Nasiennictwo - materiały dla studentów

Suszenie nasion warzyw

Warunki klimatyczne Polski powodują, że często zbiór nasion przypada w okresie, gdy są one jeszcze wilgotne (zwykle od połowy VIII do IX). Coraz częściej też zbiór nasion prowadzi się jednorazowo kombajnem, co powoduje, że w masie nasiennej zwiększa się udział nasion niedojrzałych, a tym samym o większej wilgotności

Suszenie nasion jest uważane za podstawowy zabieg uszlachetniający nasiona. Ma on stanowić kontynuację wszystkich tych procesów, które następowały by w nasionach w sposób naturalny.

Suszenie nasion ma na celu:

• obniżenie aktywności biologicznej (zwłaszcza zmniejszenie oddychania)

• istotne zwiększenie zdolności kiełkowania

Suszenie całych nasienników lub nasion jest pierwszą, bezpośrednia czynnością po ich zbiorze i zwiezieniu z pola. Opóźnianie omłotu wilgotnych nasienników i nasion prowadzi do obniżenia lub utraty zdolności kiełkowania.

Suszenie nasienników sałaty w tunelu foliowym

Warunki klimatyczne Polski nie sprzyjają uprawie sałaty na nasiona. Występowanie silnych opadów lub wiatrów, w okresie bezpośrednio przed zbiorem (II dekada VIII i później) powoduje wyłamywanie z koszyczków niełupek, co prowadzi do utraty części lub całości plonu. Zwykle wyłamywane są niełupki najbardziej okazałe i całkowicie dojrzałe. W celu uniknięcia strat całe nasienniki sałaty wycina się możliwie wcześnie i dosusza w pomieszczeniach (np. tunelach foliowych).

Suszenie nasienników cebuli na suszarni podłogowo-rusztowej

Uprawa cebuli na nasiona jest produkcja trudną. Nasiona cebuli wymagają suszenia w ściśle określonych warunkach, w przeciwnym razie bardzo łatwo tracą wigor i zdolność kiełkowania. Baldachy układa się warstwą 30-40 cm i suszy powietrzem nie ogrzanym lub ogrzanym do temperatury 35 st. C

Suszenie nasion rzodkiewki na suszarni podłogowej

Nasiona rzodkiewki zbiera się kombajnem. Po zbiorze uzyskuje się masą złożoną z nasion oraz pewnej ilości nie wymłóconych łuszczyn tzw. „niedomłotów”, która należy niezwłocznie dosuszyć. Dosuszanie prowadzi się zwykle na suszarni podłogowej lub na rusztowej

Zbiór nasion rzodkiewki może być:

• jednofazowy (zalecany w lata wilgotne) - rosnące w polu rośliny opryskuje się preparatem chemicznym, tzw. desykantem (np. Reglone), który powoduje zasychanie pędów; po doschnięciu, nasiona zbiera się kombajnem,

• dwufazowy (zalecany w lata suche) - rosnące w polu rośliny ścina się i pozostawia do doschnięcia; po doschnięciu, nasiona zbiera się kombajnem,

Suszenie nasion grochu w workach na przenośnej suszarni podłogowej SPZ 65

Nasiona grochu zbiera się kombajnem i dosusza po zbiorze luzem lub w workach

Suszarnia ta umożliwi suszenie nasion w workach, co ułatwia ich transport i umożliwia jednoczesne suszenie kilku różnych partii nasion. Worki układ się ściśle obok siebie i obraca co pewien czas.

Do suszenia używa się powietrza nie ogrzanego lub ogrzanego do 35 st. C

Efektywność suszenia nasion dużych i małych

Wysychanie masy nasiennej odbywa się jedynie poprzez ruch powietrza w przestworach między nasionami. Nasiona drobne o kształcie kulistym i gładkiej powierzchni suszą się trudniej niż nasiona duże o nieregularnym kształcie.

Wpływ temperatury suszenia na zdolność kiełkowania nasion

O ile to możliwe nasiona należy suszyć powietrzem nie ogrzewanym. Powietrze ogrzane (do 35 st. C) stosuje się jedynie, gdy nasiona wymagają szybkiego dosuszenia lub, gdy pożądane jest dalsze obniżenie ich wilgotności. Zbyt wysoka temperatura może doprowadzić do obniżenia lub utraty zdolności kiełkowania. Na zbyt wysoka temperatura w czasie suszenia szczególnie wrażliwe są nasiona cebuli, pietruszki i kapusty.

