O rybaku

     Mieszkał sobie w wiosce jeden rybak. I pojechał na połów ryb, założył sieci i złapał jedną rybkę, założył drugi raz i złapał drugą rybkę, założył trzeci raz i złapał trzecią rybkę. Tak złapał do trzech razy. I kiedy chciał puścić trzecią rybkę w wodę, rybka mówi do niego:
      - A weź mnie, weź mnie, na trzy części rozetnij i daj pierwsze dzwonko żonie, a drugie szkapie, a trzecie suce, a ze mnie kości wszystkie weź i schowaj w ziemi.
      Wtem kobieta jego została brzemienna, tak samo kobyła, tak samo i suka. Kobieta urodziła dwóch synów, bliźnięta, i tak samo kobyła oźrebiła się, i miała dwa źrebaki; oszczeniła się i suka, i miała dwa pieski - wszystko po parze. I tak rośli wszyscy razem aż do tych lat, w których czas im było wyjeżdżać na wojnę.
      Dopiero ojciec z matką rozpaczali! Ale oni rodziców nie słuchali i uzbroili się w broń, która im wyrosła z tych kości, co je ojciec pochował pod ścianą, i ruszyli w drogę. Matka im tylko to jeszcze powiedziała:
      - Macie butelkę wody i gdzie się będziecie rozjeżdżać, tę wodę pod jakie drzewo schowajcie na rozstajnych drogach, a gdy który wróci do wody, a zastanie krew, to już drugi zginął.
      I tak się rozjechali. Jeden udał się w lewo, drugi w prawo.
      Ten, co się udał w prawo, przyjechał do pałacu, co w nim smok przeszkadzał. Królewna jedynaczka miała iść temu smokowi na pożarcie.
      - Ja pójdę na miejsce królewny i smoka zwojuję - mówi.
      Stanął przy norze, skąd smok siedem łbów mający, wychodził i wszystkie siedem pościnał. Król mówi mu:
      - Ode mnie już nie odjedziesz, tylko córkę moją weźmiesz za żonę.
      I tak się ożenił. Razu pewnego, w nocy, zaczęło się okropnie błyskać nad morzem czerwonym.
      - Co tam takiego, co tak błyszczy - pyta, a żona mówi:
      - Chcesz tam jechać? Jeślibyś pojechał, to już byś nie powrócił.
      On wstał rano, nie słuchał żony i wsiadł na konia, wziął to uzbrojenie, w które był przystrojony, wziął konika i pieska ze sobą, i udał się w tamte strony.
      Przyjechał do morza, gdzie leżały dwie szczapy drew. Zdjął z siebie pasek, te dwie szczapy związał, wprowadził konika i pieska, i tak się przewiózł za morze. I przybył do zamku zaklętego i wszedł, a nie widział żadnego człeka, tylko kamienie.
      Wychodzi do niego baba. Piesek skacze na nią, a ona mówi:
      - Paniczu, weź różdżkę ode mnie, a uderz tego pieska, bo mnie skaleczy
      Skoro wziął tę różdżkę i uderzył pieska, ten stał się kamieniem i koń kamieniem, i on sam kamieniem. Żona jego kazała swój zamek ciężką żałobą okryć, bo straciła męża.
      Przyjeżdża brat jego do wody, którą schowali, i ogląda. Zobaczył krew i udał się w tę stronę, gdzie brat jego pojechał.
      I przyjeżdża do tego zamku, gdzie brat jego wprzódy przyjechał, i widzi żałobę.
      - Dlaczego ten zamek tak przykryty? - pyta.
      A królewna powiada:
      - Ja myślałam, żeś zginął!
      I szybko kazała to obedrzeć. Cieszyła się, że mąż powrócił, a on to wszystko udawał, bo chciał się dowiedzieć, jak brat jego tu zginął. Tak samo położył się z nią spać, lecz wyjął miecz z pochwy i położył w środek pomiędzy nich, bo wiedział dobrze, że to nie jego żona. Wtem, ujrzał błyskanie za morzem czerwonym.
      - A co tam takiego tak błyszczy? - pyta ją.
      - A, toś ty tam nie był? To ty nie wiesz? - odpowiedziała.
      I tak się dowiedział, że brat jego tutaj nie zginął.
      Rano, skoro tylko wstał, udał się tak samo w podróż, wziąwszy z sobą konika i pieska, i to samo uzbrojenie, w które był przystrojony. I przybył tak samo do morza, gdzie były dwie szczapy drew. Zdjął z siebie pasek, te dwie szczapy związał, wprowadził konika i pieska, i tak się przewiózł za morze.
      I przybył do zamku zaklętego, i wszedł, a nie widział żadnego człeka, tylko kamienie. "Zapewne tu mój brat zginął, bo jest koń i pies tak jakby ten sam", myślał sobie. Wtem go złość tęga opanowała, wyrwał miecz z pochwy i powiedział:
      - Muszę znaleźć tego człeka, co tyle ludzi potracił!
      I wpadł pomiędzy gmachy pałacu, wodząc pieska przy sobie. A piesek zaczął okropnie szczekać. Wychodzi baba do niego i mówi:
      - Weź ode mnie różdżkę i uderz tego pieska, bo mnie skaleczy.
      A on na to:
      - Tyś tutaj mego brata straciła, to i mnie chcesz stracić! Już ty ręce mojej nie ujdziesz!
      I szczuje pieskiem babę, a ta mówi:
      - Paniczu, mam ja tu wodę, którą polejesz brata i on wstanie.
      - Ty mnie zdradzić chcesz, jak mego brata zdradziłaś - on mówi. - Polej ty sama!
      - Moja ręka nic nie będzie znaczyć, jak ja poleję - baba na to.
      Więc się udał na dwór i przyniósł dwa kije. Kazał babie wsadzić między te kije butelkę i polał najpierw brata, który wstał i powiedział:
      - A tom się wyspał, wyspał.
      - Spałeś na wieki - brat mówi do niego.
      I chodzili obaj bracia, i kamienie polewali, i dużo ludzi z tych kamieni ożywiali, i całe miasto obok zamku zaklętego poczęło się ożywiać. Oni zaś powrócili do zamku i spostrzegł brat jeden, że na łóżku leży ładny kamyczek, i pokropił go wodą. Wtem wstaje królewna tego zamku i powiada:
      - A tom się wyspała, wyspała.
      - Spałaś, królewno, na wieki - mówi on.
      - Już ja teraz będę twoją żoną i twoje będzie to królestwo.
      - Powrócę do ciebie, ale pojadę pierwej do swych rodziców po błogosławieństwo - odrzekł i obaj pojechali.
      I mówi brat jeden do drugiego:
      - Pierwszej nocy, nim tu przyjechałem, spałem z twoją żoną.
      - Spałeś? - on odpowiada i wyrywa miecz z pochwy, i ucina głowę bratu swojemu.
      I udał się do żony swojej, a nie wiedział o niczym, aż się położył z nią spać, a ona mówi:
      - A coś ty miał za grymas, żeś wyjął miecz i między nas w środek położył?
      Myśli on: "To mój brat spał z moją żoną, ale sprawiedliwie". Szybko wstał i pomyślał sobie, że ma wodę, którą mu głowę poleje, to on wstanie. I przyjechał do brata, polał oną wodą. Brat powstał i przeprosili się.
      I tak obydwaj powrócili do żony jego. Nie chciał brat drugi bawić tam, tylko do rodziców powrócił, którzy mu dali błogosławieństwo. Udał się do zamku swojego i poślubił oną królewnę, którą ożywił, i całe miasto było mu wdzięczne. A rodziców wziął do siebie i chował ich aż do śmierci.

Brat i siostra

     Ojciec i matka mieli czworo dzieci. Odeszło ich dwoje dzieci, a pozostali brat i siostra postanowili ich szukać. I wyszli razem oboje, a było gorąco. I bratu się pić zachciało, ale nie było wody, tylko te trochę w tych śladach, co po stopach baranów zostały na drodze. I siostra mówi:
      - Nie pij, bo się w barana przemienisz.
      Ale on wypił trochę wody z tej stopki i zrobił się zaraz barankiem. I biegli oboje dalej. Pod wieczór przenocować chcieli i poszli na łąkę na stóg siana żółciutkiego i tak suchego, że się aż świeciło.
      I kiedy się przespali, siostra ujrzała rano, że ma włosy złote i gdy je rozczesuje, świecą się i łyskają jak gwiazdy. I zobaczył to królewicz, który w tej okolicy polował. I tak mu się ona strasznie podobała, że ją zaraz wziął z barankiem do siebie, i ożenił się. I kazał ją wszystkiego uczyć, żeby ją u dworu na panią wyprowadzić, na taką wysoką damę. Ale miał z nią synka, i gdy się ten urodził, pojechał królewicz na wojnę.
      A ona chodziła kąpać się do rzeki, bo ją namówiła do tego jakaś-ci przy dworze. I kiedy się kąpały obie, utopiła ją ta druga, a sama ubrała się w jej suknie. Jak królewicz przyjechał z wojażu, tak zaraz wybiegła ta jakaś i wita się z nim i rzecze, że to ona jego żona.
      - A cóżeś ty mi się tak przemieniła? - zapytuje on.
      - A bo to przez tę kąpiel - odpowie ona.
      A baranek chodził co dzień z dzieckiem (tej siostry synkiem) na swoim grzbiecie nad brzeg rzeki, i tam do pływającej gęsi żałośliwie się odzywał:
     
      Przypłyń, przypłyń, gąseńko,
      przypłyń, przypłyń, siostreńko,
      niech nie płacze dzieciąteńko!
     
      I gęś przypływała, wychodziła z wody na brzeg i robiła się kobietą, i piersi swemu dziecku dawała. Po nakarmieniu baranek z dzieckiem odchodził, a gąska znów do wody chlustała.
      Lokaj pański to wyśledził. I zaczaił się raz pod drzewem. A gdy baranek zawołał na brzegu:
      Rybeńki, rybeńki!
      Przyprowadźcie mi mateńki!
     
      A ona gęś wyszła i kobietą się zrobiwszy piersi dziecku dawała, złapał ją za złote włosy, przytrzymał i mocno okładać zaczął trzciną, mówiąc:
     
      Jakeś była gąseńką,
      będziesz znowu panienką.
     
      A ona wymykając mu się w bólach i jękach, przerabiała się to na węża, to na gadzinę, to na ropuchę, i kąsała go, aż wreszcie, gdy on wcale nie popuścił, stała się panną. I wydało się wszystko złe. A tę szkaradnicę czterema końmi rozszarpali

Źli bracia

     Jeden chłop miał trzech synów i był bardzo biedny. Wysłał ich więc na wędrówkę, żeby sami poszli starać się i myśleć o sobie. Matka upiekła im pod popiołem placek, dała ser, warzywa i masło, co mogła. Jeden poszedł swoją drogą, a dwaj wybierają się razem.
      I poszli, idą. Mówi najstarszy do najmłodszego:
      - Usiądźmy i zjedzmy najprzód z twego woreczka warzywa i ser, a później będziemy z mojego jeść razem.
      Młodszy brat przystał na to. Jak zjedli - idą jeden i drugi dzień, i nadal jedzą z woreczka tego młodszego. Jak już zjedli, uszli już parę mil drogi, siadają, i ten starszy dobywa ze swego woreczka i je, a temu młodszemu nic nie daje. Nic z początku nie mówi, tylko sobie myśli: "co to dalej będzie?" Ku wieczorowi znowu odpoczywają sobie i starszy sam je, a młodszemu nie daje. A młodszy nadal nic nie mówi, ale czeka cierpliwie. Następnego dnia to samo, gdy odpoczęli, starszy znów je, a młodszemu nic nie daje. Ten patrzy, czy mu z litości nie da choć kawałka chleba, bo głodny. Nad wieczorem to samo, aż młodszy powiada:
      - Zlituj się, skórkę chleba mi daj, idę o głodzie, już z sił opadłem, a przecież ja ci ze swego woreczka dawałem. Wtedy brat dał mu kawałek chleba, ale tak mały, że prawie na raz w usta włożyć. Zjadł go z płaczem i westchnął sobie.
      Trzeciego dnia uszli znowu kilka mil drogi. Starszy siada i je, a tamtemu nic nie daje. Młodszy już całkiem z sił opadł i mówi:
      - Ja już nie mogę iść.
      A ten starszy odzywa się:
      - Każ sobie oko wyjąć, to ci dam kawałek chleba.
      - Nie, bo będę kaleką - młodszy powiada. - To już wolę iść tak o głodzie.
      Idzie tak jeden dzień i drugi o głodzie, a starszy mu nic nie daje. W końcu prosi go na miłość boską, że już woli stracić oko, żeby mu dał kawałek chleba. I brat wyjął mu oko, i dał mu kawałek chleba, ale taki mały, jakby dziecku.
      Idą dalej, znów kilka mil uszli. Piątego dnia starszy znowu siada i je, i znowu tamtemu nic nie daje. A on, zgłodniały, już usta ma sine i z sił całkiem opadł.
      - Każ sobie drugie oko wyjąć - mówi starszy - to ci dam kawałek chleba.
      - No trudno - młodszy na to - kiedy inaczej być nie może, to mi wyjmij i drugie oko i zaprowadź gdzie pod kościół, pod dzwonnicę, żebym zadzwonił, kiedy będę miarkował, że się już dzień robi, a ludzie choć z litości żebrakowi chleba nie odmówią.
      Starszy wyjął mu oko i zaprowadził nie pod dzwonnicę, ale pod szubienicę, dał mu mały kawałek chleba i poszedł sam dalej. A ten ślepy miarkuje, że się dzień robi, maca koło siebie i szuka sznura od dzwonnicy. Zmiarkował w końcu, że go brat pod szubienicę zaprowadził. Westchnął sobie i mówi:
      - Mój Boże, i głodno, i zimno, i przykro pod szubienicą siedzieć i pewnie głodną umrę śmiercią, bo kto mnie tu poratuje.
      Siedzi cały dzień i kuli się, i drży cały. Aż tu wieczorem przylatują kruki i siadają na tę szubienicę. A było ich trzech. Jeden kruk mówi do drugiego:
      - W tym a tym mieście jest królewna bardzo chora i Pan Bóg wie, skąd doktorów zwożą, a nie mogą jej uleczyć. A to bagatela, bo w tym pokoju, gdzie ona jadła święcone jajko i upadło jej na ziemię, kruszynę złapała i zjadła żaba. Ta żaba siedzi pod podłogą i rośnie, a królewna schnie. Trzeba tylko wziąć drewek suchych i napalić na kominku, żeby z pół komina węgli się napaliło, zedrzeć podłogę w jej pokoju (ale żeby samej królewny tam nie było), a tam ta okropna żaba siedzi. I trzeba tę żabę wziąć, odgarnąć czyste węgle i na rozpalony ruszt wrzucić. Jak się spali, zgarnąć ładnie popiół z rusztu w papierek, wrzucić go do szklanki herbaty i dać królewnie do wypicia.
      A drugi kruk powiada:
      - W tym a tym mieście wody nie ma i po kilka mil jeździć muszą po wodę. Sprowadzają majstrów z całego świata i kopią studnię, a nie mogą wody znaleźć. A to jest bagatela, trzeba tylko wykopać tę studnię głębiej, w prawo, a tam jest kamień. Wystarczy go odwalić precz, a najpiękniejsza woda będzie.
      A ten trzeci powiada:
      - Tu pod szubienicą takie zielsko rośnie, że kto tylko nie ma oczu, a to zielsko znajdzie i potrze, to zaraz najpiękniejsze będzie miał oczy, jeszcze lepsze niż my.
      Jak się ten ślepy, biedny i głodny o tym dowiedział, westchnął sobie do Boga, i te kruki się rozleciały. A on rwie zielska na pamięć, jakie tylko popadnie, i przykłada do oczu. Zdaje mu się, jakby troszkę ujrzał światłość, rwie więcej jeszcze i przykłada. I dostał oczu piękniejszych, niż miał wprzódy.
      Idzie spod tej szubienicy taki zgłodniały, że go wiatr przewraca prawie, i przyszedł do jednej wsi, prosić choć o łyżkę strawy. Dali mu tam trochę zjeść, a on zapytał o to miasto, gdzie nie było wody.
      I przyszedł do tego miasta, a zachciało mu się pić, i prosił naumyślnie, żeby mu dali trochę wody się napić. Mówią mu:
      - U nas prędzej piwa dostaniesz niż wody, bo po nią aż kilka mil musimy jeździć.
      - A to dlaczego? Może bym ja co poradził?
      - Nie, mój panie, już tu byli wszyscy majstrowie, a nic nie poradzili.
      - Dajcie mi z paru ludzi - on na to - a ja się podejmę to zrobić.
      I dali mu paru chłopów, a on im kazał kopać. Jak zaczęli kopać, dokopali się tego kamienia. Jak ten kamień odwalili, to najpiękniejsza woda całą studnię napełniła. Tak się ucieszyli ci mieszkańcy, że mu wielką dali za to zapłatę.
      I znowu idzie do tego miasta, gdzie królewna jest słaba. Wszedł do karczmy, gdzie właśnie gadali o tym, że zwożą doktorów Pan Bóg wie skąd, a oni nie mogą jej nic poradzić, kto wie, czy nie umrze. A on słucha i pyta:
      - Czy taka kiepska już, że jej żaden doktor poradzić nie może? Ja ją uzdrowię.
      - Król powiedział - mówią mu - że kto córkę uzdrowi, połowę majątku weźmie i jego córkę dostanie w małżeństwo.
      Dali znać do króla, a król czym prędzej posyła po niego i pyta:
      - Czy ty uzdrowisz moją córkę?
      - Najjaśniejszy panie, uzdrowię.
      Kazał drzewa przynieść dużo i żeby mu pokazali, gdzie jest pokój królewny. Zaprowadzili go tam, a królewnę wyprowadzili do drugiego pokoju. A on ogień na kominku rozpalił i siekierę kazał przynieść. Jak już się narobiło pół komina węgli, to on siekierą podłogę rozdarł i znalazł tę okropną żabę pod podłogą. Węgle pięknie odgarnął, a żabę wrzucił na rozpalony ruszt, a żaba tak skrzeczała, tak pukała, aż się rozlegało po pokoju. Popiół z niej pięknie zgarnął w papierek, podłogę na powrót zrównał, jak była, wyszedł i kazał przynieść szklankę herbaty. W tę herbatę wsypał połowę popiołu i zaniósł królewnie do wypicia. Królewna wypiła, a nie wyszła i godzina, gdy uczuła się dużo zdrowszą. Kazał i drugą szklankę herbaty przynieść i resztę popiołu w nią wsypał. Królewna wypiła i już zupełnie była zdrowa. Król, ukontentowany, zaraz go sobie obrał za zięcia i dał mu połowę królestwa.
      Jak się ożenił, wybrał się do swych rodziców szukać ich i jeżeli jeszcze żyją, zabrać do siebie. I napotkał biednego o kijku, i poznał, że to jego brat. Kazał zaraz przystanąć. A biedak klęka i prosi o wspomożenie.
      - Miałeś ty brata? - pyta starca.
      - Było nas trzech i my się porozchodzili - ten odpowiada.
      - I ty nie wiesz, gdzieś brata podział najmłodszego? Otóż wiedz, że ja jestem twój brat.
      On z początku nie chciał dać wiary
      - Czy może być, aby najjaśniejszy pan był moim bratem?
      - A pamiętasz, jakeś jadł z mego tłumoczka, a potem ze swojego nie chciałeś mi nic dać, wreszcieś mi oczy powyjmował i pod szubienicę położył? A widzisz, jakie ja oczy piękne tam dostałem i jakim się panem stałem? A może i ty sobie każesz oczy powyjmować?
      - Chciałbym - brat odpowiada.
      Zaraz kazał lokajowi oczy mu wyjąć i zaprowadzić pod tę samą szubienicę, gdzie i on był. Jak go zaprowadzili pod szubienicę, czeka on, czy też takim panem zostanie jak jego brat.
      I przylatują znowu trzy kruki, i mówi jeden do drugiego, że w tym a tym miejscu wody nie było, a teraz najpiękniejsza woda jest. A drugi powiada, że w tym a tym mieście była królewna chora i nie mógł jej nikt poradzić, a znalazł się taki, co przyszedł i ją uzdrowił. A trzeci powiada, że może tu kto siedział i ich podsłuchiwał pod tą szubienicą, a może i teraz podsłuchuje. A ten drugi kruk mówi:
      - Zajrzyj no, może tam kto i siedzi.
      Jeden z tych kruków zagląda i widzi człowieka bez oczu. Złapał go i głowę mu ukręcił. I porozlatywały się ptaki. A brat najmłodszy pojechał po swoich rodziców i zabrał ich do siebie. Dał im pomieszkanie i usługę do śmierci.

O królewskich dzieciach I

     Rodzice królowie umarli, zostało dwoje dzieci, dziewczyna i chłopiec. Królewicz powiada:
      - Ja nie będę panował, tylko w świat pójdę.
      Królewna zaś mówi:
      - Ja bez ciebie nie ostanę, tylko z tobą pójdę.
      Przyszli oboje do boru i zapuścili się w gęstwiny, aż tak z sił opadli, że dalej iść już nie mogli.
      - Będziemy tu nocować w lesie - mówi królewicz.
      Ułożyli się pod choinką, a gdy usnęła, bo była strudzona siostra jego, królewicz wszedł na choinkę i ujrzał ogień w boru błyszczący. Uwiązał nitkę u choinki i za nitką udał się ku ogniowi, aby po nitce powrócić do siostry.
      I przyszedł w bór do tego ognia, a tam było dwunastu zbójców, a trzynasty ich ojciec. Stanął królewicz pod oknem, a słuchał, o czym oni rozmawiają. A ojciec mówi:
      - Jak jestem tu lat siedemdziesiąt, jeszcze do mnie nikt nie trafił, a dziś przyszedł królewicz i pod oknem stoi, a wyjdźcie który i zabijcie go.
      Królewicz słyszał rozmowę o jego śmierci i zaraz dobył z pochwy miecz, który miał na pamiątkę po ojcu swoim. I tak wszystkich dwunastu pobił i trzynastego ich ojca, ale go nie ze wszystkim zabił. Dopiero wszedł do tej izby, w której oni mieszkali, i przejrzał skarby, które duże tam mieli, a każdy miał swoją celę jak ich było trzynastu.
      Wziął wszystkich, poznosił do jednej, do trzynastej, i powrócił do siostry po tej nici. Zabrał siostrę i przyszedł do tego domu
      - Masz tu dużo skarbów, pieniędzy, licz je sobie, aby ci się nie przykrzyło, bo ja tu siedzieć nie będę, tylko idę polować, ale do dwunastu chodź, a do trzynastej celi żebyś nie chodziła! Masz klucze od wszystkich trzynastu.
      - A dlaczego mi nie pozwalasz tam iść? To weźże klucz od tej trzynastej celi - siostra na to.
      - Masz mnie słuchać, a jak ci iść nie pozwalam, to nie chodź!
      Wyszedł na polowanie, a ją korciło strasznie zajrzeć do tej trzynastej celi, bo tak sobie mówiła, że tam musi być większy majątek. Otworzyła drzwi, zajrzała i strasznie się przelękła, aż odskoczyła. Wtedy ojciec tych dwunastu zbójców, który nie był zabity, zawołał:
      - Nie bój się, bo to nam twój braciszek porobił, a ty, jak będziesz chciała, to my wszyscy powstaniemy. Zachoruj na śmierć, to ci brat przyniesie od trojga zwierząt mleka, a ty wyleczysz nas i pojmiesz sobie, którego będziesz chciała z tych dwunastu, bo tobie z bratem nie żyć.
      Brat przychodzi z polowania, a ona mówi:
      - Mój braciszku najukochańszy, strasznie zasłabłam, a babka mi powiedziała, żebyś mi przyniósł od trojga zwierząt mleka, to ja bym ozdrowiała.
      - W takie tam baśnie nie wierz, bo to nieprawda.
      I nie chciał się siostry usłuchać, i nie poszedł po mleko.
      Tylko wyszedł na polowanie, a siostra zerwała się z pościeli, bo nie była słaba, i poleciała do zbójców po radę. A zbójca mówi:
      - Weź szafranu, ja tu mam, posmaruj się, a będziesz żółta, i połóż się, a będziesz chora tak jak na śmierć, on wtedy uwierzy.
      Brat przyszedł, spojrzał na nią, że ona jest taka słaba, i dopiero mówi sobie: "Mój Boże, żem nie chciał posłuchać siostry, to ją stracę".
      I poleciał po mleko, złapawszy skorupy.
      Napotkał lwa leżącego. Zdejmuje dubeltówkę.
      - Muszę cię zabić, bo ty pewnie masz mleko - mówi, ale lew odzywa się:
      - Ej, królewiczu! Stój, nie strzelaj do mnie, bo ja wiem, co ci potrzeba, a jak mnie zabijesz, to i sam zginiesz!
      I powiada:
      - Królewiczu, nie bierz tego mleka, bo to na zgubę twoją.
      A on nie słucha lwa, tylko myśli: "Mój Boże, czemuż by mnie chciała siostra stracić?" I mówi:
      - Daj mi mleka, bo mi potrzeba.
      Lew mówi:
      - Kiedy ci potrzeba, to mnie dój. Ja ci więcej zwierząt zawołam, bo ci więcej mleka potrzeba, a na mój rozkaz wszyscy staną.
      Zawołał lisa, wilka, niedźwiedzia i zająca.
      - Wydójże teraz, którego ci mleka potrzeba.
      Królewicz wydoił wilka i niedźwiedzia, i już miał wracać do siostry swojej, gdy wtem lew zawołał:
      - Masz piszczałkę, którą ci dam do obrony. Jak zagrasz na niej, to my ci wszyscy staniem, ale zawsze graj do trzech razy.
      Królewicz wrócił z mlekiem i zaraz posmarował królewnę, a ona wstała, bo nie chorowała, i jak tylko on wyszedł na polowanie, poleciała do zbójców i mlekiem ich smarowała, a oni wszyscy wstawali.
      - My jemu rady nie damy, bo on jest silny, nie tak on, jak jego miecz - mówili.
      I proszą siostrę:
      - Jak on przyjdzie, to ty z nim żartuj, a damy ci strunę, którą mu zwiążesz dwa palce w tyle. Jak raz mu zwiążesz i zerwie, tak złóż kilka razy strunę, żeby zerwać nie mógł.
      Tak też siostra zrobiła, bo o zdradzie brata myślała, a on zawołał:
      - Aleś mi też związała palce, że rozerwać nie mogę!
      Wtedy zbójce wylegają do niego, łapią i naradzają się, jak go teraz osądzić.
      Jeden mówi:
      - Pasy drzyjmy! - i każdy, jak mu się zdało, tak radził, a siostra mówi:
      - Jak go sądzicie, tak sądźcie, aby prędzej.
      Aż najstarszy zawołał:
      - Czyż mu żałujesz jeszcze troszkę pożyć, kiedy on był dla ciebie dobry?
      Wtedy królewicz prosi:
      - Toć ja nie ujdę z rąk waszych, coście mnie obstąpili dokoła, a wypuśćcie mnie przed chałupę, niech ja się ucieszę na swojej piszczałce.
      Siostra woła:
      - Oj, nie puszczajcie go, bo on was wszystkich zdradzi, bo on mistrz nad wszystkie mistrze!
      - A cóż by on nas tu miał zdradzić, toż on tu wojska nie ma! - zawołał zbójca i wypuścił.
      Królewicz zagrał, aż mu nosem krew poszła, drugi raz zagrał i trzeci raz zagrał, a lew postawił zajączka blisko, żeby dał znać, gdy będzie królewicz grał. Zajączek usłyszał i leci na lasy. Spotyka lwa i mówi:
      - Oto, panie, nasz królewicz już trzeci raz zagrał.
      I wszyscy się zlecieli: lis, lew, wilk i niedźwiedź, i każdy, jakie mógł, złapał uzbrojenie: lew choinkę wyrwał, a i ci, co mogli, powyrywali i wszyscy biegli panu na pomoc.
      Przybiegli i lew zawołał:
      - Panie, jak my się będziemy rządzić?
      - Najpierw ze zbójcami!
      Tak niedługo zbójców powiesili.
      - A cóż z siostrą twoją zrobimy?
      - A nie - zawołał brat - ja ją sam ukarzę.
      I wszedł do izby i wbił kołek u powały, związał jej nogi u dołu i powiesił na kołku głową do ziemi. Przyniósł jej garstkę siana i położył.
      - Będziesz tu póty wisieć i płakać, aż z tego siana wyrośnie lelija, a jak wyrośnie, to cię przyjdę i pochowam, a jak nie wyrośnie, to nie pochowam cię.
      I tak zostawił siostrę na pokucie, a sam się udał w inne strony. I tę zwierzynę wszystką z sobą prowadził.
      Przyszedł do miasta, które było żałobą okryte. Powiedział mu karczmarz, że tu smok straszy, a król ułożył się ze smokiem, że mu będzie dawał co dzień człowieka, i przyszedł termin na królewnę. I dlatego król, żałując córki, żałobą miasto pokrył.
      - Co ja bym mógł poradzić? O której to godzinie?
      - O godzinie trzeciej po północku - powiedział karczmarz.
      - Ale mnie kto obudzi? Bo ja bardzo ciężko sypiam, i innym sposobem się nie obudzę, aż mię kto w palec serdeczny igłą ukłuje.
      Położył się spać, a karczmarz już czuwał nad tem, aby mógł obudzić onego rycerza, który ogłaszał, że może królewnę ocalić od śmierci. I słyszał karczmarz, że już królewnę wiozą na pożarcie smokowi, ale zapomniał, jakim budzić sposobem, aż dziecię trzymiesięczne, które w kolebce leżało, rzekło:
      - Mamo, mamo, a toć ten pan mówił, żeby go igłą ukłuć w palec serdeczny prawej ręki.
      Dopiero karczmarz ukłuł go, a on się zerwał ze snu i zawołał, czy aby nie przeszła ta godzina. Zawołał na zwierzynę swoją i udał się tam, gdzie królewna wieziona była na plac.
      Przybył na plac, na którym ją już furman przywiązał do słupa.
      - Cóżeś ty zrobił! - zawołał.
      A furman odpowiedział:
      - Ja rozkazu królewskiego mam słuchać.
      - Rycerzu, po coś ty tu przybył! Ja zginę marnie, a ty przy mnie - królewna zapłakana powiada.
      - Nie bój się, królewno - odrzekł królewicz i kazał jej, aby poszła do powozu.
      - Nie lękaj się nic, ja cię zastąpię.
      I królewna poszła do powozu, a lis i zając za nią. Uradowała się nimi, zdjęła z siebie pelerynkę, przedarła na pół i zawiązała na szyi jednemu i drugiemu.
      A smok przylatuje na plac do onego królewicza i mówi:
      - A coś ty za jeden, takiś się chwat obrał, toć tu król ma tyle wojska, a nie dał rady! Tak się i tobie dostanie, jak i królewnie!
      - Otóż ja się ciebie nie boję - on odpowiedział.
      - A coś ty taki hardy? - powiada smok. - Ja mam na cyrografie od samego króla wydane, że mnie co dzień człowieka ma dać, to chociaż ja ciebie dziś zjem, to jutro królewnę.
      Wtedy rozkazał królewicz zwierzętom, aby rozpoczęły walkę i zwyciężył smoka, język ze łba wyciął i włożył do torby. Udał się do powozu, do królewny i pojechał z nią, a zwierzyna pozostała przy cielsku smoka. Dopiero sen go straszny zmorzył.
      - Moja kochana - powiedział - ja tu pod drzewem się trochę prześpię.
      Usiadła królewna przy nim, on położył głowę na jej kolanach i usnął, a ona nad nim płakała, że gdyby nie on, to by była nie żyła.
      I tak spał długo, nie mogła go dobudzić, aż furman uznał, że ona go się już nie dobudzi, zsiadł z kozła i mówi:
      - Jak mi nie poprzysiężesz, że ja smoka zabiłem, to utopię w tobie sztylet.
      I czym prędzej w królewicza sztylet wraził, bo się bał, iżby się nie przebudził. Wtedy ona mu poprzysięgła, jako nie powie przed ojcem, że to nie on zabił.
      - Tylko to ci przysięgam, że wyjdę za ciebie, ale aż za rok i niedziel sześć, bo ja będę w żałobie po nim chodziła, a jeśli nie poprzestaniesz na tem, to mi odbierz życie, jakeś jemu odebrał.
      Furman przystał na to i wrócił na plac, na którym smok leżał, uciął łeb na znak królowi, jako już smoka zwyciężył, i powrócił z królewną do zamku.
      - Oto on, ojcze najukochańszy, zwyciężył smoka - rzekła królewna, a król na to:
      - To ty jesteś teraz królem i bierzesz córkę za żonę.
      - Ojcze, poprzysięgłam rok i sześć niedziel w żałobie chodzić, że mnie Pan Bóg od śmierci obronił - ona mówi.
      Ojciec na tym poprzestał, a ona, wciąż myśląc o tamtym, mówiła sobie: "A gdy już przejdzie rok i niedziel sześć, to ja przysięgę złamię; nie pójdę za zdrajcę!"
      Tymczasem zajączek, powracając śladem, spotyka pana, który już leży martwy. Bieży zaraz do lwa.
      - Panie - powiada - nasz rycerz stracony!
      Lew przybył do onego rycerza ze wszystką zwierzyną i rozkazuje zającowi bieżeć po mleko. A zając powiada:
      - A, jacyście mądrzy, toż na mnie każdy myśliwiec dybie, to mnie może w drodze zabić i mleka nie przyniosę.
      Więc lew rozkazał lisowi, żeby poszedł po mleko, a on mówi:
      - A, jacyście mądrzy, jak będę leciał i wlecę gdzie pomiędzy gęsi, i chęć mię weźmie, złapię gęś i chłopi mię zabiją, i nie przyniosę mleka.
      Więc rozkazał wilkowi, a wilk powiada:
      - A, jacyście mądrzy, jak będą chodzić cielaki, złapię cielaka, wyleci chłop, a zabije mię, i mleka nie przyniosę. Więc rozkazał niedźwiedziowi, a ten mówi:
      - Toć ja bym i poszedł, ale ja pomału będę lazł, to kiedy ja przyjdę?
      Na koniec sam lew poszedł i przyniósł ono mleko, którym posmarował rycerza swojego, a ten wstał i udał się ku miastu. I przyszedł z tą zwierzyną do tego samego oberżysty. A ten mu opowiada, iż królewna za mąż ma iść, bo to furman zwyciężył smoka.
      - Jeść mi się chce strasznie - powiada rycerz - nie mam pieniędzy, ale nic to, poślę do królewny list, to mi przyśle pieczeń i butelkę wina.
      - A przez kogo pan poślesz? - pyta karczmarz.
      - Zajączka poślę! On mi przyniesie! - Zawołał rycerz.
      - Tam są tęgie psy, rozerwą zajączka.
      - O całą twą oberżę założyłbym się, że on się psów nie boi.
      I założyli się o całą oberżę.
      Zajączek się zakradł do pałacu, otworzył pokój, wpadł i zaczął królewnę po nodze łapką drapać. Królewna spuściła rękę i poznała po szyi, że ten zajączek ma na szyi pelerynkę, którą mu uwiązała. Złapała go pod fartuch i uciekła do swego pokoju, przywiązała mu butelkę wina, pieczeń i chleb. Wyszła na dach i kazała ogłosić, żeby psy wszystkie pochowali na tę godzinę, bo kto puści, to będzie stracony.
      Wtedy furman już pomiarkował, że to ten rycerz niezawodnie przyszedł, i zawołał furman do króla:
      - Ojcze najukochańszy, jakiś rycerz przyszedł z wielką zwierzyną i ludzie go się boją w całym mieście!
      - A tyś nie mocny? Rozkaż wojsku, niech mu nakażą, niech wyjedzie! - król na to.
      I posłał wojska, a rycerz powiada:
      - Niech on i sam przyjdzie, ja się go nie boję.
      A królewna słyszała o tym i powiada do ojca:
      - Czemuż ojciec głupca słucha? Toć to miłe powinno być ojcu, gdy rycerz jaki trafi do miasta, to go ojciec powinien przyjąć!
      Tymczasem furman miecza królewskiego, co go zabrał, nie mógł wyciągnąć z pochwy. Wszelkich sposobów użył, że go w końcu w cztery konie ciągnęli, a i tak wyciągnąć nie mogli. A królewna, niespokojna, pyta znowu ojca:
      - Czy ten rycerz nie może tu przyjść?
      W końcu król, usłuchawszy córki, napisał list z zaproszeniem.
      Wychodząc z oberży, rycerz pyta zwierzęta, czy aby tam nic mu nie grozi. Lew mu odpowiada:
      - Nie bój się, panie.
      Przychodzi, widzi, że coś w cztery konie ciągną i pyta króla:
      - Co tam robią te konie?
      - Dobywają miecz zięcia mego, który zwyciężył nim smoka, a teraz zardzewiał - król na to.
      Rycerz podszedł i kazał konie wyprząc. Wziął w ręce miecz i wyjął z pochwy.
      - Oto miecz mój, który jest po ojcu moim. Już teraz się nie boję nikogo! - zawołał.
      Królewna wybiegła do nich i płacze, bo go zaraz poznała, a on pyta króla:
      - Czy to aby furman zabił smoka?
      - A toć on - król odpowiada - bo mi łeb przywiózł na dowód.
      - A czy ten łeb ma język? - pyta rycerz.
      Król, zadziwiony, bieży do zamku i pyta zięcia, czy zwierz taki ma język.
      - Musi mieć i język, alem nie oglądał - furman odpowiada.
      Król, wpadłszy do piwnicy, gdzie łeb leżał, obejrzał - język obcięty.
      - To ze złości odgryzł sobie - mówi furman.
      Wychodzi król do rycerza i powiada:
      - Zwierz zjadliwy był, to i język sobie odgryzł.
      A rycerz wyjmuje z torby i powiada:
      - Oto ten język.
      Królewna pada ojcu do nóg i powiada:
      - To jest rycerz, co mnie obronił od śmierci, a to zdrajca. Chciał mnie przebić sztyletem, gdy tamten zasnął pod drzewem, ażem mu przysiąc musiała, że nie wydam go, tylko powiem, że to on zwyciężył tego smoka.
      Król natychmiast rozkazał szubienicę postawić, furmana powiesić, a rycerz pojął królewnę za żonę i całe królestwo było jego. Zwierzęta się z nim pożegnały i do lasu wróciły.
      Wtedy powiedział żonie o siostrze i ta zaraz go namówiła, aby po jej kości pojechał, a że nad siostrą wyrosła lelija, kości przywiózł i pochowali ją przy sobie, postawili jej pomnik i napisali na nim: "Zdradliwa siostra brata tu pochowana".

O królewskich dzieciach II

     Królowie mieli czworo dzieci, trzech synów, a jedną córkę. Matce synowie źle się zasłużyli i matka ich przeklęła: "A żebyście zniknęli!" I zniknęli.
      Upłynęło kilka lat, a siostra pyta matkę:
      - Czy nas więcej nie było, tylko ja jedna?
      - A, było was czworo, braci trzech i tak, moje dziecko, postąpiłam źle, bo ich przeklęłam: "Żebyście zniknęli!" I zniknęli.
      - Ja pójdę ich szukać - mówi siostra - a szukać będę, aż znajdę.
      - Dziecko, gdzie ty pójdziesz - odpowiada matka - ty ich nie znajdziesz, bo oni już zniknęli na wieki.
      - Pójdę!
      I poszła.
      Przyszła do lasu, a tam napotkała chatę, w której mieszkało dwunastu zbójców i matka ich, trzynasta.
      - Po coś ty tu przyszła? - pyta matka zbójców.
      - Braci szukam - mówi królewna.
      - A jakże ty ich znajdziesz? - powiada matka. - Dowiemy się pomału, a pomóż mi szykować jedzenie dla synów moich, bo jak przylecą, to cię rozerwą.
      Ugotowały, postawiły na stole i zaraz ogień czym prędzej ugasiły, a matka zagrzebała ją w popiele na kominie. Skoro przylatują synowie, zaraz się najstarszy pyta, co tu jest za świeży duch, bo on czuje.
      - A toć ja tu już tyle lat jestem i nikt nie przyszedł, a cóż wy się spodziewacie ducha gwiezdnego? Jedzcie, jedzcie - powiada matka.
      A gdy się już najedli, matka mówi:
      - Duch świeży! A cóż byście z nim zrobili?
      - Teraz byśmy nic nie zrobili - odpowiada najstarszy - gdyśmy się najedli.
      I na tym się skończyło.
      Następnego dnia udali się znów do lasu. Znowu gotują jedzenie dla nich, czym prędzej stawiają na stole, a ją matka zagrzebuje w popiół. Przylecieli synowie, znów pytają, czy jest ktoś świeży. Matka odpowiedziała:
      - Zdaje wam się, jedzcie, jedzcie.
      Gdy się najedli:
      - Pytam was drugi raz, gdyby ktoś tu był, cóż byście z nim zrobili?
      Odpowiedzieli:
      - Jakbyśmy się najedli, to nic byśmy nie zrobili.
      I znów udali się do lasu.
      Ona wyszła na duch gotować, szykować jedzenie dla nich. Postawiły na stole, a ona w popiół. Zbójcy przyszli i pytają:
      - Matko, tu ktoś jest.
      Gdy się najedli, matka pyta ich trzeci raz:
      - Gdyby ktoś tu był, cóż byście z nim zrobili?
      - Teraz byśmy nic nie zrobili, bośmy się najedli - odpowiadają.
      Na to matka zbójców powiedziała:
      - To jest córka królewska, która szuka trzech swoich braci.
      - Niech wyjdzie! - zawołali.
      - Doradźcie jej - matka mówi - bo wy prędzej wiecie.
      Zaraz jej kazali czarną kurę łapać, oskubywać, piec, żeby ją od razu całą zjadła i żeby najmniejszej kostki nie uroniła. Jedna jej upadła, złapał ją pies i pożarł. Wtedy zawołał najstarszy zbójca:
      - Narobiłaś sobie bólu, gdybyś była kości nie oddała, bólu byś żadnego nie miała.
      I przyprowadzili ją do słupa szklanego, gdzie jej bracia mieszkali na górze, i tak jej mówili:
      - Te kości, które masz, po jednej przykładaj, a one będą przyrastać do słupa i wleziesz jak po drabinie. Ostatniej ci zabraknie, co ci pies pożarł. Utnij sobie palec z lewej ręki i przyłóż, a on ci przyrośnie do słupa. Gdy tam wejdziesz, nie zobaczysz nikogo, tylko trzy porcje jedzenia będą stać na stole. Weź po pół łyżeczki i wypij z tego, a sama wleź za piec i siedź. Drugiego dnia weź po pełnej, a trzeciego po półtorej. Jak przyjdą, będą gadać, że tu ktoś ich objada już trzeci dzień, bo ledwo chodzą o głodzie.
      I tak się dostała królewna do braci. Zaraz spostrzegła jedzenie i zjadła po pół łyżeczki, drugiego dnia po całej, trzeciego dnia po półtorej, a gdy bracia przyszli, powiedzieli:
      - Ktoś tu jest, co nas objada, już prawie z głodu chodzić nie możemy. Musi tu być! Szukajmy, to znajdziemy!
      Zaglądają za piec, a ona woła:
      - Ja siostra wasza!
      Dwóch zawołało:
      - Nasza siostra by tu nie trafiła.
      A jeden mówi:
      - Stój bracie, bo i siostra nasza miała złoty krzyż na piersiach.
      - Po coś tu przyszła? - pytają.
      - Was szukać - ona odpowiada.
      - Jeśli chcesz nas wybawić - mówią, stawiając jej krosna - to musisz nam z tego mchu, co rośnie na dębie, zrobić trzy koszule. Ale żebyś najtęższą, najtęższą biedę miała, to nie mów nic do nikogo!
      Wtem brat zapytał:
      - A gdzieżeś palec podziała?
      - Jak tu właziłam - mówi ona - nie miałam się czego złapać, więc palec ucięłam, przyłożyłam i wlazłam.
      Brat wnet wyskoczył, przyniósł jej ten sam palec, przyłożył i przyrósł jej na powrót. I zanieśli ją na dąb:
      - Róbże tu, siostro, koszule dla nas, a nic do nikogo nie przemów, aż koszule zrobisz!
      Siedziała na dębie, gdzie królewicz polował. Miał on psa takiego, że jak co znalazł, póty szczekał, aż musiał przyjść królewicz. Napotkał królewnę i szczekał, aż królewicz przyszedł.
      - Kto jesteś? - Woła. - Złaź, bo strzelę!
      A ona nic, tylko się ogląda na niego i nic nie mówi. Woła znowu:
      - Strzelę, jak się nie odezwiesz i nie zleziesz!
      Widzi, że nic, tylko swoje robi. "Może to głuchy człowiek albo coś", myśli. Zatrąbił na tych, którzy z nim polowali, i zaraz rozkazał, aby ją znieść z tym wszystkim. Znoszą ją, a ona nic nie mówi do nikogo, tylko robi swoje.
      Spodobała się królewiczowi, pomyślał: "Jaka jest, taka jest, to już żona moja będzie". Wziął ją z tym wszystkim do domu i przyśniło mu się, że mu porodzi syna, co będzie miał złotą główkę, i córkę, co będzie miała złote włoski, i syna, co będzie miał gwiazdę na czole. I pojął ją za żonę. A ona nic nie mówiła, tylko dzień i noc pilnowała roboty. Królewicz myślał sobie, że ona to za pokutę musi czynić. Królewicz odjechał na wojnę, a ona porodziła syna. Wtedy czarnoksiężniczka, której córki nie wziął za żonę, zabrała jej syna ze złotą główką i wrzuciła w studnię, a psa podłożyła i napisała do królewicza, co pojechał na wojnę: "Miała ci rodzić syna ze złotą główką, a porodziła ci psa". Królewicz pisze: "Niech tak będzie do mojego przyjazdu. Czy pies, czy człowiek - to wszystko jest moje".
      A jak drugi raz musiał jechać na wojnę, porodziła córkę, co miała złote włoski. Czarnoksiężniczka złapała i przysadziła kota, a córkę wrzuciła w studnię i napisała: "Porodziła ci psa, a teraz kota, i co z nią robić?" Królewicz odpisał: "Niech będzie do mego przyjazdu, co jest - trzeba chować, bo moje".
      I znowu mu wypadło jechać na wojnę. A żona porodziła syna, co miał gwiazdę na czole. Czarnoksiężniczka złapała go i wrzuciła w studnię, przysadziła węża i napisała do królewicza: "Porodziła ci psa i kota i nareszcie węża. Co z nią robić, jak gadziny rodzi?"
      Królewicz przyjechał z wojny, widzi, że prawda, że trzeba ją stracić, ale mu strasznie jej żal. Co przyjdzie, a zajrzy do niej, to ta się uwija, a szyje. Kazał piec postawić, napalić w nim dużo ognia i rozkazał czterem ludziom, aby ją wrzucili w piec, bo trudno żyć z taką żoną. Oni ją biorą, a ona doszywa czym prędzej koszule, kończy, ogryza nitkę i woła:
      - Nie wrzucajcie! Pofolgujcie! A ja powiem, gdzie moje dzieci!
      Królewicz, uradowany, że żona przemówiła, łapie ją na ręce, a tu bracia jej wpadają i przynoszą mu dzieci, które czarnoksiężniczka w studnię wrzucała, a oni ratowali i chowali mu.
      - Masz, królewiczu, dzieci! - powiadają. - Pierwszy syn ze złotą główką, druga córka ze złotymi włoskami, a trzeci syn z gwiazdą na czole.

