Fizjologia - kolokwium - neurofizjologia 5.12.2008

Układ siatkowaty pnia mózgu - autostrada dla mózgu (główne szlaki czuciowe i ruchowe), lokalizacja - pień mózgu do podwzgórza (brzuszna i środkowa część opuszki i śródmózgowia), liczne drobne różnokształtne neurony skupione w jądrach układu siateczkowatego przekazujące impulsy licznym komórkom nerwowym położonym zarówno w wyższych jak i w niższych piętrach OUN. W US występują połączenia własne - kolaterale neuronów US. Do US dochodzą: kolaterale gł. nerwów czuciowych, kolaterale nerwów słuchowych, węchowych, wzrokowych i n. trójdzielnego, kolaterale zstępujących szlaków ruchowych. Ośrodki regulujące homeostazę na które wpływa US: częstość skurczów serca, ciśnienie krwi (szerokość naczyń krwionośnych), oddychanie, połykanie, kaszel, kichanie. US wstępujący: odpowiedzialny za stan aktywności kory mózgowej, RAS stan przytomności i aktywności czynnościowej, ośrodki wzgórzowe snu. US zstępujący: reguluje napięcie mięśniowe, odruchy rdzeniowe (układ pobudzający i hamujący), działa na gamma motoneurony: *) zwiększa sygnały zstępujące do gamma motoneuronów -> skurcz włókien intrafuzalnych -> zwiększenie napięcia mięśniowego i zwiększenie odruchów rdzeniowych *) zmniejszenie impulsacji zstępujących do gamma motoneuronów (hamowanie) -> spadek napięcia mięśniowego i odruchów rdzeniowych.

Specyfikacja półkul mózgowych - Lewa- analizująca: ruchy i czucie prawej strony ciała, zdolności matematyczne, analizowanie, wyciąganie wniosków, mowa, kategoryzacja, symbolizacja, uszkodzenie - depresja i zaburzenia mowy. Prawa - rozpoznająca: ruchy i czucie lewej strony ciała, zdolności twórcze i artystyczne, wyobraźnia, zdolności przestrzenne, rozumienie mowy ciała, orientacja czasowo-przestrzenna, komunikacja niewerbalna, rozpoznawanie tematów muzycznych i emocji, uszkodzenie - euforia.

RAS *) układ aktywujący pnia [szczególna rola nakrywki śródmózgowia] *) jj. niespecyficzne wzgórza (jj. siatkowate) Jest odpowiedzialny za niespecyficzne, toniczne pobudzenie całej kory mózgu, zapewniając podstawowy poziom czuwania, który jest uzależniony od jego prawidłowej funkcji, a w szczególności od prawidłowej funkcji nakrywki śródmózgowia. Na tle podstawowego poziomu czuwania czasami dochodzi do wzrostu czujności. taki epizod nazywa się uwagą. Jest ona uzależniona od jj. niespecyficznych wzgórza. podstawowy poziom czuwania - NAKRYWKA, uwaga - WZGÓRZE. Mózg aktywny - stan czuwania umożliwia: percepcje bodźców czucia, świadome działanie, opracowywanie informacji docierających do mózgu. Wpływ znieczulenia ogólnego na RAS: anestetyki przerywają pobudzenie wielosynaptyczne RAS -> wystarczy wyłączenie kilku synaps by inaktywować RAS -> utrata świadomości

EEG - pochodzi z powierzchniowych warstw kory mózgowej, jest wynikiem różnicy potencjałów pomiędzy dendrytami a ciałami komórki, która powoduje przepływ prądu między nimi, sygnały (+) i (-) dochodzące do dendrytów stale zmieniają potencjał elektryczny dendrytów i relacje dendryt - ciało komórki, zmiany te zostają zarejestrowane jako fale EEG. Synchronizacja- niska częstotliwość, wysoka amplituda -> jest wynikiem równoczesnego pobudzania dużych grup neuronów (zamknięte oczy). Desynchronizacja- wysoka częstotliwość, niska amplituda fal -> jest wynikiem kolejno występujących wyładowań niewielkich grup neuronów (otwarte oczy). Oksynchronizacja to aktywność mózgu. Rodzaj fal EEG zależy od stanu aktywności mózgu: rytm alfa- odpoczynek, relaks, siedząc (8-14 Hz), rytm beta- obliczenia matematyczne, rozwiązywanie problemów (15-30 Hz), rytm teta- uczenie się, powstawanie pamięci, trans, hipnoza, lekki sen (4-7 Hz), rytm delta- głęboki sen (1-3 Hz). Znaczenie EEG: w diagnostyce: padaczki (padaczka 50mV, drgawki epileptyczne 100 mV), zakażeń, guzów mózgu, urazów głowy, chorób zwyrodnieniowych, zaburzeń snu, potwierdzenie śmierci mózgu.

Sen - NREM w EEG postępująca synchronizacja fal mózgu, aż do wystąpienia wolnych fal delta niezbędnych do regeneracji OUN, stanowi 75 % całego snu, sen wolnogałkowy, GH (hormon wzrostu)↑-wzrost regeneracji, TSH↓, ↓aktywności motorycznej, ↓częstość oddychania, ↓ akcja serca, ↓ ciśnienia krwi, ↓ przemiany materii, ↓temperatury ciała, stadium 1- sen płytki, zwolnienie ruchów gałek ocznych, stopniowe zwężanie świadomości, obniżenie napięcia mięśni, znikają fale alfa, 2 - sen wciąż dość płytki, wolne ruchy gałek ocznych, zanika świadomość i kontakt z otoczeniem, dalszy spadek napięcia mięśni, 3 - początek snu głębokiego, ustanie ruchów gałek ocznych, pojawiają się fale delta, 4 - fale delta, sen głęboki. REM - sen paradoksalny, stanowi do 25% całego snu, nieregularne fale EEG- desynchronizacja, częstotliwość niższa niż w stanie czuwania, szybkie ruchy gałek ocznych- w poziomie, marzenia senne (kumulują się nad ranem), konsolidacja pamięci, próg przebudzenia w całym cyklu snu jest najwyższy w tej fazie (najtrudniej się obudzić).

Budowa podwzgórza i jego rola w utrzymaniu homeostazy - centralnie reguluje homeostazę, ośrodki zlokalizowane są w pobliżu przysadki mózgowej, części przedniej, środkowej i tylnej podwzgórze ściśle łączy się z przysadką. Rola- wpływa na czynności autonomiczne ukł. Nerwowego, kontroluje funkcje gruczołów dokrewnych, reguluje rytmy dobowe (światło powoduje cykliczne zmiany czynności organizmu: siatkówka-> podwzgórze-> jadro nad skrzyżowaniem-> rytmiczne wyładowania) i ośrodki homeostazy (1-regulacja temperatury: przednia część podwzgórza, temp prawidłowa 37`C, najniższa o 6:00, najwyższa o 18:00, ośrodek utraty ciepła: rozszerzenie naczyń skórnych, pocenie, apatia i inercja, brak apetytu, anoreksja, ośrodek produkujący ciepło: dreszcze, głód, zwiększenie akt. fizyczna, jeżenie włosów, zwijanie się w kłębek- zmniejszanie powierzchni ciała, 2- przyjmowanie pokarmów: ośrodek głodu- boczne podwzgórze, stale czynny, ośrodek sytości- przyśrodkowe podwzgórze, czynny okresowo, regulacja: termostatyczna <wzrost temp> glukostatyczna <wzrost stęż glukozy> hipostatyczna <wzrost poziomu leptyny> = pojawia się sygnał sytości, pobieranie pokarmów to zamierzony wydatek energetyczny, 3- objętości osmolarność płynów ustrojowych: hipertonia <przez osmoreceptory>, hipowolemia <przez baroreceptory>, pragnienie, wzrost resorpcji wody w nerkach -> sygnały docierają do podwzgórza -> reakcja organizmu)

