną. Domin liczebna kl robotn, dom ekon i polit: elita aparatu partyjnego. Ob najlepsza kl średnia.
Strukt prz miasta-rozm na obsz m różn typów dział społ-g (funk), zw z nimi zagosp mater (urządz trwałych) oraz układów rozmieszcz ludn i zabud mieszkan. Czynnik porządk spm są wg E Burgessa: odl od cent m (model stref koncentr), wg H.Hoyta dost komun (model sektorowy). Wg C.D.Harris i E.L. Ullman m j ukł wieloośrodk (policentr) powst przez zrośnięcie się osiedli o różn funkc (m wieloośr). Podsyst m: ludzie, funk, zagosp. Urbaniz, suburb, Dezurb. Konc, rozw konc, pocz dekonc, dekonc, rozw dekonc Kryt wyróżn poszcz gr społ w przes m: a)st społ (w tym st ekon, poz wyksz, gr zaw, war mieszk i wart rynk mieszk) b)st rodzinny (wk, pł, str gosp dom, forma własn mieszk) c)st etniczny (grupa narod, wyznan, mjsc ur, posiad obyw). Str prz jest odzwierc str społ, bo zapis j w niej syst wartości dan społ, ideologia i ogólne stos społ. Ekologia społ miast: konc socjol tworz tzn szk chicagowską 20,30XX, zakł, że społeczność ludzka jest zorganiz wg kryt biotycznych i kulturowych, z decyd rolą biot. Ze wzgl na ogranicz przestrz m i jej zróżn w zakr zagosp mater, toczy się walka mdz grupami i jedn o najdog mjsc w tej przestrz. Interakcje mdz jedn i grup opier się na konkur, sukcesji, inwazji, segregacji. Są to rel spontan, niekontr, bo gł nieuświadom. Interakcja kulturowa nakł się na organiz biotyczną i zw jest z istnieniem kontroli społ wyrażając się poprzez procesy asym, adaptacji porwadz do integracji społ. Rozm różnych grup i dział społ-g w przest m jest wypadkową oddziaływania proc ekologicznych (koncen, segreg, inw, sukcesja), a prawidł tego rozmieszcz opisują modele str przestrz m. Wspólnota inter koncent grupy s w pewnych obszar m, stąd dalszym rozwin badań ekol jest anal poszcz obsz m zajętych przez wzgl jednor i trwałe grupy społ. Czynn stanowiące podstawę wyróżn poszcz grup s: st społ, rodz, etn. Obszar społ: obsz m zaj przez wzgl jedn i trwałe gr sp, zamieszk przez gr os o podobn cech ekon i społ. Wspóln interes konc ludzi i gr sp w pewnych obszar miasta, co integr te grupy ze sobą. Kryt wyróżn o.s. w przestrz: st społ,rodz,etn. Rozmieszcz o.s w prz m jest wyapdk wielu czynn obiektyw (wyn ze stos prod zw z daną formacją spol-eko, panującą ideol i syst wart) i pod wpływ uwaruk wewnątrzmiejs (wyn on z lb i liczebn grup społ konkur o przestr) i ich siły przebicia wynik z dost do wł, pozycji ekon, presż, wyznawan syst wart przez poszcz gr. St ekon->model klin st rodz->model koncen st etn->mod wieloośr Pyt geo spol: gdzie grupy, jakie war ż, dlaczego takie strukt. Probl badawcze: 1. Anal zróżnic przestrz grup sp: wg cech dem-wk,st cyw, rodz; cech ekon: gr zaw, klasy i wrst społ, cech etn-kult: gr etn i narodowośc 2. Anal uwarunk czynn i proc społ i gosp, kt doprow do wyksz tych zróżnic 3. Bad zagroż, obsz probl, zjawisk patolog 4. Bad migr wewnmjsk i zewn gł imigr do m, procesów adapt w nowym środow, realcji mdz rdzenną a imigr 5. Bad społ lokalnych. Mst średniow: XII-XV, najcz w trybie lokacji (akt prawn okr zasad org władz m, ich kompet, prawa i ob mieszcz). Zalązk podgrodzia (os rzem-handl IX-XI) XII-wyodrębn mieszczaństwa i powst form ustroju miejsk. Regul zabud: gł szachown: regul zapewn