Omłot nasion warzyw

Omłot polega na wydzieleniu nasion (jednostek siewnych) z suchych nasienników . Omłot może być mechaniczny lub ręczny. Mechaniczny może odbywać w trakcie zbioru nasienników kombajnem lub w młocarni, gdy z pola zbiera się całe nasienniki. Maszyny do omłotu nazywa się młocarniami

Omłot nasienników na młocarni zębowej

Optymalna liczba obrotów bębna zależy od gatunku i wynosi od 500 do 1200 obr./min. Zbyt mała liczba obrotów powoduje pozostawanie nie domłóconych pędów nasiennych, a zbyt duża prowadzi do uszkadzania nasion

Efektywności omłotu zależy od:

• rodzaju elementu młócącego

• liczby obrotów bębna na minutę,

• szerokości szczeliny pomiędzy bębnem a klepiskiem,

• wilgotności nasienników i nasion

• gatunku i odmiany

Wielokrotny omłot nasienników rzodkiewki

Nasienniki rzodkiewki trudno się młócą, a nasiona są wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne i dlatego gatunek ten wymaga wielokrotnego omłotu przy niskiej liczbie obrotów bębna na minutę.

Omłot ręczny

Stosuje się zwykle w przypadku małych partii nasion (na przykład materiałów hodowlanych).

Ręczny omłot nasion cebuli przez uderzanie

Nasiona cebuli łatwo wypadają z torebek i dlatego możliwy jest ich omłot przez uderzanie.

Ręczny omłot nasion marchwi przez prasowanie

Wpływ wilgotności nasienników fasoli na efektywność omłotu

Zbyt suche nasienniki fasoli wcale się nie młócą albo tez młócenie powoduje uszkodzenia nasion (w tym tzw. „połówkowanie”), dlatego też nasienniki fasoli młóci się lekko wilgotne i przy niskiej licznie obrotów bębna na minutę.

Ocieranie nasion marchwi po omłocie na bukowniku

Owocem marchwi jest rozłupka rozpadająca się na 2 niełupki, które pokryte są haczykowatymi włoskami, które powoduję ich sczepianie się ze sobą. Z tego powodu po omłocie nasiona marchwi ociera się w specjalnych ocieraczkach nazywanych bukownikami.

Czyszczenie nasion

Czyszczenie nasion może być ręczne lub mechaniczne. Czyszczenie ręczne stosuje się w przypadku: ręcznego omłotu małych partii nasion, potrzeby precyzyjnego doczyszczenia nasion, braku odpowiednich środków technicznych.

Maszyny czyszczące

Do czyszczenia nasion na skalę przemysłowa wykorzystuje się wiele typów maszyn. W Polsce są to często maszyny Petkus, których wydajność dochodzi do 2 ton nasion na godzinę.

Urządzenia zasadniczego czyszczenia nasion

Do urządzeń tych należą: wialnia, sita, tryjer. Są one wykorzystywane do zasadniczego (podstawowego) czyszczenia nasion praktycznie wszystkich nasion warzyw.

Wialnia

Wykorzystuje różnicę masy pomiędzy nasionami, jak i pomiędzy nasionami i zanieczyszczeniami

Sita

Rozdzielają nasiona oraz nasiona i zanieczyszczenia. Sita o oczkach podłużnych rozdzielają nasiona na grubość. Sita o oczkach okrągłych rozdzielają nasiona na grubość.

Tryjer

Służy do rozdzielania nasion oraz nasion i zanieczyszczeń o różnej długości

Urządzenia precyzyjnego czyszczenia nasion

Do urządzeń tych należą m. in.:tryjer szpilkowy (tzw. szpilkówka), stół pneumatyczny, płótniarka, płótniarka z poprzecznym ruchem płótna, maszyny fotokomórkowe (tzw. fotosortexy).

Są one wykorzystywane do precyzyjnego czyszczenia nasion konkretnych gatunków warzyw pod kątem określonej cechy.

Tryjer szpilkowy

Oddziela nasiona roślin strączkowych uszkodzone przez strąkowce oraz grochu przez pachówkę strakóweczkę

Stół pneumatyczny

Wykorzystuje różnice w ciężarze nasion. Stosowany do ponoszenia zdolności kiełkowania poprzez odrzucenie z partii nasion najlżejszych, które zwykle gorzej kiełkują (zwłaszcza gatunki z Apiaceae i Asteraceae)

Płótniarka

Wykorzystuje różnice w przyczepności nasion oraz nasion i zanieczyszczeń

Maszyny fotokomórkowe (tzw. fotosortexy)

Wykorzystują różnice w barwie nasion. Wykorzystywane są na przykład do oddzielania nasion fasoli i grochu z plamami chorobowymi

---