Układ limbiczny- kora stara: hipokampa, zakręt hipokampa, zakręt obręczy, opuszka i płat węchowy, kora nowa: nadczołowa część płata czołowego, jądra- migdałowate, przegrody, wzgórza. Rola: powstawanie emocji, motywacja i uzależnienia, pamięć świeża, reakcja seksualna.

powstawanie emocji- jądro migdałowate- gniew, strach-jego usunięcie= wzrost łagodności, usunięcie najstarszej kory, jąder przegrody= wzrost agresji.

Układ kary i nagrody- nagroda= neurony dopaminowe, jądra wytracone PPP, cześć pnia mózgu-> powoduje uczucie spokoju, zmniejszenie presji, kara= neurony cholinergiczne, tylna część podwzgórza, górna część śródmózgowia, węchomózgowie-> reakcja unikania. Układ, a pamięć= ukł. kary-> bodziec-> unikanie, ukł. nagrody-> bodziec-> wzmocnienie. Układ uczestniczy w selekcji informacji przy uczeniu się

Uzależnienia i ich mechanizm-powtarzanie natrętnych zachowań związanych z zażywaniem różnego typu substancji pomaga w utrwalaniu jej negatywnych skutków (narkotyki, opiaty, alkohol, papierosy)

Pamięć i jej rodzaje, podłoże neuralne, konsolidacja pamięci- uczenie się: nabywanie informacji, zdolnośc do zmiany zachowań na podstawie nabytego doświadczenia, pamięć - przechowywanie informacji w czasie z możliwością jej powtórnego przywołania, rodzaje: opisowa (fakty, zdarzenia), odruchowa (umiejętność-nawyk, odruch-warunkowy, uczenia, impernting- zdarzenia z dzieciństwa), opisowa deklaratywna (semantyczna-słowa, języki obce, prawa, epizodyczna-zdarzenia odzwierciedlamy jak fotografie), świeża: wybiera tę część informacji która jest ważna, może przejść w pamięć trwałą (konsolidacja pamięci - przechodzenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, zdolność konsolidacji człowieka wynosi 20 bitów / sek., odruchowa: nie jest uświadomiona, oparta na łukach odruchowych, nieasocjatywna: uczymy się na jednym bodźcu, pojedyncza informacja, wywołuje- habituacje: przyzwyczajenie, gdy jest często powtarzany, aż w końcu organizm zaczyna go ignorować, sensytyzaje: uwrażliwienie zwiększenie reakcji organizmu na bodziec gdy połączymy go z nowym impulsem. Mechanizm uczenia się- krótkotrwałe ułatwienie-> napływ neuroprzekaźników do synaps-> włącznie neuronu-> napływ Ca-> uwalnianie nauromediatorów-> uaktywnienie synapsy na kilka dni/tygodni- przetwarzanie pamięci-> synteza białek-> nowe połączenie między neuronami.

Odruchy warunkowe- 1- bodziec bezwarunkowy BB(zapach potrawy)-> efekt (jedzenie)-> zawsze ta sama odpowiedź (wytwarzanie śliny), 2- bodziec warunkowy BW-> obojętność, brak efektu-> zmienna odpowiedź na bodziec, trenowanie= powtarzanie BB + BW prowadzi do powstania efektu (jedzenie = ślina -> jedzenie + czerwona lampka = ślina -> czerwona lampka = ślina) hamowanie odruchu: zewnętrzne- w obecności wielu bodźców-dekoncentracja, odwrócenie uwagi, wewnętrzne- wygaszanie odruchów.

Okolice kojarzeniowe kory mózgowej- okolice przedczoła (planowanie ruchów dowolnych, opracowywanie planów działania, przewidywanie skutków działania organizmu, rozwiązywanie problemów, zadania matematyczne, kontrola moralności i zagadnień etyki), styku skroniowo- potyliczno- ciemieniowego (koordynacja przestrzenna ciała, ośrodek czytania, ośrodki mowy: słuchowy, nadrzędny ośrodek mowy), okolice skroniowe (okolica limbiczna- zachowanie, emocje, motywacja).

Mowa i jej ośrodki korowe oraz objawy ich uszkodzenia- ruchowy (pole Brocca), słuchowy (pole Wernickiego), czytania (zakręt kątowy), liczenia (zakręt nadbrzeżny), pisania (dolna cz. płata czołowego), czuciowy (…), nadrzędny ośrodek mowy (styk skr.- ciem.- potyl.), ZABURZENIA KORY: afazja czuciowa (nieznajomość znaczenia słów), słuchowa (Chory słyszy dźwięki, ale nie potrafi ich prawidłowo powtórzyć, choć umie mówić), ruchowa (chory nie może wyrazić słowami swoich myśli mimo że rozumie co się do niego mówi), amnestyczna (chorzy mają trudności ze znalezieniem właściwego słowa do określenia przedmiotów, przedmioty określają opisowo „to do pisania”), aleksja (niemożność czytania), akalkulacja (niemożność liczenia), agrafia (niemożność pisania).

Móżdżek, podział anatomiczno-fizjologiczny, rola w organizacji ruchów i utrzymaniu równowagi, uszkodzenia móżdżku- dzieli się: Anatomicznie na 3 części: płat grudkowo - kłaczkowy, płat przedni + część robaka, płat tylny + robak, Czynnościowo: móżdżek przedsionkowy - jj. Przedsionkowe, móżdżek rdzeniowy (robak, części pośrednie półkul) - j. wierzchu, część korowo - móżdżkowa (cz. boczne półkul) - j. zębate. Uszkodzenia: spadek napięcia mięśni - atonia, osłabienie silnych skurczów - astenia, trudności w utrzymywaniu wyprostowanej postawy ciała - astazja, niezborności ruchowe - ataksja: dysmetria - niemożność trafienia do celu, drżenie zamiarowe - towarzyszy ruchowi wykonywanemu (próba palec - nos), są to objawy uszkodzenia głównie bocznych części półkul i jądra zębatego, uszkodzenie robaka objawia się m.in. chodem na szerokiej podstawie (jak osoba pijana), mową skandowaną. Kontrola postawy i planowanie ruchu: 1-jądra podstawy inf móżdżek o kierunki i tempie ruchu 2- sygnał z mięśni mówi o ich stanie 3- sygnał z kory przekazuje plan ruchu, 1+2+3= obliczenie pozycji ciała z wyprzedzeniem, móżdżek reguluje napięcie mięśni i planuje ruch wraz z korą mózgową.