właściw organiz ż mjsk i segregację społ zw z podz pracy. Do 20tys ludn. Ważne odpow zagosp i efektyw wykorz powierzch m, bo była ogr przez 2 czynn: możliwości transport i magazyn zapasów żywności oraz kon muru. M przemysł: XVIII (Manch, Nottingham), XIX (Lille,Essen,Duisb,Łódź) 1 lub wiele gał przem, koncentr zakł przem w m z powodu obniż koszt transp „przem przyciąg przem”. Wzr zal miast, ludn wjsk, mjsc pracy, urbanizacja właśc, wys gęst zal, bo początk m.p nie towarz rozwój przestrz. II etap: wzrost funk m, rozw przestrz, rozud przedmieść i osiedli podm, wchłan ich do miasta. Kol etap: tworz stref podm). Pod wpł mp powst aglom i konurb. M postind, postmetrop: Nowe uwarunk rozw miast: 1. deindustr/reind, restrukt przem 2. zmiana czynn lok przem 3. zm str wielkościowej przed (z duż fabr na mn firmy) 4. tercjalizacja gosp 5. oddziel mjsc pr od mjsc zamieszk (motoryz) 6. telepraca 7. oddziel konsum luks od masowej (hiperm na obrz, luks usł w cen) 8. fragmentacja przestrz m (nisze inwestycyjne, ugory przem, segreg ludn - enklawy bog i ubós) 9. rosnąca złożoność strukt społ miast 10. miasta są mjsc wyspecjaliz zbier i przetw info (rządy, uniwer, media) M socjal: zbud lub rozb z ideol socjal, w kszt kt najwksz znacz miały: 1. centalizacja zarządzania-uzal wł lok od wł centr) 2. intens industr 3. społ podz pr związ z domin dział produk, przekładający s na mało zróżnic strukt społ (dom kl rob i wąska gr elity pol) 4. rosn udział dzieln mieszk z wielopoz, beton zabud, os przyzakł, organiz ż społ koncent s wokół mjsc pracy a nie mjsc zamieszk, co utrudniało powst społ lokalnych. 5. opóźn wyposaż dzieln mieszk w infrastr techn i społ 6. ignoracja wartości lokalizacyjnej ziemi-rozrzutne gospodar przestrzenią 7. usuw z krajobr miejskiego elem niekomunist (bud sakr, symb rel i narod-pomn, zm nazw ul) Prz: tychy, N.huta M postsocjal: po transf 90XX czynn kszt: 1. powrót znaczenia renty gruntowej i innych mechanizm rynk 2. zmiana kryter alokacji przestrz z polit na ekon 3. zmiany w str własnościowej ziemi Skutki: 1. wzrost intensywn użytk ziemi 2. zmiany w strukt użytk ziemi np. suburb rezydencj i komercyjna 3. zmiany funkcji, zw w centr częś m (komercjonalizacja przestrz m) 4. przesun kontroli nad przest m z centrum kraju do wł lokalnych, powst samorz terytor 5. zm w strukt zatrudn, zmniejsz w przem, wzr w usł. Formowanie s nowej strukt społ miast, wzrost zróżnic społ-przestrz. 6. Zmiany krajobr miej i architekt, zm symboliki miejsc, nad im now wartosci, sakralizacja przestrz 7. Wzr segregacji przestrz, polaryzacja społ-przestrz. Negat: probl z bezrob, wzr ubóst, pogłęb s różnic jakościowych zasobów mieszk (dzieln bog i nędzy), przemiany w zachowaniach przestrzennych mieszkańców miast Podst proc transform struktur wewnmjsk w m postsocj: Morfologiczna: suburg, gentryfikacja, rewital, intensyfikacja, ugór mjsk Funkcjonalna: suburb, komercjonal, deindustr, demilitar, sakralizacja, fragmentacja funkcjonalna Społ-demogr: suburb, gentryfikacja, segreg, separacja, regresja statusu społ-eko Suburb: II faza proc urb pol gł na urbaniz ekon (wzr złoż strukt funkcj m) i zainicjowaniu urbaniz przestrz-przenosz poza m (do str podm) części funk, zakł przem, obiekt komun i ludn. Deglomeracja - przenosz poza