O królu ciekawym

     Jeden król chciał wiedzieć, jak głębokie jest morze, a jak wysokie niebo.
      Wziął najpierw dwa orły, te z sobą sprzągł, a do ich ogonów przywiązał maszynkę zrobioną niby powozik, w której mógł pomieścić swoją osobę. Siedząc w maszynce bliżej dziobów orlich, miał cugle do kierowania nimi podczas podróży i worek z żywnością dla siebie i dla obu ptaków. Gdy się orły z królem wzbiły do góry, on im sypał ziarno w dzioby, ażeby nie osłabły, i pędził bez ustanku.
      Z początku lecieli szczęśliwie, a ciepło w powietrzu było umiarkowane. Po niedługim jednak czasie uczuli, że im wyżej się wzbijają, tym ich większe ogarnia gorąco, bo i słoneczko paliło coraz mocniej. Aż w końcu płomienie słońca poczęły pióra ptakom przypiekać, a jego blask omal króla wzroku nie pozbawił. Zaledwie mógł dostrzec skrawek nieba, gdy wtem wybiegł anioł i mówi doń:
      - Próżne są twoje usiłowania, zawracaj czym prędzej, bo zgorzejesz, nie patrz do góry, bo oślepniesz i tylko na dół kieruj wzrok, w ten punkcik czarny, co jak kapelusz pływa po wodzie, tam jest ziemia i twoje mieszkanie.
      Król uznał słuszność słów anioła i niebawem tamując lot orłów, spuścił się ku ziemi. Jakże był szczęśliwy, gdy orły usiadły na wysokim dębie. Uwolniwszy je z maszynki, do której były przywiązane, zszedł z niego sam i cieszył się, że jeszcze jest przy życiu po tak niebezpiecznej podróży.
      W jakiś czas potem przyszło mu do głowy, aby wykonać drugą próbę, to jest zbadać głębokość morza. W tym celu rozkazał ulać w hucie szklaną banię, tak wielką, iżby w niej szczelnie zamknięty, mógł mieć dosyć żywności i powietrza dla oddechu. Tę banię, kiedy już wszedł do niej, z jego woli kowale opasali łańcuchami i za pomocą maszyny spuścili w morze, mając zapowiedziane, aby w miarę spuszczania bani w głąb morza, dorabiali dalej na górze łańcucha tyle, ile go potrzeba będzie. Długo kuli kowale, coraz to nowe przyprawiając ogniwa do łańcucha, a bania dna nie mogła zgruntować.
      Wtem naraz trzask, i wszystko się urywa, a bania, niczym nie wstrzymana, leci na dno. A jakże się urwać nie miała, skoro straszny rak morski kleszczami swymi przerwał jej łańcuchy. Gdy król z banią utonął, uczuł zimnicę i strach niemały przed potworami morskimi.
      Trzeba wiedzieć, że w morzu są wieloryby, a ich ogrom przechodzi wyobrażenie ludzkie. Dosyć powiedzieć, że jeżeli wieloryb wypłynie na powierzchnię wód, wiatr zasypie go liściem, ziemią, to największe ciężary nosi na grzbiecie jak gdyby bagatele i pływa sobie bez przeszkody. Częstokroć z liścia, badyla, ziemi narzucanej na plecach jego robi się niby-wyspa, grunt urodzajny, rosną drzewa, powstają budynki i przychodzą ludzie, co tam żyją spokojnie, nic mu nie zawadzając. Wieloryb tam sobie jest spodem, jak był, żeruje w morzu, chłonie w paszczękę, co napotka, chociaż grzbiet jego stał się już wyspą mieszkalną. Niekiedy jednak wleci mu chimera do łba, zrobi figielka od niechcenia, merdnie ogonem i już po wszystkim: skończyło się. Oj, trafia się to nieraz, że wielu ludzi, co się niebacznie na wyspach osiedlili, marnie ginąć musi, stając się pastwą tego, który ich dźwigał. Otóż podobny los spotkał banię z królem, bo przez wieloryba połkniętą została.
      Utraciwszy światło dzienne, król nagle wjechał w ciemność wielorybiego brzucha, który wszystko ławo trawił, miał jednak dużo kłopotu z opasującym banię łańcuchem. Zębiska i język w niego wplątawszy, nie mógł go biedak pogryźć, że aż zasłabł i wypłynąć na wierzch musiał. Morze właśnie wzbierało w przypływie i dużo ryb nieżywych i osłabionych fale zanosiły na brzegi.
      W morzu są takie ogromne bogactwa, korale, perły, diamenty, bursztyny i inne skarby nieprzebrane, którymi rybacy mieszkający nad brzegami bardzo się bogacą. Gdy więc morze wyrzuciło wieloryba z banią na brzeg, rybacy złapali go i nuże go bić w kark drągami, aż król krzyczy z bani:
      - Stójcie dla Boga, ja wasz król, zlitujcie się nade mną, ciągnijcie za łańcuch! - bo się bał, żeby go nie skrzywdzili i bani nie stłukli.
      Dopiero rybacy zaczęli ciągnąć za łańcuch i wydobyli banię z królem, a on z niej wyszedł na wpół żywy.
      Odtąd na zawsze odechciało mu się mierzyć głębokość morza i wysokość nieba. Wolał chodzić po ziemi, nie sięgając rozumem ani zbyt wysoko, ani zbyt głęboko.

O Rozynie

     Baba jedna miała córkę jedynaczkę, bardzo piękną. Zawsze jej mówiła: "Nie pójdziesz ty za chłopa, tylko za pana". Choć się zalecał jaki parobek czy kmiecy syn, Rozyna pójść za niego nie chciała, wiele o sobie trzymając i tylko przybycia pana wyglądała. Nie umiejąc i nie chcąc się brać do żadnej roboty, chodziła całymi dniami po łąkach, zbierała kwiatki, piosneczki śpiewała, a nigdy nabożne.
      Jednego razu, kiedy tak chodziła, widzi, że jedzie kareta, z której piękny pan okienkiem wychylił głowę. Na widok dziewczyny zbierającej kwiatki, pan wyciągnął czerwoną jedwabną chustkę i trzymając ją w ręku, woła:
      - A toś ty Rozyna, Rozyna moja jedyna.
      Kareta stanęła przed dziewczyną
      - Najpiękniejsza z dziewcząt, pojedziesz ze mną, bo jestem panem dla ciebie.
      - Pójdę matusi powiedzieć - rzekła Rozyna po chwili namysłu.
      - Nie odchodź nigdzie, bo bym odjechał, lepiej wsiądź od razu. Jestem bardzo bogaty, ty i matusia będziecie miały dużo pieniędzy.
      Słysząc o pieniądzach, Rozyna na nic już nie zważała i wsiadła do karety.
      Furman trzasnął z bicza i pojechali.
      W powozie pan zaczyna ku dziewczynie miłosne stroić ceregiele. Teraz dopiero ją strach ogarnął, bo spostrzegła, że ów kochanek ma racice zamiast nóg, pazury zamiast rąk i dwa rogi wystające spod kapelusza.
      - A gdzież my staniemy? - pyta niespokojna Rozyna.
      A na to on:
      Pojedziemy przez Kraków,
      bo ja tam mam dwóch bratów,
      pojedziemy przez bór, las,
      opadnie tam srebrny pas.
      Gdzie staniemy - zobaczemy.
     
      Jechali, jechali, w końcu stanęli przed piekłem, tam zakołatał on w okno i woła:
     
      Otwórzcie bratowie,
      tego ciała katowie!
     
      Wylecieli drudzy diabli, porwali dziewuchę, posadzili na stolcu i proszą:
      - Napij się smakolcu.
      Dopieroż jak się zaczęły tańce, a było bardzo ludno w piekle o tej porze, bo i czarownice tańcowały, widzi Rozyna, że źle, poznała, w jakiej jest kompanii, lecz już za późno myśleć o tym. Wziął ją diabeł i tańcuje z nią do sądnego dnia.

Chłop i diabeł

     Jeden gazda mieszkał na polance wśród lasu, który był wraz z polanką jego własnością. Ale diabeł wyrządzał mu w tym lesie szkodę, bo wyrywał krzaki i zioła, wywracał drzewa i kładł to wszystko na kupę, bo chciał sobie miejsce łyse zrobić w tym lesie, jako plac na jakieś diabelskie wesele. Gazda zdybał go na tej czynności i powiada, że pójdzie na skargę na niego do starszego diabła, jeżeli mu tej szkody nie zapłaci. Diabeł się go pyta, wiele pieniędzy chce za te powyrywane patyki? Gazda zdejmuje czapkę z głowy i mówi, że tyle chce pieniędzy, ile się w tę jego czapkę zmieści. Diabeł mówi, że dobrze, i poleciał po te pieniądze.
      Tymczasem gazda wykopał mały, ale bardzo głęboki dół i na nim położył czapkę, którą przedziurawił. Diabeł znosi pieniądze, sypie i sypie, ale napełnić czapki nie może, bo pieniądze wciąż lecą do dołu. Nareszcie, gdy mu już pieniędzy zabrakło, idzie po nie do starszego diabła, a ten mówi:
      - Nie dam, bo to za drogo, więc idź do gazdy, niech ci wróci twoje pieniądze, a ty mu oddaj jego drzewo.
      Idzie diabeł do gazdy, ale gazda nie chce zwrócić pieniędzy.
      Diabeł znów idzie do swego starszego ze skargą na gazdę. Starszy powiada:
      - No powiedz mu, że oddać musi, chyba że trzy rzeczy lepiej niż ty zrobi: najprzód, jeżeli lepiej od ciebie świsnąć potrafi; po drugie, jeżeli cię przegonić potrafi; a po trzecie, jeżeli tak jak ty trzy razy obniesie trzymaną na plecach swych kobyłę naokoło jeziora.
      Przychodzi diabeł do gazdy i mówi mu, żeby zaświstał.
      - Zaświstaj ty pierwszy - gazda na to.
      Diabeł zaświstał przeraźliwie, iż zdawało się, że nikt z ludzi tak zaświstać nie podoła. A gazda mówi:
      - Zawiąż sobie oczy i uszy, bo ci mój głos jedno i drugie powyrywa.
      Diabeł sobie zawiązał. Wtedy gazda, jak porwie pałkę, jak się zamierzy i świsnął mu nią z tyłu przez ciemię, tak że diabeł z rykiem poleciał do piekła.
      Przyleciał i mówi starszemu:
      - A niech go pioruny trzasną, a to mnie zamalował!
      - No teraz idź i niechaj cię przegoni, boć przecie dobrze mu wiadomo, jak prędko biegają diabli - starszy mówi. Diabeł poszedł i mówi gaździe o przegonach. Gazda na to, pokazując zająca, którego puścił:
      - A widzisz, jak mój stary dziadek biega!
      Diabeł zląkł się i biegać już nie chce. Idzie znów do starszego.
      - Nie dałbym mu rady, bo kiedy dziad już tak prędko biega, to gdzieżby ja tam z wnukiem, z takim młodym mógł się mierzyć? - powiada.
      - To niechże obniesie, tak jak ty, trzy razy kobyłę naokoło jeziora, a wtedy mu pieniądze zostawisz - starszy na to.
      Diabeł poszedł do gazdy, wrzucił se kobyłę na plecy i, podtrzymując ją rękami, obniósł trzy razy. Oddaje ją potem gaździe, by tę samą sztukę pokazał. Gazda powiada, że większą jeszcze sztukę dokaże, bo kobyłę już nie w ręce, ale między nogi weźmie i nogami będzie podtrzymywał. Wsiadł tedy na kobyłę i oczywiście, nierównie prędzej niż diabeł objechał na niej trzy razy jezioro.
      Wtedy gazda wygrał zakład i pieniądze przy nim pozostały.

Gdzie diabeł nie może, tam babę pośle

     Siedem lat już siedział diabeł u jednego gospodarza za piecem, a nie mógł w żaden sposób skusić go, ażeby się kiedy pokłócił ze swoją kobietą i żeby stąd była jaka boska obraza. Tak już i wysechł całkiem diabeł za onym piecem, bo się czart tylko złością ludzką pasie. I trza mu było wyleźć stamtąd. Już miał uciekać na bagniska, aż tu spotyka babę jedną, która się go pyta: czemu taki suchy?
      A on jej opowiedziawszy rzecz całą, tak zakończył:
      - A może byście wy poradzili co na to? A dałbym wam tak duży worek pieniędzy jak sami jesteście.
      Tak się i zgodzili, a diabeł i baba razem znowu wrócili do tej chałupy. I zaczęła się pogadanka między kobietami w chałupie. Baba pyta gospodyni o jej chłopa, czy dobry.
      - A dobry, ani raziczku mnie też jeszcze nie uderzył, ani swarów nie robi nigdy - powiada gospodyni.
      - A wiecie wy - rzecze znowu baba - on jeszcze będzie lepszy, tylko musicie mu uciąć brzytwą trzy włoski z brody, ale tak, żeby on nic o tym nie wiedział.
      - Tak mówicie, babko? - rzecze uradowana kobiecina. - O moiściewy, utnę mu, utnę, choćby dziś, zaraz.
      I podarowała babce nawet serek jeden.
      A ta baba poszła i do gospodarza, który orał w polu, i zaczęła mu opowiadać, że była na wsi w tej a w tej chałupie (i wymieniła jego własną) i podsłuchała, jak gospodyni z parobkiem się umawiali, aby dziś gospodarza zarżnąć, kiedy tylko ten z pola powróci i spać się położy. Tak już i gospodarz nie mógł dłużej wytrzymać, ino jej się przyznał, że to w jego było chałupie, i prosił zaraz babę o jaką radę. Ona mu powiada, żeby nic o tym nie wspomniał, kiedy do domu wróci, ale po wieczerzy, gdy jak zwykle spać się położy, żeby (jak tylko parobek wyjdzie), udawał, że śpi, a wtedy przekona się, że mu kobieta na zdradzie stoi i zgładzić go chce ze świata, a on będzie ją mógł za ten zamierzony zły uczynek ukarać.
      Zrobił gospodarz tak jak mu doradziła, i złapał swoją kobietę wtedy właśnie, kiedy z brzytwą szła do niego i nuż ją bić, tłuc, kopać i przeklinać.
      Natenczas diabeł zza pieca wyskoczył, klasnął w łapy, roześmiał się głośno: ha, ha ha! - ha, ha, ha! - i uciekł. Babie dał obiecany worek pieniędzy i do różnych używał jej posług.
      Ale kiedy się ta gadka rozeszła po całej wsi i po całej okolicy, wtedy naród tę babę czarownicę utopił w stawie.

Zjadłbym rzepki zza nalepki, ale krzyżyk na nich jest

     Na wsi u jednego gospodarza czeladź ciągle się skarżyła, że nie ma co jeść. Ale cała wieś wiedziała, że nigdzie tyle jadła nie gotowano, jak właśnie u tego gospodarza, i dlatego dziwno wszystkim było, iż się tam służba tak bardzo na głód skarży.
      Ale trzeba tego: razu jednego przychodzi dziadek, co po jałmużnie chodził. Miał on już całkiem siwe włosy i brodę, i prosił o pożywienie. Gospodarz posadził go na ławie koło pieca i wszyscy razem ze starcem jedli obiad. Lecz co za cud dzisiaj: każdy sobie podjadł i dużo jeszcze zostało. Po obiedzie ów dziadek, podziękowawszy za strawę i pochwaliwszy Pana Boga, poszedł sobie dalej.
      Nadchodzi wieczór. Ludzie powracali z pola i dano wieczerzę, ale znowu każdy wstał od misy głodny, choć na niej zdawało się być jedzenia dosyć. Tak samo na drugi dzień, wstali głodni od śniadania, od obiadu i od wieczerzy. Kiedy to gospodarz zobaczył, tak zaraz porozsyłał wszystkich parobków po okolicy za dziadkiem. I za trzy dni przyprowadzili go do wsi i do gospodarza.
      Znowu też zaproszono go do jedzenia. I wtedy wszyscy spostrzegli, że dziadek, zanim jeść zaczął, krzyż święty uczynił nad darem bożym. Toteż wszyscy sobie znowu bardzo dobrze podjedli. Dziadek objaśnił im wtedy, że diabeł za nich wszystko zjadał, bo dar boży nie był krzyżem świętym naznaczony.
      Podziękowali mu za tę naukę, i od tego czasu zawsze przed i po jedzeniu wspominali imię Pańskie ze znakiem męki, a nawet każdą robotę od znaku krzyża świętego poczynali.
      Diabeł przesiedział o głodzie trzy lata, i ciągle czekał, czy się kto nie zapomni przeżegnać przed jedzeniem, ale nie mógł doczekać się tego nijak. Wyszedł zatem zza pieca na izbę i powiedział:
      - Zjadłbym rzepki zza nalepki, ale krzyżyk na nich jest!
      I uciekł.
      Bo kiedy zwozili z pola rzepę (której kopali najwięcej), także ją przeżegnano, jak wszystko, i dlatego ruszyć jej diabeł nie mógł.

Żelazny Marcin

     Był jeden Żelazny Marcin, a taki był silny, że laskę stufuntową jednym palcem przerzucał. I poszedł na wędrówkę. Spotyka Wyrwidęba i pyta go:
      - Dopomaga Bóg, bodaj zdrów, coś ty za jeden?
      - Ja jestem Wyrwidąb.
      - A cóż to znaczy Wyrwidąb?
      - To znaczy, że z korzeniami najsilniejsze dęby wyrywam.
      - Toś dobry, chodź ze mną, będzie nas dwóch - Marcin na to.
      Idą, idą, spotykają trzeciego, i znowu pytają:
      - Dopomaga Bóg, bodaj zdrów, coś ty za jeden?
      - Ja jestem Waligóra, że największą górę, jak się podsadzę, tak zrównam z ziemią.
      - Toś dobry, chodź z nami - oni na to.
      Już ich idzie trzech. Idą, idą, weszli w bór i znaleźli pusty domek. Weszli i tam zostali. Następnego dnia poszli na polowanie i tylko zostawili Wyrwidęba, żeby im gotował. Ten się uwija, ma obiad prawie gotowy, pieczeń upiekł. Wtem przychodzi skądś niby żebrak dziadek taki, co miał trzy łokcie brody, a jego samego tylko łokieć było. Dziadek zmówił pacierz i prosi o jałmużnę. Wyrwidąb uciął kawał pieczeni i daje mu. A dziadek:
      - Co ty mi dajesz? Ja tego nie chcę!
      I skoczył do niego, i zaczęli się bić; ten tego brodą wali, ten tego drewnem; ten tego brodą, ten tego drewnem. Dosyć, że dziadek zbił Wyrwidęba tą brodą na kwaśne jabłko. Najadł się dziadek, potem potłukł wszystko, powylewał i poszedł. Przychodzą tamci na obiad. Nie ma co jeść, bo wszystko potłuczone, powylewane, a Wyrwidąb leży i tak jęczy, że niech Bóg broni. I opowiada im wszystko, jak było. Ci w śmiech, że takiemu dziadkowi dał się zbić, i to jeszcze brodą.
      Na drugi dzień idą znowu w las i zostawiają w domu Waligórę. Waligóra nastawia pieczeń na rożen i już prawie ugotował obiad. A tu przychodzi ten sam dziadek, mówi pochwalonego i prosi o jałmużnę. A Waligóra:
      - Ja ci tu dam jałmużnę! Może myślisz, że tak zrobisz, jakeś memu bratu zrobił? Nic z tego nie będzie!
      Jak zaczęli się bić: ten tego brodą, ten tego drewnem, ten tego brodą, ten tego drewnem. I zbił Waligórę, gorzej niż tamtego. Waligóra leży, ledwie dyszy. Dziadek najadł się, potłukł, powylewał i poszedł.
      Tamci przychodzą, obiadu nie ma, wszystko powylewane, a ten leży i jęczy. Znowu się wszyscy śmieją. A Żelazny Marcin:
      - O, mocarze, mocarze, żeby się takiemu dziadowi brodą dać pobić! Toście kpy! - mówi. - Jutro mnie tu zostawcie, zobaczycie, błazny, czy wam nie ugotuję jutro obiadu.
      I kiedy wszyscy poszli na polowanie, został Marcin Żelazny obiad gotować. Oni odchodzą i gadają:
      - Zjesz ty licha, będzie tobie jeszcze gorzej jak nam.
      Marcin gotuje obiad, uwija się, pieczeń piecze. Naszykował sobie żelazną laskę. Przychodzi dziadek i prosi o jałmużnę.
      A Marcin:
      - Może myślisz mnie sprawić tak, jakeś moim braciom sprawił? Ja ciebie nauczę!
      I zaczynają się bić; ten tego brodą, ten tego laską, ten tego brodą, ten tego laską. Żelazny Marcin tak zbił tego dziada, że niech Pan Bóg broni. I dopiero jak go złapie za brodę, i prowadzi do dębu. Rozczepił siekierą ten dąb, wczepił mu tę brodę, klinami ją tam zabił i poszedł. A Waligóra i Wyrwidąb przychodzą na obiad i dziwią się: - Chyba dziada tutaj nie było.
      - Nie było! - woła Marcin. - Ja wam dam obiad, a potem zaprowadzę, gdzie on jest.
      - Niech go tam nasze oczy nie oglądają, byśmy mieli chodzić oglądać!
      - A przecież on do was się już nie porwie - Marcin na to - siedzi w dębie, brodę ma zaklinowaną.
      Ledwie ich namówił, żeby poszli.
      Przychodzą, a dziada nie ma. Dąb wyrwał z korzeniami i precz poszedł, a oni poszli za nim śladem. I przyszli do ogromnego lochu. A tam pod spodem był pałac zaklęty, a w lochu był kosz na sznurze przywiązany, i spuszczali człowieka na dół, a potem stamtąd wyciągali.
      Waligóra i Wyrwidąb mówią do Marcina:
      - Kiedyś ty taki był mocny, to spuszczaj się naprzód do tego lochu i do pałacu.
      Spuścili go, idzie, a tu w oknie pałacowym siedzi prześliczna królewna. Spostrzegła go i mówi:
      - Uciekaj stąd, człowieku, bo jak on cię tu zobaczy, to ci głowę urwie!
      - A ma on dąb na brodzie? - pyta Marcin.
      - Ech, gdzie tam, ledwie mu wyrwali - mówi królewna - a teraz leży taki zmęczony. Oj, żebyście go mogli ubić. Ja tu muszę siedzieć, bo on wykradł mnie od ojca i tu trzyma.
      - Chciałbym się z nim zobaczyć - Marcin na to.
      - Dobrze, dam ci wodę mocy. Jak się napijesz, to go zbijesz. A on ma i wodę niemocy, jak jej się napije, to nic sił nie ma. Jak się zaczniecie bić, to on będzie krzyczał: "wody mocy, wody niemocy, wody mocy, wody niemocy!" - żeby jemu dać wody mocy, a tobie wody niemocy, ale ja tobie dam wody mocy, a jemu wody niemocy.
      Wchodzi Marcin Żelazny, a dziad, choć leżał na łóżku, spostrzegł go i jak się zerwie, jak się zaczną bić; ten tego brodą, ten tego laską, ten tego brodą, ten tego laską, nie ma końca! Nareszcie dziad krzyczy:
      - Wody mocy, wody niemocy, wody mocy, wody niemocy!
      Królewna złapała flaszki i podała dziadowi wodę niemocy, a Marcinowi wodę mocy i jak się napili, to Żelazny Marcin na kwaśne jabłko go skruszył i kości mu pogruchotał.
      Wrócił do lochu, włożył te kości i brodę do kosza, i krzyczy, żeby ciągnęli i przypatrzyli się, co zostało z tego dziada. Spuścili kosz na powrót. Marcin sadza królewnę i wciągają ją na górę, a on woła, żeby kosz spuścili i jego wyciągnęli. Ale teraz nakładł w kosz kamieni, bo się spodziewał zdrady. A oni wciągają, czują, że ciężki.
     Pomyśleli, że to Marcin, i puścili kosz, żeby on upadł i się zabił. Wzięli królewnę i poszli, a jego tam zostawili.
      Marcin desperuje i myśli, jak on wylezie z tego lochu.
      Chodził po tamtym świecie (bo tam jest taki świat jak i tu) i napotkał gryfięta młode w gnieździe. Deszcz padał, zimno było, a on się nad tymi małymi ulitował, nakrył je swoim płaszczem i poszedł dalej.
      Przylatują stare gryfy i pytają:
      - A któż was tak, dzieci, okrył?
      - Był tu człowiek litościwy - mówią gryfięta - zdjął z siebie płaszcz i nas okrył.
      Rozleciały się gryfy szukać tego człowieka i znalazły Marcina. Ten im opowiada, jakim sposobem się tu dostał i co zrobił.
      - Kiedyś nam dzieci uratował - mówią gryfy - to i my ciebie uratujemy. Siadaj na nas, a my cię wyniesiemy. A weź żywność i kładź nam w paszczękę, jak się tylko który z nas obejrzy, bo jak ci zbraknie, to wszyscy zginiemy.
      Wzięli go i lecą, on im jeść daje, aż ku końcowi zabrakło mu, więc uciął sobie tyłka i dał im po kawałku. Na górze gryfy wychlapnęły to i zrosło mu się na powrót. I ruszył w świat.
      Przyszedł do jednego miasta i pyta, czy by się nie mógł dostać choć na posługacza do palenia w piecu. Dali znać do króla i król zgodził go. Służył tam i służył tydzień, miesiąc, rok. A laskę, co ją przyniósł ze sobą, ledwo mógł dźwignąć, dopiero co dzień próbował i coraz lżej, coraz lżej ją podnosił, aż po roku próbuje, czy ją przerzuci przez dach pałacu. Jak wziął na jeden palec, tak przerzucił.
      Król ogłosił bal. Zjeżdżają się Pan Bóg wie skąd królowie i magnaci, a król oznajmia, że kto zręcznie sztuki laską pokaże, ten weźmie jego córkę za żonę. Wszyscy rzucają, każdy swoją i cudzą laską, i nikt nie może zręcznie zarzucić. A Marcin jak smyrgnie swoją laską, co sto cetnarów ważyła, jak smyrgnął naprzeciw króla, co siedział na ganku. Król ledwie podniósł tę laskę i zaniósł do swego pokoju.
      Następnego dnia król pyta, kto to taki zręczny tę laskę rzucił. Szuka tej laski, a laski nie ma, bo ją Marcin wykradł z pokoju, bo się wstydził, posługacz między takimi panami, że to on mocniejszy i zręczniej rzucać potrafi. Szukają wszędzie, i między służbą całą, a tu nie ma laski.
      Dopiero jak ci wielcy panowie odjechali, Marcin padł do nóg królowi i z wielką nieśmiałością mówi, że to on tej sztuki dokazał.
      Król, kontent, że się ktoś znalazł, co to umie, chce słowa dotrzymać, woła córkę i mówi:
      - Patrz, kochana córko, to ten taki zręczny, co mi tę laskę podał, i on zostanie twoim mężem, bo ja już słowo dałem.
      Przygląda mu się dobrze królewna, a to ten sam, co ją wyratował od tego dziada pod ziemią. I kontenta bardzo, oddaje mu swoją rękę. Bo tamci dwaj, Waligóra i Wyrwidąb, odprowadzili ją do ojca, powiedzieli, że ją wyratowali, i chcieli się z nią żenić, żeby sobie którego wybrała. Ale ona żadnego nie chciała, skoro nie było Żelaznego Marcina.

O królewiczu i jego przyjacielu, kruku

     Jeden król był bardzo bogaty. Jakże nie miał posiadać skarbów, kiedy w jego ogrodzie jabłoń rodziła złote jabłuszka. Ten król był ojcem trzech synów; dwóch starszych bardziej kochał i chował po królewsku, ćwicząc ich w naukach, a trzeciego, przeznaczywszy na pastucha, niczego nie uczył. Starsi jeździli zawsze obok ojca, trzeci za głupca uznany, tylko się wszystkiemu przyglądał i wszyscy go za nic mieli.
      Jednego razu doniesiono królowi, że każdej nocy giną z jabłoni po trzy złote jabłuszka. Różni tedy panowie zaczajali się na złodzieja, wojsko pilnowało w nocy, lecz złodzieja dojść nie mogli.
      Głupi syn królewski, nie mówiąc o tym nikomu, uwiązał sobie jeżową skórkę pod brodą (żeby mu zasnąć nie dała, gdy się zdrzemnie), wszedł wieczorem na jabłoń i czekał. W nocy spostrzegł, jak przyleciał złoty ptak, urwał i uniósł trzy złote jabłka. Ale go głupi na drzewie tak wystraszył, że ptak ulatując, zgubił z ogona trzy złote piórka. Głupi podniósł je, wziął z sobą i pokazał nazajutrz ojcu, mówiąc, że jak złodzieja wypatrzył, tak też go i uchwyci. Król się na to roześmiał tylko, lecz mu wcale przeszkadzać nie myślał.
      Poszedł głupi do jednego pustelnika, o którym się dowiedział, że chowa dużo ptaków, i przyszedłszy pyta o złotego ptaka. Ale pustelnik nic o takim stworzeniu nie wiedział, i tylko rzekł:
      - Zatrąbię na wszystkie moje ptaki, a gdy się zlecą, możesz się z nimi rozmówić.
      Na głos trąbki mnóstwo ptaków zleciało się przed chatę pobożnego człeka. Jeden tylko kruk najstarszy z nimi nie przyleciał.
      - Najprędzej to on będzie coś wiedział - rzekł pustelnik - jak się tylko pokaże, zapytaj go.
      Jakoż po niedługim czasie przylatuje kruk i nie proszony, oświadcza, że zna siedzibę złotego ptaka, który jest własnością pewnego bardzo czujnego i ostrożnego króla, mającego drut z dzwonkami prowadzony od klatki ptaka do swego łóżka, przeto nikt go ukraść nie może.
      - Są jednak sposoby - mówi kruk. - Mam ziele, za dotknięciem którego rozrywają się wszelkie zamki i kłódki. Chcąc zaś zdobyć złotego ptaka, trzeba nade wszystko pamiętać o tym, aby go brać w rękę bez klatki.
      Głupi przejednał kruka, który się podjął towarzyszyć mu w tej wyprawie.
      Po długiej podróży dostali się wreszcie do pałacu owego króla. Ptak złoty w dzień siedział w klatce, a w nocy na zdobywanie jabłek przez samego wypuszczanym bywał króla. Od klatki jego szły druty z dzwonkami do łóżka królewskiego. Głupi z krukiem, niby jako podróżni, przychodzący dziwić się bogactwom panującego i przepychowi jego pałaców, obejrzeli wszystko. Wieczorem kruk powiada głupiemu:
      - Ja wszędzie pootwieram, gdzie nam iść wypadnie. Ty bierz ptaka, lecz klatki nie tykaj.
      Poszli więc, kruk otworzył, ale głupiego przestraszył mocno dziób zakrzywiony i do wykłucia oczu nastroszony, więc w obawie chwycił za klatkę. Zaledwie ta poruszona została, już król o tym wiedział i zatrąbił na wojsko, a głupi w okamgnieniu dostał się do ciemnego lochu.
      Szczęściem, że z lochu wychodziło okienko z kratami na podwórze, i kruk przyjaciel mógł powiedzieć więźniowi:
      - Źleś zrobił, ale naprawimy to. Ty wyjdziesz oknem, a ja na twoje miejsce wskoczę, przemienię się w wilka, a wilka długo w kozie trzymać nie będą, bo im wnet ucieknie.
      Po czym przyłożył ziele do kraty żelaznej, a gdy ta odpadła i głupi wyszedł, kruk wskoczył do lochu, ale mu powiada:
      - Teraz idź do ptaka; wszystko masz otwarte. Bierz go bez bojaźni za dziób, a trzymaj mocno i zmykaj do lasu, ja za tobą pospieszę.
      I tak się stało. Głupi uniósł ptaka, silnie dziób jego trzymając, klatka nie została poruszona, i król nie wiedział o niczym. Dozorcy więzienia, zobaczywszy w lochu wilka, który im zęby pokazał, uciekli czym prędzej, a wilk, myk, do lasu i zeszli się obaj z głupim. Dopiero związali ptakowi skrzydła, dziób cienką szmatką okręcili, aby nie wrzeszczał, i wpuścili go do spróchniałego drzewa, gdzie sobie mógł wygodnie siedzieć.
      - Cóż teraz zrobimy - mówi głupi do kruka - gdy nas wojsko otoczy, to i złapie.
      - Ho, ho! Nie możemy tu zostawać; lecz nie tracąc czasu, pójdziemy zdobyć pannę złotowłosą.
      Panna złotowłosa była córką innego potężnego króla, który ją także w zamknięciu trzymał, od jej sukni mając do swego łóżka prowadzone druty z dzwoneczkami. Gdy się za pomocą ziela dostali do zamku i wszystkie drzwi i rygle odsunęli, znaleźli pannę zadziwiającej piękności, której włosy złociste spadały do kostek. Kruk powiada głupiemu: - Suknie, skrępowane drutami, niewygodne są. Otóż zdejmuje ona je z siebie, a śpi nago. Bierz ją więc śpiącą.
      Głupi, zostawszy w pokoju, na widok śpiącej piękności stracił zmysły, i zamiast zabrać ją od razu, patrzeć i całować począł. Panna, obudziwszy się, chwyciła odzienie: dzwonki zabrzęczały, a ojciec rozjuszony wpadł z mieczem. Głupi wówczas był prawdziwie głupim, toteż jako złodziej do więzienia wtrąconym został. Takim samym sposobem, jak pierwej, kruk go uwolnił, mówiąc:
      - Jeszcze raz idź po nią, romansom daj spokój, lecz z całą przezornością uchwyć pannę szybko i z nią do lasu co tchu zmykaj.
      Głupi, ostawszy się teraz mądrzejszym, złapał pannę, usta jej ręką zacisnął, aby krzyczeć nie mogła, i uniósł, nie dozwalając dotknąć odzienia, które w izbie zostało. Już kruk czekał w lesie, mając dla tej panny ubranie męskie. Panna je szybko włożyła, a przyjrzawszy się głupiemu i nie znalazłszy go wcale strasznym, nie myślała bynajmniej o powrocie do swej niewoli.
      - Cóż teraz poczniemy? - zapytał głupi przyjaciela kruka. - Tutaj nie możemy zostawać, król bowiem córki szukać będzie.
      - Chodźmy zdobyć złotego konia.
      Koń złoty był własnością jeszcze innego króla, mającego przy swym łóżku druty z dzwonkami, które zaczepione do uzdy konia w stajni, każde jego stąpnięcie słyszalnym czyniły. Kruk, otworzywszy rygle u drzwi, wiodących do stajni, każe konia brać bez uzdy. Głupi, z radości na widok konia, zapomniał o przestrodze, wskoczył mu na grzbiet, dzwonki dały znak i złodziej w tej chwili wojskiem otoczony, do lochu wtrącony został.
      Takim samym sposobem, jak pierwej, kruk uwolnił go i teraz.
      Tymczasem panna siedziała na drzewie w lesie, schowana przez kruka w miejscu niedostępnym, tak że jej szukający znaleźć nie mogli. Dopiero poszedł głupi raz jeszcze po konia, którego teraz uprowadzić mu się udało.
      - Przyjacielu! - rzekł do kruka - więcej już nie pragnę nad to, co z twą pomocą otrzymałem. Wracajmy do domu.
      Kruk nie był przeciwny zdaniu księcia. Kazał mu wsiadać na konia, którego pięknym okrył rynsztunkiem. Pannie sprowadzonej z lasu kazał kruk usiąść mu na kolanach. Złotego zaś ptaka wyjęli z drzewa, a skrzydła i dziób mu rozwiązawszy, dali go trzymać pannie. Dozorczyni ta tak go ułaskawić potrafiła, że nie myślał o ucieczce.
      Tak więc młody książę (boć go już głupim nazywać nie będziemy) pojechał na złotym koniu ze złotowłosą panną i ze złotym ptakiem do ojca. Kruk poleciał za nim do połowy drogi, po czym powrócił do pustelnika. Już był książę niedaleko ojcowskiego zamku, gdy go spotkali jego dwaj bracia będący na łowach. Widok brata, powracającego z taką zdobyczą, obudził w nich zawiść. Zmówili się zatem z sobą, zepchnęli go z konia, związali i wrzucili do jamy w lesie, a konia, pannę i ptaka odebrawszy, ruszyli ku domowi.
      Przyjeżdżają do ojca i pokazują mu zdobycz, chwaląc się swą odwagą.
      Wtem przylatuje kruk i kracze:
      - Nie słuchaj królu, oni kłamią. Najmłodszy syn, przez ciebie głupim nazwany, zdobył konia, pannę i ptaka, a gdy wracał, oni go pochwycili, związali i do jamy w lesie wepchnęli.
      Gdy słowa kruka potwierdziła i panna, król zaraz posłał do onej jamy po tego, któremu był winien swe bogactwa, uwolnił go, i odtąd nazwawszy najmilszym synem, dał mu całe królestwo. Wkrótce też i ze złotowłosą pozwolił mu się ożenić panną, i posiadać ptaka rajskim głosem śpiewającego, i dosiadać konia, na którym jadąc na wojnę, biło się nieprzyjaciół, że padali lub szli w rozsypkę.
      Odtąd złoty ptak nie kradł już więcej złotych jabłek, lecz je dostawał codziennie z ręki samego króla. Młody król uprosił pustelnika, ażeby mu odstąpił kruka, którego, dopóki żył, zachował przy sobie, uważając go za najlepszego przyjaciela. A był on rzeczywiście jednym z czarnoksiężników służących dobrej sprawie.