Jądra podstawy= układ pozapiramidowy, jego rola w organizacji ruchów i uszkodzenie- zespól Parkinsona- współdziałają w wyzwalaniu czynności dowolnych, zawiadywanie czynnościami automatycznymi (sekwencja ruchów automatycznych, zapamiętanych w formie pamięci proceduralnej), zasadnicza rola w tworzeniu i przechowywaniu pamięci proceduralnej, dostosowanie postawy ciała do wykonywanej czynności dowolnej. Jądra podkorowe: 1- j. ogoniaste(wejście) 2- skorupa (wejście) 3- gałka blada (wyjście) 4- j. niskowzgórzowe 5- istota czarna, 1+2=prążkowie, 1+2+3= ciało prążkowane, uszkodzenie: Zespoły hypotoniczno - hiperkinetyczne -obniżenie napięcia mięśni

• nadmiar ruchliwości - mimowolne ruchy mm. twarzy i kończyn nie dające się opanować

• pląsawica, atetoza, , wieloogniskowe uszkodzenie kory i jj. podkorowych - zaburzenia funkcji wewnętrznych prążkowia, ukł. Ach- i GABA-ergicznych Zespoły hipertoniczno - hypokinetyczne

• wzmożone napięcie mm. prostowników i zginaczy - ubóstwo ruchowe - maskowata twarz, posągowa postawa, powolne ruchy, drżenia mm. w spoczynku - mikrografia - pisanie drobnymi literami Choroba Parkinsona - uszkodzenie gałki bladej, istoty czarnej - zaburzenia funkcji ukł. Dopaminergicznego

GNM i objawy uszkodzenia- kora ruchowa + układ piramidowy, uszkodzenie: niedowład, porażenie, spastyczność-wzrost napięcia mięśni, odruch Babińskiego, wygórowane odruchy rdzeniowe.

DNM i objawy uszkodzenia- alfa motoneurony rogów przednich rdzenia kręgowego, uszkodzenia: niedowład, porażenie, spadek napięcia mięśni, brak odruchów rdzeniowych, drżenie pęczkowe i włókienkowe

szok rdzeniowy (przerwanie rdzenia: czynność rdzenia zanika- spadek napięcia mięśni, brak odruchów rdzeniowych, skurcz zwieraczy pęcherza, zanik ruchów dowolnych, brak czucia, po 2-5 tygodniach powraca część funkcji: odruchy neurowegetatywne, napięcie m. wzrasta, odruchy pęcherza i odbytnicy, odruchy rdzeniowe są wygórowane, nie wracają ruchy dowolne i czucie)

Układ piramidowy - część układu nerwowego kontrolująca ruchy dowolne i postawę ciała. Układ piramidowy posiada dwie drogi unerwiające ruchowo mięśnie. Pierwsza z nich to droga korowo-jądrowa, która unerwia mięśnie twarzoczaszki, szyi a także część mięśnia czworobocznego grzbietu. Druga to droga korowo-rdzeniowa, która unerwia resztę mięśni organizmu. Składa się z dwóch neuronów: ośrodkowego ośrodkowy neuron ruchowy- duża, piramidowa komórka Betza, obwodowego obwodowy neuron ruchowy- komórka leżąca w rogu przednim rdzenia kręgowego lub w jądrze ruchowym nerwów czaszkowych, w zależności od tego przez jakie nerwy dany mięsień jest unerwiany.

Glej- stanowi dla neuronów: kierunkowskaz, bezpieczeństwo, podporę, izolację. Dzieli się na: makroglej (pochodzi z ektodermy) i mikroglej (pochodzi z mezodermy). Makroglej: astrocyty, oligodendrocyty, ependymocyty, Mikroglej: makrofagi. Astrocyty: komórki podporowe dla neuronu, wytwarzają wypustki rozszerzające się na końcu w stopkę-tworzą barierę krew-mózg, pobudzają i ułatwiają wzrost neuronów, uczestniczą w formowaniu synaps, wychwytują gromadzący się K⁺ i transportują go do naczyń włosowatych, Oligodendrocyty: występują w istocie szarej i białej, tworzą osłonkę mielinową wokół wypustek neuronów, występują w płynie mózgowo-rdzeniowycm, Ependymocyty: wyściełają komory mózgu i tworzą barierę oddzielającą płyn mózgowo - rdzeniowy od neuronów, Makrofagi: blisko naczyń krwionośnych, wytwarzanie interleukin, zdolnośc poruszania się i fagocytozy.

Płyn mózgowo-rdzeniowy, skład, krążenie i znaczenie fizjologiczne- bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową, układ komorowy i kanał rdzenia kręgowego. W skład wchodzą te same ciała co występujące w osoczu krwi. Zawiera śladowe ilości białek i komórek - ich zwiększona ilość wskazuje na procesy chorobowe. Rola: pełni funkcje amortyzacyjne, chroniąc tkankę nerwową mózgu i rdzenia przed urazami mechanicznymi, wyrównuje zmiany ciśnienia wewnątrz czaszki, które dokonuje się dzięki jego krążeniu, zmniejsza ciężar mózgu z 1500 g do 50 g, zapewnia wymianę składników chemicznych między częściami mózgu. Wytwarzany w komorach III i IV i transportowany przez wodociąg mózgu. Skład: białko (0,2g/l), kw moczowy (90mM), glukoza (3,58), Na (147), K (2,9), Ca (1,15).

Bariera krew-mózg i jej znaczenie- fizyczna i biochemiczna bariera pomiędzy naczyniami krwionośnymi, a tkanką nerwową, zabezpiecza układ nerwowy przed szkodliwymi czynnikami, umożliwia selektywny transport substancji z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego. Utworzona przez stopki astrocytów, śródbłonek naczyń krwionośnych, błonę podstawną. Przepuszczalna dla: O₂, CO₂, etanolu, hormonów, sterydów, leków litofilnych. Nieprzepuszczalna dla: białek, substancji wielocząsteczkowych.

Budowa rdzenia - składa się z 33 segmentów (7 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych), jest trochę krótszy od kręgosłupa. W przekroju ma kształt motyla: za zewnątrz- substancja biała-włókna nerwowe, wewnątrz substancja szara-ciała komórek nerwowych.

Prawo Bella- Magendiego- informacje wchodzą do rdzenia korzonkami grzbietowymi-tylnymi, a wychodzą korzonkami brzusznymi-przednimi, korzenie grzbietowe są czuciowe, a brzuszne są ruchowe - jednokierunkowość przewodzenia impulsu.

Odruchy rdzeniowe- są to najprostsze reakcje organizmu na dany bodziec z wyłączeniem świadomości, wyzwalana za pomocą układu nerwowego. Odruch jest to odpowiedz narządu wykonawczego (efektora) wywołana przez bodziec działający na receptor i zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego. Łuk odruchowy - droga jaka przebywa impuls nerwowy od receptora do narządu wykonawczego. Składa się z 5 części: 1.receptora - komórka lub zespół komórek który pod wpływem bodźca wyzwalają impuls we włóknie nerwowym dośrodkowym.
2.droga dośrodkowa -włókna nerwowe dośrodkowe (aferentne), przewodzące impulsy nerwowe do OUN 3.osrodek nerwowy - jest to skupienie neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym 4.droga odśrodkowa, eferentna - łączy ośrodek nerwowy z narządem wykonawczym 5.narzady wykonawcze - są zbudowane z komórek pobudliwych.