gran m, tam suburbia Suburb komerc-poza m zakł przem, ob. Komun i komun zw z rentą gruntową Ugór mjsk-obsz m, na kt wyczerp zostały możl kontyn jego dotychcz funk. Np nieczynn doki portowe, tereny poprz. Zagosp um: wyburz starej zab, rewital zab, nadanie jej nowych fun (lofty, galerie), skanseny Komercjonalizacja przestrz m-proc wypier z najb atrakc cz m dział niekom przez dział kom. Gł eur ,śr i wsch. Rewitalizacja m-renowacja obsz śródm dużych miast i dost ich do pełn nowych funk, powst centra ekluz handlu, mody, szt, dla bogaczy. Stare dzielnice przemysł, portowe się wyburza lub modern i nad nowe funk np. parków rozr luksus dzieln mieszk (gentryfikacja- proc wym ludn w starych dzieln m, gł slumsy i nad im wys stand, odpływ ludn uboż, napływ ludn o wyż stat ekon, to proc zajm przez ludn zamożną obsz poł w cen m lub w bezposr sąsied centrum) Separacja przestrz- dobrowolne oddziel się pewnej gr społ w przestrz np. miasta. Wynika z dążności do skup się w przestrz osób i rodz wyzn określ syst wart i styl ż. Najcz: elity społ, klasy zamożne. Gated communities-odizol os mieszk o b wys stand zab, zam przez bog ludn, w obręb m lub poza ich granic (cytadele-nazwa dla tych wenw m) ogrodzone, dozorow, monitor. Segregacja przestrz: skup się w okr mjsc przestrz osób czy instyt jednorodnych z uwagi na reprezent cechy np. pod cechy demog, społ, ekon, infrastr. To oddziel, izolow się pewnych grup społ o okr stat ekon,społ, zaw, etn czy rel, w wyniku czego powst dzieln w duzym stopniu jednor pod wzgl okr cech mieszkancow np. dziel robotn, slumsow,wloska, chinska. Może być wymusz przez okr system miejski, kt kier grup społ najsłabsze do najgor obsz m. Segr prz powod zaciesn więzi miedzygrup, przy zn ogranicz więzi pozagr. Gdy oddzielenie dobrow: separacja przestrz. Getto-wydziel pod wzgl form-prawn cz m lub obsz poza m przezn do zamieszk przez mn narod lub relig, kt członk mają ogran prawa i ogran swobodę porusz s w przestrz m. W średn nadaw prawa mniejsz żyd do osiedl s w okr cz m np. Kazimierz. Później, pod wpł obaw mieszczn przed konkur w handlu i dział rzem, tworz przymus getta np. w wenecji, gdzie Ż musieli mieszk na wyspie otocz mur i zam na noc. IIWŚ: Ż zamk w g. i nie mogli ich opuszcz, tam ich eksterminacja. Getto także jako segregacja przestrz pewnych grup ludn, nie tylko etn, ale np. zawod lub ubogich, gdy ta segr zost wymusz przez syst społ obow w danym m, znacznie ogranicz swobodę wyboru mjsca zam tym gr społ. Asymilacja społ: proc zacier się różn kult mdz poszcz grup społ poleg na wyzbyw się cech etn i kult grup, które napł na dany obsz lub st mniejszość i przejm przez nie wzorców kult grup autochronicznych lub dominujących na danym obsz. Rezul: upodabn s różnych grup społ w zakr zwycz, kult u ż gosp, co prow do stapania s ich w jedno społ, a w mniejszej skali w jedną społeczność. Zmniejsza się segregacja przestrz, w wyniku asym może nast. Wchłon 1 grupy przez drugą. Sakralizacja przestrz m: rozsz s w przestrz m tzw przestrz sakr tj przyst i przezn do spełn kultu relig. Wypełn ją też obiek, instyt i urządz ściśle zw z fun reli np. admin kośc, szkoln duch. Odradz się woln wyzn w m postsocj nasil proc spm.