O dziadowym synu

     Onego czasu w chacie wśród lasu mieszkał dziad, który owdowiawszy, ożenił się powtórnie z młodą kobietą. Ta nie cierpiała pasierba i gdy dorósł, namówiła męża, by chłopca, próżniaka, z domu wygnał. Dziad, choć miłował syna, uległ żądaniu żony i syna z domu wyprawił, sam go odprowadzając przez las.
      Doszli do kamienia przy ścieżce w gęstwinie. Tu stary usadowił syna mówiąc, że wróci, i poszedł w krzaki, i manowcami wrócił do domu. Chłopak czekał, wreszcie zasnął. Obudziwszy się, a nie widząc ojca, począł krzyczeć i hukać, lecz gdy to nie pomogło, usiadł znowu, zjadł co miał i puścił się w drogę. Zaszedł na gościniec szeroki, ale tu widzi kilka dróg i nie wie, którą obrać. Patrzy, a na piasku pająk zaczyna dusić wielką mrówkę. A mrówka odzywa się ludzkim głosem:
      - Człowiecze, ratuj mnie, a odwdzięczę ci się.
      Doskoczył więc chłopiec, zgniótł pająka i pyta mrówkę, dokąd ma podążyć.
      - Idź prostą drogą za słońcem do miasta, gdzie cię szczęście czeka.
      Szedł tedy dalej i gdy wyszedł z lasu, ujrzał pole i szeroką rzekę. Usłyszał plusk w sitowiu i zobaczył miotającą się w zastawionej sieci wielką rybę o złotych łuskach i srebrnych płetwach, z głową jakoby ludzką. Ta zawołała:
      - Człowiecze, uwolnij mnie z mojej niewoli, a odwdzięczę ci się.
      Dziadowy syn wszedł po pas w wodę i odwiązał sieci. Oswobodzona ryba rzuciła się i znikła w modrych falach.
      Poszedł dalej nad rzeką. Nagle słyszy krzyk przeraźliwy i widzi dwóch parobków ciągnących babę, by ją utopić, a ta woła:
      - Piękny chłopcze, ratuj mnie, bo mnie ci dwaj opoje chcą utopić, niewinną!
      Dziadowy syn, że był zdrów i silny, ująwszy kij oburącz, młócił nim po grzbiecie parobków, aż pouciekali, a kobietę uwolnił. Baba mu podziękowała i rzekła, że gdyby potrzebował jej pomocy, niech tylko zawoła: "Babo-dziwa, babo-dziwa, przyjdź mi w pomoc jako żywa!", a ona zaraz się zjawi. Powiedziawszy to, znikła w zaroślach, jakby wiatr rozwiał.
      Dziadowy syn poszedł drogą dalej w las i o wschodzie słońca chciał się zatrzymać i spocząć, aż tu spostrzega na trawie leżącego świeżego trupa. Był to młodzian w błękitnych szatach, z szeroką raną na czaszce krwią zbroczonej. Rzucił się tedy ku niemu, chcąc go ratować, ale wszystko na próżno, życie zeń już uleciało. Wtem ukazało się nagle czterech jeźdźców. Zobaczywszy młodzieńca, duchem zeskoczyli z koni, poczęli tłuc pięściami biednego wędrowca, związali go jako mordercę i powiedli z sobą do miasta. Byli to królewscy żołnierze szukający ulubionego dworzanina królewskiego, który wyszedł do lasu i tam napadnięty został. Złapawszy dziadowego syna na gorącym uczynku, jak twierdzili, oddali go sprawiedliwości i sądom króla. Zamknięto więc chłopca w więzieniu mimo jego zapewnień, że jest niewinny. Aby jednak dać mu możność uniewinnienia się, kazał mu król dać na próbę korzec maku z korcem piasku zmieszanego, by przez dobę mak osobno, a osobno piach przebrał. Jeśliby tego nie zrobił, miał być winny i nazajutrz stracony.
      Zapłakany i smutny siedział, wyrzekając:
      - Mrówko przeklęta, to tyś mnie wszystkiego nabawiła i szczęścieś mi obiecała!
      - Com rzekła, tego dotrzymam - odezwał się głos z kąta i chłopiec ujrzał cisnący się przez wąską szczelinę nieprzeliczony rój mrówek, a przodem szła znajoma mrówka, którą pająkowi wydarł.
      Całe to mrowie w okamgnieniu obsiadło naczynie i wzięło się do roboty tak, że po kilku godzinach leżały już dwie osobne kupki na podłodze, jedna maku, druga piasku. Ucieszony, podziękował im dziadowy syn, a mrówki szczeliną odeszły.
      Nazajutrz wchodzi kat z pachołkami do więźnia i ze zdziwieniem widzi robotę, którą za niepodobną uważali, dopełnioną. Dali znać do króla, a ten, uważając to za cud niebios, więźnia wypuścić kazał i na dwór swój przyjął go między dworzany. A że był urodziwy, pokochała go piękna córka królewska, do której zalecali się wielcy panowie. Razu pewnego król, jadąc z gonitwy do swego zamku na wyspie, wjechał na most. Tu koń jego stanął dęba, a królewska korona do wody się potoczyła. Król pobladł i cały lud zaczął lamentować i rozpaczać, bo wierzono, że póki ta korona nie zginie, będzie kraj szczęśliwy, bezpieczny i silny, a z jej utratą różne nań przypaść miały klęski i utrapienia. Król przyrzekł temu, co ją znajdzie, dać w nagrodę to, co tylko ma najdroższego u siebie.
      Niejeden rycerz kusił się o to szczęście, ale na próżno. I dziadowy syn stanął nad wodą. Naraz słyszy plusk głośny, fala pieni się i na dwoje dzieli, a ogromna ryba o złotym grzbiecie, srebrnych skrzelach i głowie niby człowieczej podpływa do niego, niosąc w paszczęce królewską koronę. Młodzieniec pochwycił ją żywo, a ryba z powrotem się zanurzyła. Pobiegł zaraz do króla, który, uradowany, pytał, jakiej chce nagrody. Dziadowy syn, chwytając go pod kolana, wyznał, że kocha królewnę i ręki jej żąda. A gdy i ona się zgodziła, kazał król bić w kotły i dzwony i ogłosić odzyskanie korony i zaślubiny córki.
      Ale na nieszczęście, na parę dni przed weselem królewna zachorowała. Leżała ze zsiniałymi ustami i zaciśniętymi zębami, a lekarze oświadczyli, że chociaż nie jest martwa, ale ktoś na nią taki czar rzucił, że żadne leki nie pomogą. I słał król zmartwiony do przyszłego zięcia, żeby dał jaką radę. Zawołał więc głośno:
      - Babo-dziwa, babo-dziwa, przyjdź mi w pomoc jako żywa!
      Zaledwie skończył, wicher zadzwonił szybami, okno się na oścież otworzyło i baba wpadła na ożogu.
      - Ha, jak się miewasz, mój chłopcze? Czegóż ci trzeba ode mnie?
      Opowiedział jej swoje strapienie i o radę prosił, a ona na to:
      - Ukochana twoja nie umarła, ale ją zaczarował zły czarownik, który sam chce się z nią ożenić. Ma on u siebie w ogrodzie dziwe-ziele takie, co rośnie w kącie pod murem, że dnia białego nigdy nie widziało i mocą jego czaruje.
     Gdy jeden listek tego ziela położysz na pierś królewny, ona, jakby nic nigdy nie było, powstanie. Jeśli chcesz tego ziela dostać, siadaj co rychlej ze mną do podróży.
      Siadł młodzieniec z babą na ożogu i wyleciawszy przez okno, lecieli gnani chmurami, wiatrami, aż zalecieli do ogrodu czarodzieja, a znalazłszy dziwe-ziele, wyrwali je z korzeniami, by ów człowiek nie mógł więcej szkodzić, i jako przylecieli, odlecieli z powrotem.
      Skoro młodzieniec pożegnał się z babą, urwał czerwony listeczek z krzewinki, resztę rzucił w płomień. A wtedy stał się huk srogi nad zamkiem, jakby się niebo waliło nań całe, i trwał, dopóki ziele nie rozsypało się w popiół.
      Wszedł więc dziadowy syn do sypialni narzeczonej wraz z królem, a położywszy na jej sercu czerwony listeczek ujrzał, jak otworzyła oczy i powstała, dziwiąc się temu, co się z nią stało. I była wielka radość we dworze i w całym kraju, a potem wesele obojga młodych.

O kogucie

     Jedna baba, uboga żebraczka, chodziła po proszonym chlebie od chaty do chaty. Odprawiano ją zwykle z niczym mówiąc: "Niech Pan Bóg opatrzy". Ale jedna litościwa kobieta, sama niebogata, dała jej ziarnko grochu, gdy nie mogła dać nic lepszego.
      Żebraczka, odebrawszy to ziarnko grochu, zasadziła je w ziemię i czekała wiosny i lata. A tu z ziarnka wyrosły strączki i wiły się po tyczce w górę, wiły się coraz wyżej i wyżej, aż nareszcie dosięgły samego nieba. Baba, ciekawa, jak też to tam jest w niebie, schwyciła się wijącej latorośli i czepiając się rękami kruchych gałązek, drapała się po nich coraz wyżej a wyżej, aż nareszcie doszła do nieba. W niebie zobaczyła świętego Piotra i pokłoniła mu się. A święty Piotr dał jej jajko i złoty kubek, przeżegnał ją i kazał na świat wrócić, mówiąc, że z kubka będzie miała napoju, ile tylko zechce i jakiego zechce.
      Gdy się znów na powrót po tyczce i gałązkach grochu spuściła na dół - trzymając jajko pod ciepłą pachą, dostrzegła, że już z niego wylągł się śliczny kogut, który zaraz babce powiedział: "Dzień dobry" i w chacie jej krzepko się uwijać począł i ludzi do roboty budził. A kubek, ile razy tego zażądała, napełniał się do wierzchu mlekiem, winem, wódką, piwem lub innym trunkiem. Oczywiście, że bardzo jej z tym było dogodnie, Bogu też za to dziękowała, a trunków nie nadużywała.
      Dowiedziała się jednak wkrótce o tym cudownym kubku wieś cała; dowiedział się o nim i sam pan dziedzic. Posłał więc swego lokaja, ażeby babę z kubkiem do pana zaprosić. Ale ostrożna babula nie dała się w pole wywieść i iść nie chciała. Więc pan zalecił lokajowi użyć fortelu i kubek wykraść.
      Jakoż razu jednego, wpadł lokaj do chałupy baby z nagłym okrzykiem:
      - Pali się we wsi, gore, gore! - i zniknął niby, ukrywszy się za drzwi.
      Przestraszona baba wyleciała z chałupy, gdy słońce zachodzące ognistą na świat rzucało łunę, a zobaczywszy, że pożaru nie ma, wróciła. Ale już kubka w izbie nie zastała. Porwał go bowiem podczas jej niebytności lokaj i do pana zaniósł.
      Pan, przekonawszy się wkrótce potem o obfitości cudownego kubka, sprosił wszystkich sąsiadów i wielu innych gości na ucztę do siebie i częstował ich z owego kubka, czym kto się chciał posilić, a było tam i szampańskie wino, i arak Jamajka, i inne rzadkie trunki. Goście cieszyli się wszyscy a pili. Wtem, gdy sobie już dużo tego picia pozwolili, odzywa się nagle trzykrotnie za oknem kogut, który chcąc babce dopomóc, zapowiedział jej, że pójdzie po ten kubek i odzyska go:
      - Kikiryku, kikiryku! Pijecie nie z pańskiego, ale ze skradzionego babce kubka!
      Rozgniewany pan kazał koguta natychmiast schwytać i wrzucić w głęboką studnię na podwórzu. Tutaj ów kogut w wodzie jak zaczął pić a pić wodę, tak calutką wodę wypił, aż w studni zrobiło się sucho i przyleciał znowu pod okno i zaczyna krzyczeć:
      - Kikiryku, kikiryku, ze skradzionego babce kubka!
      Zdziwiony tym i rozgniewany pan każe powtórnie łapać koguta i wrzucić go w rozpalony piec, gdzie buchały płomienie. Ale kogut wkrótce cały ten ogień zalał, wypuściwszy z siebie wszystką ze studni wypitą wodę, połknął wszystek dym w siebie, i znowu poleciał pod okno i wrzeszczeć począł o skradzionym kubku.
      Zniecierpliwiony pan znowu go kazał schwytać i wrzucić do stajni między bystre konie, żeby go roztratowały. Ale tu kogut, jak zaczął z siebie wypuszczać połknięty dym, tak wszystkie konie zaczadził, i wszystkie się podusiły. Pan, widząc tak wielką szkodę, kazał znów koguta schwytać, oskubać, upiec go na rożnie i wreszcie zjadł go.
      Aż tu nagle w brzuchu jego odzywa się znowu ów kogut:
      - Kikiryku! Ze skradzionego kubka! - A głos ten bezustannie się powtarza i nie ma sposobu go zagłuszyć, a co pan się z kubka chce napić, to wszystko na powrót oddać musi, bo kogut tego do żołądka nie dopuszcza, a wciąż swoje wrzeszczy. W końcu poradził panu doktor wziąć lekarstwo na wymioty i koguta na powrót przez gardło wyrzucić. Gdy zatem oddał koguta, ten wyskoczył jak wprzódy, żywy i zdrów, mówiąc, że nie da panu pokoju, dopóki kubka nie zwróci babce. I nie mógł pan z nim sobie poradzić, więc kubek sam babce odniósł i przeprosił ją.

Laska czarowna

     Jeden młynarz bogaty miał jedynaczkę córkę. Starali się różni o nią, ale ona sobie upodobała jednego biednego parobka ze skraju wsi i powiada:
      - Tatusiu, albo za tego pójdę, albo mnie pochowajcie.
      - Ano, niech będzie - rzekł młynarz - abyś tylko nie płakała, że za ubogiego człeka idziesz.
      Chodził tedy parobek do młynarczanki całe trzy niedziele i wyszły już jego zapowiedzi. Ale gdy na czwartą niedzielę przyszedł, rodzice narzeczonej oznajmili mu z płaczem:
      - Nie będzie nic z tego, bo nam się córka utopiła.
      Parobek jeno pokiwał głową na to i mówi do siebie: "Cosik w tym jest, ale się prawda pokaże". I poszedł.
      Idąc przez las, spotkał dziadka w łachmanach modlącego się pod sosną, a wydało mu się, jakoby miał skrzydła u żeber zwieszone.
      - Mój dziadku - mówi - opłakuję narzeczoną, co mi się utopiła, poradźcie mi, gdzie mam szukać jej trupa, jeżeli znajdę w rzece, to uwierzę i pochowam.
      - Nie znajdziesz, bo za duże pieniądze woleli ją żywą rodzice czartu sprzedać, aby twoja nie była. Dam ci laskę taką, co nią wszystko zdobędziesz, co zechcesz, bo jest strugana z rajskiego drzewa, a w niebie okuta. Za jej uderzeniem w ziemię wojska przed tobą uciekać będą ze strachu.
      Parobek zdjął ze siebie sukmanę, dał ją dziadkowi za ową laskę i rozeszli się.
      Idzie chłop dalej lasem, a tu z lokajami postrojonymi jedzie kareta, a w niej siedzi jakiś pan we fraku z orderami i przy nim kobieta, ale zakryta firanką. Gdy parobek przystanął, pan krzyknął na woźnicę:
      - Ruszaj!
      Konie ruszyły, ale chłop myśli sobie: "Mam cię, poczekaj" . I pobiegł za torem karety, której koła wybijały w ziemi duże koleje, on zaś laską uderzał w ziemię, żeby mu się znaczyło. Tak uleciał mil kilka, ale pod noc wyszły chmury, zaczęło grzmieć i błyskać, i taki padł grad z ulewą, że woda wezbrana płynąc przykryła całkiem koleje od kół i tor się chłopu zmylił.
      Myśli sobie: "Baj baja, głupiś dziadu z twoim kijem, dyć to jak kołek od płotu, wyrzucę gdzie, a szkoda mojej sukmany, teraz mi w kaftanie zimno". Właśnie chciał złamać go na dwoje i cisnąć, trzasnął piorun tuż przy nim w sosnę, a chłop odskoczył i kij upuścił na ziemię. Wtem patrzy, a tu ów pan, co jechał w karecie, stoi przy nim we fraku i schyliwszy się, wyciąga rękę z pazurami, by sięgnąć po kij. Chłop się zmiarkował, przystawił nogą koniec laski, a potem i obydwoma stanął na niej nogami, tak że widmo zakwiczało jeno okrutnie i drapnęło w las.
      Zaraz potem woda spłynęła i zrobiła się piękna pogoda, a chłop już kija nie puszczając, szedł ciągle naprzód, pod coraz to wyższą górę skalistą, gdzie także koleje od kół w skale zdawały mu się być wykute. Szedł tak dzień i noc, a zawsze podpierając się i stukając kijem w ziemię, jak mu dziadek kazał, a nawet gdy mu się spać zachciało, położył się na tym kiju i zasnął. Przyśnił mu się znowu ten dziadek i mówi mu: "Kija tego nie puszczaj, bo zginiesz. Twoja narzeczona siedzi teraz na wieży, ale trzeba ci pierwej zamek zdobyć, nim ją dostaniesz".
      Obudził się ze snu i rzeczywiście ujrzał na szczycie góry ogromne zamczysko, a przy nim wojsko zbrojne. Gdy laską stuknął w ziemię, całe wojsko na szańcach kładzie się i śpi. Wszedł w pierwszą bramę, a za drugą na gankach znowu się rychtują żołnierze i śmieją się z niego. Ale jak uderzył w ziemię, jak żołnierze poszli w taniec, obracając się po gankach wkoło, aż zlatują na dół. Wszedł w trzecią bramę. Znowu mu żołnierze z okrutnymi pałaszami stanęli na drodze, on kijem w ziemię buch!, a tu żołnierze zmieniają się w kruki czarne i z wielkim odlatują piskiem. Patrzy, a ten pan, co jechał w karecie i kij mu chciał odebrać - stoi, a oczy mu się iskrzą. On znowu kijem mach!, a czart zamienił się w strasznego nietoperza i w ziemię się wrył.
      Dopiero chłop idzie spokojnie do zamku i widzi wszędzie wygody i bogactwa, jakie tylko mogą być na świecie. Ale gdzież narzeczona? Patrzy, jest i wysoka wieża. Idzie do niej - drzwi zamknięte. Uderzył laską - otworzyły się, a tu narzeczona stoi, okręcona łańcuchem żelaznym, co go sto łokci było. Uderzył laską, łańcuchy pękły i jak proch od niej odleciały. Wtedy ją pojął i jego już była. Zamek i królestwo całe wzięli dla siebie i dziękując Bogu, nażyli się siła, bo do późnej starości.

O tanecznicy po śmierci

     Był jeden król i miał córkę tanecznicę, co potrzebowała na każdą noc dwanaście par złotych trzewików. Król ogromnie był ciekaw, gdzie i jak niszczy ona ciągle te trzewiki. I przysłał do niej na noc na wartę żołnierza, ażeby ten jej pilnował jak należy i rzecz mu doniósł. Ale ona żołnierza otruła.
      Następnej nocy dał król chłopaka, co się sam do tego zgłosił, aby jej pilnować. Ten, jak mu truciznę podawała, wylał ją koło siebie, upadł na ziemię i udał nieżywego. O północy zajechał po nią jakiś w złotym powozie. Jak ruszali, chłopak umieścił się z tyłu powozu i jechał za nimi. W drodze zachciało się królewnie pić. Pan, co ją wiózł, uderzył laską o ziemię, wytrysło źródło i złoty kubeczek wyleciał ze źródła. Więc ona napiła się wody, a kubek wyrzuciła. Ale chłopak zeskoczył i wziął go z sobą. Jechali dalej, tam gdzie rosły złote kłosy. Ona zerwała jeden, a chłopak zerwał drugi. Potem jechali przez las. Rosło tam drzewo, co miało srebrne liście. Więc ona zerwała jeden, a chłopak zerwał drugi. Zajechali przed ogromny zamek i tam wysiedli, a chłopak za nimi. I weszli do jakiejś sali ogromnej, a posadzka cała gwoździami była wybita. Królewna tańczyła tam przez całą noc i zdarła wszystkie trzewiki. I przyjechali znów do domu, a chłopak za nimi.
      Rano pyta król chłopca, czy ją dobrze szpiegował, i czy się dowiedział, co ona z tymi trzewikami robi. Chłopak opowiedział mu, jak było, i pokazał ten kubek i kłos, i liść. Król woła tę swoją pannę i pyta, gdzie jeździła po nocach. Nie chciała się przyznać, odpowiadając mu, że nigdzie nie jeździła. Ale chłopak ten złoty kłos jej pokazuje. Ona powiada, że mógł go sam pozłocić. Pokazuje jej potem kubek. A ona mówi, że mógł go kupić. Ale jak jej ten listek pokazał, zaraz na ziemię upadła, powiedziała:
      - Nie chowajcie mnie do grobu, ale trzymajcie przez dziewięć dni w kościele i na każdą noc dajcie żołnierza na wartę - i umarła.
      Na noc postawili jej zatem żołnierza, a ona go zjadła. Tak było przez sześć nocy, a ciągle tych żołnierzy zjadała. Król się martwił, co zrobi, jeżeli jej się więcej jeść będzie podobało, bo w końcu zabraknie mu wojska. Aż tu chłopak (co z nią jechał wprzódy) zgłasza się na wartę.
      Idzie do kościoła na wartę i spotyka dziadka. Dziadek powiada:
      - Ona by i ciebie zjadła. Pamiętaj, zrób tak: jak o północy wieko z trumny spadnie, a ona wstanie i przejdzie na lewą stronę, to ty przejdź na prawą, a jak ona na prawą, to ty przejdź na lewą. Ona będzie prosić, żebyś jej się pokazał, ale ty się nie pokazuj (bo ona nie widzi, chyba że kto bliziutko przed nią stanie), a o drugiej godzinie musi ona wracać do trumny.
      Wszystko tak się stało, jak dziad mówił. Rano, jak tylko chłopak do króla przyszedł, wszyscy go pytają, czemu go nie zjadła Ale on powiedzieć nie chciał, tylko oświadczył, że jeszcze pójdzie tam i na te dwie noce, co ona miała stać w kościele.
      Następnej nocy idzie, spotyka dziadka, a ten mu to samo powiada:
      - Jak panna wstanie z trumny na prawą stronę, to ty zaraz idź na lewą; a jak ona na lewą, to ty na prawą, a o drugiej ona położy się do trumny.
      I tak się też stało.
      Trzeciej nocy dziadek mówi:
      - Teraz już nie chodź ani na prawą, ani na lewą stronę, ale stań na samym środku ołtarza i weź sobie dzwonek. Ona będzie chodzić naokoło tego ołtarza i prosić, i błagać cię, abyś z niego zszedł, bo sama tam przystąpić nie może, a wtedy jak będzie blisko ciebie, zadzwoń mocno, a wybawisz ją z zaklęcia.
      Wszystko tak się stało, jak dziad przepowiedział. Królewna ożyła i zaczęła mu już tam w kościele bardzo za wybawienie dziękować, boć to ją matka tak zaklęła. Chłopak wybawiciel ożenił się z nią później i podobno królował po śmierci starego króla.

Bogata lipa

     Gazda jeden miał trzech synów, a najmłodszy był głupi. Umierając, nakazał gazda, ażeby synowie po jego śmierci po równo się majątkiem i dobytkiem jego podzielili. A trzeba wiedzieć, że zbudowali sobie trzy stajnie: najstarszy z drzewa, średni z bodiaku, takiego zielska, a najmłodszy z liścia. Ale dwaj starsi chcieli lepszą część dobytku dla siebie zabrać i gdy przyszło dzielić się bydłem, mówią do najmłodszego:
      - Do czyjej stajni i w jakiej ilości sztuk bydło wejdzie wieczorem idąc z pastwiska, to tyle będzie każdy z nas miał tego bydła.
      Wieczorem wszystko to bydło wlazło do stajenki z liścia. A ci dwaj starsi synowie, zobaczywszy to, gdy najmłodszy już spał, wyprowadzili je stamtąd, podzielili się nim i do swoich stajenek przygnali. Najmłodszemu zaś pozostawili w jego liściowej stajence tylko jednego starego byka, który z niej wyleźć już nie chciał.
      Nazajutrz, gdy się najmłodszy brat przebudził, powiadają mu starsi, że tylko jeden byk jest w jego stajni. Ha! Co robić! - dobre i to! Wziął ten najmłodszy chłopiec byka i we czwartek prowadzi go przez las na targ do miasteczka. W lesie przy drodze stała wielka lipa, a gałęzie jej, że był wiatr, poruszały się i uderzały o siebie, wydając odgłos: "ryp! ryp!" Chłopiec, myśląc, że lipa z niego i byka żartuje i naśmiewa się, odzywa się z gniewem:
      - A cóż to ty będziesz sobie kpiła ze mnie i "skrzep" na mojego byka wołała. Otóż zostawię ci go tu, musisz go kupić, a w niedzielę przyjdę tu do ciebie po pieniądze.
      I już na jarmark nie idzie, ale byka przywiązał do lipy, a sam wrócił do domu i powiada braciom, co się z tym bykiem zrobiło. Bracia go słuchają i bardziej jeszcze niż owa lipa z niego się śmieją, bo już naprawdę.
      Przychodzi niedziela. Idzie on do lasu, do lipy po tę zapłatę. Patrzy, a tu koło niej jeno kosteczki i rogi porozrzucane, bo wilcy tymczasem byka zjedli. Rozgniewał się na lipę, wyrzeka na nią i kijem stare drzewo zaczyna okładać. Za każdym jednak kija uderzeniem sypią się ze spróchniałego pnia dukaty. Więc on tym mocniej uderza, aby tym więcej dostać pieniędzy. I nazbierał tych pieniędzy ogromną kupę, odgarnął je dalej w las, w gąszcz i liściami poprzykrywał. A potem, wziąwszy kilkadziesiąt dukatów do kieszeni, wrócił do domu i braciom o swoim szczęściu oznajmił, jak mu to hojnie stara lipa za tego byka zapłaciła. I powiada do nich:
      - Narządźcie no swoje fury i każcie zaprząc, bo pojedziemy do lasu po te pieniądze.
      Kiedy przyjechali do lasu, on ich prowadzi do tego miejsca, gdzie złożył te pieniądze. Odgarnia liście, a oni widzą wielką kupę złota. Nabrali, każdy pełną furę, i z wierzchu je dla niepoznaki poprzykrywali. Jadą do domu: naprzód najstarszy, średni za nim, a na ostatku najmłodszy.
      I spotykają podróżnego dziadka idącego drogą, a to był Pan Bóg. Mówi on do starszego:
      - Pomagaj Bóg! Człowieku, a co to wieziecie?
      - Trzaski, mój dziadku - starszy odpowiada, bo nie chciał się przyznać, że ma pieniądze.
      Potem pyta dziadek średniego:
      - A co to wieziecie?
      - Węgle - odpowiada średni brat, równie ostrożny.
      Nareszcie jedzie najmłodszy i na zapytanie dziadka, wyznaje, że wiezie pieniądze. Dziadek sobie poszedł w las, a oni przyjechali do domu.
      Gdy zsiedli z wozów, odkrywają je, aż tu, o dziwo! Widzi starszy na swoim wozie zamiast złota same trzaski, średni widzi na swoim wozie węgle, a tylko najmłodszy ma złoto. I przekonali się, że to był Pan Bóg, który nie dopuścił, aby go okłamywali. Zafrasowali się mocno i chcieli przeprosić Pana Boga, ale już go nie mogli dogonić. I mówi ten najmłodszy, bo się nad nimi zlitował:
      - Niech ta moja fura służy mnie i wam, wszystkim trzem, podzielmy się.
      I podzielili się, a obaj starsi błogosławili odtąd i szanowali najmłodszego swego brata.

Śmierć szczęśliwa

     Dwoje młodych ludzi, rolników, połączyło się związkiem małżeńskim. I przyśniła im się pierwszej nocy Śmierć, która zapytała ich, co wolą, czy żeby im się w młodości dobrze działo, a w starości źle, czy żeby było w młodości źle, a w starości dobrze. Nic na to nie odpowiedzieli. Więc na drugą noc śni im się to samo. Nic nie odpowiedzieli. Wreszcie na trzecią noc Śmierć im mówi, że to nie żarty i żeby naprawdę powiedzieli, co wolą. Więc odrzekli:
      - Wolimy, aby w młodości było źle, a na starość dobrze.
      Obudzili się, a tu ludzie wołają: "Gore! Gore!" Zerwali się oboje nagle z łóżka, ale nic nie pomogło, stodoła się spaliła. Na drugi rok bydło im padło od zarazy. W następnych latach dotknęły ich nieurodzaje i powodzie. Wreszcie po kilkunastu latach mozolnej pracy i ciągłych klęsk, przyszli do zupełnej nędzy, że prawie żebrać byli przymuszeni. Ale pocieszali się tym, że przecież na starość powinno im iść lepiej niż dotąd.
      I postanowili pójść w świat, że może w innym miejscu będzie im się lepiej wiodło. I zaszli w chaszcze, a z chaszczy do gęstego lasu. Szli lasem i spotkali jednego bogatego pana w powozie. Ten kazał stangretowi stanąć i spytał ich, co by za ludzie byli. Oni mu wszystko opowiedzieli, jak było i co wycierpieli. A ten pan, jak im się przypatrzył, mówi do rolnika:
      - Słuchaj, sprzedaj ty mi swoją żonę, a ja ci dobrze za nią zapłacę.
      Rolnik spojrzał na żonę, a gdy ta znak przyzwalający zrobiła głową, powiada:
      - Juści, żal mię bierze, ale kiedy inaczej być nie może, to niech ją pan kupuje.
      I wziął ją pan do swego powozu, a mężowi oddał tylko jej zapaskę, którą całą napełnił dukatami. Jak ten pan z nią odjechał, rolnik popatrzył za nimi, westchnął i zabrawszy pieniądze na plecy, odszedł.
      Wkrótce też wyszedł z lasu na gościniec i zobaczył karczmę. Głodny, uczuł, że mu się pić chce i już miał do karczmy wstąpić. Ale jak sobie pomyślał, że tam mogą ludzie jego pieniądze zobaczyć i obrabować go, tak zawrócił i wprzódy poszedł do lasu, w dziuplę od dębu złożył zapaskę z pieniędzmi i liśćmi przykrył, żeby ich nikt nie znalazł. Potem poszedł do karczmy, podjadł i napił się. Ale kiedy wrócił w to samo miejsce i do tego samego dębu, spostrzegł, że pieniędzy z zapaską już tam nie było. Nuż tedy w płacz i lament, i wyrzekanie, że wprzódy był biedny, ale miał przynajmniej żonę, a teraz jest najbiedniejszy, bo już ani żony nie ma, ani pieniędzy. Ale cóż robić?
      Poszedł zatem do jednego miasta niedalekiego i tam najął się za wyrobnika. I pracował tak lat kilka, dźwigał wodę i drwa rąbał. A że był poczciwy, trzeźwy i pracowity, stąd też po kilku latach dorobił się trochę grosza. Zapragnął więc pójść dalej i uszedłszy mil kilka, przyszedł do innego większego miasta, gdzie tak samo zarabiał siekierą, rąbiąc drwa i nosząc kłody.
      Aż tu jedna bogata pani w tym mieście, jak się dowiedziała, że on taki pracowity, kazała go do siebie zawołać, żeby drwa rąbał. Jak urąbał, kazała mu położyć dużą kłodę dębową, żeby i tę porąbał na drobne szczapy. Ledwo kilka razy zaciął siekierą, i wióry odpadły, aż tu się dał słyszeć brzęk. Patrzy on, a tu w dębie we środku leżą jego pieniądze owinięte w zapaskę. Zadziwił się bardzo, ale i ucieszył. Pokazuje to swojej pani, która zaraz po tych pieniądzach i po zapasce poznała, że to jej mąż. I mówi mu:
      - Jestem twoją żoną. Wtedy, kiedyś mnie temu panu sprzedał, on mnie zawiózł do tego miasta. Byłam u niego gospodynią i dobrze mi tu było, a żem mu była wierną, zapisał mi, gdy umierał, cały swój majątek. Teraz cieszę się, żeśmy się znaleźli i połączyli, będziem dobre mieli czasy, jak nam to Śmierć obiecała, bośmy się już dosyć nacierpieli.
      Po kilkunastu latach, gdy się już znacznie postarzeli, przyszła Śmierć do nich i powiada:
      - Było wam najprzód źle, potem dobrze, a teraz, w tamtym życiu będzie najlepiej, boście dużo wycierpieli.
      I wzięła ich z sobą do nieba.

Ojciec i trzej synowie

     Żyje jeszcze dziś pewien stary człowiek, który przed kilku laty bardzo był ubogi. Miał zaś ten człowiek trzech synów i wyżywić ich nie mógł. Zawołał tedy najstarszego i rzekł:
      - Jestem stary i chory, pracować już nie mogę, idź więc synu w świat na wędrówkę i służ u kogo, a gdy rok minie, powróć z zarobkiem do domu.
      Najstarszy syn usłuchał ojca. Wziął tłumoczki z chlebem i powędrował. I wędrował już jeden dzień pod wielką bardzo górę, a kiedy za tę górę zaszedł, zobaczył staruszka, który pasł owce przy drodze. Staruszek zapytał go:
      - Czy nie za służbą idziesz, chłopysiu?
      - A za służbą, staruszku! - odpowiedział parobek.
      - Więc służ u mnie i pilnuj mi tych owiec, aż wrócę - rzekł staruszek, oddał parobkowi swoją torbę z maczugą i zniknął.
      Parobek wziął torbę i maczugę, i pasł owce bardzo pilnie. Pasł je już rok cały, a ten rok minął mu jak jeden dzień. Aż wreszcie wraca staruszek i przynosi ze sobą mały stoliczek i mówi:
      - Służyłeś mi mój parobku wiernie, za to ci daję ten stolik. Wyjdź z nim za górę i powiedz: "stoliku, stoliku mój, otwórz się".
      Parobek wziął stolik, wyszedł za górę i powiedział:
      - Stoliku, stoliku mój, otwórz się!
      Ledwo co to wymówił, nakrył się stolik białym obrusem, a na stoliku stał talerz i leżały widelce, nóż, a wszystko było ze srebra. Na innych zaś talerzach ze srebra były najwyborniejsze potrawy.
      Parobek nie namyślał się długo, ale zaczął jeść i smakowało mu bardzo, bo był głodny. A kiedy się już najadł do woli, rzekł:
      - Stoliku, stoliku mój, zamknij się! - tak go bowiem nauczył staruszek.
      Ledwo co też wymówił, już znowu stolik stał próżny i nic na nim nie było.
      Wziął go potem na plecy i szedł dalej, ale noc była blisko, parobek zaś zmęczył się długą drogą, wstąpił na nocleg do gospody, która stała przy drodze.
      Kiedy do tej gospody wstąpił, zobaczył tam wielu ludzi, bał się więc, aby mu kto stolika nie ukradł, i oddał go gospodyni do schowania. Gospodyni była to już bardzo stara kobieta, więc też była mądra. Tak sobie tedy myślała: "dlaczego parobek nosi ze sobą ten stolik? Przecież on niewart najgorszego mego stolika, bo jest z prostej sosnowej deski, nawet nie malowany? A chociaż to takie ladaco, upominał mnie jednak parobek, abym go dobrze pod klucz schowała? Nie na próżno to! nie! Jest tu jakaś tajemnica!"
      Tak sobie myślała mądra gospodyni, poszła potem do osobnej komory i poczęła pilnie oglądać stolik z tej i z tej strony. Miał zaś ten stolik szufladkę, która była zamknięta, a której mądra kobieta w żaden sposób otworzyć nie mogła, więc rzekła:
      - Mój dobry stoliku, otwórz mi się sam.
      Ledwo co to wymówiła, okrył się stolik białym obrusem, a na stoliku był talerz i widelec, i nóż ze srebra, i były wyborne potrawy; wszystko jak za pierwszym razem.
      Odkryła więc gospodyni tajemnicę stolika, bo była bardzo mądra, ale przy tym bardzo zła. Tak tedy rzekła do męża:
      - Nie oddamy tego stolika parobkowi, lecz zrób w nocy stolik podobny i ten mu oddamy.
      Mąż jej począł zaraz robić stolik podobny, i robił go przez noc całą, nad ranem zaś skończył.
      Kiedy już świtać poczęło, obudził się parobek i wstał. Gospodyni oddała mu stolik, który mąż jej zrobił w nocy.
     Poszedł z nim dalej i w południe samo stanął w domu swoim, skąd przed rokiem był wywędrował i zawołał ojca swego i braci, aby im pokazać swój zarobek: myślał bowiem, że to jest ten sam stolik, który sobie u dziada wysłużył, więc rzekł:
      - Patrzcie, com sobie przez rok służby mojej zarobił. Nie potrzeba wam odtąd pracować na kawałek chleba, bo będziemy mieli co jeść i co pić.
      Ojciec i dwaj młodsi bracia myśleli, że zapewne w szufladce stolika są schowane jakie wielkie skarby, ale kiedy ją otworzyli i nic w niej nie było, dziwili się bardzo mowie parobka, który potem rzekł do stolika:
      - Stoliku, stoliku mój, otwórz się!
      Ale stolik nie nakrył się tym razem i nie było na nim talerzy srebrnych ani potraw wybornych. Rzekł więc drugi raz i trzeci raz to samo, ale gdy stolik nie nakrył się jednak, porąbał go rozgniewany i spalił.
      Więc znowu ojciec miał w domu trzech synów, a był ubogi i wyżywić ich nie mógł. Zawołał zatem średniego, któremu było na imię Lampart, i rzekł do niego:
      - Jestem stary i chory, pracować już nie mogę. Idź synu w świat na wędrówkę, a po roku wracaj z zarobkiem do domu. Zawsze mi byłeś jedyny, boś też najmędrszy z twych braci, nie daj się więc tak łatwo wygłupić.
      Lampart usłuchał ojca, wziął tłumoczki z chlebem na drogę i powędrował. I wędrował już jeden dzień, pod wielką bardzo górę, a za tą górą zobaczył staruszka, który pasł owce przy drodze. Staruszek zapytał go także, czy idzie w służbę, i urządził Lamparta za owczarka, oddał mu torbę, maczugę i zniknął.
      Lampart pasł przez rok cały, ale ten rok minął mu jak jeden dzień, po roku zaś wrócił staruszek i przyniósł ze sobą małego baranka, i rzekł:
      - Służyłeś mi mój parobku wiernie, za to ci daję tego baranka, wyjdź z nim za górę i powiedz: baranku, baranku mój, otrząśnij się!
      Przypomniał sobie Lampart naukę ojcowską i los starszego brata, nie chciał tedy przystać na takie zasługi. Ale staruszek nic nie mówiąc, zniknął. A on, bardzo ciekawy, co się też zrobi, więc wziął baranka i rzekł za górą:
      - Baranku, baranku mój, otrząśnij się!
      Ledwo co to wymówił, otrząsnął się baranek, a z baranka spadła srebrna wełna. Wziął on tę wełnę w torbę, a baranka wziął na plecy i szedł dalej, aż do wieczora. Noclegiem zaś stanął w tej samej gospodzie, gdzie przed rokiem brat jego nocował. Oddał także owej starej gospodyni swego baranka, aby go napasła mlekiem i owsem, i kazała mu w osobnej komorze podesłać miękkiego siana, zamknął potem drzwi od tej komory na kłódkę i klucz wziął do siebie.
      To dziwiło starą gospodynię, rzekła więc do męża:
      - Nie bez kozery zamknął parobek tak starannie swego baranka, trzeba mi go zobaczyć.
      Potem poszli do sklepu, skąd małymi drzwiczkami wcisnęli się do komory, zamkniętej na kłódkę. Baranek tak się w siano zagrzebał, że go ledwie znaleźli; potem oglądała go gospodyni z tej i z tej strony, ale nie mogła dobrze obejrzeć wełny jego, bo się na niej bardzo wiele siana pozawieszało, więc rzekła:
      - Kiedyś się w siano zagrzebał, to byś się z niego mógł otrząsnąć, baranku mój!
      Ledwo co to wymówiła, otrząsnął się baranek, a z baranka spadła srebrna wełna. Wyzbierawszy srebro, rzekła do męża: - Nie oddamy parobkowi tego baranka, ale wybierz z owczarni podobnego, którego mu oddamy.
      Kiedy świtać zaczynało, wstał Lampart, odebrał podobnego baranka i szedł dalej. W południe stanął w domu swoim i zwołał wszystkich domowników i rzekł:
      - Oto patrzcie, co wysłużyłem sobie przez rok służby mojej! Już nam teraz nie potrzeba pracować na panów, bo sami panami będziemy!
      Podniósł potem baranka na stół i rzekł:
      - Baranku, baranku mój, otrząśnij się!
      Ale tym razem nie otrząsnął się baranek i nie spadła z niego srebrna wełna. Rzekł więc drugi i trzeci raz to samo, na próżno jednak. Żartowali i śmiali się z niego wszyscy, a on, rozgniewany, zabił baranka.
      Więc znowu miał ojciec w domu trzech synów, których wyżywić nie mógł. Ostatniego jednak nie myślał w świat wyprawić, bo mu się zdało, że ten trzeci był najgłupszy z jego synów. W całej okolicy nie zwano go inaczej tylko Gawron, dlatego, że nie umiał tańczyć ani drużbować po weselach. Więc tego Gawrona nie chciał stary ojciec wysyłać na wędrówkę, ale on widział i czuł biedę, która się w domu rozgościła. Ojca swojego kochał bardzo, nie chciał też, aby na stare lata głód i niedostatek cierpiał.
      Cichaczem tedy nabrał w tłumoczek chleba i powędrował. I wędrował także za ową górę, gdzie przy drodze pasł owce staruszek. Przyjął u niego służbę, podobnie jak bracia, i pilnował gromady przez rok cały. Po roku wrócił znowu staruszek i przyniósł ze sobą miech podarty, i rzekł:
      - Służyłeś mi mój parobku wiernie, za to ci daję ten miech. Jak wyjdziesz za górę, to powiedz: mieszku, mieszku mój, odwiąż się!
      Gdy to Gawron wyrzekł za górami, miech się odwiązał, a z miecha wypadły dwa dębowe kije i biły naokoło, aż ziemia jęczała. Parobek przestraszony, kazał im co tchu się schować.
      Szedł potem do wieczora, a na nocleg stanął w tej samej gospodzie, gdzie była mądra gospodyni, i rzekł do niej:
      - Schowajcie mi gosposiu ten mieszek pod kluczem, bo mam w nim wielkie skarby.
      Pomiarkowała od razu gosposia, że nie bez kozery kazano jej schować to stare mieszysko. Nietrudno jej także było odkryć tajemnicze słowa, bo się już wprawiła na stoliku i baranku; ale tym razem pożałowała swojej mądrości. Skoro bowiem wyrzekła:
      - Mieszku, mieszku mój, odwiąż się! - wypadły z miecha dwa kije i biły babę nielitościwie. Z bólu i strachu zapomniała rozkazać, aby się na powrót schowały, więc biją owe kije mądrą lecz złą kobietę, a mądra lecz zła kobieta całym gardłem woła ratunku. Na ten krzyk obudził się Gawron i wbiegł do komory. Już od dwóch lat nie wolno było nikomu do niej zazierać, bo tam było schowanie stolika i baranka. Poznał Gawron rzeczy braci swoich od razu i dorozumiał się podstępu. Zawołał tedy:
     
      Niech kij każdy babę siecze,
      Póki krew z niej nie pociecze!
     
      Gosposia w modły:
      - Mój chłopysiu, zmiłuj się! Oddam wszystko, powiem wszystko, tylko się zmiłuj nade mną!
      Więc Gawron rzekł:
      - Kije w miech!
      Potem odebrał skradzione rzeczy swych braci, bo gospodyni się przyznała z bólu do wszystkiego.
      Już też świtać zaczęło. Gawron zabrał się w dalszą drogę i przyszedł do domu swego koło południa, kiedy wszyscy za stołem siedzieli.
      Dwaj bracia, widząc stolik i baranka, zeskoczyli z ław i każdy chwycił za swoje; wtem kije z miecha wypadły.
     Struchleli wszyscy, a Gawron dopiero zaczął rozpowiadać, jak się to stało, i tak zakończył:
      - Nie do was bracia, należy stolik i baranek, ale do mnie. Mogę nimi rozrządzać do woli i tak rozrządzam, aby nam wszystkim jednako służyły, co moje, to wasze; co wasze, to moje. Czy przystajecie na to, tatusiu?
      - Przystajemy, przystajemy! - zawołali wszyscy.
      I odtąd poczęło się ich szczęście.
      Baranka wziął stary ojciec do swojej owczarni i dochował się z niego pięknej gromady. Miech powieszono w stodole, a kije wymłócają wszelkie zboże. Stolik zaś ustawiono w dużej izbie, a za stolikiem siedzą goście dniem i nocą, i dobrze się mają, bo nigdy na wybornych potrawach nie zbywa i nigdy podniebienie im nie schnie. Mnie także jeszcze nie uschło, bo dopiero co z tej biesiady wróciłem!