Odruch rozciągowy- funkcja- statyczna: bodziec rozciąga mięsień, dynamiczna- efekt: skurcz mięśnia, rola- utrzymuje napięcie mięśniowe, dostosowuje napięcie mięśniowe do jego zmieniającej się długości, zapobiega drżeniu mięśni, receptor- zakończenie pierścieniowo spiralne wrzeciona nerwowo-mięśniowego, droga dośrodkowa- grube włókna I a (120 m/s), ośrodek- alfa motoneurony rogów przednich rdzenia, droga odśrodkowa- włókna alfa, efektor- włókna ekstrafuzalne mięśnia

Odwrócony odruch rozciągowy- receptor- zakończenie buławkowate ścięgna, d. dośrodkowa- grube włókna I b (120 m/s), ośrodek- interneurony hamujące alfa motoneurony mięśnia rozciąganego (-) i alfa motoneurony mięśnia antagonistycznego (+), dr odśrodkowa- włókna alfa, efektor- rozciągany mięsień (+) antagonistyczny mięsień (-) rola: zapobiega uszkodzeniom i oderwaniu ścięgna od kości przy gwałtownych ruchach, utrzymuje napięcie mięśniowe, znaczenie diagnostyczne: odruch utrzymuje się przy uszkodzeniu GNM

Odruch zgięciowy- rola: występuje przy pobudzeniu zakończeń bólowych lub czuciowych, duża rola w lokomocji, chroni ciało przed urazami, pozwala na szybką ucieczkę, gwarantuje rytmiczny chód, receptor- wolne zakończenie nerwu, dr. dośrodkowa- cienkie włókna II i III (6-72 m/s), ośrodek- interneuronu hamujące alfa motoneuron zginacz (+) prostownik (-), dr. odśrodkowa- włókna alfa, efektor- zginacz -skurcz, prostownik- rozkurcz.

Degeneracja- podlega jej cały neuron, , wsteczna chromatoliza: rozpad ziarnistości Nissla, obrzęk cytoplazmy, jądro przesuwa się na obwód, degeneracja Wallena: dotyczy obwodowego odcinka włókna nerwowego- rozpad osłonki mielinowej 8-12 mm transynaptyczny,

Regeneracja- gdy uszkodzenie nie jest duże dochodzi do regeneracji dzięki osłonce mielinowej wytwarza się kanał regeneracyjny w którym regenerujący się neuron kieruje się w kierunku mięśni. Zrost komórki nerwowej następuje szybciej w przypadku zmiażdżenia, niż gdy jest ona przecięta (ciągłość- przerwana). Niezbędne do przeżycia komórki nerwowej są białka produkowane przez inne komórki nerwowe, komórki mięśniowe oraz gleje- neutrofiny. NGF- nerwowy czynnik wzrostu, BNDF- odpowiedzialny za neurony czucia-mózgowo pochodny, NT-3 utrzymuje wzrost skórnych mechanoreceptorów, CNTF- bierze udział w odnowie neuronów rdzenia kręgowego, LIF- hamuje białaczkę.

Kora ruchowa i jej organizacja- oś ruchowa: kora mózgowa, jądra podstawy mózgu, móżdżek, ukł siatkowaty pnia, rdzeń, okolica kojarzeniowa kory. Obszary kory: kora przed czołowa, przed ruchowa (dodatkowe pole ruchu), pierwszorzędne pole ruchu, kora ruchowa pierwszorzędowa, tylna cześć płata ciemieniowego.

Homunkulus ruchowy- topograficzna reprezentacja mięśni ciała na powierzchni kory ruchowej- każdy mięsień ma swój odpowiednik w korze. Od strony bocznej półkuli- mięśnie twarzy, dalej ręka, tułów, noga.

Receptor- część układu nerwowego najbardziej oddalona od OUN, przekaźnik przekształcający energię bodźca na potencjał czynnościowy. Rodzaje: mechaniczne (dotyk), foto magnetyczne (światło) termiczne (ciepło, zimno), chemiczne (zapach, smak), bólowe, eksteroreceptory (ze środ. zew.) interoreceptory (ze środ. wew.), teloreceptory (wzrok, słuch, węch z dalszego otoczenia), toniczne (adaptują się wolno lub wcale, w sposób ciągły rejestrują pobudzenie), receptory czucia fazy II (adaptują się szybko, rejestrują początek i koniec styczności z bodźcem)

Droga rdzeniowo-wzgórzowa- czucie propatyczne- bez dokładnej lokalizacji: ból, temperatura, niedokładne czucie, swędzenie, łaskotanie, odczucia seksualne- cienkie włókna powodują wolne przewodzenie (6-40 m/s)

Układ tylno powrozkowy- czucie epikrytyczne- dokładna lokalizacja i siła odczucia bodźca, czucie wibracji, ocena intensywności uścisku, dotyku, czucie mięśni i ścięgien, grube włókna powodują szybkie przewodzenie (30-100 m/s)

Termorecepcja- układ siatkowaty pnia -> wzgórze -> kora mózgu = przewodnictwo w drodze rdzeniowo wzgórzowej

Ból- mechanizm chroniąc ciało przed uszkodzeniami, wywołuje reakcje mające na celu usunięcie bodźca bólowego, receptory czynne całą dobę, nie podlegają adaptacji. Ból wolny- cienkie włókna- wolne przewodzenie bezpośrednio do ukł siatkowatego pnia, ból szybki- grube włókna do kory mózgowej, bramka bólu- dopóki bodziec nie dotrze do mózgu - brak reakcji, brak odczucia, Bramka I - rogi tylne rdzenia, są tam neurony produkujące enkefaliny które hamują uwalnianie mediatora bólowego- tzw substancja P- przekaźnik bólu, bramka II - jądra tylne wzgórza. Ból ścienny (z błon surowiczych, ostry dobrze zlokalizowany), trzewny (z narządów wew. Słaby, rozkojarzony, nudności , wymioty) obity (odczuwany w tkance oddalonej od źródła bólu: serce-> ramię, jelito-> pepek, nerka-> podbrzusze)

Część ogólna:

• Degeneracja, regeneracja i udział neurotrofin w regeneracji.

• Komórki gleju, ich podział i rola fizjologiczna.

• Bariera krew - mózg i jej znaczenie.

• Płyn mózgowo-rdzeniowy, skład, krążenie i znaczenie fizjologiczne.

Rdzeń kręgowy:

• Budowa rdzenia

• prawo Bella- Magendiego,

• odruchy rdzeniowe: rozciągowy, odwrócony rozciągowy, zgięciowy i ich znaczenie fizjologiczne.

• Uszkodzenie DNM - objawy.

• Uszkodzenie rdzenia kręgowego- szok rdzeniowy.

Oś ruchowa:

• Kora ruchowa i jej organizacja, homunkulus ruchowy

• układ piramidowy,

• GNM i objawy jego uszkodzenia.

• Rola jader podstawnych w organizacji ruchów, uszkodzenie jader podstawnych- zespól Parkinsona. - ukł. pozapiramidowy

• Móżdżek, podział anatomiczno-fizjologiczny, rola w organizacji ruchów i utrzymaniu równowagi, uszkodzenia móżdżku.