Przesłanki zmian podejścia badaw w geo społ-eko: 1.szybki, lecz nierównom wzr gosp spowod pogłęb się nierówn w poz ż ludn i narast konf społ (osłab więzi s) 2. szybki wzr gosp i instrum traktow śr natur (rabunkowa eksploa) spow degr śr 3. powyższe przesł spowod podważenie statusu człow jako nieomyln obserw przyr podejmuj w pełni racjon dec 4. kryzys scjentystycznego podejścia metodologicznego w badan proc ludn 5. zmiana konc śr czł-przestano je utożs wył z elem przyrodn. Śr czł to zbiór współzal ze sobą el: przyr, antropog, społ Funk wiedzy geo: a)techn-polegająca na kszt umiej służ przyst się do war środ lub przekszt śr do potrzeb człow b)humanis-pol na kszt w umyśle czł wzgl spójn,uporządk obrazu świata (śr czł) pozwal organiz ludzkie dział i nadającego sens otocz. Mechanizmu podejm dec o migr, wyb jej kier nie da się zbad met stat. Zwróc więc uwag na prawa behawiorys, psychol społ, socjol, teorii rozprzestrz s info. Deco migr powst w umyś czł pod wpł jego dośw, wrażliw na bodź płyn ze środ, subiekt wiedzy o śr, indywid satysf lub jej braku z użytkow danego środ, indywid aspir i potrzeb każdego z nas. Zachow przestrzenne czł trakt się jako jego reakcję na warunki środowiski, w którym żyje. Uspołecznienie geo społ-ek: a)podz geo na społ i eko b)wyodr się z geo ludn nowej subdysc-geo społ c)zmiana podej metodologicznego w geo społ 1. Potrakt śr czł jako zespołu współzal ze sobą el przyr, antropog (tech-ekonom) i społ spełniających rozmaite funk dla jedn lub gr społ 2. Wprowa, obok aspektu poznawczego, asp wartosciującego do badań rel czł-środowisko 3. zwiększ zainter sferami ż czł związ z podz dochodu i konsum, nierównoś społ, władzą. 4. Wzr roli czynn i proc społ, polit i kult w wyjaśn rel czł-środ oraz form i strukt środ czł. Rel czł-śr: materialne-rozpatr z pkt widz bytu, mają char przyr (biol, fizjol), ekonom (kszt śr) i socjalny (użytk śr). Niemat (humanist)-rozpatr z pkt widz świadom czł, mają ch socjopsychologiczny (poznaw, oceni, odczuw śr) A. Wallis wyróż 4 składowe ludzkich zachowań w śr czł: 1 kształtow śr 2. użytk śr (1,2-odn się do bytu czł obejmując więzi mater-zaspok potrz społ) 3. poznaw śr 4. wartościow śr (3,4 odn siędo świad czł obejm więzi niemat) Bad geogr społ w mikroskali społ i terytor bad są jedn oraz małe gr społ. Rel czł-śr jako a) zaspokaj potrz mat i niemat jedn i gr społ poprzez wykorz zasobów nat i antropog śr (realcje mater) b)poznanie i wartościowanie środ przez jedn i gr społ dąż do zaspokojenia potrzeb (rel humanist) Nurt bad dot percepcji śr, gdyż każdy indyw odbiera śr; wyobrażenia tego śr w umyśl czł-bo czł nie podejm decyzji w opraciu o śr obiektywnie istniejące, takie jakie ono ani, ani w op o pełną wiedzę o tym śr, podejm dec w op o wyobr śr w swoim um, w oparciu o śr takie jakie mu się wyd, że j. wartościowania śr i jego el z pkt widzenia określ potrzeb jedn Def geo społ: RA Pahl: bada ukł i proc w zbiorow społ w uj przestrz A Buttimer: bada przestrz układy i funkcjonalne relacje grup społ w ich społ śr J Eyles: bada społ układy i proc wynikające z rozmieszcz ogranicz zasobów i dostępu do nich Z. Rykiel: nauka społ zajm s przestrzennymi aspektami problemów społ, zbiorowości regio i lok, czł i obywat. S. Otok: bada zróżnic przestrz struktur społ, wzajemn oddział str społ i śr geo oraz poszuk dróg i metod optymalizowania