Zła macocha

     W jednej wiosce przed laty mieszkał chłopek ubogi. Żona mu umarła i zostawiła grzeczną, a gładką córkę. Biedna dziewczyna rzewnie płakała, a płacząc izbę uprzątała, krówkę doiła, jeść gotowała, a ugotowawszy ojcu w pole nosiła.
      Niedługo jednak przy ojcu mieszkać mogła. Ojciec bowiem ożenił się znów z kobietą, wdową, mającą także córkę; ale była to wielka złośnica. Zazdrościła Kasi i urody, której córka jej nie miała, i kawałka chleba, na który ojciec jej ciężko pracował. Poniewierała więc niebogą, do roboty napędzając; rano wstać kazała, podczas kiedy córa jej sobie dolegała, i wszystkich wygódek używała. Kasia chętnie wstawała, izbę chętnie umiotła, krówkę wydoiła, wody naniosła; ale wszystko macosze za mało było, wciąż na nią się dąsała. Bolało to i ojca, lecz cóż miał robić, święty pokój chcąc w domu zachować, przedstawiał tylko żonie i prosił, by się z córką jego lepiej obchodziła.
      Nic to nie poradziło.
      Nareszcie naprzykrzyło się Kasi siedzieć przy złej macosze. Prosi tedy ojca, by ją puścił z domu na służbę.
      - A kędy pójdziesz, córko kochana? - zapytał ojciec ze łzami.
      - Pójdę w świat daleki, gdzie mnie oczy poprowadzą.
      Dał jej ojciec błogosławieństwo na drogę, ucałował jedyne dziecię, i puścił poruczając ją Opatrzności. Cieszyła się macocha i radowała bardzo, że się pozbędzie znienawidzonej dziewki.
      Szła Kasia płacząc, fartuszkiem łzy ucierając, szła drogą w świat daleki.
      Znużona przyszła nad studnię, ocienioną wysokim jaworem, usiadła nad nią i serdecznie rzewnić sobie poczęła, rozwodząc skargi na złośliwą macochę. Wśród łkania słyszy głos ze studni:
      - Dzieweczko, dzieweczko, wyczyść mnie rybeczko! - a była ta studnia bardzo zamulona.
      Wzięła się do pracy Kasieńka, bez ociągania się studnię wybrała, a wybrawszy, w dalszą puściła się drogę.
      - Będę pamiętała o tobie, gdy będziesz wracała - wołał głos za odchodzącą.
      Idzie znów dalej rzewniąc sobie, aliści nade drogą rośnie jabłoń, pełno mchu na niej, liście pożółkłe i kwiaty powiędłe. Znużona siada pod oną jabłonią, chcąc odpocząć sobie, lecz ledwie usiadła, słyszy jabłoń mówiącą:
      - Dzieweczko, dzieweczko, oczyść i podlej mnie rybeczko!
      W okamgnieniu dziewczę ochędożyło jabłoń z mchu, listki zżółkłe obrała, suche gałązki obłamała, a przyniósłszy wody z bliskiej strugi, podlała zemdlałe drzewo. Kiedy chciała odchodzić, takie odebrała podziękowanie:
      - Nie zapomnę ci tego.
      Znów idzie biedna dziewczyna i przychodzi do pieca w polu stojącego. Przechodząc mimo, słyszy znów wołanie:
      - Dzieweczko, dzieweczko, wymieć mnie rybeczko!
      Wzięło się dziewczę do roboty, wybrało popiół i piec wymiotło, a za odchodzącą wołał głos:
      - Jak będziesz kiedy powracała, zajrzyj do mnie!
      Zdziwiona takimi przygodami nieboga, idzie dzień i drugi, a nigdzie ani dachu, ani ludzi.
      Spotyka nareszcie starca, siwego jak gołąbka, który nie mógł przejść przez rów i prosił nadchodzącej, by go jakim sposobem przeprawiła. Wzięła go na plecy Kasia i przeniosła. Starzec zaczął ją wypytywać, skąd i dokąd idzie. A gdy się dowiedział o jej losie, zapytał, czy by u niego służyć nie chciała.
      - O, czemu nie - rzekła dziewczyna. - Jać przecie za służbą idę, a czy mi u was, czy gdzie indziej służyć, toć mi jedno.
      Zgodziła się tedy na lat siedem, bo starzec tak chciał, i poszła do chaty ze starcem. W chatce nic prócz pieska i kaczki nie było. Te to zwierzątka starzec jej pieczy poruczył, sam zaś często wychodził z domu i chodził po świecie. Kasia doglądała onego pieska i kaczuszki, a i starcowi posługiwała chętnie, kiedy do dom przyszedł.
      Minęło siedem lat, a Kasia zatęskniła do ojca. Prosiła więc starca, by ją ze służby uwolnił, a obiecaną dał nagrodę. Wypłacił jej stary, dając pieniędzy co niemiara, lecz nie dość na tym, kazał jej iść na górę (pod strych) i wybrać sobie pamiątkę. Stały tam skrzynie w piękne kwiaty malowane, złociste i piękne, ale też i proste drewniane. Kasia patrzy, którą by wziąć, ale widzi jedną w kącie stojącą, najgorszą ze wszystkich, i tę wybiera, a wybrawszy, na dół znosi.
      - Dzieweczko, czemuś najładniejszej nie wybrała? - zapytał starzec.
      Lecz dziewczyna, kontentując się małem, rzekła:
      - Będzie to dla mnie dosyć, piękniejszej nie potrzebuję.
      Starzec dał jej taczkę, aby wieźć mogła tę skrzynię, a żeby jej tęskno w drodze nie było, rozkazał biec pieskowi i kaczuszce z nią.
      Po kilku dniach swej podróży przychodzi do onego pieca, który była wymiatała, zagląda do niego i widzi zdziwiona: pełen najpiękniejszych kołaczy; a kiedy stoi i nie wie, co począć; czy brać czy nie, słyszy znów głos:
      - Bierz ile chcesz, a co najlepszego.
      Nabrała więc kołaczy, ile jej dusza raczyła, i w dalszą poszła drogę.
      Idzie, aż oto z daleka widzi jabłoń, którą była ochędożyła ze mchu i suchych gałązek, a na niej złociste połyskują jabłka.
      Gdy się zbliżyła, znów woła coś na nią:
      - Urwij sobie kilka, boś ty mnie chędożyła.
      Urwała siedem złocistych jabłek, a nie bawiąc się, szła dalej.
      Znużona podróżą i spragniona, przychodzi nad ową studnię, którą była wybrała. Napiła się wody czystej jak kryształ a chłodnej; a gdy chciała odchodzić, spostrzega trzy złote kule, a znów coś woła ze studni:
      - Dzieweczko, dzieweczko, weź te kule rybeczko!
      Wzięła je i schowała, i dalej ruszyła. Biegną tedy dwa zwierzątka, a kiedy przybyli do wsi, wciąż wołał piesek: - Hafu, hafu, hafula, jedzie nasza Kasiula; przed nią brzęk, za nią brzęk, wszystko ona dobre wiezie.
      A kaczuszka mu przywtarzała, wołając:
      - Tak, tak, tak.
      Uradowana biegnie ku domowi. Stary ojciec na progu siedzi i myśli o swojej biedzie, i patrzy ciekawie, co za dziewczyna ku niemu się zbliża. Poważnie podniósł się starzec, bo poznał swe dziecię, uściskał córkę do nóg mu upadającą, a łzy radości spływały po licu, bo myślał, że się gdzie zmarnowała dzieweczka.
      Ale macocha niechętnie spoglądała na Kasię, półgębkiem się z nią witała, a na boku szydersko się śmiejąc, mówiła do córki:
      - Siedem lat służby, i cóż ma, stare skrzynczysko.
      Lecz jakże się zdumiała, gdy Kasia skrzynczysko ono otworzyła i wykładać zaczęła szczerozłote wieńce i stroje i suknie co najpiękniejsze, i srebrem tkane fartuszki. Gdy zaczęła liczyć pieniądze i kule złote, i jabłka - zazdrość porwała złośliwą kobietę i w okamgnieniu w sercu postanowiła i córę swoją własną wysłać na służbę.
      Wypytawszy się więc Kasi o wszystko, wysłała córkę swoją z domu. Szła tą samą drogą, co Kasia, i przyszła do studni, która jej się prosiła, by ją wybrała, bo mułem zaszła. Ale dziewczyna zamiast się wziąć do roboty, rzekła:
      - Daj mi pokój, muszę iść dalej! - i poszła.
      Przyszła do jabłoni, omszałej i uwiędłej. Gdy pod nią usiadła, słyszy podobnie jak Kasia głos proszący, by jabłoń oczyściła i podlała.
      - A będę tam leźć na ciebie i drzeć łachy! - rzekła i poszła dalej.
      Przychodzi do pieca. I ten się prosił, by go wymiotła, a i tu się wymówiła.
      W drodze spotyka starca. Siedział nad wodą, której przejść nie mógł. Prosi nadchodzącą dziewczynę, by mu jakoś poradziła. Z początku wymawiała się, ale gdy się jej przypomniało, że to może ten sam dziadek, co Kasi tyle dał bogactwa, przeniosła go przez wodę, i służbę u niego na siedem lat przyjęła.
      Ale jak mu służyła? O pieska i kaczuszkę, którymi się miała opiekować, żadnego starania nie miała. Kiedy jeść starcowi gotowała, to najlepsze kąski zjadała.
      Minęło siedem lat. Dał jej starzec zasługi, i kazał jej iść na górę, wybrać sobie pamiątkę. Poszła dziewczyna. Blask złocistych skrzyń dziwnie ją zastanowił. Szuka najbogatszej i najpiękniejszej, a gdy wybrała, na dół zniosła.
     Dał jej stary taczkę, włożyła skrzynię, do której zaglądać i otwierać nie miała, aż w domu. Aby jej się nie dłużyło, pieskowi i kaczce kazał stary jej gospodarz biec jak wprzódy.
      Gdy już kilka dni szła i jeść jej się zachciało, poczuła zapach kołaczy. Aliści widzi piec przed sobą, bieży prędko i widzi: pełen rumianych kołaczy. Chce brać, ale głos okropny słyszy:
      - Nie bierz, nie bierz, boś mnie wymiatać nie chciała!
      Zlękła się bardzo i idzie dalej, aż znów dolatuje ją zapach jabłek. Aż oto i jabłoń. Chce rwać jabłuszka złociste, ale i tu odzywa się jabłoń:
      - Chędożyć mnieś nie chciała, nie będziesz rwała!
      Smutna idzie, aż znów przychodzi do studni, w której napić się przynajmniej chciała.
      - Idź precz - zawołało coś ze studni i woda opadać zaczęła.
      Zesłabła, szła pomału, pchając taczkę ze skrzynią. Przybyła do wsi, gdzie mieszkała jej matka. Dziwią się ludzie skrzyni, ale piesek wprzód biegnie a woła:
      - Hafu, hafu, hafula, jedzie nasza Jagula; przed nią brzęk, za nią brzęk, nic dobrego nie wiezie.
      A kaczuszka przywtarzała, mówiąc:
      - Tak, tak, tak.
      - Widzisz, widzisz chłopie, moja córka idzie ze służby, o! co za skrzynkę ma!
      I biegła czym prędzej ku niej. Wniosła skrzynię do izby, i z wielką ciekawością i niezmiernym łakomstwem otwiera wieko skrzynki. Aż tu, o zgrozo! Zamiast wieńców złocistych i sukien, i fartuchów srebrem tkanych - pełno gadów, robaków, które się wiły jak ćma jaka i córkę chciwą z matką złośnicą - zjadły.
      Taką to nagrodę odebrała zła macocha za poniewierkę biednej sieroty!

Chrzest chleba

     Chłopu narodziło się dziecko. Gdy kumowie zanieśli je do kościoła do chrztu, ksiądz ujrzawszy nagle w miejscu dziecka leżący na poduszce ogień, wzbraniał się dopełnić sakramentu i ludzi z niczym odesłał do domu.
     Kumowie, wróciwszy, spostrzegli znów na poduszce, w miejscu ognia, dziecko.
      Więc powtórnie niosą dziecko do chrztu, prosząc o spełnienie ceremonii. Ale i teraz ksiądz chrztu odmawia, widząc w miejscu dziecka leżącą na poduszce rybę. Zmartwione grono wraca do domu, lecz tu przybywszy, znajduje jak wprzódy dziecko na poduszce w miejscu ryby.
      Po raz tedy trzeci biegną wszyscy z dzieckiem do księdza, prosząc o chrzest. Ksiądz, choć i teraz zobaczył co innego, bo w miejscu dziecka leżący na poduszce bochenek chleba, zdecydował się przecież, by ludziom biegania a sobie czasu oszczędzić, bochenek ochrzcić, w nadziei, że mu tego Pan Bóg za grzech policzyć nie zechce. Zaledwie ceremonii dopełnił i bochenek pokropił, ten przemienił się znów nagle w dziecko, i tymi doń odzywa się słowy:
      - Gdybyś mnie był ochrzcił jako ogień, byłobym spaliło świat cały. Gdybyś zaś był ochrzcił rybę, zalałobym go jako woda potopem. Żeś mnie ochrzcił jako bochenek, to twoje szczęście, bo chleb jest prawdziwym żywotem, więc urodzajem i chlebem darzyć będę świat cały.

O sierotce, która stała się panią

     Jedna pani miała córkę i pasierbicę. Do pięknej pasierbicy zjeżdżali się kawalerowie, a do córki nie. Macocha, zazdrosna o jej urodę i powodzenie, sprawiła pasierbicy świński kożuszek i kazała jej pracować jak zwykłej służącej.
      Pewnej niedzieli, kiedy pasierbica wybierała się do kościoła, macocha kazała jej pół korca maku zmieszanego z prosem przebrać, każde osobno, a potem posprzątać.
      Biedna sierota siedzi z płaczem i myśli sobie: "kiedy ja to przebiorę?" Wtem przyleciały gołąbki.
      - Jedź do kościoła, my za ciebie tu wszystko zrobimy - zawołały i przebrały jej to proso i mak.
      Dziewczyna zaś poszła do lasu, do dębu, o którym nikt prócz niej nie wiedział.
      - Dąbku, dąbku, otwórz mi się po zielonym kłąbku! - powiedziała.
      Dąb się otworzył, a ona wyjęła z niego suknię jak księżyc, aż łuna od niej biła. Po chwili z dębu wyskoczyły też konie, kareta i stangret w błyszczącej liberii.
      Zajeżdża kareta, dziewczyna do kościoła wchodzi, a tu wszyscy dziwią się, bo takiej pani bogatej jeszcze nie widzieli. Jeszcze się nie skończyło nabożeństwo, a ona co prędzej wychodzi, a wszyscy kawalerowie prawie w pogoń za nią. A ona im uciekła, suknię i wszystko w dębie schowała, świński kożuch włożyła i wróciwszy do domu wzięła się do pracy.
      Macocha z córką przyjechała z kościoła i dziwią się, że wszystko zrobione.
      W następną niedzielę macocha namieszała jeszcze więcej, cały korzec maku i prosa do przebrania. Kazała też pasierbicy posprzątać i obiad ugotować.
      Wszyscy pojechali do kościoła, a ona znów biedna siedzi i płacze. Przylatują te same co wprzódy gołąbki - Jedź do kościoła, my za ciebie tu wszystko zrobimy - wołają.
      Pobiegła dziewczyna do dębu i rzekła:
      - Dąbku, dąbku otwórz mi się po zielonym kłąbku!
      Dąb się otworzył i wyjęła z niego suknię jak słońce, która mieniła się takim blaskiem, że patrzeć na siebie nie dała.
      Zajeżdża kareta, dziewczyna do kościoła wchodzi. A tamci kawalerowie rozlali beczkę smoły w drzwiach kościoła, żeby dziewczyna, uciekając, w smole ugrzęzła. Tymczasem ona to spostrzegła i chciała przeskoczyć, ale jej noga ugrzęzła. Szarpnęła, pobiegła ale bucik w smole pozostał.
      Pojechała co prędzej do domu, karetę i konie schowała, ale sukni już zdjąć nie zdążyła, tylko zarzuciła na siebie świński kożuszek. Kręci się po izbie, obiad gotuje, nakrywa, a tu przyjeżdża macocha z córką, a za nią wszyscy kawalerowie. Mierzą, czyj to bucik, z czyjej nogi.
      - To pewnie mojej córki - macocha mówi.
      Mierzą bucik na córki nogę, ale nawet na palec nie chce wejść.
      - Może by się na tę dziewczynę przydał - mówi jeden z kawalerów, wielki pan.
      - Do czego to podobne, żeby to był bucik tego świńskiego kożucha - macocha na to.
      Ale oni tego nie słuchają, tylko bucik mierzą, a tu kożuszek się odwija i łuna uderza po izbie. Macocha rzuca się pytać, skąd u pasierbicy biednej taka suknia.
      Ale już ten pan wielki nie ustąpił i pojął ją sobie za żonę, bo się bał, by jej macocha czego złego nie zrobiła. Zaraz wziął ją do swego majątku i bal wydał dla całej okolicy.

Kojata

     Był pewnego czasu król nazwiskiem Kojata, który miał brodę aż do kolan, a był królem potężnym, posiadał bogactw co niemiara. Pałace jego błyszczały od srebra i złota, jednak czuł się nieszczęśliwym, bo mu Pan Bóg nie dał potomstwa.
      Zdarzyło się raz, że Kojata postanowił objeżdżać kraje swoje. Pożegnawszy się tedy z królową, puścił się w podróż i po roku dopiero zaczął z powrotem zmierzać ku domowi.
      Pewnego dnia upał był nieznośny, zdawało się, że żywy ogień pada z nieba na ziemię. Rozkazał więc król swoim dworzanom rozbić namioty i pod nimi chciał czekać na wieczorny chłód.
      Wtem mu się pić zachciało, a nigdzie kropli wody znaleźć nie było można.
      Spragniony i zniecierpliwiony Kojata sam wsiadł na konia i szukał zdroju w okolicy. Ledwie co kilka staj ujechał, postrzegł studzienkę pełną kryształowej wody. Na wierzchu pływał puchar złoty. Kojata sięgnął co tchu po niego, ale o cuda! Ilekroć miał go już, już uchwycić, puchar wymykał mu się spod ręki, pluskał jak rybka, zanurzał się pod wodę, znowu wypływał i znowu znikał.
      "Nie dam ja z siebie żartować!" pomyślał król Kojata, położył się jak długi przed studnią, przytknął usta do wody i pił sobie po prostu, nie zważając na to, że długa jego broda zanurzyła się w studni.
      Napiwszy się wody, chce wstawać, a tu nie można, bo go ktoś w wodzie silnie trzyma za brodę.
      - Kto tam? Puszczaj! - wrzasnął król obrażony, ale miast odpowiedzieć, pokazała się tylko twarz straszliwa spod wody! Dwoje zielonych oczu tkwiło głęboko w głowie, w brodzie królewskiej topiły się dwa orle szpony, a usta wykrzywione śmiechem szyderskim przemówiły chrapliwie te słowa:
      - Daremnie wydzierasz mi się, o królu! Nie puszczę ja ciebie pierwej, póki mi nie przysięgniesz, że dostanę z twego domu, o czym ty wcale nie wiesz.
      Król Kojata pomyślał sobie: "Nie może to być rzecz wielkiej wagi, kiedy o niej nie wiem!" - i przyrzekł ją poczwarze.
      W tej chwili uczuł się wolnym i usłyszał te słowa:
      - Jeżeli złamiesz przysięgę, biada ci, biada!
      Potem podniósł się z ziemi, otrząsnął wodę z brody, jak kaczka kiedy się zanurzy i strzepie, wsiadł na konia i ruszył dalej.
      Nie pamiętam, jak tam długo jeszcze podróżował, ale gdy dojeżdżał do stołecznego swego miasta, wyszedł lud cały naprzeciw niego z okrzykiem radości. Na progu pałacowym przywitała go piękna królowa, trzymając małe dziecię na ręku.
      Kojata zbladł jak płótno, zwiesił głowę na piersi i wyrzekł smętnym głosem:
      - Więc to dziecię moje, o którym nie wiedziałem!
      I dwie duże łzy spłynęły na siwą jego brodę, a lud cały zdumiał się niezmiernie, ale nikt nie śmiał pytać się o przyczynę smutku. Nikt też nie dociekał tajemnicy króla, chociaż wszyscy widzieli, że ma jakiegoś robaka w sercu, który go toczy i gryzie. Dni schodziły mu na niepokoju, nocą sen mu z powiek uciekał.
      Tak minęło miesięcy i lat niemało. Królewicz Milan tymczasem wyrósł już na chłopca i był najpiękniejszym z młodzieży, a król Kojata zapomniał zupełnie o owym zdarzeniu przy studni. Ale był ktoś, kto lepiej o tym pamiętał! Zdarzyło się, że królewicz wyjechał pewnego dnia na polowanie. Ścigając ranionego zwierza, oddalił się od reszty myśliwych. Był sam w miejscu najdzikszym; wokoło niego drzewa rosochate i cisza głęboka! Naraz coś mu nad głową między liściem szeleścić poczęło i wnet ukazał się pomiędzy gałęziami jakiś staruszek dziwaczny i zlazł na ziemię. Broda jego i oczy zapadłe były zielone.
      - Witam cię, królewiczu Milanie - rzekł dziadek - dosyć długo czekałem na ciebie, przecieś mnie w końcu nawiedził! - Ktoś ty, starcze? - zapytał królewicz.
      - O tym potem! Teraz słuchaj, co ci powiem. Pozdrów ode mnie twego ojca, króla Kojatę, i przypomnij mu o długu, który już dawno miał mi być wypłacony. Wkrótce się znowu zobaczymy!
      To mówiąc, zniknął dziwaczny staruszek, a królewicz zdumiony wrócił do domu i opowiedział ojcu całe to zdarzenie. Król Kojata, słysząc o starcu z zielonymi oczami, pobladł jak płótno i zawołał boleśnie:
      - O biada ci, biada! synu ukochany, królewiczu Milanie! Wkrótce trzeba nam się będzie rozłączyć!
      Tutaj odkrył ze łzami okropną swoją tajemnicę i przysięgę, którą złożył przed laty.
      - Nie płacz, mój ojcze! - rzekł wesoło królewicz - nie taki to diabeł czarny, jak go zwykle malują! Każ mi no okulbaczyć konia cisawego, a dam sobie radę na świecie. Gdybym jednak po siedmiu tygodniach i po siedmiu dniach nie powrócił, to mnie już na tej ziemi nie zobaczysz.
      Przygotowano wnet wszystko do odjazdu Milana. Król ojciec dał mu złote strzemiona, miecz stalowy i błogosławieństwo swoje. Królowa matka zawiesiła mu na szyi krzyż złoty i przeżegnała po trzykroć. Królewicz Milan puścił się wreszcie w podróż.
      Jechał bez ustanku, jeden dzień, drugi i trzeci, a gdy słońce po raz czwarty z góry się spuściło, stanął nad przestronnym jeziorem. Podjechał bliżej królewicz Milan.
      Oto trzydzieści szarych kaczek pływa i kąpie się między trawą i krzakami. A trzydzieści koszulek leży na brzegu. Wziął jedną koszulkę i czekał, co się dalej stanie.
      Kaczki tymczasem nurzają się i strzepują skrzydełkami, igrają z falami i kąpią się do woli, a potem dwadzieścia i dziewięć wypłynęło na brzeg, skłoniło się ku ziemi i wszystkie zmieniły się w przecudne dziewice, wszystkie wdziały na siebie koszulki i zniknęły! Tylko trzydziesta została w wodzie. Krąży nad brzegiem, żałośnie wyrzekając, wyciąga szyjkę do góry, wzlatuje i spada, aż jej się Milanowi żal zrobiło! Wyszedł więc z ukrycia, a kaczka ozwała się do niego ludzkim głosem:
      - Królewiczu Milanie, oddaj mi moją koszulkę, a nie pożałujesz tego!
      Wysłuchał Milan tej prośby i położył koszulę na trawie. W tej chwili stanęła przed nim dziewica tak piękna, jakiej nie masz pod słońcem, ani w powieściach, ani w gadkach cudownych.
      Zarumieniona podała mu rękę i rzekła:
      - Dzięki ci królewiczu Milanie, żeś mojej prośby wysłuchał. Nie pożałujesz tego, powtarzam, bo ja jestem córką czarnoksiężnika Czernucha. Imię moje Welena. Jest nas sióstr trzydzieści, a ojciec nasz panuje w królestwie podziemnym, nad tysiącami zamków i pałaców przepysznych. Już od dawna oczekuje ciebie i gniewa się, że tak długo nie przybywasz! Ale bądź spokojny, królewiczu, i słuchaj mojej rady. Skoro staniesz przed ojcem Czernuchem, królem krajów podziemnych, padnij na kolana i czołgaj się ku niemu. Chociażby zgrzytał zębami i tupał nogą o ziemię, nie zważaj na to królewiczu. A teraz za mną, hop! hop!
      To rzekłszy, strzepnęła nóżką i wraz z Milanem zapadła się w ziemię.
      W królestwie podziemnym stał pałac zbudowany z węgli pałających i oświecał ciemnice, jak słońce oświeca ziemię naszą. Był to pałac czarnoksiężnika Czernucha. Królewicz Milan śmiało wszedł do niego.
      Czernuch siedział na tronie ognistym. Czoło zdobiła mu świetna korona, a oczy iskrzyły się jak dwa szmaragdy. Skoro go Milan zobaczył, upadł na kolana i czołgał się ku niemu.
      Czarnoksiężnik tupnął nogami i zawył, aż podwaliny pałacu zadrżały. Ale królewicz, pamiętny słów Weleny, czołgał się coraz bliżej, złożywszy ręce na piersiach. Zaśmiał się Czernuch serdecznie.
      - Wygrałeś hultaju, przyprowadzając mnie do śmiechu - zawołał - inaczej byś zginął niemylnie. A więc zgoda między nami. Za opieszałość twoją w przybyciu wykonasz mi trzy zadane roboty! Najprzód wybudujesz nocy dzisiejszej pałac z marmuru; okna w ścianach mają być kryształowe, a dach złoty. Jeżeli mi taki pałac wystawisz, to dobrze, a nie - to się pożegnaj z głową.
      Czarnoksiężnik skinął ręką, dwóch służących przyskoczyło, wzięło Milana pod ręce i wyprowadzono go do przepysznego pokoju, w którym stało łóżko dlań przygotowane. Na próżno jednak nęciło go miękkim puchem. On zdrów jak ryba, a jutro ma umrzeć, więc pewnie ostatniej nocy przed śmiercią nie zaśnie! Smutnymi myślami zajęty siedział Milan przy oknie. Wtem nadleciała mała pszczółka i brzęcząc skrzydełkami po szybach wołała bez ustanku:
      - Wpuść mnie! Wpuść mnie!
      Milan otworzył okno, a pszczółka zamieniła się w tej chwili w piękną Welenę i rzekła:
      - Witam cię, królewiczu! Ale czemuż to tak smutno?
      - Jutro mam umrzeć z ręki twego ojca - odpowiedział królewicz.
      - Nie umrzesz, przysięgam! Jutro przed świtem stanie pałac gotowy, a ty chodź z siekierą dokoła, jak gdybyś coś jeszcze poprawiał!
      Sam Czernuch zdumiał się nad pięknością budowy.
      - Doskonały z ciebie cieśla - mówi do Milana - aleś się musiał piorunem zwijać tej nocy. Na tym się jednak nie skończy, mój bracie! Mam ja w domu trzydzieści córek. Jutro staną wszystkie przed tobą w rzędzie, a ty powiesz mi, która z nich najmłodsza, Welena. Trzy razy wolno ci każdą obejrzeć. Jeśli zgadniesz, to dobrze - jeżeli nie, to pożegnasz się z głową.
      Milan roześmiał się w duszy, powrócił do swego pokoju i myślał sobie: "Teraz toś mi się na tęgi koncept wysadził, panie Czernuchu! Ja bym nie miał mojej Weleny poznać?... hm! hm!"
      - Któż wie, czy poznałbyś ją bez mojej pomocy? - rzekła pszczółka, wlatując znowu do pokoju. - Jest nas sióstr trzydzieści, a wszystkieśmy sobie podobne jak dwie krople wody! Lecz słuchaj! Na moim czole usiądzie muszka i po tym mnie poznasz. Bywaj zdrów, królewiczu!
      Nazajutrz zawołano Milana. Trzydzieści dziewic w bieli stało już rzędem ze spuszczonymi ku ziemi oczyma. Czernuch siedział na stronie, złośliwie się uśmiechając, a królewicz, przeszedłszy raz rząd cały, zbladł, bo muszki na żadnym czole nie było!
      Szmer głuchy i ciche śmiechy rozległy się dokoła. Wtem usiadła maleńka jak maczek muszka na skroni, żywym ogniem płonącej. Co tchu schwycił Milan dziewicę za rękę i zawołał:
      - To jest Welena, najmłodsza twoja córka!
      - Hm, hm! Tu mi jakaś baba bruździ - rzekł Czernuch zagniewany. - Bo gdzie diabeł nie może, tam babę pośle! Ale baby mają długie włosy, a rozum krótki! Złapię ja ciebie, ptaszku, poczekaj! Za trzy godziny staniesz znowu przede mną. Wtedy zapalę słomkę, a pierwej niż się do końca dotli, masz uszyć parę butów. Jeżeli je uszyjesz, to ci powiem: "tęgi szewc z ciebie!" - a jak nie, to się inaczej rozmówimy.
      Powróciwszy do swego pokoju, chodził Milan szerokim krokiem i marszczył czoło, aż mu się brwi ze sobą stykały.
      - Ja, syn królewski, mam buty szyć!... Nie, nigdy! Nigdy tak rodu mego nie splamię!
      Kiedy tak Milan do siebie przemawiał, wleciała piękna Welena przez okno.
      - Więc cóż myślisz robić? - zapytała go z niespokojnością.
      - Umrzeć wolę z ręki tego łotra, a szyć butów nie będę
      - Nie, mój miły, ty umrzeć nie możesz, bo i ja bym wtedy umarła - rzekła Welena. - Albo więc przełam twój upór, albo się ratuj ucieczką.
      To mówiąc plunęła na okno, a ślina przymarzła do szyby. Po czym wyprowadziła Milana z pokoju, zatrzasnęła drzwi na rygle i przybywszy na miejsce, kędy się w ziemię zapadli, wyrzekła:
      - Hop! Hop!
      I znów przed nimi było przestronne jezioro, z kwiecistymi brzegami, na których pasł się jeszcze koń królewicza. Ledwo zoczył pana swego, zarżał radośnie, przyklęknął do wsiadania i wnet popędził z Milanem i Weleną na wyskok. Tymczasem Czernuch czeka i czeka na królewicza, a jego jak nie masz, tak nie masz! Wysyła tedy swych dworzan po niego. Dworzanie, przybywszy do drzwi zamkniętych, pukają, a ślina przymarznięta do szyby odpowiada:
      - Zaraz przyjdę!
      Rozgniewany tym do żywego czarnoksiężnik wrzasnął:
      - Czy on mnie myśli na dudka wystrychnąć! Wyłamcie drzwi i tu mi go przywleczcie!
      W mgnieniu oka wyleciały drzwi podważone, a ślina w głos się roześmiała. Czernuch ledwo nie pękł ze złości, postrzegłszy próżną komnatę i wydał rozkazy do pogoni.
      Cały regiment złych duchów rozbiegł się wszystkimi drogami.
      Wtem szepnęła Welena na ucho Milanowi:
      - Słyszę ja z dala tętent kopyt końskich!
      Milan zeskoczył z konia, przyłożył ucho do ziemi i rzekł:
      - Prawda! Gonią nas, gonią, i są już tuż za nami!
      Natenczas Welena, mruknąwszy kilka słów tajemniczych, zmieniła się w rzekę. Milana zamieniła w most żelazny, a konia w kruka. Gdy pogoń dotarła do mostu, stanęła nagle jak wryta, bo dalej tropu nie było, a za mostem trzy drogi, na trzy się strony krzyżują. Co tu począć? Trudna rada, trzeba z niczym powrócić.
      Czernuch wołał już z daleka do powracających:
      - Półgłówki! Oszukano was, ten most i owa rzeka to byli oni sami. Dalej za nimi na nowo albo was ukamienować każę! W tej samej chwili szepnęła piękna Welena Milanowi:
      - Słyszę tętent końskich kopyt!
      Milan zeskoczył z konia, przyłożył ucho do ziemi i rzekł:
      - Gonią nas i są już tuż za nami!
      Bez zwłoki więc zamieniła Welena siebie, Milana i konia w gęstą i ponurą knieję, z tysiącem krętych ścieżek. W niej zdało się ścigającym, jak gdyby przed sobą widzieli dwóch jeźdźców, a goniąc za nimi, tak się zbłąkali na bezdrożach, że powrócili na miejsce, kędy się schodzi do podziemnych krain Czernucha. Wtedy dopiero knieja, ścieżki i jeźdźcy jak sen przed nimi zginęli.
      Sam Czernuch wsiadł tedy na swego karosza, a Welena szepnęła znowu drżącym głosem:
      - Biada nam! Czernuch, mój ojciec, nas goni! Ale przy pierwszym kościele kończy się jego władza i potęga. Podaj więc krzyż twój, Milanie!
      Posłuszny królewicz oddał swój złoty krzyżyk, który mu matka królowa na piersi zawiesiła. Ledwo go ręką dotknęła Welena, zamieniła siebie w klasztor, Milana w mnicha, a konia w dzwonnicę.
      Szczęściem, że się pospieszyła. Bo już Czernuch stał przed klasztorem.
      - Czy nie widziałeś tu ojcze dwóch jeźdźców uciekających? - zapytał się mnicha.
      - Właśnie wyruszył od nas z popasu królewicz Milan i piękna Welena i kazali cię uprzejmie pozdrowić! - odpowiedział zapytany.
      - Niech sobie jadą na złamanie karku! - wrzasnął Czernuch zsiniały od gniewu, powrócił z kwitkiem do domu i dostał ze zmartwienia żółtaczki.
      Milan zaś i piękna Welena zdążyli bezpiecznie do stołecznego miasta króla Kojaty, który im wkrótce sute wyprawił wesele. Zaproszono na nie wielu zacnych gości, między innymi mnie także. Bawiliśmy się wszyscy wybornie; piwa, miodu, wina było do zbytku, a jednak nikt nie lał za kołnierz!

O pysznej i ukaranej królewnie

     Jedna królewna była w wieku do zamążpójścia stosownym. Ale po kryjomu włożyła pierścionek do pudełka i powiedziała, że kto zgadnie, co ona ma w pudełku, choćby to był dziad, to się z nią ożeni.
      Raz przyjechał do niej jeden królewicz, ale ten jej się nie podobał, więc powiada:
      - Ech, taki to niewart mi nawet trzewika u nogi zawiązać, nie żeby się miał dopiero ze mną żenić.
      A on to słyszał i powiada sobie:
      - Dobrze, żeby tam nie wiem co, ona musi moją być i muszę zgadnąć, co ona tam ma w pudełku.
      Zjechało się bardzo dużo gości, królewiczów, kawalerów i innych, i mieli zgadywać. A tamten królewicz poszedł do lokaja, prosił go, zaklinał, przekupił i przecież dowiedział się od niego, co tam jest w pudełku.
      Wtedy królewicz przebrał się za dziada, przyszedł obdarty, w łachmaniskach, i wszedł do pokoju, bo tam wolno było wchodzić różnym, i powiada:
      - Najjaśniejszy królu, ja zgadnę, co ona ma w pudełku.
      Król do niego:
      - To gadaj.
      Dziad na to:
      - A to pierścionek.
      Na to i ona, i król, i cały dwór wykrzyknęli:
      - A zgadł, zgadł! - będzie jej mąż dziad.
      I musiała za niego pójść.
      A ten (mniemany) dziad wziął ją do swojej chałupy odrapanej i pełnej dziur, i kazał jej samej chodzić po prośbie jak babie żebraczce.
      Potem powiada on do niej:
      - Ja pójdę na żebry, a ty pójdziesz do ogrodu królewskiego na zarobek, będziesz pleć i schowasz tam jaką marchewkę albo cebulkę dla nas, bo nie mamy za co kupić.
      I poszedł, i przebrał się za króla do niepoznania, i idzie tak wspaniale przez królewski ogród. Miał ładny kamaszek i ten mu się odwiązał. A ona to zobaczyła i powiada:
      - Proszę najjaśniejszego króla, a to się trzewik królowi odwiązał.
      A on do niej mówi, zmieniając głos:
      - To zawiąż - i podał jej nogę.
      Zawiązała mu ten kamaszek jak się należy, a on jej za to dał parę złotych. A przed wieczorem wszystkich robotników rewidowali przed wyjściem z ogrodu, czy czego nie wzięli (bo on tak sadowego namówił, żeby ją ukarać). Rewidują, patrzą w jej kieszenie, a ona tam miała nakradzioną pietruszkę, cebulę, marchew, wołają, że złodziejka, żeby się już w ogrodzie następnego dnia nie pokazywała. Ona poszła zapłakana do domu. I on także przyszedł, przebrany znowu za dziada i powiada:
      - Żono, zrób jaką kolację. A schowałaś tam co w kieszeń?
      A ona:
      - Ach, jaka ja nieszczęśliwa! Schowałam, ale tam rewidowali, zabrali i wstydu mi narobili i powiedzieli, żebym już drugi raz do roboty nie przychodziła.
      - Moja kochana, jednakowoż musisz się jakąś robotą zajmować; oto ci kupię parę garnków, siądziesz sobie w mieście na rynku i będziesz je sprzedawać.
      Tak się też i stało. A on się znowu przebrał za króla, wsiadł do karety i jedzie z paradą przez miasto.
      Najechał na te garnki i umyślnie je potłukł. Ale kiedy ona w płacz, kazał przystanąć i zapłacił jej za te garnki. Wieczorem on za dziada przebrany przychodzi, a ona siedzi i skarży się, że jej król garnki potłukł. A on mówi:
      - Ech, jakaś ty niewydarzona, do niczego się nie nadajesz. Cokolwiek byś robiła, to nic nie potrafisz. Ale jutro - powiada on - w pałacu twego ojca będzie ogromny bal, i pójdziesz tam do kuchni i będziesz pomagała. A pamiętaj, przynieś łakoci i dla mnie.
      To miało być jej wesele, ale ona nic jeszcze o tym nie wiedziała, bo zakazano ludziom gadać, poszła więc pomagać do kuchni. A tu od razu wychodzi do niej ten jej mąż przebrany znowu za króla, i prosi ją do tańca, żeby z nim poszła do sali. Niechętnie z nim idzie, bo miała kieszenie pełne jedzenia, i bała się, że ktoś zobaczy. Jak zaczęła tańczyć, wszystkie ciasta powypadały, a wszyscy zaczęli się strasznie z tego śmiać; i ten jej mąż także, a ona, zawstydzona, odeszła i zemdlała.
      Dopiero ten król kazał ją przyprowadzić i powiada:
      - Tak moja żono, ukaraną zostałaś za to, żeś powiedziała, że ja tobie niewart zawiązać trzewika, a tyś mi sama mój but zawiązać musiała.

O pokucie królewny

     Jednej królewnie spodobało się pokutować na świecie, chociaż była bardzo młoda i niewinna. Przywdziała więc łachy i chodziła po prośbie i na służbę. W jednym dworze ulitowano się nad nią, bo delikatna była, i kazano jej paść gęsi. W parę miesięcy później państwo potrzebowali szafarki, więc od gęsi dano ją do spiżarni. Rządziła, wydawała wszystko dobrze, lecz trzeba było, że syn domu, młodziuchny panicz, zaczął za nią biegać. Nie chciała robić państwu zgryzoty, bałamucąc panicza, więc go odganiała. Panicz wszelako, coraz więcej nią zajęty, ścigał ją wszędzie, by pocałować.
      Razu jednego, gdy krajała chleb w spiżarni ostrym nożem, a panicz żywo do ust jej docierał, rozgniewana, rzuciła weń nożem tak nieszczęśliwie, że mu wpadł w same piersi i położył na miejscu. Rodzice, zmartwieni, krzyk czynią straszny i bez tłumaczenia na śmierć ją skazują. Juści niewinna była, że się panicz chciał kłaniać złemu duchowi, gdy go od tego odwodziła. Do trumny więc zabitego panicza włożoną ją żywą i razem z nim w grobie pochowano.
      Gdy grób murowany zamknięto, wylazła, wybiła wieko trumny i wyglądała na świat małym okienkiem. Przyleciały pod kościół dwa kruki i przy okienku od grobu bić się zaczęły, tak że jeden drugiego zabił. Wkrótce trzeci kruk nadleciał, uszczknął dziobem trawy spod okienka, potarł zabitego ptaka i ten ożył.
      Widząc to, myśli ona sobie: "Niech i ja tego sposobu spróbuję, może mi się uda wskrzesić panicza". Sięgnęła ręką i urwała tej trawy, potarła ciało jego, a panicz w okamgnieniu ożył. Dopieroż tłuką się oboje w grobie, aby im otworzono. Rodzice, uradowani widokiem żywego syna, pannę zaraz z podziękowaniem na wolność puścili. A ona powiada: - Nad wszystkie pokuty, ta ostatnia była najsroższą, jaką wycierpiałam.
      Nie chcąc dłużej pokutować bez narażenia się na grzech, powróciła do swych rodziców, którzy ją mieli za straconą w świecie, i odtąd już nigdy domu ich nie odstępowała.

Cudowne źrebię

     Jeden król miał piękną córkę i wielu przyjeżdżało starać się o nią. Ale ten miał ją dostać, kto jej imię zgadnie - a nikt prócz ojca i córki nie wiedział, jak się ona nazywa - kto zaś nie zgadnie, to zginie. I zjeżdżało się wielu, a że zgadnąć nie mogli, więc ich ojciec ścinać kazał. Zmartwiona tym córka chodziła raz po sadzie i mówi do siebie głośno:
      - O, Marcybelo! Wieleż to już dusz przez ciebie zaginęło!
      A zły duch, który nad nią się unosił, usłyszał te słowa, i wkrótce przedzierzgnął się w bogatego pana, zajechał karetą do jej dworu. I gdy stanął na sali, wymówił wyraźnie jej imię. Wtedy ojciec rzekł:
      - No, kiedy zgadł, to niech ją bierze.
      Ale on mówi, żeby ślub był za trzy dni, a on tymczasem pojedzie i przygotuje się.
      I gdy odjechał, śni się pannie pierwszej nocy, że konie stoją przed pałacem, całe stado. I prosi ojca nazajutrz, żeby je kazał wyprowadzić. A była tam stara klacz, która się oźrebiła. To źrebię zaraz za panną poleciało, do pokoju za nią pobiegło i nie można go było od niej oderwać. W nocy to źrebię odezwało się do panny:
      - A wiesz ty, kto ciebie chce poślubić? Oto zły duch!
      I radziło jej żeby, jak będzie jechała do ślubu, usiadła po prawej stronie, i gdy będą wjeżdżać na cmentarz kościelny, wyskoczyła z powozu na źrebaka.
      Tak się stało. Gdy już wjeżdżali do wrót kościelnych, ona nagle wyskoczyła i stał tam źrebak, na którego wskoczyła i uniosła się z nim w powietrze. A kareta i zły duch w smołę się rozleli.
      W dalekiej stronie źrebak spuścił się do ogrodu królewskiego (drugiego króla), wysokim obwiedzionego murem. Było rano, źrebak się pasł, a ona usnęła. A ogrodowy, spostrzegłszy to, dał znać królowi. Cała jego rodzina wyszła, by zobaczyć tę piękną pannę i źrebca.
      I podobała się ona nadzwyczajnie królewiczowi. Jak ją do pałacu przynieśli, królewicz się w niej zakochał i chciał się z nią ożenić, bo i rodzicom się podobała.
      Po ślubie w rok, kiedy się spodziewała dziecka, matka wzięła ją, dla spokojności, do letniego swego mieszkania o kilka mil na wieś, gdy ojciec z synem pozostali w mieście, a ona z nim rozłamała się pierścionkiem. Na wsi powiła ona dwóch synów bliźniaków. Wtedy matka napisała list do syna: "Ciesz się synu, twoja żona dwóch synów powiła". A posłaniec idąc z tym listem, gdy zobaczył w pół drogi oberżę i wesołość w niej, stanął tam na przekąskę i podchmielił sobie i zdrzemnął się, a oberżysta (zły-duch) wyjął mu list z kieszeni i włożył drugi: "Ciesz się mój synu, bo twoja żona dwoje szczeniąt powiła".
      Odebrawszy ten list, syn, choć rozgniewany, odpisał: "W Bogu się wszystko dzieje, ja wkrótce sam będę". Z listem tym wracając posłaniec wstąpił znów do tej samej oberży, i zabawił się, i zdrzemnął, a tam mu oberżysta podsunął inny list z napisem: "Nie czekajcie mego przyjazdu, stos napalić, smołą oblać i spalić ją wraz z tymi dziećmi". Za odebraniem tego listu, matka zarządziła jej zgubę, a żona już poświęciła się na to. Jak ją już mieli prowadzić na spalenie, tak to źrebię zamknięte w stolicy wyrwało się ze stajni i poleciało pędem do tego stosu i porwało ją na siebie, i w górę się z nią wzniosło. Zaniosło ją w obcy kraj, i na łące spuściło się na dół. I tam kazało jej, aby je zarżnęła.
      - Jak mnie zarżniesz i podniesiesz moją głowę, to tam będzie studnia ocembrowana z zamknięciem, a jak żebra podniesiesz, to będzie miasto.
      I tak się stało. Jak się znalazła w tym mieście, zeszli się obywatele do niej, żeby powiedziała, jak się to miasto ma nazywać, a ona na to: "Marcybelin". I tam zamieszkała.
      Jej mąż, jak przyjechał do matki i dowiedział się, co się stało, powiedział, że jej pójdzie szukać po świecie. Sprawił sobie żelazne trzewiki, żelazny pas i żelazny kij i powiada:
      - Znajdę ją, jak mi się te trzewiki zedrą, pas opadnie i kij złamie.
      I chodził póty, aż zaszedł do tego miasta, i tam mu się kij potrzaskał, trzewik zdarł i pas opadł.
      Przy tej studni ocembrowanej była służąca, która z dzbanem przyszła od pani po wodę. Chociaż nie wolno jej było nikomu dać tej wody, ale on nalegał na nią, i napił się i wrzucił w dzbanek połowę swego pierścienia. Gdy sługa przyniosła wodę, a pani pić ją poczęła, wyleciała owa połowa pierścienia. A ona zaraz wzięła swoją połowę i przyłożyła, a to się razem spoiło.
      Tak tedy zawołała służącą i pyta:
      - Komuś wody dawała?
      Służąca musiała wyznać i przyprowadzić owego człowieka.