Oś czuciowa:

• Receptory, ich podział, transdukcja czuciowa, kodowanie analogowo-cyfrowe, adaptacja receptorów.

• Drogi czuciowe: układ tylnopowrózkowy i droga rdzeniowo-wzgórzowa, charakterystyka przewodzenia w tych drogach.

• Kora czuciowa, homunkulus czuciowy. Plastyczność kory czuciowej.

• Ból jego powstawanie i rodzaje, transmisja bólu.

• Układ analgetyczny mózgu.

• Rola endogennych opiatów.

• Termorecepcja.

Aktywacja mózgu:

• Układ siatkowaty pnia mózgu (US).

• RAS i układ wzgórzowy. Rola US w regulacji napięcia mięśniowego, stanów snu i czuwania.

• EEG , rodzaje fal i ich powstawanie. Znaczenie EEG.

• Sen jego rodzaje i charakterystyka. Zmiany EEG występujące podczas snu.

Podwzgórze i układ limbiczny:

• Budowa podwzgórza i jego rola w utrzymaniu homeostazy.

• Powstawanie emocji, popędy i motywacje, układ kary i nagrody, uzależnienia i ich mechanizm.

Wyższe czynności nerwowe:

• Pamięć i jej rodzaje, podłoże neuralne, konsolidacja pamięci.

• Odruchy warunkowe.

• Mowa i jej ośrodki korowe oraz objawy ich uszkodzenia.

• Okolice kojarzeniowe kory mózgowej.

• Uzupełniająca specjalizacja półkul mózgowych.

Układ siatkowaty pnia mózgu - autostrada dla mózgu (główne szlaki czuciowe i ruchowe), lokalizacja - pień mózgu do podwzgórza (brzuszna i środkowa część opuszki i śródmózgowia), liczne drobne różnokształtne neurony skupione w jądrach układu siateczkowatego przekazujące impulsy licznym komórkom nerwowym położonym zarówno w wyższych jak i w niższych piętrach OUN. W US występują połączenia własne - kolaterale neuronów US. Do US dochodzą: kolaterale gł. nerwów czuciowych, kolaterale nerwów słuchowych, węchowych, wzrokowych i n. trójdzielnego, kolaterale zstępujących szlaków ruchowych. Ośrodki regulujące homeostazę na które wpływa US: częstość skurczów serca, ciśnienie krwi (szerokość naczyń krwionośnych), oddychanie, połykanie, kaszel, kichanie. US wstępujący: odpowiedzialny za stan aktywności kory mózgowej, RAS stan przytomności i aktywności czynnościowej, ośrodki wzgórzowe snu. US zstępujący: reguluje napięcie mięśniowe, odruchy rdzeniowe (układ pobudzający i hamujący), działa na gamma motoneurony: *) zwiększa sygnały zstępujące do gamma motoneuronów -> skurcz włókien intrafuzalnych -> zwiększenie napięcia mięśniowego i zwiększenie odruchów rdzeniowych *) zmniejszenie impulsacji zstępujących do gamma motoneuronów (hamowanie) -> spadek napięcia mięśniowego i odruchów rdzeniowych.

Specyfikacja półkul mózgowych - Lewa- analizująca: ruchy i czucie prawej strony ciała, zdolności matematyczne, analizowanie, wyciąganie wniosków, mowa, kategoryzacja, symbolizacja, uszkodzenie - depresja i zaburzenia mowy. Prawa - rozpoznająca: ruchy i czucie lewej strony ciała, zdolności twórcze i artystyczne, wyobraźnia, zdolności przestrzenne, rozumienie mowy ciała, orientacja czasowo-przestrzenna, komunikacja niewerbalna, rozpoznawanie tematów muzycznych i emocji, uszkodzenie - euforia.

RAS *) układ aktywujący pnia [szczególna rola nakrywki śródmózgowia] *) jj. niespecyficzne wzgórza (jj. siatkowate) Jest odpowiedzialny za niespecyficzne, toniczne pobudzenie całej kory mózgu, zapewniając podstawowy poziom czuwania, który jest uzależniony od jego prawidłowej funkcji, a w szczególności od prawidłowej funkcji nakrywki śródmózgowia. Na tle podstawowego poziomu czuwania czasami dochodzi do wzrostu czujności. taki epizod nazywa się uwagą. Jest ona uzależniona od jj. niespecyficznych wzgórza. podstawowy poziom czuwania - NAKRYWKA, uwaga - WZGÓRZE. Mózg aktywny - stan czuwania umożliwia: percepcje bodźców czucia, świadome działanie, opracowywanie informacji docierających do mózgu. Wpływ znieczulenia ogólnego na RAS: anestetyki przerywają pobudzenie wielosynaptyczne RAS -> wystarczy wyłączenie kilku synaps by inaktywować RAS -> utrata świadomości

EEG - pochodzi z powierzchniowych warstw kory mózgowej, jest wynikiem różnicy potencjałów pomiędzy dendrytami a ciałami komórki, która powoduje przepływ prądu między nimi, sygnały (+) i (-) dochodzące do dendrytów stale zmieniają potencjał elektryczny dendrytów i relacje dendryt - ciało komórki, zmiany te zostają zarejestrowane jako fale EEG. Synchronizacja- niska częstotliwość, wysoka amplituda -> jest wynikiem równoczesnego pobudzania dużych grup neuronów (zamknięte oczy). Desynchronizacja- wysoka częstotliwość, niska amplituda fal -> jest wynikiem kolejno występujących wyładowań niewielkich grup neuronów (otwarte oczy). Oksynchronizacja to aktywność mózgu. Rodzaj fal EEG zależy od stanu aktywności mózgu: rytm alfa- odpoczynek, relaks, siedząc (8-14 Hz), rytm beta- obliczenia matematyczne, rozwiązywanie problemów (15-30 Hz), rytm teta- uczenie się, powstawanie pamięci, trans, hipnoza, lekki sen (4-7 Hz), rytm delta- głęboki sen (1-3 Hz). Znaczenie EEG: w diagnostyce: padaczki (padaczka 50mV, drgawki epileptyczne 100 mV), zakażeń, guzów mózgu, urazów głowy, chorób zwyrodnieniowych, zaburzeń snu, potwierdzenie śmierci mózgu.

Sen - NREM w EEG postępująca synchronizacja fal mózgu, aż do wystąpienia wolnych fal delta niezbędnych do regeneracji OUN, stanowi 75 % całego snu, sen wolnogałkowy, GH (hormon wzrostu)↑-wzrost regeneracji, TSH↓, ↓aktywności motorycznej, ↓częstość oddychania, ↓ akcja serca, ↓ ciśnienia krwi, ↓ przemiany materii, ↓temperatury ciała, stadium 1- sen płytki, zwolnienie ruchów gałek ocznych, stopniowe zwężanie świadomości, obniżenie napięcia mięśni, znikają fale alfa, 2 - sen wciąż dość płytki, wolne ruchy gałek ocznych, zanika świadomość i kontakt z otoczeniem, dalszy spadek napięcia mięśni, 3 - początek snu głębokiego, ustanie ruchów gałek ocznych, pojawiają się fale delta, 4 - fale delta, sen głęboki. REM - sen paradoksalny, stanowi do 25% całego snu, nieregularne fale EEG- desynchronizacja, częstotliwość niższa niż w stanie czuwania, szybkie ruchy gałek ocznych- w poziomie, marzenia senne (kumulują się nad ranem), konsolidacja pamięci, próg przebudzenia w całym cyklu snu jest najwyższy w tej fazie (najtrudniej się obudzić).