tych związków z pkt widz racjon zaspok potrzeb czł. wzaj się uzupeł ogólne probl bad: 1. Doświadczanie śr przez czł 2. Teryt zbior ludzkie Ad.1 przepływ info o śr do świad czł, nadawanie wart i znacz śr i jego skł oraz zachow się czł pod wpływ bodźc śr. Polega z jedn str na oddział otocz na jedn, jej wenw przeżyciach, wyobraż, ocenach i odczuc, z drugiej na uzewnętrzn zachow prowadz do zaspokaj potrzeb jedn (np. wybór msc zamieszk) Nurty: humanist: wyk dorobek fenomenologii tj kier filozof postuluj, że poznanie śr powinn odbyw się nie przez jego wyjaśn (scjen), lecz poprzez wnikn w myśli i odcz podm poznającego, przez zrozum osoby, kt to śr poznaje. Pozn pol na spos w jaki jawią się one podm poznającemu ,poznanie przedm takich jakimi on je widzi. Ważny j obraz świata mater w umyś czł, kt można zbad przez anal indyw wraż, odczuć, intencji wobec otocz. Behawioryzm: kier w psych, kt uznaje bodźce środowisk za głó determinanty ludzk zachow, ich bezpośr obserw ma gwarant obiektywn forumow wniosków (zg z scjent). Behaw zakł, że wszyscy pod reag na dany bodź, zachow człow można zatem modyfik manipul warunk zewn (bodź) i poprzez wyucz człow określ reak na bodź. Neobehaw: czł reag na bodź śr nie tylko poprz odruchy, ale też skomplik proc zach w jego świadom, mdz bodź a reak zachodzi wiele tzw zmiennych pośrednicz, kt są interpret owych bodź w um czł, w wyn kt dokon on wyboru reakcji na bodź. Bodź-percep-wyobr- wartościow-postawa- decyzja-zachow ad(reakcja) Percep j składn proc poznaw śr czł i pol na zmysł-um odzwirc w um czł obiektyw śr w świad. Jej proc pol na odzw w św czł przedm i zj św zewn (środ). Wg Lyncha w procesie zach: 1. identyfik el śr czł, czyli rozpozn składn środow, odróżn jednych el od innych. 2. strukturyz elem śr-określ relacji przestrz mdz elem 3. wartościowanie el śr, określ znacz el śr dla podmiotu percypującego. Wyobrażenie-obraz, model przestrz, śr, jaki kształ s pod wpł dost bodź i info. Wyobr j tożsame z modelem środow podsum wiedzę podm o śr, powst w wyn kodowania werbalnego i zmysłowego info o śr. Mapy mental-kartograf przedst wyobraż śr w um czł, obraz świata nie taki jaki jest, ale jaki sądzimy, zawierają komponent info (mapa wyobr) i komp wartościujący (mapa preferencji) Mapa wyobrażeń zaw listę zapam obiekt, ich skł (np. w m bud, instyt, ul, przyst), rozmieszcz (położ wzg siebie) oraz morfologię (cechy, wygl). Mapa wyobr zaw naszą wiedzę o śr powst w wyn grom info zmysł i werb. Funkc mapy wyobr: 1. Stan ukł odnies dla własn orient w ter 2. Pozwala dostos się do nowych sytua, grom nowe info o środ, przywoływ z pamięci i interpr wcześn zgrom info 3. pełni ważną funkc psychol, bo daje uporządk, przewidywalny obraz św i naszego w nim mjsca, przez co daje poczuc bezp i komf psych. 