O wężu zaklętym

     Był jeden król i miał trzy córki. Król był chory na oczy. Niedaleko od dworu stała studzienka. Ale nikt z niej wody nie mógł brać, bo w niej siedział wąż zaklęty i powiedział, że nikomu wody nie wolno brać, tylko tej, która będzie jego żoną.
      Poszła najstarsza po wodę, on jej nie daje, tylko mówi:
      - Jeśli będziesz ślubowała, z tego zdroju będziesz wodę brała.
      A ona odpowie, że nie, i ucieka.
      Poszła średnia po wodę, a on jej nie daje, tylko mówi:
      - Jeśli będziesz ślubowała, z tego zdroju będziesz wodę brała.
      A ona odpowie, że nie, i ucieka.
      Dopiero poszła najmłodsza po wodę, a on jej nie daje, tylko mówi:
      - Jeśli będziesz ślubowała, z tego zdroju będziesz wodę brała.
      A ona odpowie:
      - Będę.
      I ślubowała mu, a on pozwolił jej wody wziąć. Przemył ojciec tą wodą oczy i przewidział. Aż tu na wieczór przychodzi wąż pode drzwi i woła:
      - Otwieraj mi żono, boś mi ślubowała.
      Najmłodsza królewna mu otworzyła. Wszedł wąż i mówi, żeby mu jeść dała. Ona wzięła skorupki i trochę mu klusek dała. Potem wąż powiada, żeby mu posłała, bo tu będzie spać. Ona mu za piecem trochę grochowin rzuciła i posłała. A wąż woła, że chce na łóżku spać. Więc w nogach swoich mu posłała.
      W nocy przemienił się w pięknego chłopca, ale rano znów tę skórę wdział na siebie, bo musiał odpokutować, i do odpokutowania parę tygodni jeszcze mu brakło. Królewna zaś, chcąc go onej skóry wężowej pozbawić, kiedy ją zdjął w nocy, wrzuciła ją w piec i spaliła. A on załamał ręce i mówi:
      - Cóżeś najlepszego zrobiła! Żebyś teraz żelazne buty sprawiła i mnie szukała, to mnie nie znajdziesz.
      I poszedł.
      Ona sprawiła sobie żelazne buty i chodziła, a szukała go. Długo tak chodziła. Przyszła wreszcie do miasta, gdzie on był, ale już się z inną księżną ożenił. A miała trzy rzeczy z sobą: kolebeczkę złotą, warsztacik do płótna i grzebyczek srebrny. Kiedy przyszła przed pałac, stanęła na podwórzu i zaczęła: to kolebkę kołysać, to płótno taczać, to grzebyczkiem włosy czesać. A ta druga księżna zobaczyła to przez okno, i tak jej się ona kolebeczka i te drugie rzeczy spodobały, że wyszła i chciała, żeby tamta jej to wszystko dała. Ale ona mówi, że da, jeżeli ta księżna pozwoli pogadać z jej mężem.
      Księżna na to pozwoliła i gdy ją dopuścili do onego króla, on ją zaraz poznał i przywitał. Przy obiedzie zapytuje wszystkich: do której żony ma pójść, czy do tej pierwszej, czy do tej drugiej? I gdy wszyscy mu odpowiedzieli, że do pierwszej, on wziął ją za rękę, stanął przy niej i powiada:
      - Oto jest.

Żaba królewną

     Jeden król miał trzech synów. Jak już dorośli, ojciec im mówi, że czas już, żeby się pożenili i żeby losy o to ciągnęli, gdzie któremu padnie. I o to puszczali strzały z łuku. Jednemu upadła strzała w Szwecyi, drugiemu w Turcyi, a trzeciemu, najmłodszemu, w jezioro. I śmieli się z niego drudzy: "O, będziesz miał żabę za żonę".
      Tak się rozjechali, a ten nieborak, najmłodszy, jeździ i jeździ, nie wie, gdzie ma jechać, aż zajechał do tego jeziora. I chodzi sobie nad wodą, aż tu istotnie żabka wyskakuje i wynosi jego strzałę w pyszczku. A on się zasmucił.
      - Nie smuć się, królewiczu - powiedziała żabka i wskoczyła w jezioro.
      Więc wrócił do domu i zastał tam już swoich braci. Każdy z nich mówi, że był w Szwecyi i Turcyi, że ładna Szweczynka, że ładna Turczynka, a on nieborak powiada o swojej żabie, i każdy się z niego śmieje, że będzie miał żabę.
      Ojciec rozkazuje, ażeby synowie pojechali do swoich narzeczonych i przywieźli mu od nich tabakierki w podarunku. Pojechali wszyscy trzej razem i w jednym miejscu rozminęli się w trzy strony. Tamci pojechali, gdzie im wypadało, a ten do swojego jeziora.
      Żabka wychodzi i powiada:
      - Czemuś smutny?
      - Jakże mam nie smutny być - woła królewicz - kiedy ojciec chce od swoich przyszłych synowych po pięknej tabakierce, a co ty mu dasz?
      - Nie kłopocz się! - wskoczyła w jezioro i wyniosła mu dwie tabakierki, jedną prześliczną brylantową, a drugą brzozową, zwyczajną, i powiada:
      - Jak się spotkasz z braćmi i oni ci się zapytają o tabakierkę, to im pokaż tę brzozową, a dopiero jak przyjedziecie do domu, to przed ojcem połóż tę brylantową.
      Tak też zrobił (bo byliby mu bracia ją odebrali). I gdy się zjechał z braćmi i im, ciekawym, brzozową tabakierkę pokazał, ci parsknęli śmiechem. Przybyli do ojca, rozłożyli przed nim swe tabakierki: jeden miał złotą turecką, drugi srebrną szwedzką. Prawda, bardzo piękne. Aż tu trzeci wyjął nagle z kieszeni brylantową. Zajaśniała, aż łuna z niej biła. I wszyscy zdziwili się, a bracia pospuszczali nosy.
      Po niejakim czasie ojciec prosi o kobierce. Więc znów pojechali do swoich narzeczonych po ten dar i przywieźli: jeden piękny turecki, drugi piękny szwedzki, ale najmłodszy przywiózł najpiękniejszy, bo żaba dała mu także dwa: derkę i prześliczny kobierzec (derkę kazała braciom pokazać).
      Po niejakim czasie ojciec prosił, żeby mu synowie przywieźli te trzy panny. I bracia w śmiech, że najmłodszy zaprezentuje swoją żabę. I rozjechali się. On przyjechał do jeziora i powiada, że ojciec chce poznać swoje synowe.
      - Nie lękaj się - mówi żabka - ale ja teraz jechać z tobą nie mogę, bo muszę się przygotować, a ty jedź naprzód i jak przyjedziesz, to trzeciego dnia zacznie taki deszcz ulewny padać, że aż krzesełka będą pływać po pokoju, ale ty im powiedz: "nie lękajcie się, to nic, to tylko moja żabka się umywa". Zaś potem zrobi się wielki grzmot i błyskać się będzie, a ty powiedz, żeby się nie lękali, że to twoja żabka wyciera się i ubiera, a wtedy mnie wyglądajcie. I tak się stało. Patrzą, jedzie powóz w cztery konie. Wszyscy wyszli naprzeciwko i patrzą, zaglądają do powozu, a tu żaba! Zajechała przed pałac, drzwi się otwierają, a tu wyskakuje żabka na chusteczkę, którą jej narzeczony podstawił. Wniósł ją potem na niej do pokoju, a bracia i wszyscy śmieli się. Każdej narzeczonej przeznaczono osobny pokój. A najmłodszemu bratu oddano żabkę do jego pokoju.
      W nocy, gdy księżyc oświetlił izbę, a on usnąć nie mógł, tylko spokojnie leżał na łóżku, spostrzegł, że żabka zrzuca z siebie tę skórkę i przemienia się w prześliczną kobietę, a ta chodzi sobie po pokoju. Ale za każdym jego najmniejszym na łóżku poruszeniem, zaraz wskakuje w tę skórę i na powrót żabą się staje.
      Królewicz zwierzył się z tego przed przyjaciółmi, a ci mu radzili, żeby na kominku rozpalić kazał i w nocy, gdy obaczy znów przemianę żabki, porwał tę skórkę żabią i wrzucił w piec na węgle, a będzie miał żonę. I tak zrobił. Gdy księżyc izbę oświetlił, ona się przedzierzgnęła, a on wyskoczył prędko z łóżka i cap za ową skórkę, i mimo jej próśb, że niedługo jej pokuta się skończy, porwał i wrzucił ją do pieca.
      - Kiedy tak - mówi panna - to mnie już nie zobaczysz, chyba że na morzu wyspę odnajdziesz, na wyspie kamień, pod kamieniem zająca, w zającu kaczkę, w kaczce jajo - jeżeli znajdziesz sposób, aby dostać to jajo, to i mnie dostaniesz.
      Królewicz zaczął lamentować i prosić ją, by została, ale nic nie pomogło. Nazajutrz powiada do ojca, że mu żabka zginęła i że idzie we świat jej szukać. I poszedł.
      Chodził i chodził, aż napotkał lwa. Celuje do niego z flinty, a lew powiada:
      - Królewiczu, nie strzelaj do mnie, będę ci potrzebny w przygodzie.
      Potem także i niedźwiedzia spotkał, i to samo od niego usłyszał. Po niedźwiedziu charta spotkał, a po charcie kruka i wszystkim darował życie. Wszystkie te zwierzęta przystały do niego i szły za nim aż do granicy. Straż pograniczna go zatrzymuje i pyta, co on za jeden i gdzie idzie. A on odpowiada prawdę, że taki a taki i po to a po to. Więc go straż zatrzymuje i powiada, że ma polecenie złamać mu rękę. Zasmucony wyszedł i lwu opowiada, co mu mają zrobić. - Trzeba ratować naszego pana - mówi lew do reszty zwierząt.
      - Trzeba! - zawołały.
      Jak się rzuciły, tak rozpędziły tę straż i on sobie przeszedł bezpieczny.
      Na drugiej granicy znów go zatrzymują i mówią, że mają polecenie złamać mu nogę. I znów go zwierzęta bronią, i przechodzą z nim drugą granicę. Na trzeciej granicy mieli mu głowę ściąć i znów go zwierzęta obroniły, i przeszli spokojnie. Aż zaszli do morza.
      Tam mieszkał młynarz. Do niego też weszli, pochwalili Pana Boga i królewicz młynarzowi opowiedział całą swą przygodę. A młynarz na to:
      - Ej, ja wiem, gdzie ona jest, ale ty tam nie dojdziesz, bo to jest na wyspie, a na niej jest kamień, pod kamieniem zając, w zającu kaczka, w kaczce jajo, i dopiero jeżeli to jajo dostaniesz, to ją też dostaniesz.
      A ten młynarz posyłał żywność owej pannie, która mieszkała pod obłokami i nikt tam nie mógł dojść, tylko gryf jej donosił. Prosi królewicz młynarza, żeby go doprowadził do tej wyspy.
      - No dobrze - powiada młynarz - to mogę zrobić.
      I wszedł za nim do łodzi, i zawiózł go na wyspę. Potem poszli do tego kamienia. Ale to był tak ogromny kamień, że trudno mu było go ruszyć, dopiero gdy zwierzęta zaczęły mu pomagać (kruk też tam dziobał), podważyli kamień na bok; a tu zając spod niego wyskoczy, chart za nim i go chaps, gryzie, a tu kaczka z niego frr, frr, do góry, a kruk za nią i cap ją, a tu królewicz dolatuje czym prędzej, nożykiem przecina jej brzuch i wyjmuje jajo. I powrócili do tego młyna.
      Młynarz miał beczkę, w którą kładł żywność, wystawiał na dwór, a gryf przylatywał, brał to i nosił pod obłoki pannie. Na prośbę królewicza młynarz wsadził go w tę beczkę, gryf myślał, że to jedzenie, porwał go i poniósł aż do panny, i tam postawił beczkę w kuchni. A ta panna miała służącą i kazała jej pięć jaj ugotować, a on to, w beczce siedząc i przez szpary patrząc, słyszał. Gdy służąca jaja ugotowane postawiła na stoliku obok beczki i wybiegła na dwór, on rozluźnił obręcze, wyciągnął rękę, wziął jedno z tych pięciu, a na to miejsce położył surowe jajo z kaczki, które zdobył na wyspie - i schował się z powrotem do beczki. Służąca zaniosła to wszystko pani do pokoju. Pani bierze i trafiła najprzód na to surowe, nadtłukuje je i woła służącą, że ktoś tu był. Służąca na to:
      - Nikt nie był, tylko gryf z beczką.
      I zaczynają szukać. Idą do beczki, otwierają, a tu z beczki wyskakuje królewicz. A ona:
      - To takiś ty mądry?
      On ją ucałował, a jak się już przywitali, ona mu wszystką winę darowała. Zeszli na dół na ziemię do jego rodziców i ona ukazała się już jako piękna panna, bo wszystko odpokutowała.
      Ojciec i wszyscy uradowali się, tylko bracia i bratowe martwili się i zazdrościli, że ona była taka ładna.
      Jadą wszyscy w to miejsce, gdzie było jezioro, a tu już jeziora nie ma, tylko piękne miasto, stolica. Król i królowa wychodzą i dziękują królewiczowi, że ich wyswobodził z zaklęcia. Zaprosili tamtego ojca i cały dwór jego i sute wyprawili wesele.

O chłopu w niebie

     Szedł sobie chłop drogą i napotkał drugiego człowieka zbiedzonego, pokutującego. I mówi chłop:
      - Mój bracie, co ty tu robisz, chodź ze mną na obiad.
      I poszli obaj, a ten drugi, kiedy dochodzili, przemieniał się w coraz porządniejszego i weselszego człowieka.
      Chłop, jak wszedł do chałupy, mówi do żony:
      - Naszykuj też dobry obiad, bo przyprowadziłem swego brata.
      Kiej zaczęli jeść, pokutnik odzywa się:
      - Mój bracie, tyś mnie na dziś zaprosił na obiad, teraz ja cię zaproszę na jutro (a był on z tamtego świata). Musisz być przyszykowany jutro o dwunastej godzinie w południe, to ja tu po ciebie przyślę konia. Pożegnaj się ze wszystkimi, z żoną, z kumotrami, z przyjaciółmi, z nieprzyjaciółmi, bo tu już więcej nie wrócisz. A jak koń pierwszy raz zarży, pamiętaj, żebyś był gotowy i siadał.
      Kiej dwunasta godzina nadeszła i koń przyszedł, i zarżał, chłop powiada do żony:
      - Bywaj zdrowa, i drudzy niech będą zdrowi.
      A żona pyta:
      - Czy ty tu nie wrócisz więcej?
      - Nie wrócę, ale przyślę i po ciebie niedługo.
      I pojechał.
      Jak wjeżdżał na tamten świat, zobaczył, że dwie kobiety siedzą w płocie i krzyczą na cały głos, żeby je ratował. Ale on ich nie ratował (bo tak mu pokutnik przykazał pod karą potępienia wiecznego), ino pojechał dalej. A potem zobaczył kobietę uwięzłą w okropnym błocie. I ta prosi a błaga, żeby ją ratował. Ale on jej nie ratował (bo tak mu pokutnik kazał) i pojechał dalej. Aż tam znowu bodły się okropnie dwa woły i krzyczano, żeby on je rozpędził. Ale on przejechał koło nich tylko, nic nie robiąc (bo tak mu pokutnik zalecił) i jechał dalej. Aż tu pasie się ogromna gromada owiec w gęstej trawie, ale takich chudych, że im żebra było widać. On się nie dziwił, tylko przejechał koło nich. Aż tu dalej druga gromada owiec ogromnie tłustych, ale pasły się na gołym tylko piasku; nie było nic trawy. Przejechał koło nich i pojechał dalej. Aż tu napotyka kobietę, staruszkę, która rwała sobie kwiatki i śpiewała. Ta kobieta dopiero wzięła go i zaprowadziła do nieba, gdzie się z tamtym pokutnikiem zobaczył.
      Przywitał go i podziękował za to wybawienie i już z nim pozostał. Dopiero mu tamten przy obiedzie wytłumaczył, co to wszystko miało znaczyć, co on widział po drodze.
      Te dwie kobiety w płocie znaczyły, że którzy wyłamują na tym świecie z cudzego płotu drzewo, to na tamtym świecie muszą ciągle w płocie tkwić. Druga kobieta, co w błocie tkwiła, miało to znaczyć, że kto nie pozwala na tym świecie, żeby inni z jego studni wodę brali, to musi za tę zazdrość, na tamtym, w błocie ciągle siedzieć. Te dwa woły było to dwóch mężczyzn, co się kłócili o rolę na świecie: "to moja i to moja!", to za to będą się tam bóść. Gromada chudych owiec w ogromnej trawie miało znaczyć, że kto tu nigdy nienasycony, chociaż we wszystko opływa, to i na tamtym świecie będzie ciągle głodny. Gromada tłustych owiec na szczerym piasku znaczy, że kto na tym świecie jest szczodry, niezazdrosny i hojny, a sam na małym poprzestaje, to i na tamtym świecie mieć będzie wszystkiego pod dostatkiem, że nadto prawie. A kobieta śpiewająca i z kwiatkami to jest Matka Boska, opiekunka ludzka.

O niewiernej żonie

     Żona jednego chłopa miała amanta. Mąż z początku o tym nie wiedział, później jednak zmiarkował, co się święci. Żona często pod pozorem bólu głowy odpoczywała, odchodziła z chaty albo męża z domu wyprawiała, a wszystko to, by swobodnie zejść się mogła z tamtym.
      Gdy raz idąc w pole narzekała znowu na ból głowy, mąż jej, świadomy już dobrze wszystkiego i chcąc jej figla wypłatać, poradził, aby poszła do boru i ukląkłszy pod obrazem świętego Jana umieszczonym w pniu dębu, uprosiła świętego o lekarstwo na ten ból. Usłuchała męża i poszła (bo mąż za nią patrzył) ku owemu obrazowi. Widząc ją już na załamie drogi idącą w dół, mąż wsiadł prędko na szkapę, a poganiając co tchu, inną drogą, wyprzedził ją i przybył rychlej pod ów dąb. Tu wlazłszy na drzewo, ukrył się między gałęziami i czekał na jej przybycie.
      Żona, przybywszy, uklękła przed obrazem i po modlitwie poprosiła głośno świętego nie o ratunek na ból głowy, ale o radę i pomoc w ogłuszeniu i oślepieniu męża, aby swobodnie mogła dalej broić, bo się domyślała, że wie on już dobrze o jej sprawkach.
      Wtem odzywa się na to głos z dębu:
      - Idź i nagotuj mu klusek ze śmietaną i całą miskę pierogów, a ogłuchnie. Daj mu do tego gorzałki kwartę i tyleż piwa, a oślepnie.
      Usłyszawszy to, podziękowała świętemu, który (jak sądziła) w te odezwał się słowa, i wracała do domu. Przechodząc zaś przez pole, oznajmiła mężowi (który tymczasem spiesznie się zawinąwszy, wrócił do orki), że mu zaraz w dwojakach przyniesie śniadanie, a wieczorem da dobrą kolację.
      Jakoż dotrzymała słowa. Przebiegły chłop zacierając ręce z radości siadł do zastawionego smacznym jadłem stołu i począł z chciwością zajadać i zapijać. Kiedy podjadł i podpił sobie należycie, powstał i zamierzał iść ku drzwiom; nagle zaczął się zataczać udając ślepego. A gdy go żona zapytała, co mu jest, odrzekł jej:
      - Gadaj głośno, bo coraz cięższy mam słuch!
      Ucieszona żona, przekonana, że prośba jej w zupełności wysłuchaną została, że mąż jej oślepł i ogłuchł, zasadziła zaraz mniemanego kalekę za piec. Widząc, że już nie ma świadka jej rozpusty, pewna tryumfu sprowadziła zaraz swego amanta do chaty, a śmiejąc się i zabawiając z nim, resztę mu smacznej podała kolacji. Amant zajadał pierogi z apetytem, a mąż patrzał na to z daleka i spokojnie.
      W chwili dopiero, gdy żona krzątając się wyszła po coś z izby do obory, wyleciał zza pieca ukryty tam mąż i uderzywszy amanta kłonicą w łeb, na miejscu go powalił. Aby jednak zabójstwo to ukryć, posadził zabitego na krześle u stołu i pieróg w otwarte włożył mu usta, a sam hyc, za piec.
      Żona, wróciwszy z obory, przelękła się strasznie, gdy zobaczyła trupa zamiast kochanka, i była pewna, że jedząc pieróg zadławił się i musiał się zadusić. W lament tedy i płacz po izbie.
      Aż tu dopiero mąż jej wyłazi znów zza pieca, zdrowiusieńki, przy zdrowych zmysłach, i powiada, że się nieboszczyk niezawodnie pierogiem zadusił, i że ją władzom wyda jako sprawczynię złego i przyczynę tej śmierci.
      Dopieroż ona w gorszy jeszcze płacz i w prośby! Ledwo się chłop dał ubłagać. Żeby się zaś na przyszłość statkowała i pamiątkę miała swojej niewiary, dał jej postronkiem po uszach, po łbie i po całej skórze taki basarunek, że o mało sama naprawdę nie ogłuchła i nie oślepła.

O płocie kiełbasianym

     W jednej wsi mieszkał ubogi chłopek imieniem Maciek, a miał bardzo złą żonę, która jak się rozgniewała, to i grzech śmiertelny na swego chłopa gotowa by była wywołać, bo przy złości miała tę przywarę, że żadnej tajemnicy nie mogła dochować. Maciek znał ją dobrze z tego i we wszystkim strzegł się jej okrutnie. Będąc bardzo biednym, trudnił się, oprócz uprawy roli, zastawianiem sieci na ryby w stawie przy jego gruncie leżącym. Zaraz przy stawie miał dużo jarzębiny i jałowca, stawiał więc i sidła na ptaki, które gromadami do tych zarośli rade się zlatywały.
      Jednego razu orząc w polu, zawadził pługiem o coś takiego, co mu się zdawało kamieniem. Jakoż odwaliwszy skibę, postrzegł jakieś żelazne wieko, a gdy głębiej począł ręką ziemię odgarniać, przekonał się, że to była żelazna skrzynka, którą otworzywszy, znalazł pełno pieniędzy. Zrazu bardzo się ucieszył, ale gdy pomyślał, że do zniesienia tych pieniędzy potrzeba mu będzie koniecznie pomocy, i gdy sobie wspomniał na żonę, na jej złość i długi język, zasmucił się bardzo i począł rozmyślać. Długo tak stojąc i myśląc, przygrzebał skrzynkę ziemią, zrobił nad nią znak i wrócił z wołami do domu.
      Wkrótce wymyśliwszy przed żoną jakąś przyczynę i wziąwszy worek, poszedł do miasta. Jedynym jego sprawunkiem w mieście było kilkadziesiąt łokci kiełbas, które kupiwszy, udał się prosto do swego zagajnika. Na drodze do sieci prowadzącej wbił parę kołków i uplótł na nich z owych kiełbas płot. Wziął ptaka, który się złapał w sidła, i wsadził go w sieci, a z sieci wyjąwszy rybę, zawiesił ją w sidłach. Wreszcie poszedł spiesznie do domu i tam wziąwszy garnek gnojówki i kropidło, schował to za kamień, niedaleko miejsca, gdzie skrzynkę znalazł.
      Wróciwszy do chałupy, do żony, począł się niby smucić, mówiąc jej o swojej biedzie. Baba swoim sposobem marudziła mu nad głową, jakoby on był winien tej biedzie. Mówiąc po prawdzie, baba sama była przyczyną niegospodarstwa, bo przy złości i długim języku, miała jeszcze i tę wadę, że lubiła często wychylać kwaterki z kumoszkami. Chłop słuchał cierpliwie baby, a gdy się wyhałasiła do woli, rzekł jej:
      - Wiesz co, weź no worek, ja wezmę drugi, pójdziemy do sieci i do sideł, a co ryb i ptactwa tam zastaniemy, to zaniesiemy do miasta sprzedać.
      Gdy byli niedaleko zarośli, rzekł Maciek:
      - Wiesz, jakoś okrutnie zaniemogłem, muszę odpocząć - a ty idź jeno do sieci i sideł, a co zastaniesz ryb i ptactwa, to jeżeli będziesz mogła, zabierz, a jeżeli nie, to mnie zawołaj.
      Baba szła prosto dróżką ku lasowi do sieci, a gdy w lasek weszła, zobaczyła dróżkę zagrodzoną kiełbasianym płotem. - O jakież to dziwo! - zawołała. - A dyć to płot kiełbasiany!
      Powąchała i spróbowała, że to naprawdę kiełbasa z czosnkiem, po czym zawołała chłopa:
      - Maciek, ady jeno pójdź, zobaczysz dziwo, dróżka do sieci zagrodzona płotem z kiełbas.
      - Nie gadałabyś lada co - odezwał się Maciek.
      Ale gdy ta zaczęła mu się przysięgać, że prawda, szedł do niej, nie dowierzając niby.
      - Bogu dzięki - zawołał Maciek, zbliżając się do kiełbasianego płota - będziemy mieli pożywienia na jaki tydzień z okładem. Idźże jeno teraz, wybierz ryby z sieci, a ja tymczasem będę kładł te kiełbasy do worka.
      Baba, uradowana kiełbasami, poszła czym prędzej, ale gdy wlazłszy w wodę i wyciągnąwszy do góry sieci, zobaczyła w nich zamiast ryb ptaka, krzyknęła jeszcze przeraźliwiej jak pierwej.
      - A toć co, przecie to istne czary!
      I pobiegła z tą nowiną spiesznie do chłopa, który resztę kiełbas spokojnie do worka pakował.
      - Tyś pewnie ogłupiała, kobieto - rzekł, gdy skończyła opowiadać. - Kiedyż ryb nie ma, idźże przynajmniej do sideł i pozbieraj ptactwo, które się tam pewnie nałapało, a ja pójdę przekonać się do sieci.
      Baba znowu pobiegła prędko, a Maciek szedł z wolna ku wodzie, śmiejąc się w duszy. Jeszcze baba nie doszła do sideł, gdy z dala zobaczywszy w sidłach wiszącą sporą rybę, krzyknęła na całe gardło:
      - A cudzie! Cóż się to dzieje? A dyć tu znowu ryba zamiast ptaka wisi.
      Maciek na ten hałas baby, zbliżył się ku niej, mówiąc do siebie tak głośno, aby i ona usłyszała:
      - Widzi Bóg, ja sam już nie wiem, co tym myśleć.
      A gdy do sideł przyszedł, zobaczył w nich rybę.
      - To jakiś dzień dzisiaj dziwny, on nam albo jakie szczęście, albo wielki kłopot wywróży - rzekł.
      Po długiej naradzie wrócili oboje zamyśleni z kiełbasami, ptakiem i rybą do domu.
      Wnet potem wyjechał Maciek w pole z pługiem, niby orać, i gdy się już ku zmierzchowi zbliżało, wrócił do domu. Usiadłszy w izbie przy piecu, począł znowu myśleć, i wreszcie odzywa się do baby:
      - Ja bym ci coś powiedział, co by ciebie i mnie uszczęśliwiło, ale się boję, bo ty wszystko wygadasz.
      - Boże odpuść, przeciem-ci ja znowu nie taka, żebym miała wygadać sobie nieszczęście - odpowiedziała baba i poczęła się zarzekać na sekret.
      Maciek, uwierzywszy jej niby, powiedział, że orząc dziś w polu, wyorał skrzynkę z pieniędzmi, ale że bez jej pomocy pieniędzy tych do stodoły znieść nie potrafi.
      - No widzisz, jaki ty mój Maćku! I ja bym też o tym komu powiedzieć miała? A Boże mnie skarz, nie powiem, a dyć by nam to pan zaraz zabrał.
      - To weź worek i chodźmy - odpowiedział chłop.
      Gdy Maciek z kobietą nasypali w worek pieniędzy, rzekł do niej:
      - Czekaj, ja ci zadam worek na plecy, bo byś ty sobie nie poradziła, a mnie będzie łacniej zadać go sobie samemu. Baba usłuchała i wziąwszy worek na plecy, szła wolno ku domowi. Maciek, nasypawszy sobie w worek mniej pieniędzy, wziął spiesznie garnek z gnojówką i kropidłem, który tam wprzódy postawił, i idąc z wolna za babą, kropił ją wodą. Baba z początku szła spokojnie, ale przez koszulę zaczęło ją ziębić i cuchnąć.
      - Maćku - rzekła - ady to deszcz cuchnący pada.
      - Nie gadałabyś lada czego - odrzekł Maciek udając niewiarę, ale zaraz niby spostrzegłszy, że prawda. - Ano, w samej rzeczy, że cuchnący deszczyk pada - odezwał się i kropił dalej.
      Baba, przestraszona i odurzona tym wszystkim, niosła cicho pieniądze do stodoły i parę razy z mężem po nie nawróciwszy, znieśli wreszcie wszystkie i zakopali w stodole. Chłop, nie w ciemię bity, wiedział, że baba sekret wywrzeszczy. Poszedłszy tedy nocą do stodoły, wydobył pieniądze i zakopał w innym miejscu.
      Zgoda między nimi długo nie trwała, baba gwałtem dopominała się pieniędzy, chłop dać nie chciał, bojąc się, żeby się baba nie wydała przed kumoszkami.
      - Nie dasz? - zawołała raz w największej złości.
      - Nie dam - odpowiedział chłop spokojnie.
      - Więc czekaj - rzekła baba - ani ty ich nie będziesz miał, ani ja. Pójdę do pana, powiem wszystko - i wyleciała jak oparzona do dworu.
      Pan wysłuchał baby i schowawszy ją za piec, posłał po Maćka.
      - Słuchaj Maćku - rzekł pan do niego - słyszałem, żeś wykopał pieniądze i nie powiedziałeś mi nic o tym.
      - Miły Boże - odpowiedział chłop - przydałyby mi się bardzo, bo już nie daję sobie rady z biedą, ale gdzież tam, panie, nie zdarzy się to biednemu człekowi. Wiem-ci ja, wiem, kto panu o tym powiedział, bo jej to już nie pierwsze. Już-ci to nie kto inny, tylko moja kobieta gadała o tym. Już mi ona nie od dzisiaj ogłupiała i cudnośne rzeczy wyprawia i wygaduje. Ja już dawno wybierałem się do pana podziękować za gospodarstwo, bo bym na psy zszedł na nim z kobietą niespełna rozumu.
      - A będziesz ty mię w taką niepoczciwą suknię obłóczył - krzyknęła baba, wylatując z zapiecka. - A czegóż się zapierasz? A nie pamiętasz już, kiedy to było? A toć wtenczas, kiedyśmy idąc do sieci zastali dróżkę zagrodzoną kiełbasianym płotem. A nie jadłeś potem tych kiełbas ze mną jakie dwa tygodnie?
      - Boże odpuść kobieto, przecież się opamiętaj, a takich głupstw nie wygaduj, bo się tylko ludzie będą śmiali z ciebie.
      - No czekaj - odrzekła baba - ja ci zaraz przypomnę. To było wtedy, kiedym ptaka w sieci złapała w wodzie, a na sidła złapała się ryba.
      - Widzi jegomość - przerwał Maciek - co człowiek musi mieć biedy po całych
      dniach z taką kobietą.
      - O bodaj cię też i nie wiem już co wzięło, kiedy się zapierasz - wyrwała się znowu baba - ady ja sama panu zaraz powiem, kiedy to było, to sobie pan przypomni. To było wtedy, kiedy pod wieczór deszcz cuchnący padał.
      - A idźże już sobie, babo! - zawołał pan zniecierpliwiony i wypchnął babę za drzwi. Chcąc się jednak prawdy dowiedzieć, posłał ludzi do stodoły Maćka i kazał ją całą skopać, a gdy nic nie znaleźli, utwierdził się w tym, że baba zwariowała.
      Maciek też i na wsi opowiedział sąsiadom o tym nieszczęściu, a ci, znając babę z wielu głupstw i złości, uwierzyli łatwo. Bojąc się jednak, żeby się to wreszcie nie wydało, podziękował panu za gospodarstwo, pod pozorem, że mu nie może poradzić, mając żonę głupią, i wyniósł się w dalekie strony, a kupiwszy sobie tam piękny kawał ziemi, wziął babę bardziej na wodze i żył z nią potem szczęśliwie.

O śmierci

     Był jeden chłop bardzo biedny, a tak mu Pan Bóg błogosławił, że mu się ciągle dzieci rodziły. Już też w tej wsi nikt nie chciał stawać w kumy. Więc poszedł na granice wsi szukać kumotrów. I spotkał na drodze babę jedną, która go pyta:
      - Czego chcesz, kumie?
      - Moja babusiu, nie mogę kumotrów dostać do dziecka - odpowiada.
      - No to ja ci będę trzymać do chrztu.
      A była to Śmierć.
      Na chrzciny zeszli się ludzie. Po chrzcinach baba mówi:
      - Mój kumie, muszę ci też poradzić w twojej biedzie, żebyś się dorobił trochę. Powiem ci prawdę, jestem Śmierć, ale nie lękaj się. Uczyń się doktorem, a jak pójdziesz do chorego, uważaj, gdzie ja będę stała u łóżka - będziesz mnie widział, choć mnie drudzy nie zobaczą. Jeżeli w nogach chorego będę, podejmuj się kuracji i dawaj mu jakich lekkich ziółek, bo on wyzdrowieje, a tobie będą dobrze płacić. Ale jak mnie zobaczysz w głowach łóżka, to kiwnij głową i odejdź, bo tam już żadnego nie będzie ratunku.
      Chłop na to przystał i tak robił, jak mu powiedziała. Dobrze mu się wiodło i wsławił się jako dobry doktor. I trwało to długie lata. Aż wreszcie i on sam zaczął chorować i wiedział, że i jemu także ukaże się Śmierć, ale nie wiedział gdzie, czy w nogach, czy w głowach. Kazał więc sobie zrobić łóżko na sprężynach czy na kołowrocie, żeby się mogło zaraz obrócić, na wypadek gdyby mu Śmierć w głowach stanęła.
      Nareszcie zobaczył ją, że podchodzi i kiedy się ku głowie zbliżała, on smyk, i wykręcił łóżko tak, że ona stała w nogach. Śmierć za nim, a on jej umyka. W końcu, po długiej gonitwie, zniecierpliwiona, łapie go za głowę i woła: - Mój kumie, nie pomoże kręcić, wiercić, kiej trzeba na tamten świat lecieć!
      I udusiła go.

Dług Maćka

     Chłop jeden, Maciek, targował na jarmarku konia. Dobił targu, ale brakowało mu grosza do ugodzonej sumy, a sprzedający opuścić tego grosza nie chciał. Zwraca się więc do swego kumotra Jacka, chłopa z sąsiedniej wsi.
      - A kiedyż mi ten grosz oddacie? - pyta Jacek.
      - A na Wielkanoc - odpowie Maciek.
      I pożyczył mu ten grosz, Maciek konia kupił i wrócili obaj, każdy do swego domu.
      Z nadejściem Wielkanocy Jacek nie zapomniał upomnieć się o swój grosz. Maciek widzi go już z dala schodzącego do wsi z przyległego pagórka. Więc czym prędzej biegnie do żony i zdyszany kładzie się boso na desce w komorze, mówiąc żonie:
      - Żebyś Jackowi powiedziała, jako mąż twój umarł.
      Kiedy Jacek nadszedł, żona Maćka opowiada mu o śmierci męża.
      - A gdzież jego ciało? - pyta Jacek. - Niech go też jeszcze raz zobaczę, nim nieboszczyka pochowają.
      Maćkowa prowadzi Jacka do komory i pokazuje mu ciało nieboszczyka leżące na desce.
      - Ależ, moja Maćkowa - mówi Jacek - zapomnieliście umyć nieboszczykowi ręce i nogi, takie ma brudne.
      I niewiele się namyślając, porwał opodal stojącą konewkę z zimną wodą i chlust nagle na nogi Maćka. Ten drgnął i poruszył się.
      - Aha - mówi Jacek - toście tak umarli? Teraz oddajcie mi, przyszedłem tu po swój grosz.
      - Ano - mówi Maciek - musiałem tak zrobić, bo nie miałem grosza, żeby wam oddać.
      - Kiedy mi go oddacie? - zapytuje Jacek.
      - A to przyjdźcie na świętego Jana - odrzekł Maciek.
      Nadchodzi święty Jan. Wybiera się znowu Jacek po swój grosz do Maćka. Ten go się też spodziewał. Więc mówi do żony: - Teraz muszę lepiej udawać umarłego.
      I kazał się zanieść w trumnie na cmentarz i do grobu spuścić, na wierzchu grobu parę desek położyć, żeby się potem mógł wydostać z dołu.
      Gdy nadszedł Jacek, żona mówi, że Maciek już pochowany na cmentarzu.
      - A niechże jeszcze chociaż pacierz zmówię na jego grobie - mówi Jacek. - Pokażcie mi jego grób.
      I poszedł na cmentarz, ale podchodząc ku grobowi i domyślając się, kogo w nim zastanie, zaczyna tupać nogami i chrzęścić gałęziami i wołać:
      - Hu, hu, bu, bu - niby jaki wół czy byk rozpędzony i ryczący.
      A tu z grobu odzywa się głos:
      - A trzymaj go tam, Kaśka, żeby mi tu bydlę po deskach nie spadło do dołu.
      - Aha, toście tak umarli - mówi Jacek, zbliżywszy się do grobu i zaglądając do dołu.
      - Ej, toście wy mnie znowu podeszli - odpowie Maciek. - Ale cóż robić, musiałem, bo nie mam grosza.
      - A kiedyż mi oddacie? - pyta Jacek.
      - A to przyjdźcie na świętego Michała, to wam go oddam z pewnością.
      Nadchodzi święty Michał. Czas Jackowi znowu pójść do Maćka po grosz. Wiedział o tym Maciek, więc znowu ucieka się do tego samego co wprzódy fortelu, bo nie miał grosza. Kiedy Jacek przybył do żony Maćka, ta mu mówi, że mąż jej teraz naprawdę umarł i leży w pustej drewnianej kaplicy pod lasem.
      - Chcę go też jeszcze zobaczyć po raz ostatni - Jacek na to.
      Żona pokazuje, którędy ma iść, a było to miejsce dosyć odległe i Jacek przybył pod kaplicę już o zmroku. Doszedłszy do miejsca tego, widzi szparami w drzewie, że tam nieboszczyk leży. Skrada się więc cichutko do kaplicy przez zakrystię i stamtąd obserwuje, co też się tu będzie działo i czy nieboszczyk się ruszy. Wtem nadchodzą zbójcy z pobliskiego lasu: jeden, drugi i dziesiąty. Zapalili świece i poczynają się na ławkach dzielić pieniędzmi i różnymi rzeczami, które pokradli. Na koniec pozostał do rozdziału pałasz.
      - Jakże się tym będziemy dzielić - zapytuje najstarszy.
      - Tym się nie można dzielić. Weźmie go ten, który temu nieboszczykowi, co tu leży, za jednym zamachem tym pałaszem głowę utnie.
      A to była rzecz niełatwa, bo jeden z nich bał się nieboszczyków, a drugi duchów, trzeci miał wstręt do takiej rzezi, słowem nikt nie chciał i tylko jeden na to przystał. Bierze za pałasz, idzie do trumny Maćka i już się zamierza. A tu Maciek zrywa się nagle do pół ciała, podnosi głowę i woła na cały głos:
      - Wszyscy potępieńcy, przybywajcie na pomoc!
      Na te słowa Jacek ukryty w zakrystii poczyna ogromy łomot i hałas robić, i walić pięścią w deski spróchniałe. Gdy to usłyszeli zbójcy, przelękli się okrutnie, porzucili wszystką swą zdobycz i pouciekali co tchu do lasu.
      Wyszedł zaraz Jacek z ukrycia i wita się z Maćkiem. Teraz mu Maciek rzecze:
      - Widzisz mój bracie, będziemy tu mieli dosyć obydwaj, jak się tym podzielimy.
      I podzielili się, jak im się zdawało, po równo, kosztownościami, a Jackowi dostał się pałasz.
      - No, to dobrze - mówi w końcu - ale mnie się jeszcze od was grosz należy.
      Ale jeden z tych zbójców, co uciekli, odważniejszy trochę, a ciekawy, podszedł znów pod pustą kaplicę i wetknął głowę w czapce w szparę między deskami. Patrzy, jak się ci dwaj dzielą resztkami skarbów i myśli, że to są dwa ostatnie, a tamte inne strachy już odeszły. Maciek spoglądając bokiem widzi zbója i jego czapkę. Więc, nadal nie chcąc grosza tracić, uskakuje na bok, porywa zbójowi czapkę z głowy i ciskając nią w Jacka, powiada:
      - No to masz za ten grosz czapkę, co ją zdobyłem.
      A zbój, zestrachany, uciekł do swoich i mówi:
      - A to ich tam, potępieńców, taka moc straszna, że mi jeszcze i czapkę z głowy zerwali, ledwiem uszedł cało z głową na karku.

Pożytek soli

     Jeden pan miał trzy córki dorosłe. I pyta najstarszą, jak ona go kocha? A ta odpowiedziała, że jak miód. A potem pyta młodszą, jak go kocha. A ona odpowiedziała, że jak cukier. I uściskał obie. Nareszcie pyta najmłodszą, jak go kocha? A ona odpowiedziała, że jak sól. Rozgniewał się ojciec i odtrącił ją od siebie.
      Zmartwiona tym córka najmłodsza poszła sobie z domu w świat. Zaszła do jednego miasta i tam poszła do gospody i najęła się za służącą. Dobrze służyła i pani była z niej kontenta.
      Ale ojcu markotno się zrobiło, że córka w świat poszła, i wybrał się za nią, żeby ją odszukać. Jeździł od miasta do miasta, ale jej nigdzie znaleźć nie mógł. W końcu pojechał też i do tego miasta, gdzie ona służyła, i stanął w tej gospodzie. Zażądał stancji, a córka go tam zaprowadziła. Ale ona ojca poznała, a on jej nie poznał. I powiada on, że mu się jeść chce, żeby mu ugotowała ziemniaków. Ona wodę postawiła na ogień i ziemniaki ugotowała, ale ich nie osoliła, a potem mu na stół podała. Jak tylko skosztował, mówi do niej:
      - Ale moja panno, ja nie lubię takich nie kraszonych solą ziemniaków, proszę o sól.
      - A widzisz, ojcze - powiada ona, do nóg mu się rzucając - żeś zapragnął soli, a kiedym ja ci powiedziała, że cię chcę kochać jak sól, toś mnie odtrącił od siebie!
      - Przebacz mi, moja córko - rzekł ojciec, odebrał ją zaraz stamtąd, powiózł do domu i kochał jak najmilsze swoje dziecko.
      Bo łatwiej mu się było obejść bez miodu i cukru niż bez soli.