Podwzgórze- centralnie reguluje homeostazę, ośrodki zlokalizowane są w pobliżu przysadki mózgowej, części przedniej, środkowej i tylnej podwzgórze ściśle łączy się z przysadką. Rola- wpływa na czynności autonomiczne ukł. Nerwowego, kontroluje funkcje gruczołów dokrewnych, reguluje rytmy dobowe (światło powoduje cykliczne zmiany czynności organizmu: siatkówka-> podwzgórze-> jadro nad skrzyżowaniem-> rytmiczne wyładowania) i ośrodki homeostazy (1-regulacja temperatury: przednia część podwzgórza, temp prawidłowa 37`C, najniższa o 6:00, najwyższa o 18:00, ośrodek utraty ciepła: rozszerzenie naczyń skórnych, pocenie, apatia i inercja, brak apetytu, anoreksja, ośrodek produkujący ciepło: dreszcze, głód, zwiększenie akt. fizyczna, jeżenie włosów, zwijanie się w kłębek- zmniejszanie powierzchni ciała, 2- przyjmowanie pokarmów: ośrodek głodu- boczne podwzgórze, stale czynny, ośrodek sytości- przyśrodkowe podwzgórze, czynny okresowo, regulacja: termostatyczna <wzrost temp> glukostatyczna <wzrost stęż glukozy> hipostatyczna <wzrost poziomu leptyny> = pojawia się sygnał sytości, pobieranie pokarmów to zamierzony wydatek energetyczny, 3- objętości osmolarność płynów ustrojowych: hipertonia <przez osmoreceptory>, hipowolemia <przez baroreceptory>, pragnienie, wzrost resorpcji wody w nerkach -> sygnały docierają do podwzgórza -> reakcja organizmu)

Układ limbiczny- kora stara: hipokampa, zakręt hipokampa, zakręt obręczy, opuszka i płat węchowy, kora nowa: nadczołowa część płata czołowego, jądra- migdałowate, przegrody, wzgórza. Rola: powstawanie emocji, motywacja i uzależnienia, pamięć świeża, reakcja seksualna.

powstawanie emocji- jądro migdałowate- gniew, strach-jego usunięcie= wzrost łagodności, usunięcie najstarszej kory, jąder przegrody= wzrost agresji.

Układ kary i nagrody- nagroda= neurony dopaminowe, jądra wytracone PPP, cześć pnia mózgu-> powoduje uczucie spokoju, zmniejszenie presji, kara= neurony cholinergiczne, tylna część podwzgórza, górna część śródmózgowia, węchomózgowie-> reakcja unikania. Układ, a pamięć= ukł. kary-> bodziec-> unikanie, ukł. nagrody-> bodziec-> wzmocnienie. Układ uczestniczy w selekcji informacji przy uczeniu się

Uzależnienia i ich mechanizm-powtarzanie natrętnych zachowań związanych z zażywaniem różnego typu substancji pomaga w utrwalaniu jej negatywnych skutków (narkotyki, opiaty, alkohol, papierosy)

Pamięć i jej rodzaje, podłoże neuralne, konsolidacja pamięci- uczenie się: nabywanie informacji, zdolnośc do zmiany zachowań na podstawie nabytego doświadczenia, pamięć - przechowywanie informacji w czasie z możliwością jej powtórnego przywołania, rodzaje: opisowa (fakty, zdarzenia), odruchowa (umiejętność-nawyk, odruch-warunkowy, uczenia, impernting- zdarzenia z dzieciństwa), opisowa deklaratywna (semantyczna-słowa, języki obce, prawa, epizodyczna-zdarzenia odzwierciedlamy jak fotografie), świeża: wybiera tę część informacji która jest ważna, może przejść w pamięć trwałą (konsolidacja pamięci - przechodzenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, zdolność konsolidacji człowieka wynosi 20 bitów / sek., odruchowa: nie jest uświadomiona, oparta na łukach odruchowych, nieasocjatywna: uczymy się na jednym bodźcu, pojedyncza informacja, wywołuje- habituacje: przyzwyczajenie, gdy jest często powtarzany, aż w końcu organizm zaczyna go ignorować, sensytyzaje: uwrażliwienie zwiększenie reakcji organizmu na bodziec gdy połączymy go z nowym impulsem. Mechanizm uczenia się- krótkotrwałe ułatwienie-> napływ neuroprzekaźników do synaps-> włącznie neuronu-> napływ Ca-> uwalnianie nauromediatorów-> uaktywnienie synapsy na kilka dni/tygodni- przetwarzanie pamięci-> synteza białek-> nowe połączenie między neuronami.

Odruchy warunkowe- 1- bodziec bezwarunkowy BB(zapach potrawy)-> efekt (jedzenie)-> zawsze ta sama odpowiedź (wytwarzanie śliny), 2- bodziec warunkowy BW-> obojętność, brak efektu-> zmienna odpowiedź na bodziec, trenowanie= powtarzanie BB + BW prowadzi do powstania efektu (jedzenie = ślina -> jedzenie + czerwona lampka = ślina -> czerwona lampka = ślina) hamowanie odruchu: zewnętrzne- w obecności wielu bodźców-dekoncentracja, odwrócenie uwagi, wewnętrzne- wygaszanie odruchów.

Okolice kojarzeniowe kory mózgowej- okolice przedczoła (planowanie ruchów dowolnych, opracowywanie planów działania, przewidywanie skutków działania organizmu, rozwiązywanie problemów, zadania matematyczne, kontrola moralności i zagadnień etyki), styku skroniowo- potyliczno- ciemieniowego (koordynacja przestrzenna ciała, ośrodek czytania, ośrodki mowy: słuchowy, nadrzędny ośrodek mowy), okolice skroniowe (okolica limbiczna- zachowanie, emocje, motywacja).

Mowa i jej ośrodki korowe oraz objawy ich uszkodzenia- ruchowy (pole Brocca), słuchowy (pole Wernickiego), czytania (zakręt kątowy), liczenia (zakręt nadbrzeżny), pisania (dolna cz. płata czołowego), czuciowy (…), nadrzędny ośrodek mowy (styk skr.- ciem.- potyl.), ZABURZENIA KORY: afazja czuciowa (nieznajomość znaczenia słów), słuchowa (Chory słyszy dźwięki, ale nie potrafi ich prawidłowo powtórzyć, choć umie mówić), ruchowa (chory nie może wyrazić słowami swoich myśli mimo że rozumie co się do niego mówi), amnestyczna (chorzy mają trudności ze znalezieniem właściwego słowa do określenia przedmiotów, przedmioty określają opisowo „to do pisania”), aleksja (niemożność czytania), akalkulacja (niemożność liczenia), agrafia (niemożność pisania).