4. stabil i spójny, przewidyw obra św pozw planow i organ nasze działania, przewid konsekw tych dział, co w rezul nad sens otocz. Wartość ozn trwałą wiarę jedn lub gr społ, że okr przedm, instyt, idee lub spos post odgryw ważną rolę w życ czł, a dąż do ich osiągn (stosow) odczuwane jest jako przymus wewn, spełn obow i war zach wewn równow. Wartości wpływ na stan emocj czł i regul jego zachow. Wartościowanie śr może dot stos emocj czł do środ (satysf, oboj, niezadow), ale może też odn się do wyboru okr śr, uznan za najlepiej zaspok okreś potrz jedn lub gr sp. Mapa prefer: mapy ment zaw komponent wartościujący. Wartościow, ocena śr i jego el pod kąt zaspok określ potrzeb społ. Mapa pref wiążę s z okr dec lokaliz, z wyobrem mjsc w przestrz, w kt możl j jak najlep zaspok naszych potrz. W tym celu porówn walory różn mjsc w przestrz pod kąt naszych potrz i wyb to mjsce, kt w sp optym zaspok nasze potrz. Badan te obejm całą sferę motywacji, wyborów, wartościow śr pod kąt indyw potrzeb. Postawa-czł przyjm wobec śr pewną post, wyraż predyspoz do określ zach. Zaw składową: poznawczą (wiedza, dośw), emocjon-oceniającą (odczuc, oc) bahawioralną (uzewn zachow) Decyzja-rozpatruj wiele możl różn zach (reak na bodź) i spośr nich wyb tę, kt gwar nam najl zaspok potrzeb (adapt do war środ bądź spos przekszt środ w celu dost go do naszych potrz, bądź też opuszcz śr, gdy wcześniejsze zach nie są możl) Stereotyp: 1. sąd wartościuj połącz z przekonaniem (Schaff) 2. Funkcjon w świad społ uproszcz, zniekszt i zabarw emocjon wartościuj obraz rzecz 3. Zbiór info o os lub obsz tylko częśc zgodny z rzecz, zabarw emocj, a mimo to pozw na formuł sądów i opinii o tych os czy obsz) 4. Twór świadomościowy pozwal człow porządk rzeczyw zanim jeszcze jej doświadczy. Posługiw s stereot wyprz użycie rozumu. W racjonaln poznaw św stos pojęcia. Opisujemy św używ pojęć. Główn kompnentem pojęcia jest rozum. Gł sterotypu: emocja. Stąd sterot, nawet jeśli sprzeczny z fakt lub cz zgodny, stwarza pozory prawdziwości nie troszcz się o logikę i racjonal. Odporny na zmiany. Stereot to wyobr, idee, kt powst w określ warunk hist, a istn nadal mimo że uwarunk hist s zmieniły. Są więc pozbaw realnych podstaw. Nie są weryfik w świetle faktów, Powst wsk wielkor powtarz kojarz symb z pewną kateg zjawisk. Stereot to schemat obraz danej gr społ lub wyobraż cech jej człon, związ z przynal do tej grupy, zabarw emocj i wartościuj, stąd mało elastyczne (odpor na zm) Funkc stereot: a)integrująca=pomniej różn mdz członk danej grup a powiększ różnic w stos do innych gr społ, podz na swoich i obcych b) obronna-wyciszanie wiadom przeczących stereotyp, obrona ocen przyj w danej grupie c) usprawiedliwiania-uspr dział podj przeciwko innym gr społ d) pragmatyczna-manipul sterot w celu osągn określ korz polit
Różn mdz Teryt zbior społ a Dośw śr przez czł: 1 uj mikrospoł/uj makrospoł 2. podej obserwacyjne/rozumiejące 3. pozytywizm, neopozyt, marksizm, neomar, funkcjonalizm, strukuralizm, dialektyka/ fenomenologia, egyzstencjalizm, behawioryzm, neobeh 4. form i strukt teryt zbior społ rozpatryw są w świetle istniej mdz nimi nierówn w poziom ż/doświad środ przez czł rozpatryw jako dąż jedn do lepszego zaspok potrzeb poprzez poznanie i wartościowanie i odpowiednie zachowanie 5. podst zagadn: terytor nierówności społ, uprzywilejowanie jednych grup społ wzg innych, władza, dysponow ograniczonymi dobrami, problem ubó, poziom ż, konf społ, patol społ//percepcja, wyobraż środ(mapy ment), stos emocj do śr(wartościow, postaw, prefer wyboru środ gwarant jak najl zaspok potrzeb w opinii własnej
Świadom region-część świad społ, kt odn się do pocz odrębn własn reg lub wł grupy regio (Rykiel) Tożsam reg-pol na okreś wł mjsca w rel swój-obcy