Zapiecek

     Uboga jedna wdowa, żyjąca z ciężkiej rąk swoich pracy, tym się przynajmniej pocieszała w biedzie, że jak jej syn dorośnie, będzie miała z niego pomoc i wyręczenie. Tymczasem omyliła ją nadzieja, bo synalek wyrósł wprawdzie jak dąb, był zdrów jak rydz, ale cóż po tym, kiedy polubiwszy za młodu lenistwo, wcale się do roboty nie garnął. Jadł, pił, spał wybornie, lecz o niczym więcej nie myślał. Nie chciało mu się i z miejsca ruszyć, a dla większej wygody i spokojności, obrał sobie przypiecek. Tam dni całe i noce przepędzał i już nawet, prócz matki, nikt imienia jego nie pamiętał, tylko go Zapieckiem nazywano.
      Pewnego razu, biedna matka wysławszy dziewuchę do roboty, została sama w domu, a piekąc chleb, nie miała się kim posłużyć. Woła więc:
      - Mój synalku! Zejdź jeno z przypiecka i przynieś mi wody, bo widzisz, że zarabiam w dzieży, a Maryśka na pańskim. Synalek, zamiast odpowiedzi, przewrócił się tylko na drugą stronę. Biedna matka, krzątając się około pieczywa, przeklinała siebie i swe niezdarne dziecko, na koniec jednak wpadła na koncept i odezwała się do niego:
      - Zapiesiu! Jak mi przyniesiesz wody, upiekę ci duży kołacz, tylko żwawo, ruszaj się przecie!
      Schodzi więc Zapiecek, przeciąga się, ziewa, ale bierze konewki, i leniwym krokiem wlecze się po wodę. Schyla się do strumyka, z którego zwykle wodę czerpano i nabrawszy, spostrzega, że coś po wierzchu pływa. Długo Zapiecek łowił, nim mu się udało schwytać prześliczną rybkę, żółtą i lśniącą jak złoto. Dlatego też radość jego nie miała granic, gdy tak wielkiego dokonał dzieła, i trzymając mocno biedną rybkę w ręku, zaczyna ją zewsząd oglądać i rozmierzać, mówiąc sam do siebie:
      - Ot! to dzwonko będzie dla ciebie Zapiecku, a to dla matusi!
      Ale jakże się zląkł, gdy rybka żebrzącym głosem przemówiła do niego:
      - Nie czyń tego, Zapiecku. Bo cóż ci stąd przyjdzie, że mnie zabijesz i porąbiesz na ćwierci. Jestem mała, niesmaczna, na próżno mnie zgubisz, a siebie nie nasycisz, raczej puść mnie do wody, a mogę ci się na co przydać. - A na cóż byś mi się przydała, biedne stworzenie? - rzekł ośmielony trochę Zapiecek.
      - Oto - rzekła rybka - jeżeli mi życie darujesz, zrobię cię szczęśliwym.
      - A to jak? - pytał dalej, coraz ciekawszy.
      - Odkryję ci ważną tajemnicę - rzekła rybka - czego tylko będziesz żądał, wszystko się stanie natychmiast, jak tylko wymówisz te słowa: niech tak będzie, w imię boskie i złotej rybki.
      Zapiecek, ucieszony obietnicą, ale nie dowierzając jej trochę, wyrzekł dla próby:
      - Konewki ruszajcie do domu, w imię boskie i złotej rybki!
      I o cudo! Widzi konwie z wodą toczące się prosto ku domowi, które przybywszy na podwórze, stanęły przede drzwiami, czekając, aż im kto otworzy. Zapiecek, puściwszy rybkę, postępował za nimi wolnym krokiem.
      Matka jego, wychodząc z chaty, zobaczyła konwie, i była pewna, że jej synalek pośpieszywszy się tym razem i przyniósłszy wody, poszedł sobie na wieś bawić się z chłopcami. Po niejakim czasie powraca Zapiecek z wesołą miną i pyta o kołacz. Podaje mu go matka czym prędzej, kontenta, że jej choć raz w życiu usłuchał.
      W kilka dni potem matusia miała wielkie pranie w domu, a drzewa nie było. W tym kłopocie prosi znów synalka, aby się nad nią zmiłował i urąbał drew, a za to nagotuje mu na obiad klusek.
      - Ale matusiu! Nie masz ani kawałka na podwórku, cóż będę rąbał?
      - Więc jedź do boru i przywieź jaką choinkę.
      Trafiła mu matka w dobry humor. Zapiecek wsiada na wóz, jedzie do boru, i tam upatrzywszy sobie najtęższą sosnę, rzecze:
      - Moja choinko, w imię boskie i złotej rybki, połóż się na ten wóz i ruszaj do domu.
      Ledwo te słowa wymówił, powstał najprzód szum, a potem trzask łamiących się gałęzi: ogromne sośnisko z korzeniami i długim wierzchołkiem, leżąc jak najbezpieczniej na wozie, wędruje prosto do domu. Ponieważ droga była ciasna i kręta, niepodobna było ustrzec się szkody. Tak więc tłocząc się środkiem wsi, Zapiecek płoty porozrzucał, chlewy i chaty stojące na zawadzie blisko drogi poobalał, nim przywędrował do domu. W całej wsi powstał stąd wielki hałas i skargi na Zapiecka. Cała gromada poszukując swych szkód poszła z użaleniem do króla, żądając wynagrodzenia. Król, wysłuchawszy skarg, ciekawy był poznać tak dziwnego woźnicę. Wydał więc rozkaz, aby się natychmiast przed nim stawił.
      Nieustraszony Zapiecek, zajmujący swą zwyczajną kwaterę, chcąc woli królewskiej zadość uczynić, zawołał:
      - Mój piecku, zawieź mnie do króla, w imię boskie i złotej rybki.
      I zaraz piec wyruszył otwartymi drzwiami. Przybył do stolicy właśnie w tej chwili, gdy król wyprawiał wielką ucztę, albowiem mając córkę jedynaczkę przecudnej urody, postanowił za mąż ją wydać. Zjechało się mnóstwo książąt z różnych krajów, spomiędzy których królewna męża sobie wybrać miała.
      Dostojni goście, siedząc właśnie u stołu, zajadali przewyborne kąski i popijali smaczne winko. Zapiecek, dostawszy się, już nie wiem jakim sposobem, do pałacu królewskiego, wszedł w piec tej sali, gdzie stoły były zastawione, i tam dziurkę sobie zrobiwszy, przypatrywał się wszystkiemu z wielką ciekawością. Uraczony widokiem tylu królów i książąt jak najkosztowniej ubranych, razem biesiadujących, pomyślał sobie: "Ach! Żebyś też i ty mógł tak się weselić jak oni, jeść i pić, i bankietować!"
      - W imię boskie i złotej rybki, niechże ja też mam to, co oni.
      Ledwo te słowa wyrzekł, już ujrzał przed sobą stół nakryty i zastawiony najwyborniejszymi potrawami. Wziął się zatem do jadła i wnet zapomniał o królach, książętach i całej dworskiej czeredzie. Ale gdy głód swój zaspokoił i położył się znowu na brzuchu, jak zwykł był czynić, kiedy się czuł zupełnie szczęśliwym, zaczął znowu patrzeć dziurką z ciekawości, co dalej będzie. Wtedy to dopiero przypatrzył się lepiej całemu dworowi; lokajom z galonami, panom bogato ubranym, wysmukłym dworakom, nadskakującym i przypochlebiającym się królowi, i damom przecudnej urody. Wszystko mu się bardzo podobało, ale najbardziej ta dama, siedząca obok króla, na którą oczy wszystkich były zwrócone. Nic podobnego jeszcze w życiu swoim nie widział. Westchnąwszy zatem i w zachwyceniu marząc o królewnie, sam nie wiedział, jak w nim powstało życzenie posiadania ślicznej księżniczki za żonę.
      Aż tu naraz król powstaje ze swego krzesła, pije zdrowie królewny swej córki i przyszłego jej małżonka, którego w tej chwili obrać sobie miała, i pyta sam ciekawy:
      - Kogóż więc serce twoje wybrało?
      Zadrżeli książęta przejęci trwogą i ciekawością w tej ważnej chwili. Księżniczka powstaje także, odzywając się poważnym głosem:
      - Tego - rzekła, wskazując na piec, który się cudownym sposobem rozwalił, przedstawiając zdumionemu dworowi brudnego Zapiecka.
      Łatwo sobie wystawić zamieszanie, jakie sprawiło wystąpienie na scenę nowego konkurenta. Wszyscy z miejsc swych powstali, zrobił się rozruch po sali. Król zapalony gniewem i zawstydzony tak osobliwym wyborem córki, pojąć go wcale nie może. Książęta wołają, oburzeni:
      - Kto ty? Co ty? Nędzniku! Precz stąd, jeśli chcesz unieść łeb cały!
      Ale królewna, zbliżając się ku niemu i podając mu rękę, rzekła uroczystym tonem:
      - To mój małżonek, którego z woli króla a ojca mego sobie obieram. Tak chcę, tak się stać musi, nikt już nie zmieni mego postanowienia.
      Zawstydzeni książęta, że brudny Zapiecek pierwszeństwo otrzymał, rozjechali się niebawem, a król zagniewany, nie mogąc cofnąć danego słowa, myślał tylko o zemście i o zatracie tak nierównego zięcia. Udał, że pozwala na wszystko, lecz po ślubie zaraz kazał oboje zamknąć w dużą szklaną banię i wrzucić w morze.
      Osadzeni w bani i wrzuceni w morze, zrazu o niczym nie wiedzieli; śmierć okropna stojąc przed oczyma, wszelką im odjęła przytomność. Zapiecek pierwszy przyszedłszy do siebie i obejrzawszy się naokoło po swym niebezpiecznym mieszkaniu, przekonał się wkrótce, iż bez nadzwyczajnej zręczności niepodobna będzie ocalić bani, a tym samym uniknąć śmierci. Tu wieloryby i potwory morskie otwierają straszliwe paszcze, tam znowu sterczące skały pewnym grożą rozbiciem. Trzeba było wielkiej odwagi i biegłości, aby ujść tylu niebezpieczeństwom. Zapiecek zaczął sterować, wywijać się pomiędzy skałami i hakami, aby się bania nie rozbiła lub na piasku nie osiadła. Znużony ciężką pracą zasnął słodko przy swej cudnej królewnie i śniło mu się o kołaczu, kluskach, kiełbaskach i kwaśnej kapuście, które dawniej u swej matki z największym zjadał apetytem.
      Na pół we śnie, wpół na jawie, wyrzekł owe znane nam słowa, aż tu ujrzał stolik między sobą a dostojną małżonką z wiejskimi przysmakami. Jak głodnego Zapiecka ucieszył, tak królewnę przeraził zapach kapusty i widok łokciowej kiełbasy pływającej w rumianym sosie jak wieloryb po morzu. Już je zgłodniały sternik pożerał oczyma, gdy jejmość nagle dostała spazmów.
      - A pfe! - rzekła - cóż ja to widzę? Chłopskie przysmaki na stole królewskiego zięcia? Udusi mnie ten zaduch. Ach! dla Boga, mdleję! Ratuj twą kochającą żonę.
      Zapiecek, w strachu, tysiąc życzeń wyrzekł w tej krytycznej chwili: wódka kolońska, perfumy, olejki różane, wszystko to było na placu i wszystko nie wiedzieć jak stanęło na jego rozkazy. Wkrótce też królewnę ominęły mdłości, gdy na żądanie Zapiecka, zamiast wiejskiej strawy, ujrzano najwyszukańsze francuskie przysmaczki i włoskie łakocie. Miękkie to było i niesmaczne dla strawnego żołądka naszego Zapiecka, jednak tenże, obawiając się powtórnych mdłości swej żony, zjada i chwali wykwintne potrawy. Wpadłszy już raz na pański tor, zaczął rozmyślać nad tym, jakby to na potem po pańsku, a raczej po królewsku żyć na świecie.
      Przy pomocy boskiej i wiadomej opiece czarodziejskiej rybki przypłynęła bania na wyspę, obfitującą we wszystko. Tutaj, stłukłszy banię, wylądował Zapiecek, a nie tak z własnej woli, jako raczej dla przypodobania się swej dostojnej małżonce, wiadomym sposobem wystawił przepyszny pałac w najpiękniejszej okolicy, umeblowany z największym przepychem. Ich sława wkrótce po całej wyspie się rozeszła, doszła nawet uszu jego królewskiej mości teścia, który teraz, zmieniwszy swe dawniejsze postanowienie, nie tylko zięciowi łaskawie przebaczyć raczył, ale na dowód swej szczególniejszej łaski (inni mówią, że to uczynił z ciekawości, aby oglądać wspaniały pałac i przekonać się o przepychu onego) przyjechał także odwiedzić swego zięcia. Nie będę opisywał obiadów, uczt hucznych i różnego rodzaju zabaw, z powodu przybycia tak znakomitego gościa dawanych, boć zapewne nie jedli, nie pili, nie bawili się inaczej, tylko tak, jak i my się bawimy, zwłaszcza kiedy jesteśmy w dobrym humorze i jak po nas bawić się będą. Gdy więc pewnego razu Zapiecek, a teraz wielki książę, wstał z królem i gośćmi swymi od stołu, odezwał się do nich w te słowa:
      - Jużeście, moi panowie, wiele pięknych rzeczy w mym pałacu oglądali, ale żaden z was nie widział jeszcze przepysznego ogrodu. Mówię: przepysznego, bo jestem pewien, iż nikt z panów nie ma nic podobnego u siebie, dlatego też klucz od niego zawsze przy sobie noszę, i tych tylko tam wpuszczam, którym chcę dać dowód szczególniejszej łaski: jest to zaszczyt, który w równi kładę z udzieleniem orderu złotego runa. Lecz, kto chce oglądać mój ogród, musi się przysięgą zobowiązać, że nie ruszy żadnego owocu, choćby mu nie wiem jak zasmakował.
      Wszyscy byli ciekawi tak zachwalanych specjałów, a zwłaszcza król. Po złożeniu przysięgi, wpuszczono gości do ogrodu, ale jakież było ich zadziwienie, gdy zamiast oranżerii, ananasów, cytryn i złotych pomarańczy, których się tutaj spodziewali, zamiast angielskich plantacji, ujrzeli w prostym wiejskim ogrodzie: kartofle, dynie, kapustę, brukiew, ogórki.
      Wszyscy goście przez grzeczność admirują ogród, oglądają zagony, zdobywając się na coraz nowe pochwały. Tymczasem Zapiecek kazał swemu nadwornemu ogrodowemu, aby upatrzył chwilę, jak się goście jego zagapią, i nakładł cichaczem teściowi w kieszeń ulęgałek. Ten zrobił jak kazano, a przy wyjściu postawiono straże. Nuż rewidować i przetrząsać każdego, czy nie ma czego przy sobie. Znaleziono u króla ulęgałki. Wstyd mu było, że tak podły owoc znajdował się w jego kieszeni, ale co gorsza, zięć z grzecznego gospodarza, przybrawszy minę surowego pana, rzecze groźnie: - Złamałeś przysięgę, teściu mój, wiesz, co cię czeka - śmierć niechybna.
      Zbladł król ze strachu i nuż prosić zgniewanego zięcia swego, aby tego nie brał tak ściśle. Dał się wreszcie ubłagać i rzecze:
      - Mógłbym się teraz zemścić za to, żeś mnie w morze wrzucić kazał, jednak nie uczynię tego, bo szlachetniejszym jest darować urazy i przebaczyć tym, którzy nas skrzywdzili, niżeli się mścić na bezbronnym nieprzyjacielu. Była to ostatnia przygoda głośniejsza w życiu naszego Zapiecka. O dalszych jego dziejach tyle tylko wiarygodni powiadają ludzie, że był szczęśliwy, miał kilkoro dzieci, które mu pięknie wyrosły, i że do śmierci pielęgnował starannie ów wiejski ogród, na pamiątkę niskiego stanu, z którego powstał.

Zjadarka i czarnoksiężnica

     Król i królowa, umierając, zostawili po sobie dwoje dorosłych dzieci: syna córkę. Serce królewicza zapaliło się występną miłością ku własnej siostrze, lecz ona wszelkich dokładała starań, by go od tego uczucia odwieść. Zwracała więc uwagę brata na przymioty i piękność mnóstwa innych panien, na co on, chcąc się koniecznie ze swą siostrą żenić, ustawicznie odpowiadał:
      - Żadnej innej nie chcę, boś ty dla mnie najpiękniejsza.
      Nie mogąc dłużej opędzić się jego naleganiom, przystała wreszcie siostra na ową propozycję, ale pod warunkiem, że wyjedzie on jeszcze na sześć tygodni za granicę, po czym, jeżeliby i tam żony dla siebie nie znalazł, siostra pójdzie za niego.
      Gdy królewicz odjechał, siostra posłała po znaną sobie czarnoksiężnicę i prosiła ją o wskazanie panny, którą przebraną w jej suknie mogłaby oddać bratu za siebie. Czarnoksiężnica dała królewnie mydło, ręcznik i grzebień, a następnie, powiedziawszy, aby na wielkie przygotowała się trudy, otworzyła maleńką furtkę, wiodącą do podziemnych lochów i do przejść pod zamkiem. Bardzo długo szła królewna podziemnymi ścieżkami, przez dalekie zakręty, korytarze. W końcu ujrzała światło dzienne i grotę w skale wykutą i wydostała się na świat.
      Nad brzegiem jeziora zobaczyła maleńki domek. Zajął całą jej uwagę, bo usłyszała w nim prześliczne granie. Zaledwie tam weszła, zobaczyła grającą na cytrze piękną panienkę, zupełnie do siebie podobną. Ta na widok przybyłej rzuciła cytrę.
      - Po cóż pani tutaj przychodzisz, kiedy zjadarka, czarownica, u której jestem, zaraz nadejdzie i ciebie zje?!- rzekła. - Już dawno by ze mną tak postąpiła, gdybym grać i śpiewać nie umiała. To jedynie wstrzymuje jej żarłoczność.
      A królewna rzuciła się w jej objęcia, pytając:
      - Skądeś się wzięła taka podobna do mnie? Teraz, skorom cię spotkała, musisz iść ze mną.
      - Ja stąd nigdzie pójść nie mogę - odpowiedziała tamta. - Gdy byłam mała, ukradła mnie ta zjadarka i trzyma w zaklęciu. Lepiej zawczasu pani uchodź, bo skoro tylko z połowu ryb ta jędza wróci, to cię niechybnie pożre.
      - Pójdę tylko z tobą; ty musisz być żoną mego brata - rzecze królewna, długo się nie namyślając. - Uciekajmy wspólnie!
      - Pani - powiada nieszczęśliwa dziewczyna - ucieczka nic nie pomoże. Zjadarka jest tak szybka, że ptaka przegoni.
      - Nie lękaj się niczego, czarnoksiężnica znajoma dała mi sposoby, którymi się w niebezpieczeństwie bronić będziemy. Panna zaklęta już się nie wahała dłużej, więc obydwie wyszły i szybko uciekły. Patrzą, a tu zjadarka tuż, krok w krok, za nimi pędzi. Już je miała pożreć, gdy królewna rzuciła za siebie mydło i między nimi a zjadarką zrobiła się góra nadzwyczajnie śliska. I gdy one, młode i lekkie, szybko biegły, zjadarka, stara i ciężka, iść tak nie mogła. Wróciła więc do jeziora i nabrała do fartucha piasku, którym posypując przed sobą, znowu darła do góry. Za powtórnym jej zbliżeniem królewna rzuciła ręcznik. Zrobiła się rzeka. One rzekę przepłynęły, a zjadarka pobiegła po cebrzyk. Weszła do niego niby do łodzi, a ręką ruszając zamiast wiosła, znowu spieszyła za nimi. Królewna, widząc ją zbliżającą się, rzuciła grzebień, z którego powstały na drodze krzaki cierniste, tak że jędza lecieć za nimi już nie zdołała. One tymczasem dobiegły do furtki ogrodowej przy zamku, i gdy zjadarka wyciągała rękę, aby je schwycić, wpadły w ogród i furtkę za sobą zatrzasnęły.
      Nazajutrz, nie znalazłszy dla siebie żony, przyjechał królewicz i bardziej niż kiedykolwiek obstawał za poślubieniem siostry. Na przyjazd brata królewna ubrała przyprowadzoną przez siebie panienkę w swoje własne suknie, sama podobne włożywszy, wzięła ją pod rękę i wyszła razem z nią przed bramę pałacu. Widząc dwie jednakie i jednako ubrane panny, królewicz nie mógł siostry rozpoznać. Na kolanach błagał, żeby mu powiedziały, która nią jest. Królewna zaś mówić pannie zakazała i sama aż do trzeciego dnia nic nie mówiła, chcąc go ukarać za to, że sobie innej żony wyszukać wcale nie usiłował.
      Znudzony siostry zaciętością, napisał królewicz list do tej samej czarnoksiężnicy, prosząc, aby mu wskazała, która z tych dwóch panien jest jego siostrą. Czarnoksiężnica mu na to odpisała, żeby, położywszy sobie na piersiach pod ubranie trochę krwi w pęcherzu, niby z rozpaczy, chciał się w ich obecności przebić sztyletem. Wówczas, na widok wylanej krwi, panny, pełne przestrachu, zapomną wyuczonej sztuki. Wiedząc dobrze, że ta, która jest jego siostrą, uchwyci go za szyję, pisała: "...lecz tę, która cię weźmie za rękę, trzymaj silnie i puścić nie chciej więcej, bo ta już twoją być powinna". Dopiero gdy się tak stało, królewicz, myśląc, że pochwycił rękę siostry, zatrzymał rękę obcej panny.
      Wkrótce nastąpiło wesele królewskie. Młoda królowa, zjednawszy sobie równie jak siostra miłość męża, pędziła swe lata w wielkim nabożeństwie, bo myślała, że umyślnie natchnął Bóg króla, jej męża miłością do siostry, aby ją, niewinną, od zjadarki uwolnić.

Miedziany dziadek-olbrzym

     Był jeden król lubiący dawać sute uczty, na które wymyślał przeróżne a smakowite potrawy, więcej zawsze myśląc o swoim i swych ministrów żołądku niżeli o szczęściu poddanych. Pochlebcy dworscy wyszukiwali więc na stół królewski różne szczególności, między innymi i ryby morskie z narażeniem życia łapane.
      Trzeba wiedzieć, że w morzu są zadziwiającej wielkości ryby, zwane wielorybami lub syrenami. Syreny są to do pół postaci prześliczne panny, dołem zaś ryby szybko pływające, do złapania trudne. Za każdym razem, gdy deszcz ma padać, syreny gromadzą się licznie, i tak czarującymi głosami śpiewają, że słuchający tego śpiewu ludzie mogą dostać pomieszania zmysłów. Oprócz syren czarownych bywają jeszcze i inne czarowne ryby pod różnymi postaciami ludzi łudzące, które król, potężny czarownik, lubił mieć na swoim stole.
      Jednego dnia, łowiąc syreny, złapali rybacy niewidzianą dotąd rybę, która była do połowy miedzianym dziadkiem, to jest staruszkiem z miedzianą brodą, a srebrnymi oczami. Ucieszeni tym połowem rybacy oddali rybę-dziadka do spiżarni królewskiej, pod klucz samej królowej, wydającej potrawy kucharzom i dysponującej obiady. Królewicz, spory już wówczas chłopczyk, słysząc dworzan mówiących o nadzwyczaj dziwnej rybie-dziadku, bardzo chciał ją zobaczyć. Wyjął więc cichaczem królowej matce kluczyk z kieszonki i otworzył drzwi spiżarni.
      - Wypuść mnie, a będziesz moim wybawcą - mówi miedziany dziadek do królewicza.
      Niewiele myśląc, królewicz uwolnił więźnia i odejść mu pozwolił. Na odchodnym dziadek rzekł:
      - Pamiętaj młodzieńcze: co pokochasz, to dostaniesz; co zamyślisz, to wykonasz; co napadniesz, to zawojujesz. Potem zniknął, a dwór królewski, dowiedziawszy się, że ryby nie ma, osłupiał, gdyż nie wiedziano, kto złapaną wypuścił na świat.
      W kilka lat potem wyrósł królewicz na młodziana i w rycerskim zawodzie pomagał ojcu. Jednego razu, stojąc z wojskiem nad brzegami morza, królewicz poszedł na łowy. Wiele zwierzyny upolował, i byłby zapewne więcej położył, gdyby nie skrzydlata panna, która nie wiedzieć skąd przybyła, i kąpiąc się w okolicy nadbrzeżnej, serce jego podbiła. Królewicz, utraciwszy spokój, ustawicznie przemyśliwał nad sposobami jej bliższego poznania. Nareszcie dostrzegł, jak przyleciawszy nad brzeg morski i kąpiąc się pomiędzy sitowiem, odpinała skrzydła. Wtedy znienacka na nie napadł i te panieńskie skrzydła zdobył. Pozbawiona obrony panna musiała się zwycięzcy poddać i miała już być uprowadzona. Że jednak był on szlachetnym rycerzem, widząc jej rozpacz, poprzestał jedynie na wyznaniu swych uczuć.
      - Wróć mi panie skrzydła - odrzekła - to uwierzę, że mnie kochasz.
      Królewicz oddał jej skrzydła, pod warunkiem, że mu sama poda sposób odszukania jej. Ona na to:
      - Dziś o mnie nie myśl, gdyż jestem zaklęta przez twego ojca. Błagaj go, aby mnie z zaklęcia uwolnił; dopiero gdy tego dobrowolnie nie uczyni, powiem ci, co zrobisz.
      - Dobrze! - zawołał królewicz - lecz powiedz mi pani, gdzie i kiedy mam cię znaleźć?
      - Jeżeli twój ojciec - rzekła dalej panna - na połączenie nasze nie zezwoli, wtedy wystrzel z łuku, a tam gdzie strzała poleci i upadnie, ja na ciebie czekać będę.
      Przypiąwszy oddane skrzydła, panna odleciała, a królewicz pojechał do ojca. Wyznał ojcu miłość swą ku skrzydlatej pannie i gniew jego rozbudził.
      - A to co nowego?! - krzyknął król. - Jakbym ci miał pozwolić na nikczemny związek, ubliżający dostojnej krwi przodków moich?... Milcz i ani słowa więcej o tym!
      Królewicz, pełen żalu, udaje się do matki i wspólnie z nią idzie powtórnie błagać zagniewanego ojca. Wtedy król odzywa się:
      - Jeżeli twoja piękność wystawi ci w jednej chwili cały regiment wojska w zupełnym szyku bojowym, a tak maleńki, abyś go mógł w kieszeni schować i do mnie przynieść, wtedy się z nią ożenisz.
      Odszedł zasmucony królewicz, a pomny na to, co mu mówiono, strzelił z łuku i pospieszył w stronę, którędy wiatr unosił strzałę. Mijał różne kraje, przejechał okrętem przez morze, w końcu dostrzegł strzałę utkwioną w skalistej wyspie. Tam znalazł jaskinię, a wszedłszy do niej, wytworne ujrzał mieszkanie. Tu panna siedziała w ozdobnym pokoju wykutym w skale. Szczęśliwy, że ją widzi, młodzieniec upadł na kolana i opowiedział o zapalczywym gniewie ojca i o jego warunku do wykonania niemożliwym. Ona mówi na to spokojna:
      - Nie bój się, mam ja brata, który wszystko zrobi podług wymagań twojego ojca.
      Zapukała w skałę, a tam coś się odezwało i wyszedł natychmiast maleńki regimencik wojska z bronią, tak drobniuchny, że go uradowany królewicz włożyć mógł do kieszeni i z nim czym prędzej do ojca odjechał.
      Stanąwszy przed ojcem, wydobył z kieszeni szereg drobnych żołnierzy, którzy rosnąc co chwila, wyrośli nareszcie na wysokich drabów, potężne pułki do boju gotowe formujących. Król jednak powiada:
      - Mój synu, nie ma w tym, co mi pokazujesz, nic wielkiego, zresztą gdzież z tym wojskiem mam odbywać musztry? Jeżeli ten, co ci dopomógł, połowę królestwa mego, składającą się z dzikich puszcz, zamieni w okamgnieniu na piękne ogrody, żyzne pola i równiny dla ćwiczeń wojskowych dogodne, to wtedy na związek z twoją panną zezwolę. Inaczej nic z tego nie będzie.
      Powraca królewicz do panny z nowymi od ojca zadaniami. Ta, po wysłuchaniu go, idzie i puka znowu w skałę. Po chwili powiada, że już wszystko zrobione jest przez brata. Pojechał tedy, a wróciwszy, widzi uprawne wszędzie pola, prześliczne ogrody, a na obszernych polach i błoniach wojsko odbywa wielkie manewry w obecności króla.
      - Ojcze! - zawołał królewicz - wszak widzisz, że nie ma nic takiego, czego bym nie dopełnił, aby tylko dojść do upragnionego celu.
      - Nie tak nagle, mój synu! - odpowiada król. - Na związek ze skrzydlatą panną zezwolić nie mogę, dopóki brat jej, który ci dopomaga, sam do mnie nie przyjedzie, ale to biedaczysko cokolwiek jest za ciężkie. Poślę tedy po niego wszystkie poczty, powozy, zaprzęgi z całego królestwa, a zobaczymy, czy się przywlecze.
      Królewicz, do ostatniej doprowadzony niecierpliwości, znowu odbywa pełne trudów podróże i ukochanej rozpacz swą wyznaje. Ona się na to tylko uśmiecha i mówi:
      - Zobaczymy, mój drogi, jakoś to będzie!
      Król tymczasem wyprawił bryki, powozy, furgony, łodzie, okręty do skalistej wyspy. Królewicz pyta narzeczoną, co ma dalej robić. Ona każe mu zapukać w skałę i prosić brata tymi słowy:
      - Szwagierku kochany! Jedź, proszę, pojedziemy razem.
      Zaledwie to królewicz uczynił, skała się rozstępuje szeroko i wychodzą z niej naprzód dwa ogromne wąsy jak dwie wyostrzone kosy. Potem ukazuje się przerażającej wielkości głowa ze zwierciadlanymi oczyma, w których się odbijają kraje całego świata, a złote i srebrne włosy spadają na miedzianą brodę. Nareszcie wystąpiła cała postać, a tak szeroką była, jak i wysoką. Gdzie postąpił miedziany dziadek, tam się ziemia trzęsła.
      Zajeżdżają zaprzęgi i powozy królewskie, zataczają się furgony, przypływają łodzie i okręty; lecz na co tylko gość wsiada, wszystko to łamie się i gruchocze. Cały miesiąc wsiadał on tak na wozy z całego sprowadzone królestwa. Wszystko się psuło, służba królewska ciągle naprawiała, kowale kuli, kołodzieje zbijali koła, a jednak to nic nie pomagało i próżna była cała robota. Gdy się ciągłym wsiadaniem zbyt już mocno znużył, powiada brat:
      - Nie pojadę, ale pójdę piechotą.
      Idzie więc, idzie, a z każdym krokiem zwiększa się jego objętość. Wąsy, jak dwie żelazne kosy, idą naprzód i ścinają przed nim lasy. Od jego stóp walą się miasta, wsie zdeptane nikną. Wojsko, kupcy, lud okoliczny, wszystko ucieka na widok miedzianej brody, zwierciadlanych oczu. Król, poznawszy w nim dla siebie niebezpieczeństwo, schronił się na wieżę. Miedziany dziadek mówi do niego:
      - Wychodź, królu, bom ja przyszedł!
      - Nie wyjdę - odpowie król - a synowi memu żenić się nie pozwolę.
      - Dziś już nie masz siły - rzecze dziadek - abyś mógł mu tego zabronić.
      Król usiłował jeszcze resztki rozpierzchłych dworzan zgromadzić około siebie, ale na próżno, wszyscy go odstąpili. Wówczas miedziany dziadek, wziąwszy w dłonie wieżę, ostatnią ucieczkę króla, rzucił nią o ziemię i całe miasto wraz z królem legło w gruzach.
      Potem królewicz, bez żadnej już znikąd przeszkody, poślubił skrzydlatą pannę i szczęśliwie z nią panował, odbudowawszy poburzone wsie i miasta. Miedziany zaś dziadek powrócił na skalistą wyspę.
     

O trzech siostrach i jabłku

     Jedna matka miała trzy córki. I kazała im złotą kapustę otrząsać z piasku. Gdy były przy tej robocie, przejeżdżał tam drogą jakiś wielki pan i upuścił piękne czerwone jabłko w tę kapustę. Jedna z tych panien podniosła je i podała mu. A kiedy mu podawała, on ją wciągnął prędko do powozu i zabrał ze sobą.
      I przywiózł ją do boru, a tam był jego dwór. Kazał jej dworu pilnować i dał jej to śliczne czerwone jabłko do zabawy, ale nie pozwolił zaglądać do jednej izby i drzwi tam uchylać. I wyjechał. A ona, ciekawa, wytrzymać nie mogła, zajrzała tam i zobaczyła kałużę krwi, bo tam leżało wielu pozarzynanych. Ze strachu upuściła w tę krew jabłko, podniosła je, ale już z krwi obmyć nie mogła. Kiedy on przyjechał, pyta, czy była wierna i czy nie zaglądała do tej izby, a ona na to powiada:
      - Nie zaglądałam.
      A on:
      - Pokaż jabłko.
      Gdy pokazała, on mówi:
      - A widzisz, że zakrwawione.
      I głowę jej uciął w tej izbie i pod kamieniem jej ciało pochował.
      Potem jedzie on po drugą jej siostrę, która była u złotej kapusty, i tak samo zwabia ją jabłkiem do siebie, i zabiera do boru i do dworu. I tak samiuchno każe jej pilnować domu i odjeżdża. A i gdy ta była ciekawa, i jabłko miała pokrwawione, zabija ją także i przed dworem, pod drugim kamieniem zakopuje.
      I pojechał po trzecią siostrę. I ją także zwabił i przywiózł do boru i do dworu. Ale ta była mądrzejsza. Kiedy odjechał, schowała jabłko pod poduszkę, poszła otworzyć owe zakazane drzwi i również zobaczyła kałużę krwi. Za powrotem zbój pyta:
      - A nie byłaś tam?
      - Nie, nie byłam.
      - Pokaż jabłko.
      Ona pokazała. A jabłko było czyste i nie miało znaku krwi. On na to:
      - To dobrze, że byłaś wierna, to będziesz moją żoną.
      I ożenił się z nią i znowu odjechał.
      A ona wyszła przed dwór, usiadła na kamieniu i bawiła się tym jabłkiem. Wtem jabłko upadło i potoczyło się pod ten kamień. I zaraz spod kamienia podniosła się zabita jej siostra. Potem poszła ta żona i siadła na drugim kamieniu, jabłko się potoczyło pod kamień, a tu i druga wstała siostra. Obie siostry skryła we dworze. A gdy ów zbój wrócił i poszli oboje spać, ona mówi, że go bardzo miłuje, a potem pyta:
      - Mężu, czy jesteś nieśmiertelny?
      - Tak jest - powiada on, a po chwili przyznaje - ale i ja mogę życie stracić, jeśli ktoś odwali duży kamień na polu i zarżnie owcę pod nim ukrytą.
      I usnął. A ona budzi cichutko siostry i biegnie z nimi na pole, odwalają kamień i zarzynają owcę.
      Gdy wróciły do domu, on już nie żył. Wtedy najmłodsza siostra wyszła przed dwór, gdzie wielkie stosy kamieni leżały. Za dotknięciem jej jabłka spod tych kamieni wychodzili ludzie, których przywróciła do życia.

PLUSZOWY NIEDŹWIADEK

Pewna starsza pani robiła w domu zabawki. Była bardzo samotna i dlatego w każdą ze swoich zabawek wkładała wiele pracy i serca. Jej zdolne ręce wyczarowywały najpiękniejsze lalki w całym mieście. Wczoraj skończyła robić pluszowego niedźwiadka i miała go właśnie zanieść do sklepu. Nie lubiła rozstawać się ze swoimi zabawkami ale musiała z czegoś żyć, a poza tym dzieci tak bardzo się z nich cieszyły...

Niedźwiadek rozsiadł się na wystawie i czekał. „Ciekawe kto mnie kupi”- myślał sobie spoglądając na przechodniów. Wkoło niego pełno było zabawek, które też zadawały sobie to pytanie. Bo trzeba wam wiedzieć, że wszystkie zabawki bardzo nie lubią być same i niecierpliwie czekają na dzieci by się z nimi bawić.
Dochodził już wieczór, gdy ulicą przechodziła dziewczynka z długimi, jasnymi warkoczykami. Przystanęła przed wystawą i aż klasnęła w rączki.
-Jakiś ty śliczny misiu.- powiedziała- Porozmawiam z rodzicami może mi ciebie kupią.
„Porozmawiaj”- pomyślał miś, bo choć bardzo chciał nie mógł jakoś nic powiedzieć.- „Porozmawiaj. Ty też mi się bardzo podobasz. Dobrze by było móc bawić się z tobą”. Dziewczynka pobiegła do domu.
- Tatusiu, tatusiu widziałam ślicznego misia! Kupcie mi go! - krzyczała biegnąc po schodach.
- Córeczko nie mamy teraz pieniążków. Zresztą niedawno dostałaś nową lalkę - powiedział ojciec.
- Ale on jest taki piękny - posmutniała dziewczynka - oddam moją lalę, a misia kupicie mi jako prezent na urodziny.
- Urodziny masz dopiero za trzy miesiące.
Dziewczynka zaczęła płakać.
- Na pewno do tego czasu już go nie będzie w sklepie.
- Uspokój się - powiedziała mama - znajdziemy chyba trochę pieniędzy. Jutro go sobie kupisz.
- A nie mogę teraz?
- Już jest późno i na pewno zamknięto sklep.
- Tylko pamiętajcie, obiecaliście mi! - i już uśmiechnięta, choć jeszcze ze śladami łez na policzkach, dziewczynka pobiegła do swojego pokoju.
- Niepotrzebnie jej obiecałaś. Wiesz przecież jak mało mamy teraz pieniędzy - powiedział ojciec.
- Wiem. Ale pieniędzy mamy zawsze mało a nie potrafiłam jej odmówić. Inne dzieci mają dużo więcej zabawek. Cóż ona temu winna, że jesteśmy biedni? Rodzice uśmiechnęli się do siebie. Oboje przecież bardzo kochali swoją córeczkę i cieszyli się, że sprawią jej radość.

Rano, jeszcze przed otwarciem sklepu, dziewczynka stała przed witryną ściskając w rączce pieniądze i patrząc na swojego misia.
- Mam już dla ciebie łóżeczko i garnuszki. Uszyję ci spodenki na szelkach. Poznasz inne moje zabawki. Zobaczysz, na pewno je polubisz - mówiła dziewczynka z nosem przy szybie.
Miś patrzył na nią paciorkami swoich oczu i myślał - „ Wiem, że będzie mi u ciebie dobrze, jesteś taką miłą dziewczynką.
Przed samym otwarciem sklepu przyszła mama jednej z koleżanek dziewczynki.
- Dzień dobry kochanie. Dziś są urodziny Krysi, muszę jej coś kupić. Bardzo mi się spieszy, przepuścisz mnie?
- Bardzo proszę.
- A ty co chcesz sobie kupić?
- Tego pluszowego niedźwiadka.
- Niedźwiadka mówisz? Jak myślisz, czy spodobałby się Krysi?
- Na pewno. Wszystkie dzieci będą mi go zazdrościły.
Lecz kiedy otworzono sklep mama Krysi kupiła pluszowego misia. Na nic się zdały protesty dziewczynki.
- Ależ ja pierwsza przyszłam i pierwsza wybrałam tą zabawkę.
- Nie nudź. Przepuściłaś mnie przecież a sama mówiłaś, że niedźwiadek spodoba się Krysi - i pani zabrała zabawkę!
- Jak ona mogła to zrobić? - mówiła do siebie dziewczynka wracając do domu - Przecież jej mówiłam, że chcę go kupić!
Rodzice długo nie potrafili uspokoić swojego dziecka. Dziewczynka płakała cały dzień.

Tymczasem Krysia wcale nie ucieszyła się z prezentu. Zawsze miała dużo zabawek a w dniu swoich urodzin dostała ich wiele. Była wśród nich płacząca lalka, kręcąca się karuzela z pozytywką, skaczący zajączek i nakręcany żuk. Niedźwiadek nie umiał się ruszać ani płakać trafił więc do dużego pudła w rogu pokoju, w którym Krysia trzymała zabawki nie lubiane.
Pluszowemu niedźwiadkowi było bardzo smutno. Wspominał dziewczynkę, którą widział przed sklepem i mruczał do siebie;
„Ona na pewno nie wrzuciła by mnie do ciemnego pudła. Miała dla mnie łóżeczko i uszyłaby mi spodenki.”
W ciemnym pudle wszystkie zabawki były smutne, bo nikt się z nimi nie bawił. Niedźwiadek szybko się z nimi zaprzyjaźnił a szczególnie polubił szmacianą lalę z warkoczykami, bo przypominała mu jego dziewczynkę.

Pewnego dnia do pudła przegryzła się myszka.
- Ileż tu rupieci - pisnęła - będę miała na czym ostrzyć sobie ząbki. Zacznę chyba od tej lali.
- Nie rusz jej - mruknął miś - mnie możesz pogryźć. Ja i tak nie trafię tam, gdzie chciałbym się podobać a lala straci swój urok gdy ją nadgryziesz.
- O! Podoba mi się twoje poświęcenie - powiedziała myszka obwąchując niedźwiadka - Nie ruszę was. Mogę ostrzyć sobie zęby na tym pudle. A ciebie w nagrodę za dobre serce nauczę chodzić. Chcesz?
- Jasne, że chcę!
Od tej pory zaczęła się nauka.

Dziewczynka sprzed sklepu oddała pieniądze rodzicom, nie chciała bowiem innej zabawki.
- Mówicie, że macie mało pieniędzy a na innej zabawce mi nie zależy - odparła mamie, gdy ją namawiała na kupno czegoś innego.

Mijały dni i nadeszły urodziny dziewczynki z warkoczykami. Dostała kilka zabawek, ale najbardziej ucieszyły ją kukiełki od babci. Takich nie miało żadne z dzieci. Znajomi z podwórka zazdrościli jej kukiełek, a najbardziej zazdrościła ich Krysia, która nie lubiła gdy jakieś dziecko miało zabawkę jakiej ona nigdy nie miała.
- Możemy się zamienić. Ja ci dam kukiełki a ty mi dasz pluszowego niedźwiadka.
- Zgoda - ucieszyła się Krysia. I pobiegły zaraz do domów.
- Skąd masz te kukiełki? - spytała mama Krysi.
- Dostałam od niej - odparła dziewczynka wskazując na koleżankę.- Idź pod okno, rzucę ci niedźwiadka - szepnęła.
- Rzuć mi mojego misia!
- Miś jest mój - odparła Krysia i zamknęła okno.
Zapłakana dziewczynka wróciła do domu. Na pytania rodziców opowiedziała im historię z kukiełkami.
- Muszę porozmawiać z mamą Krysi - powiedział ojciec - choć ze mną.
Gdy mama nieuczciwej koleżanki dowiedziała się o umowie kazała córce oddać misia. Krysia przyniosła niedźwiadka i posadziła obok siebie na tapczanie.
- Niech on sam wybiera. Jeśli pójdzie do niej to go oddam, jeżeli zostanie będzie mój.
Nikt nie zdążył nawet zaprotestować przeciw temu nowemu oszustwu, gdy miś wstał i szybko poszedł do swojej nowej opiekunki. Nie na darmo uczyła go myszka chodzić. Krysia poczerwieniała ze złości pobiegła do swojego pokoju nie mogąc sobie darować straty tak niezwykłej zabawki.

Pluszowemu niedźwiadkowi było bardzo dobrze u dziewczynki, którą polubił już będąc na sklepowej wystawie. Stał się jej ulubioną maskotką. Miał własne łóżeczko, garnuszki i spodenki z szelkami. Ale najbardziej cieszył się z tego, że miał swoją dziewczynkę, która tak bardzo lubiła się nim bawić.

KONIEC

JAK JANEK ZOSTAŁ KRÓLEM

W pewnym kraju żył pastuszek imieniem Janek. Nie miał ani rodziny, ani przyjaciół. Nawet jego pracodawca nie lubił go, gdyż pastuszek był skryty i wolał rozmawiać ze swoją sroczką niż z ludźmi.
Sroczkę znalazł Janek w zimie. Była zmarznięta i pokaleczona. Zabrał ją do szopy, w której spał i pielęgnował dopóki nie wyzdrowiała. Sroczka lubiła latać po okolicy i zaglądać w każdy zakamarek. O wszystkim czego się dowiedziała opowiadała potem Jankowi. Może właśnie dlatego nie przepadał pastuszek za towarzystwem ludzi, że tak dużo o nich wiedział?

Pewnego dnia poleciała stoczka na zamek królewski. Król właśnie się mył i zdjął swój rodowy pierścień by mu nie przeszkadzał. Pierścień błyszczał w promieniach słońca i sroczka nie mogła się oprzeć wrodzonemu nawykowi. Pochwyciła go w dziobek i odfrunęła. Król bardzo się złościł nie mogąc odnaleźć pierścienia, ale ponieważ groźby i krzyki nic nie pomagały kazał ogłosić, że kto odnajdzie pierścień dostanie w nagrodę tysiąc dukatów.
Sroczka przyniosła swoją zdobycz Jankowi a on postanowił odebrać królewską nagrodę.
"Po co mam pracować u obcych ludzi - pomyślał - gdy sam mogę zostać bogatym dziedzicem."