Móżdżek, - dzieli się: Anatomicznie na 3 części: płat grudkowo - kłaczkowy, płat przedni + część robaka, płat tylny + robak, Czynnościowo: móżdżek przedsionkowy - jj. Przedsionkowe, móżdżek rdzeniowy (robak, części pośrednie półkul) - j. wierzchu, część korowo - móżdżkowa (cz. boczne półkul) - j. zębate. Uszkodzenia: spadek napięcia mięśni - atonia, osłabienie silnych skurczów - astenia, trudności w utrzymywaniu wyprostowanej postawy ciała - astazja, niezborności ruchowe - ataksja: dysmetria - niemożność trafienia do celu, drżenie zamiarowe - towarzyszy ruchowi wykonywanemu (próba palec - nos), są to objawy uszkodzenia głównie bocznych części półkul i jądra zębatego, uszkodzenie robaka objawia się m.in. chodem na szerokiej podstawie (jak osoba pijana), mową skandowaną. Kontrola postawy i planowanie ruchu: 1-jądra podstawy inf móżdżek o kierunki i tempie ruchu 2- sygnał z mięśni mówi o ich stanie 3- sygnał z kory przekazuje plan ruchu, 1+2+3= obliczenie pozycji ciała z wyprzedzeniem, móżdżek reguluje napięcie mięśni i planuje ruch wraz z korą mózgową.

Jądra podstawy= układ pozapiramidowy, jego rola w organizacji ruchów i uszkodzenie- zespól Parkinsona- współdziałają w wyzwalaniu czynności dowolnych, zawiadywanie czynnościami automatycznymi (sekwencja ruchów automatycznych, zapamiętanych w formie pamięci proceduralnej), zasadnicza rola w tworzeniu i przechowywaniu pamięci proceduralnej, dostosowanie postawy ciała do wykonywanej czynności dowolnej. Jądra podkorowe: 1- j. ogoniaste(wejście) 2- skorupa (wejście) 3- gałka blada (wyjście) 4- j. niskowzgórzowe 5- istota czarna, 1+2=prążkowie, 1+2+3= ciało prążkowane, uszkodzenie: Zespoły hypotoniczno - hiperkinetyczne -obniżenie napięcia mięśni

• nadmiar ruchliwości - mimowolne ruchy mm. twarzy i kończyn nie dające się opanować

• pląsawica, atetoza, , wieloogniskowe uszkodzenie kory i jj. podkorowych - zaburzenia funkcji wewnętrznych prążkowia, ukł. Ach- i GABA-ergicznych Zespoły hipertoniczno - hypokinetyczne

• wzmożone napięcie mm. prostowników i zginaczy - ubóstwo ruchowe - maskowata twarz, posągowa postawa, powolne ruchy, drżenia mm. w spoczynku - mikrografia - pisanie drobnymi literami Choroba Parkinsona - uszkodzenie gałki bladej, istoty czarnej - zaburzenia funkcji ukł. Dopaminergicznego

GNM i objawy uszkodzenia- kora ruchowa + układ piramidowy, uszkodzenie: niedowład, porażenie, spastyczność-wzrost napięcia mięśni, odruch Babińskiego, wygórowane odruchy rdzeniowe.

DNM i objawy uszkodzenia- alfa motoneurony rogów przednich rdzenia kręgowego, uszkodzenia: niedowład, porażenie, spadek napięcia mięśni, brak odruchów rdzeniowych, drżenie pęczkowe i włókienkowe

szok rdzeniowy (przerwanie rdzenia: czynność rdzenia zanika- spadek napięcia mięśni, brak odruchów rdzeniowych, skurcz zwieraczy pęcherza, zanik ruchów dowolnych, brak czucia, po 2-5 tygodniach powraca część funkcji: odruchy neurowegetatywne, napięcie m. wzrasta, odruchy pęcherza i odbytnicy, odruchy rdzeniowe są wygórowane, nie wracają ruchy dowolne i czucie)

Układ piramidowy - część układu nerwowego kontrolująca ruchy dowolne i postawę ciała. Układ piramidowy posiada dwie drogi unerwiające ruchowo mięśnie. Pierwsza z nich to droga korowo-jądrowa, która unerwia mięśnie twarzoczaszki, szyi a także część mięśnia czworobocznego grzbietu. Druga to droga korowo-rdzeniowa, która unerwia resztę mięśni organizmu. Składa się z dwóch neuronów: ośrodkowego ośrodkowy neuron ruchowy- duża, piramidowa komórka Betza, obwodowego obwodowy neuron ruchowy- komórka leżąca w rogu przednim rdzenia kręgowego lub w jądrze ruchowym nerwów czaszkowych, w zależności od tego przez jakie nerwy dany mięsień jest unerwiany.

Glej- stanowi dla neuronów: kierunkowskaz, bezpieczeństwo, podporę, izolację. Dzieli się na: makroglej (pochodzi z ektodermy) i mikroglej (pochodzi z mezodermy). Makroglej: astrocyty, oligodendrocyty, ependymocyty, Mikroglej: makrofagi. Astrocyty: komórki podporowe dla neuronu, wytwarzają wypustki rozszerzające się na końcu w stopkę-tworzą barierę krew-mózg, pobudzają i ułatwiają wzrost neuronów, uczestniczą w formowaniu synaps, wychwytują gromadzący się K⁺ i transportują go do naczyń włosowatych, Oligodendrocyty: występują w istocie szarej i białej, tworzą osłonkę mielinową wokół wypustek neuronów, występują w płynie mózgowo-rdzeniowycm, Ependymocyty: wyściełają komory mózgu i tworzą barierę oddzielającą płyn mózgowo - rdzeniowy od neuronów, Makrofagi: blisko naczyń krwionośnych, wytwarzanie interleukin, zdolnośc poruszania się i fagocytozy.

Płyn mózgowo-rdzeniowy, skład, krążenie i znaczenie fizjologiczne- bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową, układ komorowy i kanał rdzenia kręgowego. W skład wchodzą te same ciała co występujące w osoczu krwi. Zawiera śladowe ilości białek i komórek - ich zwiększona ilość wskazuje na procesy chorobowe. Rola: pełni funkcje amortyzacyjne, chroniąc tkankę nerwową mózgu i rdzenia przed urazami mechanicznymi, wyrównuje zmiany ciśnienia wewnątrz czaszki, które dokonuje się dzięki jego krążeniu, zmniejsza ciężar mózgu z 1500 g do 50 g, zapewnia wymianę składników chemicznych między częściami mózgu. Wytwarzany w komorach III i IV i transportowany przez wodociąg mózgu. Skład: białko (0,2g/l), kw moczowy (90mM), glukoza (3,58), Na (147), K (2,9),

Bariera krew-mózg i jej znaczenie- fizyczna i biochemiczna bariera pomiędzy naczyniami krwionośnymi, a tkanką nerwową, zabezpiecza układ nerwowy przed szkodliwymi czynnikami, umożliwia selektywny transport substancji z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego. Utworzona przez stopki astrocytów, śródbłonek naczyń krwionośnych, błonę podstawną. Przepuszczalna dla: O₂, CO₂, etanolu, hormonów, sterydów, leków litofilnych. Nieprzepuszczalna dla: białek, substancji wielocząsteczkowych.

Budowa rdzenia - składa się z 33 segmentów (7 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych), jest trochę krótszy od kręgosłupa. W przekroju ma kształt motyla: za zewnątrz- substancja biała-włókna nerwowe, wewnątrz substancja szara-ciała komórek nerwowych.