Udał się na zamek i oddał pierścień. Lecz król, gdy już odzyskał zgubę wcale nie miał zamiaru tracić tysiąca dukatów i powiedział;
- Słuchaj Janku, zadam ci zagadkę. Jeżeli zgadniesz, dostaniesz nie tysiąc a dwa tysiące dukatów, jeśli nie - odejdziesz bez zapłaty.
Janek podrapał się w głowę. Nie miał zamiaru stracić nagrody, ale z drugiej strony mógł ją podwoić.
- Zgoda- zdecydował w końcu.
- Otóż masz mi powiedzieć jak miał na imię mój pradziadek. Daję ci czas do jutra na zastanowienie - powiedział król pewny , że ocalił swoje dukaty.
Jaś wyszedł z zamku i udał się prosto do wsi za wzgórzem , w której mieszkał najstarszy człowiek w okolicy. Wiedział o nim od sroczki . Stuletni dziadek był trochę głuchy ale po wielu krzykach w końcu zrozumiał o co chodzi i powiedział Jasiowi imię królewskiego pradziadka.
Chłopiec jak gdyby nigdy nic wrócił do szopy i położył się spać. Nazajutrz poszedł na zamek.

- No? - spytał król - odgadłeś moją zagadkę?
- Pradziadek Waszej Królewskiej Mości miał na imię Konstanty i nosił numer XV.
Król spurpurowiał na twarzy ale musiał przyznać , że Janek odgadł.
- Może chcesz spróbować jeszcze raz - spytał pastuszka - jeśli byś zgadł dostałbyś cztery tysiące dukatów.
" Toż to majątek jakich mało" - pomyślał Janek i zgodził się.
- Zgadnij gdzie chowam klucz od skarbca - powiedział król uśmiechając się pewien wygranej.
Mając czas do następnego dnia Jaś opuścił zamek. Przewracał się z boku na bok przez całą noc , ale nad ranem zasnął nie wymyśliwszy nic.

Tymczasem sroczka poleciała na zamek do królewskiej sypialni. Usiadła na poręczy królewskiego łoża i spytała śpiącego króla , gdzie chowa klucz od skarbca. Król odpowiedział nie zdając sobie nawet z tego sprawy. Sroczka wróciła do szopy a rankiem, gdy się Jaś obudził opowiedziała mu co zaszło w nocy.

Gdy Janek odgadł i tą zagadkę król był wyraźnie zdenerwowany. Wyszedł do drugiej sali i długo nie wracał. W końcu wszedł, usiadł na tronie i powiedział;
- Dysponujesz już wielkim majątkiem, ale dam ci szansę na zdobycie połowy królestwa jeśli wykonasz postawione przeze mnie zadanie.
Janek spodziewał się nowego utrudnienia lecz nie wypadało mu odmówić - zgodził się zatem.
- Przyprowadzisz mi na zamek Szarego Wilka. Tylko ma być żywy.
Pastuszek ruszył w drogę a król aż podśpiewywał z radości;
- Wilk go rozszarpie! Wielu myśliwych próbowało zabić bestię i nikomu się to nie udało a cóż dopiero przyprowadzić go żywcem.
W ten sposób chytry władca chciał ocalić swoje dukaty.

Tymczasem Jaś pewnym siebie krokiem ruszył prosto do lasu. Nagle zagrodzł mu drogę Szary Wilk;
- Czego szukasz w moim lesie? - zawarczał.
Jaś ukłonił mu się i odparł;
- Przyszedłem w imieniu króla zaprosić cię do zamku na ucztę.
- Czemu nie? On jest królem ludzi ja królem wilków. Możemy razem zasiąść do stołu.
I Szary Wilk ruszył z Jankiem do zamku.
Gdy król go zobaczył schował się za tronem ze strachu.
- Uuuu!! To tak witasz gości?! - zawył wilk i obrażony opuścił zamek porywając po drodze kilka jagniąt z królewskiego stada.
Król opanowawszy strach i wstyd przemówił;
- Teraz jesteśmy jak równy z równym. Połowa królestwa należy do ciebie a połowa do mnie. Zróbmy zatem ostatni zakład. Kto wygra będzie królem, kto przegra musi iść precz i nigdy tu nie wracać.
- Zgoda - ochoczo przystał na warunki Janek, ponieważ spodobała mu się ta gra.
- Jeśli przyniesiesz mi kamień z piekła - wygrałeś. Pamiętaj, że musi być jeszcze ciepły!
Zakład był tak dziwny, że nawet dworzanie zaczęli szeptać między sobą kręcąc głowami. Za późno jednak już było by się wycofać.

Przez kilka dni Janek zastanawiał się jak zdobyć piekielny kamień, aż w końcu sroczka przypomniała sobie, że w opuszczonej wsi jest głęboka studnia sięgająca do samego piekła.
Poszedł tam pastuszek , nazbierał kamyków i zaczął je wrzucać do studni. Jeden z nich wpadł diabłu do zupy, gdyż w piekle właśnie był obiad. Diabeł tak się zezłościł, że wyrwał z bruku kamień i cisnął nim do góry.
Janek tylko na to czekał. Złapał kamień i pobiegł z nim na zamek.

Król nie chciał jednak dotrzymać słowa.
- To nie jest kamień z piekła! - krzyczał - Chcesz mnie oszukać!
Wezwano biskupa by spór rozstrzygnął. Biskup długo przyglądał się kamieniowi , wreszcie poszedł po wodę święconą i pokropił go nią; kamień rozżarzył się do czerwoności i pękł.
- Nie mam wątpliwości - powiedział biskup - to jest piekielny kamień.

Na nic nie zdały się protesty chytrego króla - wygnano go z państwa a na tronie zasiadł Janek.
Pastuszek rządził długo i sprawiedliwie a sroczka mogła do woli bawić się klejnotami w królewskim skarbcu.

P.S. Dla dzieci ciekawskich;
Chytry król chował klucz do skarbca pod koroną.

KONIEC

KSIĄŻĘCA MASKOTKA

W pewnym kraju rządził sprawiedliwy król Ferdynand. Miał mądrą żonę oraz ślicznego synka - Henryka. Poddani kochali swojego króla i żyło im się dobrze. Kraj był bogaty, wszędzie rozpościerały się piękne ogrody a z pól zbierano obfite plony. Nawet najbiedniejszy poddany sprawiedliwego króla był dobrze ubrany i nie mając większych zmartwień radował się jak wszyscy. A do radości okazji było mnóstwo bowiem król co chwilę wymyślał jakieś święto lub uroczystość.
Jedną z takich uroczystości obchodzonych hucznie w całym kraju były piąte urodziny królewicza. Zewsząd ściągano z prezentami. Każdy chciał coś ofiarować następcy tronu, gdyż miano nadzieję, że odziedziczy mądrość po ojcu i dzięki temu również za jego rządów w królestwie będzie panował dobrobyt. Poza tym chciano zrobić przyjemność królewskiej parze - przecież wszyscy rodzice lubią, gdy ich dzieci są popularne.

Z prezentem od siebie wybrali się również drwale z królewskiego lasu. W ich osadzie mieszkał stary Piotr, który potrafił wystrugać z drewna piękne rzeczy. Dla księcia starał się wyjątkowo. Zabawka była tak dokładnie wystrugana, że po pomalowaniu i ubraniu wyglądała jak żywa.

Król przyjął drwali życzliwie a mały Henryk bardzo się ucieszył z prezentu i chociaż posiadał wiele kosztownych zabawek pajacyk od tej chwili stał się jego ulubioną maskotką.

Minęło dziesięć lat. Dla kraju króla Ferdynanda nastały ciężkie czasy. Padały zwierzęta, marniały plony a ludzie setkami umierali na nieznane dotąd choroby.
Król radził się mędrców lecz nikt nie umiał mu powiedzieć co było przyczyną tak wielu nieszczęść.
Królowa opiekowała się chorymi chcąc ulżyć im w cierpieniu, aż w końcu sama zachorowała i wkrótce zmarła.
Młody książę bardzo płakał po stracie matki tuląc do siebie ulubioną maskotkę. Jego żałość była tak wielka, że w drewnianym pajacyku ożyło serce ze współczucia.

Jeszcze nie minęła żałoba po śmierci królowej, gdy gruchnęła straszna wieść; sąsiednie królestwo wtargnęło w granice nieszczęśliwego państwa rozpoczynając w ten sposób niczym nie zapowiedzianą wojnę. Na zamku gorączkowo przygotowywano się do obrony.

Pajacyk przyglądał się temu wszystkiemu a w jego nowym, drewnianym serduszku narastał żal i współczucie. W końcu i na niego spadło nieszczęście; został wykradziony z sypialni księcia przez bagienne gobliny. Stwory zaniosły go swojemu władcy, ten zaś ofiarował pajacyka synowi.
Przebywając wśród goblinów pajacyk dowiedział się, że wszystkie nieszczęścia jakie spadły na kraj były dziełem czarów króla goblinów, który zazdroszcząc Ferdynandowi powodzenia chciał mu odebrać wszystko co do niego należało.
- Na mój ogon - krzyczał nieraz - ten kraj będzie należał do mnie, choćbym miał zgładzić wszystkich ludzi.
Z częstego powoływania się króla goblinów „na własny ogon” domyślił się pajacyk, że cała moc czarnoksięska strasznego władcy zawarta jest w jego ogonie.

Tymczasem na zamku kończono przygotowania do obrony. Książe bardzo się martwił zniknięciem pajacyka lecz oto nadeszło zmartwienie znacznie większe; osłabiony ogromem nieszczęść król zachorował i Henryk mimo młodego wieku jako jego następca musiał poprowadzić wojsko na wroga. Ubrał się w srebrną zbroję i wyruszył na czele swoich rycerzy a w serce poddanych widzących jego niewielką postać wstępowała otucha. Wierzyli w szczęśliwą gwiazdę wielkiego królewskiego rodu, który rzadko walczył ale nie przegrał żadnej wojny.

W tym czasie, gdy oba wojska stanęły naprzeciwko siebie pajacyk zakradł się do komnaty królewskiej. Zajęty czarami goblin nie zauważył zbliżającego się przeciwnika, który jednym uderzeniem topora obciął mu ogon. Czarnoksiężnik rzucił się na pajacyka lecz pozbawiony swojej mocy nie był już taki groźny. Na krzyk konającego króla nadbiegły wszystkie gobliny. Mimo dzielnej walki musiał im pajacyk ulec. Połamanego wrzucono do rzeki.
Z chwilą śmierci króla goblinów prysnął czar. Nieprzyjacielskie wojska rozbiegły się a zwycięski książe powrócił na zamek nie wiedząc dlaczego wygrał bez walki z tak potężnym przeciwnikiem.
Gdy przejeżdżał pod murami zamkowymi dojżał w fosie swoją maskotkę i kazał ją sobie przynieść. Przepełnione szczęściem serduszko pajacyka zabiło żywiej gdy znalazł się w rękach Henryka.
- Ja wyruszyłem na wojnę i wracam nie wyciągnąwszy miecza a ty wyglądasz jakbyś stoczył srogi bój - powiedział książę patrząc na swoją sponiewieraną maskotkę.
Wtedy do młodego wodza podszedł minister wojny i powiedział;
- Zwycięskiemu wodzowi i następcy tronu w twoim wieku nie wypada już bawić się zabawkami.
Książę zamyślił się i wyrzucił pajacyka na stertę gruzu a sam pojechał dalej.
Czy sprawiły to słowa ministra, czy może widok ojca machającego z zamkowego okna, któremu chciał wydać się godnym następcą?
Porzucona maskotka książęca długo jeszcze patrzyła za oddalającym się orszakiem. Jej drewniane serduszko nie wytrzymało i pękło z żalu.
Pajacyk znów stał się kawałkiem drewna.

Odtąd wielu dorosłych bierze przykład z księcia i odrzuca zabawki z dzieciństwa, nawet te najbardziej ulubione, jak zużyte przedmioty często nie zdając sobie sprawy jak wiele im zawdzięczają i ile tracą z ich odejściem.

Czy twoja zabawka to tylko przedmiot?

KONIEC

INTERNETOWY BUDZIK

Kiedyś powiedziano by może o nim krasnoludek, ale kto jeszcze wierzy w krasnoludki?
A szkoda bo internetowy ludzik był właśnie krasnoludkiem, tylko przez złe czasy dla bajek nazywano go inaczej . Na szczęście nikt nie staje się kimś innym niż jest tylko dlatego, że zmieniono mu imię. Zresztą , nasz pogodny krasnal nie przejmował się tym. Mawiał po prostu, że jest krasnoludkiem który na imię ma Internetowy Ludzik. Dla nas to też ułatwienie; niezależnie czy napiszemy tą nazwę z dużej czy małej litery - będzie napisana poprawnie.

Ludzik jak wszystkie krasnale pojawił się bo był potrzebny. Pracy miał co niemiara; opiekował się stronami internetowymi poprawiając pozamieniane przez chochliki literki, rozplątywał zamotane węzły komunikacyjne lub przepychał zapchane arterie. Źle by się działo w internecie bez niego. Dane mknące infostradą są bowiem bardzo zdyscyplinowane i nie do pomyślenia jest by na przykład przejechały skrzyżowanie na czerwonym świetle. Kiedy chochliki pozapalały czerwone światła na obu przecinających się kursach powstawał gigantyczny zator, przy którym zapchana autostrada w niedzielny wieczór, gdy wszyscy wracają do domów jest niczym.
Najwięcej nabiegał się za jednym szczególnie uciążliwym chochlikiem. Co posprzątał jedną stronę już był bałagan na drugiej, co zlikwidował zator powstawał następny. Nawet pracowity internetowy ludzik miał już tego dość.
- Czekaj- mówił - ja cię w końcu złapię!
Ale jak złapać szybkiego chochlika? Ludzik długo się zastanawiał, aż w końcu zaczaił się w wyjątkowo ruchliwym miejscu w internecie.
- Kiedyś na pewno będziesz chciał tu nabroić a wtedy cię złapię - pomyślał.
I rzeczywiście nie musiał długo czekać, gdy nagle zaczęło się niezwykłe zamieszanie. Internetowy ludzik patrzy a tu chochlik z nożyczkami wycina fragmenty kodów i miesza je ze sobą tak, że oszołomiona strona sama już nie wie czy jest stroną o kwiatach i podąża właśnie do komputera Basi, czy może raczej opisem podróży na biegun i powinna udać się do Krzysia.
- No teraz mi nie uciekniesz - krzyknął krasnal i pochwycił chochlika.
Wystraszony chochlik rozłożył cieniutkie rączki, opuścił spiczasty nosek i wpatrując się wielkimi oczami w swojego prześladowcę drżącym głosem zapytał;
- Czego chcesz ode mnie?
- Czego chcę?!- krzyknął oburzony Internetowy Ludzik - robisz taki bałagan w internecie, że nie nadążam za tobą sprzątać. Co naprawię jedno już popsute drugie. Oszaleć można.
Chochlik wydawał się zdziwiony. Patrzył na krasnala jakby nie wiedział o co mu chodzi.
- Ale przecież tak już jest. Chochliki psocą a krasnale sprzątają. Zawsze tak było. Nie chcesz już być krasnalem?
Rzeczywiście, Internetowemu Ludkowi nie przyszło to wcześniej do głowy. Nie chciałby robić niczego innego. Wiedział , że jest stworzony do tej pracy. Ale przecież wystarczająco bałaganili sami ludzie, poza tym trzeba było dbać o dyski serwerów, łącza i styki. Poprawiać źle napisane adresy. Jak znaleźć czas na sprzątanie po chochliku. W dodatku takim psotnym. Z drugiej strony chochlik jest chochlikiem i musi bałaganić nie umie przecież nic innego, tak już jest. Zamyślił się patrząc na urwisa. Psotek - to imię doskonale pasuje do tego figlarza.
- Choć Psotku znam kogoś kto pomoże nam rozwjązać ten problem.
I udali się obaj do mądrej wyszukiwarki Google.

Wyszukiwarka już od lat mieszkała w internecie znając go jak mało kto, gdyż bez przerwy wysyłała swoje pajączki by biegały po internetowej sieci i przynosiły jej wszystkie znalezione informacje. Wyszukiwarka wysłuchała ich i powiedziała;
- Są w internecie strony dobre, pogodne, wesołe i słoneczne, są ciekawe, pouczające i mądre, czasem bywają głupie, oraz są mroczne, ponure i złe. Niech chochlik psuje te mroczne, ponure i złe a ty krasnalu powinieneś mu w tym pomagać bo to gorsze śmieci w internecie niż pogubione kody i więcej przynoszą szkody niż zablokowane łącza.
Psotek i Internetowy Ludek popatrzyli na siebie. Miała rację, nieraz spotykali takie strony. Wiedzieli już nawet od której zaczną. Podziękowali więc grzecznie Google za radę i ruszyli w drogę.
Była bowiem jedna wyjątkowo wredna strona przez którą dzieci płakały a rodziców ogarniał niepokój.
Psotek wziął się do dzieła; mieszał kod, plątał okoliczne łącza, zamieniał litery tak że tekst stawał się niezrozumiały.
Tymczasem Internetowy Ludek kierował wszystkie połączenia z dala od niej, nie konserwował serwera na którym była umieszczona zła strona i oczywiście nie naprawiał tego co popsuł Psotek.
W ten sposób doprowadzili do tego, że strona była coraz bardziej zapomniana i niezrozumiała. Irytowało to mroczną stronę, ale że nic nie mogła na to poradzić nadymała się w bezsilnej złości coraz bardziej i bardziej aż nadęła się tak bardzo, że pękła z wielkim hukiem a jej resztki rozsypały się po całym internecie.
- Ale fajnie- krzyknął Psotek, bo poczuł, że po raz pierwszy zrobił coś pożytecznego. - Lecę wykończyć następną ! - krzyknął i pognał przed siebie.

Od tej pory chochlik i krasnal przyjaźnią się ze sobą . Spotykając się w internecie pogadają, pożartują i obaj czują się jednakowo potrzebni.

Jeżeli czasem podczas podróży po internecie macie jakieś kłopoty wybaczcie Internetowemu Ludkowi. Jeszcze długo będzie sprzątał śmieci po nadętej stronie.

KONIEC

BRZUŚ

Dawno, dawno temu, kiedy w lesie było turystów mniej niż teraz zwierząt lub zgoła nie było ich wcale, kiedy nie można było przejść pięciu kroków by nie nadepnąć na grzyba, wejść w gąszcz malin, czy pobrudzić spodni w plątaninie jagód, a na każdej polanie nie było kawałka ziemi, gdzie nie rosłyby poziomki, wtedy to w najdalszym lasu zakątku mieszkała królewska rodzina niedźwiedzi.
Król był niedźwiedziem ogromnym i silnym - co zresztą było rzeczą oczywistą, gdyż niedźwiedzie nie uznają królowania "z urodzenia" jak ludzie i aby zacząć panować kandydat na władcę niejednemu konkurentowi musi przetrzepać futro na grzbiecie. Uznawały zatem króla wszystkie misie, a co starsze, w bardziej deszczowe dni przypominały sobie jego drogę do władzy, którą miały zapisaną na swoich kościach.

Pewnego dnia huknęła po całym lesie nowina - królowi urodził się synek. Ruszył od razu kto żyw gratulować szczęśliwemu ojcu. Zaroiło się na polanach i w koronach drzew od zwierząt. W powietrzu śpiewały chóry ptaków. Nawet pod ziemią grupowały się krety by powinszować rodzicom.
Król przyjął ich jak należy, co zresztą nie było trudne, gdyż lasy obfitowały w pożywienie.
Mały miś prezentowałby się całkiem dobrze, gdyby nie biały brzuszek, który brunatnym niedźwiedziom raczej nie przystoi. Z tej też racji nazwany został Brzusiem.
"Może to i lepiej - myślał król - będzie się po królewsku wyróżniał spośród innych niedźwiedzi"

Mijały miesiące. Niedźwiadek chował się dobrze, lecz ku królewskiemu utrapieniu nie rósł prawie wcale. I jak tu królować wśród niedźwiedzi będąc takim maluchem? Cóż, że Brzuś był bardzo zwinny i sprytny. W królestwie zwierząt liczyła się przede wszystkim siła.
Pewnego dnia król zawołał do siebie syna i powiedział;
- Dłużej tak być nie może. Musisz iść w świat i szukać rady na swój wzrost. Już teraz zwierzęta śmieją się z ciebie. Nie mógłbyś zostać królem i lepiej żebyś wędrował po świecie niż byś po mojej śmierci miał zostać czyimś sługą.
Pożegnał się więc Brzuś z matką, uściskał ojca i ruszył w świat szukać wzrostu.
Brzuś nigdy nie przypuszczał, że aż tak wielki jest jego las. Szedł już wiele dni, a drzewa były wciąż takie same i nic nie zapowiadało, żeby las miał się rychło skończyć.

W tym czasie zdarzyło się, że w królestwie przyległym do lasu rodzina panująca przeżywała wielki dramat. Podczas spaceru po lesie został porwany przez zbójów mały książę. Rodzice wysłali w pogoń całe swoje wojsko, lecz las był zbyt wielki, a rozbójnicy zbyt sprytni by udało się uwolnić księcia.

Nadchodziła już noc, gdy Brzuś zwietrzył swąd dymu. Udał się w tym kierunku chcąc spotkać kogoś, kto pomógłby mu wyjść z lasu. Okazało się, że był to obóz zbójów, którzy porwali księcia. Dobrze, że zachował ostrożność przy podchodzeniu do nieznajomych. Bez trudu odgadł kim byli - nie na próżno słuchał bajek o porwaniach i złoczyńcach.
Usiadł miś pod drzewem i ssąc łapę zastanawiał się jakby tu księcia uwolnić. Nie miał wątpliwości, że więźniem jest książę. Sam pochodząc z królewskiej rodziny poznał w nim władcę nawet bez orszaku.
Wreszcie Brzuś podniósł się z ziemi i ruszył w tym kierunku skąd przyszedł, aż dotarł do dębu, gdzie kilka godzin wcześniej jadł obiad. W pniu tym bowiem miały swoje gniazdo pszczoły. Wdrapał się na pień i zaczął je drażnić. Po chwili cały rój kłębił się dokoła misia, on zaś szybko zsunął się z pnia i ruszył pędem w kierunku obozu zbójców. Wpadł w sam środek obozowiska roztrącając zaskoczoną bandę. Pszczoły zaś rozdrażnione dodatkowo powstałym zamieszaniem zaczęły żądlić wszystkich dookoła. Zbójcy tak się wystraszyli, że porzuciwszy broń rozbiegli się po lesie opędzając przed chmarą owadów. Tym czasem Brzuś uwolnił księcia z więzów i odszukawszy w tobołach zbójów jego koronę, uciekł z nim aby dalej od niebezpiecznego miejsca.
Jeszcze kilka dni chodzili po lesie, gdyż żaden nie znał drogi do zamku, aż w końcu wyszli na jego skraj, skąd było już widać pałacowe wieże.
Wielka była radość na zamku z powodu szczęśliwego powrotu księcia. Chcąc wyrazić swą wdzięczność misiowi za uratowanie syna, król kazał mu żądać czego tylko pragnie. Brzuś opowiedział po co wyruszył w świat, a król zawołał nadwornych mędrców by udzielili mu rady. Mędrcy długo się naradzali, wreszcie najstarszy z nich powiedział;
- Jest rada na to by miś zyskał odpowiedni wzrost. Za górami Siedmiu Sępów, w głębokiej pieczarze jest łoże, na którym rosną olbrzymi. Żaden olbrzym bowiem nie rodzi się wielki, lecz gdy przyjdzie czas kładzie się na tym łożu i z normalnego człowieka staje się olbrzymem. Zatem żeby urosnąć trzeba położyć się na tym łożu i wypowiedzieć zaklęcie, a w kilka minut urośnie się wielokrotnie. Jest to jednak wyprawa niebezpieczna, ponieważ olbrzymi zazdrośnie strzegą swojej pieczary. Na świecie roiło by się od olbrzymów, gdyby mógł nim zostać każdy kto chce.
- Trudno - powiedział Brzuś - trzeba zaryzykować.
Król wezwał skarbnika i na drogę dał misiowi prezenty;
- Masz tu "dzwonki wiosny" , "promień lata" , " uśmiech jesieni" i "tchnienie zimy". Mogą ci się przydać w drodze.
Brzuś wziął prezenty, pożegnał się z królewską rodziną i ruszył w podróż.

U podnóża gór Siedmiu Sępów rozciągała się wielka pustynia. Zmartwił się Brzuś widząc tą przeszkodę, lecz machnął wkońcu na to łapą i raźno ruszył przed siebie.
Po dwóch dniach drogi przez piaski spotkał osiołka wycieńczonego z głoduj i pragnienia. Wyjął z zanadrza " dzwonki wiosny" i zadzwonił nimi. Nagle dookoła zazieleniło się od trawy, a środkiem zaczął płynąć strumyk. Osiołek napił się wody i najadł trawy po czym, żeby się odwdzięczyć wziął misia na grzbiet i ruszyli w dalszą drogę. Przez cały czas dzwoniły " dzwonki wiosny" , które Brzuś zawiesił na szyi osiołka, a dookoła nich zieleniła się trawa.
Zbliżali się już do gór, gdy usłyszeli ciche piszczenie. To mała myszka żaliła się, ponieważ skończyły jej się zapasy i była głodna. Miś wyjął " promień lata" a wkoło wyrosło zboże i po chwili myszka mogła najeść się do syta. W dalszą drogę ruszyli już razem.
Minęli pustynię i pokonali kilka wzgórz gór Siedmiu Sępów, gdy ujrzeli przed sobą małą chatkę z ogródkiem. W chatce tej żył góral z chorym małym synkiem.
- Mój synek by wyzdrowiał - powiedział im góral - gdyby zjadł kilka zaczarowanych jabłek z naszego ogródka. Cóż gdy do jesieni jeszcze daleko a on jest coraz słabszy.
Brzuś wyjął "uśmiech jesieni" i w ogrodzie zaczęły dojrzewać piękne, rumiane jabłuszka. Teraz chłopiec już szybko wyzdrowiał.
Chcąc się odwdzięczyć misiowi wezwał góral zaprzyjaźnione siedem sępów, które panowały w tych górach. Sępy dowiedziawszy się o uzdrowieniu chłopca zgodziły się przenieść podróżnych na drugą stronę gór.
Jeszcze tego samego dnia podróżni znaleźli się w pobliżu pieczary, gdzie przenocowali.

Rano Brzuś postanowił, że on z myszką wejdzie do pieczary, a osiołek zostanie na zewnątrz by ich ostrzec w razie niebezpieczeństwa. Tak też się stało - miś z myszką weszli do pieczary świecąc sobie kawałkiem zapalonej gałęzi.
Z pierwszej, olbrzymiej sali zaczynającej się zaraz za wejściem odchodziły trzy korytarze. Wędrowcy poszli środkowym.
Po pewnym czasie usłyszeli tubalne głosy olbrzymów. Ponieważ myszka lepiej widziała w ciemności poszła rozejrzeć się w sytuacji a miś został na miejscu.
Za najbliższym załamaniem korytarza rozciągała się wielka komnata oświetlona mnóstwem pochodni zrobionych z pni drzew. Wokół umieszczonego na środku kamiennego łoża siedziało ośmiu olbrzymów. Między nimi był też jakiś człowiek.
- Czy jesteś gotów wyrzec się wszystkiego co ludzkie dla wielkości? - pytał właśnie jeden z olbrzymów owego człowieka.
- Tak - brzmiała odpowiedź.
- Czy nigdy nie będziesz współczuł ludziom a jedynymi twoimi braćmi będą olbrzymi?
- Tak.
- Zatem oddaj nam swoje serce. Nie będzie ci jeż potrzebne.
Człowiek wyjął swoje serce, a olbrzym schował je pod wielkim głazem.
- Teraz możesz zostać jednym z nas.
Człowiek położył się na łożu i wypowiedziano zaklęcie;

Oto rośniesz jak dąb stary
Rosną ręce twe i bary

Po tych słowach człowiek zaczął się powiększać. Gdy był już tak wielki jak otaczający go olbrzymi dokończono zaklęcia;

Ciałem twoim wstrząsną dreszcze
Teraz już olbrzymem jesteś.

Nowy olbrzym wstał, a gdy zobaczył, że jest tego samego wzrostu co otaczający go kompani, zaczął tańczyć z radości.
Myszka wróciła do misia i opowiedziała mu co widziała i słyszała.
- Teraz kolej na mnie - krzyknął Brzuś i pobiegł do komnaty olbrzymów. Ci, gdy go tylko zobaczyli rzucili się na niego krzycząc;
- Zabić go! Chciał ukryć naszą tajemnicę!
Lecz Brzuś skierował na nich wydobyte z torby "tchnienie zimy" i zamienił ich w lodowe bryły. Sam zaś położył się na kamiennym łożu i krzyknął do myszki;
- Mów zaklęcie!
Myszka powiedziała zaklęcie i Brzuś zaczął rosnąć. "Chyba już wystarczy" - pomyślała, gdy urósł już na połowę długości łoża - nie musi być przecież taki wielki jak olbrzymi" i wypowiedziała drugą część zaklęcia.
Miś wstał i rozejrzał się.
- Chyba urosłem - powiedział - Myszko, gdzie jesteś?
- Tu - pisnęła myszka. Brzuś wziął ją delikatnie w łapę i ruszył w powrotną drogę.
- Aleś ty wielki! - krzyknął osiołek, gdy go zobaczył - Teraz jesteś prawdziwym królem niedźwiedzi!
- A ty stałeś się tak śmiesznie mały! Już nie będziesz mógł mnie wozić na grzbiecie.
Po tych słowach wsadził sobie osiołka pod pachę i tak obarczony ruszył w powrotną drogę. Bez trudu pokonali góry Siedmiu Sępów i pustynię. Tu Brzuś pożegnał się ze swoimi przyjaciółmi i dalej poszedł sam.
,

Na zamku królewskim już wiedziano o jego powrocie. Brzuś przywitał się z rodziną królewską i opowiedział swoje przygody. Zwrócił też dary otrzymane na drogę, bowiem w lesie nie były mu już potrzebne. Szybko pożegnał się z gościnnym królem, gdyż pilno mu było wrócić do domu i rodziców. Król zaś na pamiątkę całej historii zakazał w swym państwie polowania na niedźwiedzie.

Gdy Brzuś przybył w rodzinne strony las wydawał mu się śmiesznie niski a zwierzęta małe. Z rozrzewnieniem myślał o spotkaniu z rodzicami. Jakież było jego zdziwienie, gdy po dotarciu do matecznika nie zastał ani rodziców, ani żadnych innych niedźwiedzi. Gdy poszedł ich szukać natknął się na świeżo wzniesioną barykadę, za którą dojrzał brunatne futra swoich pobratymców.
- Przecież to mój syn, Brzuś! - krzyknął nagle zza barykady król niedźwiedzi i wybiegł witać się z synem.
- Od razu cię poznałem po białym brzuszku - powiedział ściskając się z nim.
- Ależ ty teraz jesteś mały - dziwił się Brzuś. Istotnie, ojciec sięgał mu zaledwie do ramion.
- To ty tak urosłeś. Teraz ty jesteś królem niedźwiedzi. Ja już mogę iść na odpoczynek - powiedział ojciec.
Po powitaniu opowiedziano Brzusiowi jak dotarła do nich wieść o niedźwiedziu olbrzymie, który zbliża się do ich matecznika, i jak schowali się za barykadą by się przed nim bronić. Długo jeszcze śmiano się z tej historii, a Brzuś panował wiele lat wśród niedźwiedzi. Jego dzieci urosły okazale i żadne nie musiało ruszać w świat by szukać wzrostu.

KONIEC

PŁOMYK

Zapalił się w lesie. Przejeżdżał tędy kulig z pochodniami. Sypały się wesoło iskry na lewo i prawo, gasnąc w zaspach śnieżnych. Tylko kilka iskier upadło na sosnową gałązkę i z nich powstał on - płomyk.

Powolutku pełzł po gałązce czasem oglądając się za siebie, lecz nie mógł się cofnąć - po jego przejściu pozostawał popiół. Im wyżej szedł, tym był większy. Przeniósł się na grubszą gałązkę, bo poprzedniej już nie było. Posuwał się coraz szybciej. Ogarnął sobą całe drzewo i wspiął po nim wysoko, aż na czubek, skąd zaczął wyciągać ramiona do gwiazd. Gwiazdy były jednak zbyt daleko i pewnie nawet nie dostrzegały płomyka. A był już tak duży, że stał się ogniem.
Odwrócił się od gwiazd i przeskoczył na następne drzewo. Skacząc z jednej sosny na drugą rósł coraz bardziej. To już nie ogień to pożar.
Zwierzęta gwałtownie wyrwane ze snu umykały przed siebie potrącając się i potykając. Zrozpaczone ptaki - poderwane nagle do lotu - z powietrza patrzyły, jak niknie w huczącym żywiole drzewo, na którym miały swoje gniazda.
Pożarowi, będącemu do niedawna płomykiem spodobała się ta zabawa. Rozpoczął wyścigi z uciekającymi przed nim zwierzętami i strącał z powietrza mniej ostrożne ptaki. Mniejsze zwierzęta szybko doganiał - a za nim był tylko popiół.
Z oddali dobiegał go łomot siekier i zgrzyt padających drzew. Zaciekawiony ruszył w tamtą stronę. Nagle zatrzymał się na brzegu przesieki i zdumiony zobaczył, że nie może już sięgnąć drzew z drugiej strony. Spróbował pełznąć po ziemi, ale zgromadzeni ludzie nie dawali mu przejść. Ciskał się na nich chcąc ukarać za tą pułapkę, jaką na niego zastawili. Był jednak coraz słabszy. Brakowało mu sił. Stawał się coraz mniejszy. Już nie był groźnym pożarem, lecz rozrzuconym bezładnie ogniskiem. Pożywienia brakowało nawet dla ognia - podzielił się więc na płomienie. Wokół nie było widać nic prócz osmolonych, dymiących pni drzew. Wreszcie został ostatni płomyk, niewiele większy niż był, gdy się zapalił kilka kilometrów stąd. Pełgał na zwęglonym kikucie sosny szukając dla siebie ratunku. Ostatkiem sił zdążył przeskoczyć na patyczek leżący tuż obok.
Patyczek ten wzięła do ręki mała dziewczynka i przyglądając się płomykowi zawieszonemu na jego końcu powiedziała do stojącego obok mężczyzny;
- Patrz dziadku jaki jest teraz malutki, a jeszcze niedawno mógł spalić cały las i nasz dom.
Leśniczy spojrzał na wnuczkę;
- Tak dziecko - powiedział - ogień to groźny żywioł.
- Dziadku, ale dlaczego tak jest, że ten sam ogień, któremu lubimy się przyglądać, gdy w kominku skacze z polana na polano, lub gdy w kuchni gotuje nam obiad, potrafi wyrządzić tyle zła? Potrafi budzić taki strach?
- Widzisz, każda rzecz na świecie ma swoje miejsce. Ogień jest nam potrzebny w kuchni i w kominku, ale gdy się znajdzie w lesie z przyjaciela staje się naszym wrogiem.

Zamyślona dziewczynka spojrzała jeszcze raz na płomień i zdmuchnęła go.

KONIEC

JAGÓDKA

We wsi położonej niedaleko wielkiego lasu mieszkał wieśniak z żoną. Powodziło im się nieźle i do szczęścia brakowało im tylko dzieci.
Los okazał się jednak przewrotny; urodziła im się córeczka, lecz wieśniaczka umarła kilka miesięcy później. Zrozpaczony chłop nie umiał sobie poradzić z niemowlęciem dlatego uległ namowom kuzynów i ożenił się ponownie.
Macocha okazała się złą kobietą i od początku nienawidziła swej pasierbicy. Nie zdradzała się z tym przed mężem lecz stale planowała jak się jej pozbyć.
Pewnego dnia wyniosła małą daleko wgłęb lasu i tam zostawiła, sama zaś poszarpała na sobie ubranie i z lamentem wróciła do domu. Opowiedziała mężowi, że gdy szukała na skraju lasu rumianku dla dziecka została napadnięta przez wilki, które porwały dziewczynkę.
Wieśniak złapał siekierę i pognał na pomoc. Nie znalazł jednak ani wilków ani córeczki, bo choć przeczesywał las wiele godzin - okłamany przez żonę - szukał w złym miejscu.

Tego samego dnia król wybrał się na polowanie. Wielkie było jego zdziwienie, gdy słudzy donieśli mu o znalezieniu dziecka w jagodach.
- Jak wielkiego trzeba okrucieństwa, by zostawić tak niemowlę. Damy jej na imię Jagódka i niech się wychowuje razem z moją córką - powiedział król.

Mijały lata. Jagódka stawała się coraz piękniejsza i choć ubierano ją skromniej niż księżniczkę, swoją urodą przyćmiewała blask bogatych strojów swojej pani.
Księżniczka zazdrościła Jagódce urody i miłości jaką ją wszyscy obdarzali. Córka wieśniaka była bowiem bardzo uczynna i wesoła. Dla każdego miała dobre słowo i nigdy nie odmawiała pomocy nawet w najbłahszych sprawach.
Oczywiście księżniczce wszyscy okazywali szacunek lecz nikt jej nie lubił - była zbyt kapryśna i potrafiła fałszywie oskarżyć przed ojcem każdego, kogo chciała ukarać.
Księżniczka wiedziała, że nie jest lubiana i wzmagało to tylko jej niechęć do Jagódki. Kiedy jednak na kolejne urodziny dostała mniej kwiatów niż jej dworka, postanowiła pozbyć się konkurentki . W tajemnicy przed ojcem kazała strażnikom wrzucić Jagódkę do groty, do której wtrącano skazanych na śmierć. W nocy rozkaz księżniczki wykonano.

W jaskini było chłodno i wilgotno. Jagódka szybko zziębła i przemoczyła całe ubranie. Wszędzie natykała się na szkielety ludzkie a z oddali słychać było piski nietoperzy. Nie mając wyboru ruszyła Jagódka za ich głosem.
Wprawdzie nietoperze są stworzeniami nieładnymi i budzącymi strach, lecz lepiej było czuć przy sobie obecność żywych stworzeń niż siedzieć samotnie w wielkiej, ciemnej, pełnej szkieletów grocie.
Nietoperze okazały się gościnne i przynosiły ze swych nocnych lotów owoce dla dziewczynki.

Mijały tygodnie. Jagódka przywykła już do swojego więzienia i nietoperzy, gdy nagle jej los ponownie się odmienił.
W pobliżu jaskini mieszkała okrutna czarownica, która porywała dzieci i więziła je w swym ponurym domu. Którejś nocy, gdy wracała na swej miotle po nieudanym polowaniu na nieostrożne dzieci - wpadła w chmurę nietoperzy i omal nie spadła na ziemię. Bardzo się rozzłościła. Poleciała za nimi do jaskini chcąc się zemścić. Nietoperze poukrywały się w zakamarkach i nie sposób było je znaleźć. Znalazła za to czarownica umorusaną dziewczynkę, co bardzo poprawiło jej humor. Zabrała Jagódkę ze sobą .

U czarownicy Jagódka opiekowała się porwanymi dziećmi i pomagała zbierać zioła. Jędza traktowała ją jak swoją uczennicę ze względu na niezwykłość miejsca gdzie ją znalazła.
- To nie może być zwykłe dziecko -myślała - skoro dała sobie radę w jaskini sama z nietoperzami, doskonale nadaje się do czarów i warzenia eliksirów. Może wreszcie będę miała kogoś, kto mnie wyręczy przy tych wstrętnych bachorach i na stare lata poda wywar z ropuch?
Plany czarownicy nie mogły się jednak spełnić - Jagódka od samego początku zastanawiała się jak uwolnić porwane dzieci. Wreszcie znalazła sposób; wyskubała kilka witek z miotły, na której latała czarownica.
Wiedźma, nic nie podejrzewając, wybrała się na kolejny lot po nowych więźniów. W powietrzu miotła przestała jej słuchać. Szarpała to w górę to w dół lub wywracała koziołki, wreszcie roztrzaskała się o skały.

Po śmierci czarownicy Jagódka odprowadziła wszystkie dzieci do ich domów. Trochę trwało zanim ostatnie z nich dotarło do rodziców, toteż głośno się zrobiło o tym wydarzeniu w całym królestwie.
Dowiedział się o nim również król, który - chcąc wynagrodzić bohaterską dziewczynkę - kazał sprowadzić ją na zamek. Jakież było jego zdumienie, gdy ujrzał Jagódkę.
Dziewczynka wszystko mu opowiedziała, a król kazał zamknąć niegodziwą córkę w wieży.
- Niech w samotności przemyśli swoją podłość. Może jeszcze jest nadzieja, że się zmieni.- powiedział król i chyba miał rację, bo choć dawno nie byłem w tamtych stronach doszły mnie wieści, że chwalą już swoją księżniczkę.
Słyszałem również o hucznym weselu Jagódki i najdzielniejszego rycerza w królestwie.

JUSTYNA

W pewnym królestwie żyła zamożna rodzina; mama , tato i trzy córki. Wszystkie były jednakowo piękne i jednakowo próżne . Dokuczały zawsze swojej służącej - biednej sierotce, którą rodzice z litości wzięli do siebie na służbę. Sierotka miała na imię Justyna i była bardzo brzydka.
-Popatrz na moje włosy - mówiła do sierotki najstarsza córka - jakie są czarne i błyszczące. Nie takie mysie kosmyki jak twoje.
- Popatrz na moje oczy - mówiła średnia - jakie są błękitne i piękne. Nie takie jak twoje szare i wyłupiaste.
- Popatrz na mój nos - mówiła najmłodsza - jak wygląda przy nim twój kulfon.
Justyna bardzo się przejmowała przytykami sióstr i często z tego powodu płakała.

Pewnego razu zawitał do rodziny młody książę i tak mu się spodobały piękne panny, że postanowił się ożenić. Cóż, gdy podobały mu się wszystkie i nie mógł się zdecydować, która ma zostać jego żoną.
Siostry stroiły się i wdzięczyły chcąc swym blaskiem olśnić księcia a ponieważ wstydziły się swojej służącej tak brzydkiej i zaniedbanej , wymogły na rodzicach by kazali jej odejść. Mieszczanie bardzo chcieli by jedna z ich córek została królewną i zgodzili się. Justyna musiała odejść.

Tułała się po okolicy nie wiedząc co ze sobą zrobić, wreszcie pod wieczór znalazła opuszczony dom i postanowiła zostać w nim na noc.
O północy obudził ją wielki hałas. Przestraszona zerwała się z posłania i zobaczyła przed sobą ducha. Duch jęczał i zawodził wykrzywiając twarz i powiewając luźną szatą. Dziewczynka, gdy mu się dłużej przyjrzała przestała się go bać.
- Czemu tak hałasujesz? - spytała - pobudzisz wszystkie zwierzęta w okolicy.
- Jak nie mam hałasować, gdy tak bardzo bolą mnie zęby - odparł duch.
- To duchy także cierpią na ból zębów ? - zdziwiła się Justyna - zbliż się i otwórz buzię, może coś poradzę.
Duch posłusznie otworzył usta.
- No tak. Ząb jest złamany - orzekła - ale jak duchowi wyrwać ząb?
- Mogę przybrać na chwilę ludzką postać . My duchy też czasami musimy przybierać materialną postać aby móc skrzypieć drzwiami i pobrzękiwać łańcuchami. Jako duchy umiemy tylko wyć.
Po tych słowach duch nabrał ciała a Justyna wyrwała mu bolący ząb.
- Och jakaż ulga - odetchnął duch - w nagrodę dam ci piękne oczy, bo te twoje szare niezbyt mi się podobają.
- Dziękuję - dygnęła dziewczynka uśmiechając się i spoglądając dużymi, chabrowymi oczami.
Duch wkrótce zniknął, gdyż nastał świt a Justyna ruszyła w dalszą drogę.

W południe, gdy skwar był nie do wytrzymania spotkała staruszkę zbierającą w polu len.
- Pomóż mi córeczko - poprosiła staruszka - len jest już dojrzały a ja mam zbyt mało sił bo go na czas zebrać.
Dziewczynka ochoczo pomogła staruszce i do wieczora len był już zebrany. Przez następne dni razem len moczyły , mełły i rozczesywały a gdy był już gotów by go prząść staruszka powiedziała;
- Pomagałaś mi dzielnie tyle dni nie żądając zapłaty i nie narzekając. Dam ci w nagrodę nowe włosy, bo te twoje kosmyki nie podobają mi się.
Dotknęła włosów Justyny kępą lnu a mysie kosmyki zamieniły się w piękne, złociste loki .
- Wszystkiego dobrego Justynko.
Dziewczynka podziękowała staruszce i ruszyła dalej. Szczęśliwa tym bardziej, że po raz pierwszy w życiu ktoś nazwał ją zdrobniałym imieniem. Zawsze była tylko Justyną, teraz została Justynką i bardzo jej się to podobało.