Prawo Bella- Magendiego- informacje wchodzą do rdzenia korzonkami grzbietowymi-tylnymi, a wychodzą korzonkami brzusznymi-przednimi, korzenie grzbietowe są czuciowe, a brzuszne są ruchowe - jednokierunkowość przewodzenia impulsu.

Odruchy rdzeniowe- są to najprostsze reakcje organizmu na dany bodziec z wyłączeniem świadomości, wyzwalana za pomocą układu nerwowego. Odruch jest to odpowiedz narządu wykonawczego (efektora) wywołana przez bodziec działający na receptor i zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego. Łuk odruchowy - droga jaka przebywa impuls nerwowy od receptora do narządu wykonawczego. Składa się z 5 części: 1.receptora - komórka lub zespół komórek który pod wpływem bodźca wyzwalają impuls we włóknie nerwowym dośrodkowym.
2.droga dośrodkowa -włókna nerwowe dośrodkowe (aferentne), przewodzące impulsy nerwowe do OUN 3.osrodek nerwowy - jest to skupienie neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym 4.droga odśrodkowa, eferentna - łączy ośrodek nerwowy z narządem wykonawczym 5.narzady wykonawcze - są zbudowane z komórek pobudliwych.

Odruch rozciągowy- funkcja- statyczna: bodziec rozciąga mięsień, dynamiczna- efekt: skurcz mięśnia, rola- utrzymuje napięcie mięśniowe, dostosowuje napięcie mięśniowe do jego zmieniającej się długości, zapobiega drżeniu mięśni, receptor- zakończenie pierścieniowo spiralne wrzeciona nerwowo-mięśniowego, droga dośrodkowa- grube włókna I a (120 m/s), ośrodek- alfa motoneurony rogów przednich rdzenia, droga odśrodkowa- włókna alfa, efektor- włókna ekstrafuzalne mięśnia

Odwrócony odruch rozciągowy- receptor- zakończenie buławkowate ścięgna, d. dośrodkowa- grube włókna I b (120 m/s), ośrodek- interneurony hamujące alfa motoneurony mięśnia rozciąganego (-) i alfa motoneurony mięśnia antagonistycznego (+), dr odśrodkowa- włókna alfa, efektor- rozciągany mięsień (+) antagonistyczny mięsień (-) rola: zapobiega uszkodzeniom i oderwaniu ścięgna od kości przy gwałtownych ruchach, utrzymuje napięcie mięśniowe, znaczenie diagnostyczne: odruch utrzymuje się przy uszkodzeniu GNM

Odruch zgięciowy- rola: występuje przy pobudzeniu zakończeń bólowych lub czuciowych, duża rola w lokomocji, chroni ciało przed urazami, pozwala na szybką ucieczkę, gwarantuje rytmiczny chód, receptor- wolne zakończenie nerwu, dr. dośrodkowa- cienkie włókna II i III (6-72 m/s), ośrodek- interneuronu hamujące alfa motoneuron zginacz (+) prostownik (-), dr. odśrodkowa- włókna alfa, efektor- zginacz -skurcz, prostownik- rozkurcz.

Degeneracja- podlega jej cały neuron, , wsteczna chromatoliza: rozpad ziarnistości Nissla, obrzęk cytoplazmy, jądro przesuwa się na obwód, degeneracja Wallena: dotyczy obwodowego odcinka włókna nerwowego- rozpad osłonki mielinowej 8-12 mm transynaptyczny,

Regeneracja- gdy uszkodzenie nie jest duże dochodzi do regeneracji dzięki osłonce mielinowej wytwarza się kanał regeneracyjny w którym regenerujący się neuron kieruje się w kierunku mięśni. Zrost komórki nerwowej następuje szybciej w przypadku zmiażdżenia, niż gdy jest ona przecięta (ciągłość- przerwana). Niezbędne do przeżycia komórki nerwowej są białka produkowane przez inne komórki nerwowe, komórki mięśniowe oraz gleje- neutrofiny. NGF- nerwowy czynnik wzrostu, BNDF- odpowiedzialny za neurony czucia-mózgowo pochodny, NT-3 utrzymuje wzrost skórnych mechanoreceptorów, CNTF- bierze udział w odnowie neuronów rdzenia kręgowego, LIF- hamuje białaczkę.

Kora ruchowa i jej organizacja- oś ruchowa: kora mózgowa, jądra podstawy mózgu, móżdżek, ukł siatkowaty pnia, rdzeń, okolica kojarzeniowa kory. Obszary kory: kora przed czołowa, przed ruchowa (dodatkowe pole ruchu), pierwszorzędne pole ruchu, kora ruchowa pierwszorzędowa, tylna cześć płata ciemieniowego.

Homunkulus ruchowy- topograficzna reprezentacja mięśni ciała na powierzchni kory ruchowej- każdy mięsień ma swój odpowiednik w korze. Od strony bocznej półkuli- mięśnie twarzy, dalej ręka, tułów, noga.

Receptor- część układu nerwowego najbardziej oddalona od OUN, przekaźnik przekształcający energię bodźca na potencjał czynnościowy. Rodzaje: mechaniczne (dotyk), foto magnetyczne (światło) termiczne (ciepło, zimno), chemiczne (zapach, smak), bólowe, eksteroreceptory (ze środ. zew.) interoreceptory (ze środ. wew.), teloreceptory (wzrok, słuch, węch z dalszego otoczenia), toniczne (adaptują się wolno lub wcale, w sposób ciągły rejestrują pobudzenie), receptory czucia fazy II (adaptują się szybko, rejestrują początek i koniec styczności z bodźcem)

Droga rdzeniowo-wzgórzowa- czucie propatyczne- bez dokładnej lokalizacji: ból, temperatura, niedokładne czucie, swędzenie, łaskotanie, odczucia seksualne- cienkie włókna powodują wolne przewodzenie (6-40 m/s)

Układ tylno powrozkowy- czucie epikrytyczne- dokładna lokalizacja i siła odczucia bodźca, czucie wibracji, ocena intensywności uścisku, dotyku, czucie mięśni i ścięgien, grube włókna powodują szybkie przewodzenie (30-100 m/s)

Termorecepcja- układ siatkowaty pnia -> wzgórze -> kora mózgu = przewodnictwo w drodze rdzeniowo wzgórzowej

Ból- mechanizm chroniąc ciało przed uszkodzeniami, wywołuje reakcje mające na celu usunięcie bodźca bólowego, receptory czynne całą dobę, nie podlegają adaptacji. Ból wolny- cienkie włókna- wolne przewodzenie bezpośrednio do ukł siatkowatego pnia, ból szybki- grube włókna do kory mózgowej, bramka bólu- dopóki bodziec nie dotrze do mózgu - brak reakcji, brak odczucia, Bramka I - rogi tylne rdzenia, są tam neurony produkujące enkefaliny które hamują uwalnianie mediatora bólowego- tzw substancja P- przekaźnik bólu, bramka II - jądra tylne wzgórza. Ból ścienny (z błon surowiczych, ostry dobrze zlokalizowany), trzewny (z narządów wew. Słaby, rozkojarzony, nudności , wymioty) obity (odczuwany w tkance oddalonej od źródła bólu: serce-> ramię, jelito-> pepek, nerka-> podbrzusze)

---