Minęło kilka dni i gdy Justynka przechodziła obok rumowiska skalnego usłyszała cichy szloch.
- Kto tu tak płacze?
- To ja - odparło źródełko - przysypała mnie lawina skalna i nie mogę już płynąć jak dawniej.
Dziewczynka usunęła wszystkie kamienie po czym zmęczona ale szczęśliwa patrzyła jak źródełko radośnie szemrząc zaczęło płynąć dawnym nurtem.
- Dziękuję ci! Umyj się w mojej wodzie a twoja cera stanie się piękna i delikatna. To prezent ode mnie za twoje dobre serce.
Justynka umyła się w źródełku a jej cera stała się tak piękna, że motyle przysiadały jej na rękach i twarzy myląc ją z kwiatem.

W swojej dalszej podróży spotkała dziewczynka sosnę odartą z kory. Zrobiła jej opatrunek z ziół a drzewo z wdzięczności dało jej powąchać igliwie ze swej najwyższej gałązki. Pod wpływem jego silnego zapachu nosek Justynki z dużego kartofla zmienił się w mały i zgrabny.
Po przeżytych przygodach Justynka była najpiękniejszą dziewczynką w królestwie. Nadal jednak nie miała dokąd pójść i błąkała się po drogach i bezdrożach.

W swojej wędrówce dotarła do stołecznego miasta, gdzie stał zamek królewski. Przed bramą siedział zamyślony błazen.
- Nad czym tak dumasz? - spytała Justynka.
- Och - westchnął błazen - zastanawiam się, czy potrafię jeszcze bawić ludzi. Wprawdzie w tym mieście śmieją się z moich sztuczek, ale widzieli je już tyle razy, że mogą się śmiać po prostu z przyzwyczajenia.
- Pokaż mi zatem kilka z nich i w ten sposób sprawdzisz czy mnie rozśmieszysz czy nie.
Błazen ucieszony tym pomysłem zaczął wyprawiać różne śmieszne sztuczki.

W tym czasie wracał na zamek książę. Choć minęło kilka miesięcy nadal nie potrafił się zdecydować, którą z córek kupca pojąć za żonę. Jechał właśnie poradzić się w tej sprawie nadwornego mędrca, gdy usłyszał śmiech dziewczynki. Spojrzał w tamtą stronę i zobaczył błazna strojącego różne miny, oraz ubogo ubraną dziewczynkę zaśmiewającą się do łez. Gdy książę podjechał bliżej zeskoczył z konia olśniony urodą nieznajomej.
Po tygodniu odbył się huczny ślub księcia z Justynką. Zjechało mnóstwo gości ze wszystkich stron i błazen nareszcie miał przed kim popisywać się swoimi sztuczkami.

A pyszałkowate siostry pewnie po dziś dzień siedzą w domu wyglądając swojego księcia i kłócąc się, która ma zostać jego żoną.

ZAPŁAKANA SIEKIERA

Była sobie raz siekiera. Choć była bardzo dobrą siekierą, zrobioną z pierwszorzędnej stali i znakomicie osadzoną na dębowym trzonku - ciągle płakała.
Powodem jej smutku były skargi gałęzi, że ścina i rąbie na kawałki. Na próżno siekiera tłumaczyła gałęziom;

-Muszę was ścinać bo takie jest moje przeznaczenie. Czy do żołnierza ma ktoś pretensję, że zabija wrogów? Przecież ja też tak jak żołnierz spełniam tylko swój obowiązek.

Nie rozumiały jej jednak gałęzie i skarżyły się roniąc żywiczne łzy ze świeżych ran. Siekiera nie mogła słuchać tego lamentu - była bowiem bardzo wrażliwa - i dlatego płakała.

We dnie rąbała gałęzie na pieńku a wieczorem leżała w kącie pokoju i patrzyła jak poukładane równo polana znikają w ogniu kominka.
Gdy z płomienia odskakiwała iskra lub zasyczała płonąca łza gałęzi - siekierze robiło się jeszcze smutniej i wtedy płakała najbardziej.

Mijały dni aż w końcu ciągle wilgotna od łez siekiera zaczęła rdzewieć. Gdy gospodarz zobaczył, że nawet smarowanie tłuszczem nie pomaga i siekiera rdzewieje dalej, zniecierpliwiony wyrzucił ją.

Leżała teraz zardzewiała na śmietniku. Trzonek jej dawno już zbutwiał.
Widziała rosnące obok śmietnika drzewa, z których kiedyś ścinała gałęzie. Jednak żadna z nich nie przejęła się losem siekiery. Cieszyły się życiem i gaworzyły między sobą pokryte zielenią i szczęśliwe, narzekając i płacząc gdy od czasu do czasu przychodzi gospodarz z nową siekierą by ściąć niektóre z nich.

Wszyscy zapomnieli o siekierze przykrytej warstwą nowych śmieci. Nie zapomniała tylko rdza, która zżerała siekierę nadal. Siekiera bowiem była wciąż mokra od łez. Tylko, że teraz płakała nad sobą.

STARY MIŚ

Noc była wyjątkowo ciemna i wroga. Dziewczynka nie mogła zasnąć.
- Tato, choć do mnie - zawołała.
- Jeszcze nie śpisz? Nie będziesz mogła rano wstać. Przytul się do misia i śpij.
W taką noc pokój wcale nie jest przytulny. Dookoła czai się coś, ciemne i groźne. W taką noc najlepiej przytulić się do kogoś bliskiego, a ten ktoś powinien być dużo większy od pluszowego misia. Miś jest dobry w dzień gdy to czarne coś schowa się w kącie szafy lub w piwnicy. I jak tu spać? To coś tylko czeka by oczy się zamknęły, wtedy wśliźnie się pod kołdrę.
"Dlaczego moja dziewczynka myśl, że nie mogę jej obronić?- pomyślał miś- Wróżko zabawek! Pozwól mi zabrać ją do nas!"

Pod kołdrą zrobiło się jaśniej. Dziewczynka otworzyła oczy i popatrzyła na uśmiechnięty pysiak swojego misia.
"Dziwne - pomyślała - przecież on nigdy się nie uśmiechał. Pyszczek i nosek miał cały pościerany gdy go dostałam. To bardzo stary miś."
Tymczasem miś machnął łapką i pod kołdrą zrobiło się jeszcze jaśniej, stawała się przeźroczysta ukazując pokój. Lecz jakże był on inny niż zwykle! Pełno w nim było zabawek! Niektóre z nich dziewczynka znała, lecz pozostałe widziała po raz pierwszy. Wszystkie coś robiły szczebiocząc i śmiejąc się.
W fotelu siedziała lalka Barbi ubrana w śliczną , balową suknię. Do lali podszedł miś;
-Dziękuję, że pozwoliłaś mi przyprowadzić moją dziewczynkę Wróżko Zabawek. Tak bardzo się bała.
"Więc to jest Wróżka Zabawek? - pomyślała dziewczynka - Tyle razy się nią bawiłam i nigdy nie przyszło mi to do głowy. Teraz widzę, że faktycznie jest najbardziej dostojna ze wszystkich moich lal."
- Zajmij się naszą dziewczynką - powiedziała Barbi - opowiedz jej o nas.
Dziewczynka chciała wstać z łóżka i o mało się nie potłukła; łóżko było bardzo wielkie! Podszedł do niej miś i podał łapkę.
- Musisz uważać . Jesteś teraz dużo mniejsza, inaczej niewiele byś u nas zobaczyła - powiedział.
Dziewczynka zapragnęła zobaczyć co jest dalej, za jej pokojem. Przez uchylone drzwi ujrzała zupełnie inny widok niż się spodziewała; zamiast przedpokoju ze znanymi meblami rozciągał się tam wielki las.
- Ten las oddziela od siebie wszystkie kraje w naszym świecie. Ten w którym jesteśmy teraz powstał dla ciebie. Ułożyłaś go z marzeń i snów. Każdy człowiek ma taki kraj.
- A czy mogłabym zobaczyć kraj mojej mamy? - spytała.
- Nie powinno się zaglądać do cudzych marzeń. Sny i marzenia są najbardziej intymnymi tajemnicami każdego człowieka. Poza tym nigdy nie przechodzimy do innych krain. Należymy do naszego świata. Nawet gdybym chciał nie potrafiłbym odnaleźć kraju twojej mamy. Jeżeli przejdzie się przez las nie wiadomo do czyjego trafi się świata.
Wrócili do zabawek by od razu wpaść w wir psot i figli. Nie było tu zasmuconych pysiaków ani nadąsanych pyszczków.
- To dlatego, że masz takie pogodne marzenia - wyjaśnił miś.
Dziewczynka świetnie się bawiła, lecz ciekawość ciągnęła ją do lasu. Gdy miś szukał jej chcąc zaproponować nową zabawę okazało się, że nie ma jej w pokoju.
- Wróżko Zabawek gdzie jest dziewczynka?
- Poszła do lasu. Nie potrafiła opanować ciekawości.
Misiowi zrobiło się bardzo przykro. Kochał swoją dziewczynkę i nigdy by nie uwierzył, że może być niegrzeczna .
- Na pewno coś się stało. Może piłka potoczyła się za drzwi a ona pobiegła jej szukać i zabłądziła?
Barbi dobrze wiedziała jak było naprawdę, lecz nie chciała robić misiowi przykrości - i tak jego pyszczek był bardzo zatroskany. Trzeba przecież odnaleźć zaginioną.

Las okazał się wielki i bardzo gęsty. Już po kilku minutach dziewczynka zabłądziła. Jakże teraz żałowała, że nie posłuchała misia!
- Jak trafię do mojego pokoju? Do misia? Do mamy?
Szła coraz dalej i dalej a las wkoło niej był ciągle taki sam. Była już bardzo zmęczona, gdy niespodziewanie wyszła na obszerną polanę.
W oddali pasło się stado koni a z lewej strony stały indiańskie namioty. Nagle usłyszała tętent kopyt i poczuła, że ktoś przewraca ją na ziemię.
- Złapaliśmy bladą twarz! - usłyszała.
Jakiś chłopiec w towarzystwie plastikowych indian związał jej ręce i poprowadził w kierunku namiotów. W wiosce została przywiązana do pala a jej prześladowcy zaczęli skakać wkoło wznosząc dzikie okrzyki.
- Teraz zostaniesz poddana indiańskim torturom i spalona. Wielki wódz i jego wojownicy idą wymalować na twarzach barwy zemsty - powiedział chłopiec.
Dziewczynka została sama przywiązana do pala pośrodku indiańskiej wioski.

Tymczasem miś wędrował przez las w poszukiwaniu zaginionej. Szedł już dość długo, lecz nigdzie nie znalazł śladu dziewczynki.
" Przecież muszę ją znaleźć, beze mnie nie trafi z powrotem. A jak jej się coś złego stało?"- mruczał pod nosem i starał się iść najszybciej jak potrafi. A kochający miś potrafi iść bardzo szybko.
Pierwszym napotkanym przez misia krajem był obszerny dom. Wszystko tam lśniło od czystości, meble były bardzo eleganckie a dywany puszyste.
" To na pewno marzenie kogoś dorosłego - pomyślał miś. Ale choć szukał długo swojej dziewczynki tu nie znalazł.

W indiańskiej wiosce chłopiec kończył już przygotowania.
- Najpierw zostaniesz poddana próbie strachu a potem próbie ognia - powiedział.
- Chcesz żebym się popażyła?
- Indianie z naszej wioski wykopali topór wojenny i każda schwytana blada twarz musi umrzeć w męczarniach.
- To jest zła zabawa! Tatuś mi mówił, że nie wolno bawić się cudzym kosztem. Ty się będziesz bawił a mnie będzie bolało.
- Nic ci nie pomoże. Przecież ty mi się tylko śnisz. Ja się tu niczego nie boję bo w najgorszym razie po prostu się obudzę.
- Ale ja ci się nie śnię! Ja jestem prawdziwa!
- Akurat! Tak mówią wszystkie postaci ze snu. Zresztą skąd mogłabyś wiedzieć, że nie jesteś prawdziwa - przecież to mój sen - i chłopiec podniósł z ziemi łuk.

Miś nie czekał aż pojawi się właściciel snu. Wszedł w las i szukał dalej. Trafił do ciemnego, zakurzonego pokoju w którym paliła się tylko mała lampka przy biurku. Siedział za nim jakiś starszy człowiek i liczył pieniądze. Całe biurko było nimi zawalone.
- Znowu jakiś koszmar - powiedział starzec zobaczywszy misia - Już nawet we śnie nie może człowiek spokojnie policzyć sowich pieniędzy. Po coś tu przyszedł włochaczu?! Pewnie się zaraz okaże, że jesteś przebranym poborcą podatkowym!
- Niech się pan nie denerwuje. Szukam tylko swojej dziewczynki.
- To szukaj jej sobie gdzie indziej. Tu jej nie było. Zaraz się obudzę i znowu nie będę wiedział ile mi się przyśniło pieniędzy.
- Skoro się one panu tylko śnią to po co je liczyć? Może pan sobie po prostu wymyślić jakąś sumę.
- Wymyślić!? Ale mi się trafił mądrala! Wynoś się z mojego snu razem ze swoimi radami! Widocznie już głupieję od tych kłopotów! Niedługo będą mi się śniły gumowe słonie, szmaciane lalki i dmuchane tygrysy a jedno mądrzejsze od drugiego! Oszaleć można!
Miś już dłużej nie słuchał. Odwrócił się i wszedł do lasu.
"Doprawdy dziwne sny mają ci dorośli"- mruczał do siebie przedzierając się przez zarośla.

Pierwsza strzała wbiła się wysoko ponad głową dziewczynki. Chłopiec był wyraźnie z siebie niezadowolony. Następne cztery wbijały się już dużo bliżej a szósta przybiła piżamkę dziewczynki do pala.
- Widzisz - ucieszył się mały indianin - to dopiero początek!
I wypuszczał coraz to nową strzałę a przy każdym uderzeniu w pal dziewczynka zastanawiała się co będzie, gdy w końcu strzała trafi w nią. Może faktycznie tylko śni się chłopcu?

A miś chodził od snu do snu szukając swojej dziewczynki. Był u grubego chłopca obżerającego się ciastkami. U dziewczynki siedzącej na tronie. U pana w wielkiej bibliotece zastanawiającego się, którą książkę ma zacząć czytać. U pani siedzącej w pokoju tak zawalonym sukniami i butami, że sama nie miała się gdzie ruszyć. U jakiegoś malucha w wielkiej piaskownicy i u dziewczynki śniącej, że śpi. Ale nigdzie nie znalazł zaginionej.
" I co teraz będzie?"- martwił się. Wreszcie postanowił , że skoro nie może jej znaleźć kierując się wzrokiem - poszuka swojej dziewczynki kierując się sercem. Zamknął więc oczy i poszedł przez las. Nie wiedział czy serce prowadzi go w kierunku dziewczynki, szybko się jednak przekonał, że kierując się sercem trudno jest omijać drzewa. Już po przejściu kilkuset metrów łepek miał cały poobijany, nos podrapany a jedno ucho naderwane.
Nie otworzył jednak oczu i dalej szedł za głosem serca.

Chłopcu skończyły się już strzały. Dziewczynka poprzybijana była nimi do pala jak kukiełka, lecz żadna ze strzał nie zraniła jej. Chłopiec okazał się naprawdę dobrym strzelcem.
- Próba strachu już skończona - powiedział - teraz przejdziesz próbę ognia.
- Dzieci nie powinny bawić się zapałkami - próbowała go powstrzymać dziewczynka.
- Nic ci nie pomoże. Indianie nie mieli zapałek. Rozpalę ognisko starym indiańskim sposobem.
Stary indiański sposób okazał się jednak wyjątkowo trudny i dużo czasu minęło zanim chrust zaczął się tlić. Widząc unoszący się dym dziewczynka zrozumiała, że czy to sen czy nie ona boi się naprawdę zamknęła oczy by nie widzieć tego strasznego dymu i ognia, który miał się za chwilę pokazać.
W tym właśnie momencie coś okropnie łupnęło w pal, aż się cały zachwiał.
- Ojej! Chyba sobie całkiem rozwalę ten pluszowy łepek - zamruczał ktoś z tyłu. I w tej chwili oboje dziewczynka i miś otworzyli oczy.
- Jesteś mój misiu!
- Jestem, jestem. Tyle, że się już rozlatuję - westchnął miś.
Niedźwiadek wytłumaczył chłopcu, że dziewczynka jest z innego snu czego najlepszym dowodem jest jego pluszowa obecność w indiańskim śnie i obaj uwolnili więzioną.
- Szkoda, że nie jesteś z mojego snu. Fajnie się z tobą bawiło.
- Może się jeszcze kiedyś spotkacie. Znacie się już przecież.
- Ale nie chcę być już bladą twarzą przywiązaną do pala.
- Pewnie, że nie. Złapiemy sobie kogoś innego - zaśmiał się chłopiec.
Pożegnali się i dziewczynka z misiem ruszyli do swojego snu.
- Ale jak my trafimy z powrotem?
- Ocho! Do domu to ja trafię zawsze - zaśmiał się miś.

Rano dziewczynka ze zdumieniem stwierdziła, że ma poszarpaną piżamkę, a i miś jest w opłakanym stanie.
Mama dała jej nową piżamkę, tata pozszywał misia i dziewczynka sama już nie wie czy to się zdarzyło naprawdę, czy tylko tak niespokojnie spała, że podarła piżamkę i sponiewierała leżącego przy niej misia. Jednego jest tylko pewna; na długo najlepszym jej przyjacielem pozostanie jej stary miś.

OPOWIEŚCI STAREGO DĘBU

W wielkim lesie, na jednej z niezliczonych polan, rósł stary dąb. Nikt dokładnie nie wie ile miał lat. Szumiał swoimi liśćmi rozwieszonymi na potężnych gałęziach a gdy ktoś usnął w jego cieniu - opowiadał mu bajki. Jedne z czasów, gdy był jeszcze małym drzewkiem, inne z całego swojego długiego życia. Kiedyś i ja zasnąłem pod jego konarami a on opowiadał, opowiadał, opowiadał....

OPOWIEŚĆ PIERWSZA

Zajączek Niuchuś był najbardziej wojowniczym zajączkiem na całej polanie. Kłócił się ze swoimi braćmi i siostrami, często doprowadzając do bijatyk. Jednemu naderwał ucho, drugiemu ugryzł łapkę. Nic zatem dziwnego, że nie lubiły go zajączki.
- Idż do lasu mierzyć się z innymi. My nie lubimy się bić - mówiły mu.
- Jasne, że pójdę! Z takimi tchórzami dłużej nie wytrzymam - odgryzał się Niuchuś i któregoś dnia naprawdę poszedł do lasu.
- Pójdę, jasne że pójdę - mruczał do siebie - Kogo miałbym się bać? Nie mam zamiaru do końca życia biegać wkoło dębu na naszej polanie.

Kicał przed siebie to tu, to tam skubiąc liście mleczu, aż spotkał jeżyka.
- Dokąd idziesz jużyku?- zapytał.
- Idę do domu. A ty?
- Idę do lasu, bo się nikogo nie boję.
- Ale po co idziesz do tego lasu?
- Idę i już. A ty jak się boisz to idź do domu.
- Ja też się nikogo nie boję - odparł jeżyk - ale po co mam chodzić po całym lesie?
- Nikogo się nie boisz? Ani wilka, ani lisa? - nie mógł uwierzyć zajączek, bo choć był bardzo zadziorny wilka i lisa się jednak bał.
- Ani wilka, ani lisa - odparł jeżyk.
- Ty kłamczuchu! - krzyknął zajączek - Jak ci dołożę to będziesz się bał nawet mnie!
Z rozmachem uderzył jeżyka, ale ten zdążył się zwinąć w kłębek i Niuchuś tylko boleśnie pokłuł się igiełkami.
- Ty tchórzu! Nawet nie umiesz się bić! - zapłakał zajączek ssąc obolałą łapę.
- Nie umiem i nie chcę - odparł jeżyk - Ale właśnie dlatego, że mam kolce nie boję się nikogo.
Zajączek odburknął coś pod nosem i ruszył dalej.

- Dokąd idziesz? - zapytały go wiewiórki.
- A co was to obchodzi?! - niegrzecznie odpowiedział zajączek nawet się nie oglądając. Powoli zapadał mrok, a on ciągle szedł przed siebie. Wreszcie zmęczony przycupnął pod pniem drzewa. Przelatywała tamtędy sowa i zobaczywszy go spytała:
- Co robisz sam w lesie zajączku? Może cię tu złapać lis albo wilk.
- Co cię to obchodzi mądralo?! Nie wtrącaj się do cudzych spraw!
Sowa pokręciła głową nad niegrzecznym zajączkiem i pofrunęła dalej.
Tymczasem zapadła noc i zajączek zaczął już żałować, że opuścił łąkę.
- Ciemno tu i zimno - mruczał do siebie - U nas w norce braciszkowie już pewnie śpją przytuleni do siebie. To chodzenie po lesie wcale nie jest takie ciekawe.
Chciał wrócić do domu, ale nie wiedział w którą stronę iść. Błąkał się tak szukając drogi, aż dojrzał go lis i porwał do swojej nory.
„Ależ będę miał smaczne śniadanie - myślał zadowolony -Taki tłuściutki zajączek to rzadki przysmak.”

Rano jeżyk przechodził niedaleko lisiej nory i usłyszał płacz Niuchusia.
- Oddaj lisie zajączka! - krzyknął - Bo pokłuję cię kolcami!
Ale lis tylko się roześmiał i wyniósł zajączka drugim wyjściem by go gdzieś spokojnie zjeść.
- Oddaj lisie zajączka! - krzyknęły wiewiórki, gdy go zobaczyły - Bo obrzucimy cię szyszkami!
Lis pędził jednak dalej.
Jeżyk i wiewiórki spotkali się u sowy.
- Ratuj sowo zajączka! My próbowaliśmy, lecz lis się nas nie boi!
- Mnie również lis się nie zlęknie - odparła sowa - Ale mam pewien pomysł.

Poleciała sowa do wilka i tak mu mówi:
- Ty tu sobie siedzisz bez śniadania, a lis szykuje sobie smacznego zajączka. Pewnie zaraz zacznie go jeść.
- Gdzie on jest, ten rudy złodziej?! - zawył wiak, bo faktycznie był głodny. Sowa zaprowadziła go na polanę, gdzie lis właśnie szykował się do śniadania.
- Cóż to kumie?- spytał wilk - Masz zamiar sam zjeść takiego tłustego zajączka? Nie poczęstujesz mnie?
- Ani mi się śni - odparł lis - Zajączek jest za mały, by starczył dla dwóch.
- Masz rację, dlatego ci go zabiorę.
- Spróbuj tylko! To ja go znalazłem!
- Ale będzie mój!
I lis z wilkiem zaczęli się bić o zajączka. Tymczasem sawa uwolniła zajączka i szepnęła;
- Biegnij szybko za mną!

W ten sposób zajączek został uratowany. Było mu bardzo wstyd, że zachowywał się niegrzecznie wobec zwierząt, które nie wahały się narażać własne życie aby go ocalić.
Od tamtej pory zmienił się nie do poznania: sąsiedzi bardzo go lubią, umie się również bawić z kolegami. A jeśli wybiera się do lasu to tylko po to, by odwiedzić swoich nowych przyjaciół: jeżyka, wiewiórki i sowę.

OPOWIEŚĆ DRUGA

- Jeszcze jeden grzybek. Będzie stosik grzybków na zimę - mamrotał do siebie jeżyk przechodząc obok dębu.
- Można by tu odpocząć - powiedział zatrzymując się w cieniu - Jabłuszka już mam, grzybki też. Gdyby jeszcze złapać jakąś myszkę, mógłbym już spokojnie czekać na zimę - Ułożył się wygodnie i usnął.

Myszka Małgorzata miała dziesięcioro dzieci, toteż nic dziwnego, że całe dnie spędzała na znoszeniu dla nich jedzenia. Dzieci czekając na mamę bardzo się nudziły i wymyślały różne psoty. Lecz najmniejszej myszki nie bawiły zabawy z siostrzyczkami. Często wychodziła z norki na spacer.
Właśnie zdążyła wyjść, gdy tuż przed norką zobaczyła śpiącego jeża.
- Co to jest? Takie nastroszone z grzybami na grzbiecie?- pomyślała i zbliżywszy się dotknęła kolców - Aj!- Krzyknęła pokłuwszy się.
Jeż się zbudził i złapał ją.
- Co ty tu sama robisz?- spytał.
- Wyszłam na spacer - pisnęła myszka.
- A daleko mieszkasz?
- Z drugiej strony pnia.
- Przedstaw mnie swojej rodzinie. Znam wiele zabaw. Pobawimy się razem.
I myszka zaprowadziła jeża przed norkę.
- Zawołaj swoje siostrzyczki, pobawimy się w berka.
Myszki nie chciały wyjść, lecz w końcu zaciekawione dały się namówić siostrzyczce.
- Ja będę berkiem! - krzyknął jeż i połapał je wszystkie.
- Trochę jesteście za małe. Gdyby złapać jeszcze waszą mamę byłoby co jeść w zimę.- i jeżyk zaczaił się przy norce.
Małgorzata wracała z kłosem zboża.
-Mam cię - ucieszył się jeż - Teraz mogę już wracać. Po czym zaniósł całą mysią rodzinkę do swojej jamki.
- Czy musisz nas zjadać? - spytała Małgorzata - Masz tyle grzybów i jabłek.
- To za mało - odparł jeż - Zima będzie sroga w tym roku.
- Mogłabym ci nanosić grzybów.
- Uciekłabyś mi.
- Nie ucieknę. Masz przecież moje dzieci.
„ Mogłaby mi nanosić grzybów a potem i tak ją zjem.”
Zgoda, ale musisz mi napełnić całą spiżarnię.- I wypuścił myszkę.

Przez kilka dni Małgorzata znosiła jeżykowi grzyby, lecz spiżarnia zapełniała się bardzo powoli, ponieważ jeż część zapasów zjadał od razu.
„ Muszę coś wymyślić, bo nie zdążę napełnić spiżarni przed zimą” - pomyślała myszka. Pewnego dnia, gdy szła po grzyby złapał ją wąż.
- Dawno już nie miałem takiej smacznej zdobyczy - zasyczał.
- Puść mnie. Zaprowadzę cię do moich dzieci. Mam ich dużo, więc najesz się do syta i będziesz mógł mnie uwolnić.
„ Czemu nie - pomyślał wąż - Zjem i dzieci i ją”
Myszka zaprowadziła go przed jamkę jeża.
- Zaraz zawołam dzieci - powiedziała wchodząc do środka.
- Jeżyku przyprowadziłam ci węża na kolację.
Jeżykowi bardzo smakowały węże, więc wyskoczył przed norkę i zabił go.
- Teraz muszę was wypuścić. Nie zmieścicie mi się do jamki jak wciągnę tam węża - i cała mysia rodzina wróciła do domu.

Od tej pory myszki cierpliwie czekały na powrót mamy z jedzeniem i żadna nie wystawiała z norki nawet czubka nosa. Jeżyk zaś przez całą zimę miał co jeść.

OPOWIEŚĆ TRZECIA

Pewnego dnia na polanę przyszedł myśliwy. Rozejrzał się dookoła, po czym wdrapał się na dąb. Gdy znalazł sobie wygodne miejsce w rozłożystych konarach powiedział;
- Tu mnie nie widać, mogę spokojnie czekać na zwierzęta.
Siedział już ze dwie godziny, gdy na polanę wbiegło stadko warchlaków dzika. W ślad za nimi nadeszła ich mama. Ze strony myśliwego nic im nie groziło, ponieważ nie polują oni na małe dziki ani na ich mamy. Lecz nagle huknął strzał i locha upadła na murawę a jej dzieci rozbiegły się po polanie.
Myśliwy tak bardzo był zaskoczony tym co się stało, że wychylił się nieostrożnie i spadł z drzewa. Tymczasem na skraju lasu pojawił się kłusownik. Podszedł do zabitego zwierzęcia lecz zanim zdążył cokolwiek zrobić, dostrzegł leżącego myśliwego i spłoszony umknął.
Gdy myśliwy się ocknął, złapał wszystkie osierocone warchlaki i zaniósł je do swojej zagrody.

Miesiące mijały a małe warchlaki rosły jak na drożdżach. Wkrótce też stały się dorosłymi dzikami i myśliwy wyprowadził je do lasu.
- Teraz już dacie sobie same radę - powiedział i ruszył w powrotną drogę.
Dziki długo oglądały się za nim, ponieważ przyzwyczaiły się do swojego opiekuna ale las był taki pociągający i tajemniczy, że w końcu ruszyły przed siebie.

Myśliwy nadal chodził na polowania i nieraz zdarzało mu się trafić na polanę, gdzie spotkał kłusownika.
Pewnego dnia zasnął pod dębem. Pech chciał, że w ten sam dzień na polanie pojawił się kłusownik. Zauważył śpiącego myśliwego i opartą o drzewo strzelbę. Była to piękna, zadbana strzelba. Kłusownik podkradł się do drzewa i zabrał ją.
Myśliwy spał twardo i wcale nie zauważył braku broni. Zbudziło go dopiero wycie wilków. Rozejrzał się za strzelbą lecz nie mógł jej znaleźć. Tymczasem już pierwsze wilki zaczęły wybiegać na polanę. Nie mając innego wyjścia myśliwy wdrapał się na drzewo. Siedział tak na gałęzi patrząc w dół na stadko wilków i z rozpaczą myślał nad swoim położeniem. Strzelby nie miał, więc nie mógł wilków przepłoszyć a siedzieć bez końca na drzewie też nie można.
Zapadła noc. Wilki ułożyły się na trawie i od czasu do czasu zerkały w górę zastanawiając się , czy siedzący na drzewie człowiek będzie ich śniadaniem czy też może dopiero obiadem. Myśliwy zaś szczypał się bez przerwy w policzki by nie zasnąć i nie spaść.

Gdy nastał ranek myśliwy był już tak zmęczony, że oczy same mu się zamykały. Już myślał, że zbliża się śmierć, gdy na polanę wpadło stado dzików. Były to te same dziki, które kiedyś wychował.
Z impetem ruszyły między wilki roztrącając je i przewracając. Zażartość stada dzików była tak wielka, że wilki rozbiegły się po lesie.
Myśliwy zszedł z drzewa i ruszył do domu odprowadzany przez swoich wychowanków. Na skraju lasu rozstali się, a myśliwy choć mieszkał tu od urodzenia nigdy jeszcze nie czół się tak bardzo z lasem związany.

„Wrósł w to miejsce korzeniami zupełnie jak ja.”- zakończył swoją opowieść stary dąb.

BAŁWANKI

Dzieci przyglądały się wirującym za oknem płatkom śniegu . Wprawdzie było bardzo późno i powinny już spać , ale przecież padał właśnie pierwszy śnieg tej zimy. I to jaki śnieg! Ogromne płatki wirowały leniwie osuwając się coraz niżej jakby nie fruwały w powietrzu tylko tonęły w wodzie. Czasami przyspieszały sunąc w bok lub wręcz pędząc prosto do góry jakby zapominając, że mają przecież opadać na ziemię.
Zapatrzone na to widowisko dzieci z nosami opartymi o szyby wsłuchiwały się w melodie wygrywane przez wiatr. Było coś magicznego w tej jasno oświetlonej księżycem nocy .

Przy śniadaniu chłopiec aż podskakiwał na krześle nie mogąc się doczekać kiedy będzie mógł wyjść na dwór. Młodsza od niego dziewczynka dużo gorzej zniosła nocne siedzenie przy oknie. Była bardzo senna, lecz również myślała o czekającej ich zabawie na śniegu.
Tak naprawdę to nie za bardzo pamiętała poprzednią zimę. Była jeszcze bardzo mała.
- Tato będziesz lepił z nami bałwany jak w zeszłym roku? - zapytał chłopiec.
- Oczywiście. Przecież po to wymyślono niedzielę.
- Ja też się z wami wybieram - wtrąciła mama - Tym razem ja zrobię najpiękniejszego bałwana.
- Ja zrobię najładniejszego - powiedziała dziewczynka trąc oczy.
Już w godzinę później cała rodzina toczyła śniegowe kule . Tata ulepił pana bałwana z trzech kul ułożonych jedna na drugiej. Bałwanek chłopca był jakby miniaturą bałwanka taty. Mama ulepiła wysmukłą figurę bardziej przypominającą prawdziwa rzeźbę niż bałwana, a dziewczynka malutkiego królika.
- Bardzo bym chciała mieć królika - powiedziała.

Po całym dniu zabawy dzieci zasnęły wcześnie a tymczasem za oknem ponownie zawirowały w powietrzu płatki śniegu. Tym razem jednak bezpieczne od spojrzeń ciekawskich rozdokazywały się przygnane wiatrem duszki.
- Będę tatą i pójdę do pracy - krzyknął jeden z nich i wbił się z impetem w największego z bałwanków. Po chwili śniegowa figura ożyła ; zawirowała w miejscu aż jej odpadło ramię z patyka.
- Uważaj bo się całkiem rozpadniesz zanim ruszysz z miejsca - roześmiał się drugi wpadając w figurę mamy.
- Pokicamy, pokicamy - ucieszył się trzeci i królik dziewczynki ruszył z miejsca.
Następny ożywił bałwanka ulepionego przez chłopca a pozostałe pomknęły dalej szukać innych śniegowych postaci.

Na drugi dzień dzieci ponownie wyszły pobawić się na śniegu.
- Ktoś popsuł nasze bałwanki! - krzyknął chłopiec.
- I poprzestawiał - dodała dziewczynka.
- Och to nic dziwnego - powiedziała mama gdy dzieci powtórzyły jej swoją rozmowę. - Bałwanki to tak naprawdę nie te śniegowe figurki , które lepimy ze śniegu. To duszki wędrujące z zimowym wiatrem i ożywiające napotkane śniegowe postacie jeśli im się spodobają. Pomieszkają w nich trochę i lecą z wiatrem dalej pozostawiając śnieg swojemu losowi. Dlatego nie martwcie się , że wasze bałwanki są uszkodzone. Po prostu spodobały się duszkom , duszki w nich zamieszkały i tańczyły w nocy. Kto wie , może kiedyś zobaczycie jak dokazują?
- A co się dzieje z duszkami wiosną, gdy śnieg stopnieje?
- Zawsze jest gdzieś jakaś zima i śnieg. I wszędzie ludzie lepią bałwanki.

Od tamtej pory chłopiec nieraz do późna czatował przy oknie na śniegowe duszki. Jest nawet pewien , że któregoś dnia bałwanek do niego mrugnął.
Dziewczynka nie ma czasu na obserwowanie bałwanków. Opiekuje się królikem , którego dostała na gwiazdkę.

PODRÓŻ Z DZIADKIEM

- Dziadku dlaczego mężczyźni noszą kapelusze? - spytał mały Andrzejek a było to jego 372 pytanie w tym dniu.
- Zadajesz mi tyle pytań. Gdybym umiał na nie wszystkie odpowiedzieć, byłbym bardzo mądrym człowiekiem. Niestety, żyję na tym świecie jeszcze zbyt krótko by wszystko wiedzieć.
- Ty żyjesz krótko?! Przecież jesteś już bardzo stary.
- Ja jestem jeszcze młody tylko wyglądam na starego. Przeżywam ciągle masę przygód siedząc sobie w fotelu. Babcia wtedy mówi, że drzemię. Nie wyprowadzam jej z błędu by móc spokojnie wędrować.
- Jak można wędrować siedząc w fotelu?
- Jak? W myślach oczywiście. W myślach można być wszędzie. A najważniejsze, że nawet z najgorszych przygód wychodzi się cało. Ot choćby wczoraj po obiedzie, zbierałem właśnie kawałki lodu z pierścieni Saturna by ostudzić sobie lemoniadę, gdy zaatakował mnie meteowal. Gdybym nie podróżował w myślach na pewno bym już nie żył a co za tym idzie nie mógłbym wypić tej lemoniady.
- A co to jest moteowal?
- To takie zwierze żyjące w kosmosie. Jest o wiele większe od wieloryba i bardzo groźne.
- Opowiedz mi jakąś z twoich przygód.
- Po co mam ci opowiadać? Jeśli chcesz siadaj obok mnie i powędrujemy razem.
- Na Marsa! Powędrujmy na Marsa!
_ Dobrze. O zobacz już znika za nami Ziemia. Za chwilę będziemy na miejscu.
- Ależ tu czerwono! I tylko piasek. A gdzie są Marsjanie?
- Pewnie jedzą podwieczorek.
Nagle tuż obok nich wyjechała z ziemi klatka windy. W jej wnętrzu stał Marsjanin trzymając w obu rękach lody.
- Witajcie! Ładną dzisiaj czerwień mamy. Może zjecie po porcji lodów poziomkowych?
- Ja zjem dwie, bo dziadkowi nie wolno - powiedział Andrzejek.
- U nas wszystko wolno.
- Dziadek się rozchoruje!
- U nas nikt nie choruje.
- Trudno. Zjem zatem tylko jedną porcję - westchnął chłopiec i zabrał się do lodów.
- Wejdźcie do środka bo nawpada wam pyłu do podwieczorku.

Wsiedli razem do windy i zaczęli zjeżdżać w dół.
- Nasze miasta są pod powierzchnią. Chcieliśmy by naturalne środowisko zostało nienaruszone. Wolno wychodzić tylko wycieczkom, by mogły podziwiać piękno naszej planety nienaruszone przez cywilizację.
- Przecież tam nie ma nic pięknego. Tylko pył i skały - wzruszył ramionami Andrzejek.
- Nie bądź niegrzeczny - upomniał go dziadek - Czy nasz dom ci się podoba?
- Oczywiście.
- No widzisz. A przecież to tylko kilka ścian z cegły. Jest szary i brzydki, ale my się do niego przyzwyczailiśmy i dlatego wydaje się nam ładny.
- Twój dziadek ma rację - przytaknął Marsjanin -Dla nas nie ma nic piękniejszego niż zachód słońca nad skałami, czy przysypujące się wydmy piasku.
- U nas też są skały i piasek. A w naszym przedszkolu mamy olbrzymią piaskownicę.
- Byłem na Ziemi. Nie podobało mi się .

Winda stanęła a przed nimi rozpościerał się widok na wielkie miasto o pomarańczowym odcieniu. Było to bardzo dziwne miasto i Andrzejek nie mógł mu się napatrzeć.
- Duże jest to miasto? -spytał dziadek.
- O tak. Bardzo duże. Zresztą nie mamy innych. W tym jednym mieszkają wszyscy Marsjanie. Nazywamy je po prostu sektorem mieszkalnym. Mamy jeszcze sektor pracy, wypoczynku a nawet sektor marzeń.
- Sektor marzeń?! - ucieszył się Andrzejek - A co jest w tym sektorze?
- To jest miejsce, gdzie staramy się spełniać wszystkie marzenia. Zresztą jeśli chcesz zwiedzimy je później.
- Co to?! - krzyknął chłopiec chowając się za dziadka.
Środkiem chodnika szło coś co przypominało wielbłąda w masce przeciwgazowej.
- To takie zwierzę domowe. Coś jak wasz kot.
Zwierze spokojnie poszło dalej nie zwracając na nich najmniejszej uwagi.
- Trochę za duże to stworzenie jak na maskotkę - zauważył dziadek.
- Do wszystkiego można się przyzwyczaić. A poza tym przecież nikt nikogo nie zmusza by trzymał je u siebie.
Szli tak przez dziwne miasto, gdzie nie było żadnych kwiatów ani innych roślin. Gdzieniegdzie leżały tylko czerwone głazy lub piętrzyły się góry piasku.
- Trochę tu ponuro - powiedział chłopiec.
- Przejdźmy zatem do sektora pracy.
Wsiedli do następnej windy.

Sektor pracy okazał się jeszcze bardziej nudny. Wszyscy, których spotkali byli zajęci. W dodatku nie można się było domyśleć co właściwie robią.
- Każdy robi tu to co go interesuje- powiedział Marsjanin, lecz nic to nie wyjaśniało.
Sektor wypoczynku to już było coś; w powietrzu unosili się Marsjanie uczepieni kolorowych parasoli a w dole kłębiła się menażeria zwierząt o nieprawdopodobnych kształtach i kolorach. Obok siebie baraszkowały kolosy wielkości namiotu cyrkowego i maleństwa mniejsze od polnej myszy.
- Większość z tych zwierząt jest sztuczna - tłumaczył Marsjanin - Bardzo lubimy zwierzęta i świetnie w ich towarzystwie wypoczywamy. Niestety naturalnych gatunków mieliśmy bardzo mało, dlatego wyhodowaliśmy gatunki sztuczne.
Andrzejek wziął do ręki stworzonko, które końcem ogonka puszczało bańki mydlane.
- Jakie ono śmieszne! Czy mogę je zabrać ze sobą?
- Oczywiście. Weź jeśli ci się podoba.

I wreszcie sektor marzeń. Był on w porównaniu do poprzednich sektorów bardzo mały. Składał się z labiryntu korytarzy rozszerzających się tu i ówdzie w wielkie sale. W pierwszej z nich spotkali chłopca rzucającego kamieniami w szyby stojącego naprzeciwko domu. Co stłukł szybę na jej miejsce wstawiano następną.
- To jest fajna zabawa! - wykrzyknął Andrzejek i dołączył do chłopca.
- Drogo was musi kosztować spełnianie tego marzenia - zauważył dziadek.
- Trochę to kosztuje, ale opłaci się. Na ogół chłopcy po dwóch godzinach takiej zabawy mają dość i już nigdy nie tłuką szyb. Po prostu wydaje im się to zbyt nudne.
I rzeczywiście. Andrzejkowi znudziło się po trzydziestu minutach.

W następnej sali spacerowali Marsjanie w bogatych strojach ozdobionych złotymi łańcuchami, broszami i spinkami. Wkoło skrzyły się rubiny, szmaragdy i brylanty.
- Ci to wiedzą co sobie wymarzyć - westchnął dziadek i po chwili sam był okryty podobnymi szatami.
- O rany! - stęknął - nie wiedziałem, że to takie ciężkie! Chciałbym się już pozbyć tych kosztowności!
To życzenie dziadka również zostało spełnione.
- Już wolę swój stary pulower - uśmiechnął się staruszek i poszli dalej.
Widzieli Marsjan kąpiących się w lemoniadzie, fruwających w bańkach mydlanych, wygrywających zawody sportowe, noszonych w lektykach.
Rzeczywiście w tym sektorze spełniano wszystkie marzenia.
- Chyba musi być przykro wracać z sektora marzeń do sektora pracy - zastanawiał się Andrzejek.
- Ależ skąd! Sektor marzeń odwiedza zawsze najmniej mieszkańców naszej planety. Pomyślcie tylko: jakie to nudne mieć wszystko czego się zapragnie. Marsjanie po krótkim pobycie tutaj wracają do swoich zajęć i nieprędko decydują się na ponowne odwiedziny w sektorze marzeń. Tym bardziej, że i w innych sektorach nikt ich do niczego nie zmusza. Robią tylko to co chcą.
- Nam babcia nigdy by na to nie pozwoliła - westchnął chłopiec.
Pożegnali się z gospodarzem i wrócili do domu.

- No i co? Podobało ci się? - spytał dziadek siedząc znowu w swoim fotelu.
- Było fajnie! Polecimy gdzieś jeszcze?
-Kiedy tylko zechcesz.
Andrzejek pobiegł do swoich zabawek by im wszystko opowiedzieć. Nie mógł tylko sobie przypomnieć, gdzie zostawił zwierzątko puszczające ogonkiem mydlane bańki.

SMOK PIK

Pik był malutkim smokiem. Zaledwie parę dni temu wykluł się z jaja. Smoki zaraz po wykluciu są samodzielne i wyglądają jak miniaturki swoich rodziców. Dorosłe smoki to źli rodzice . Zbyt są zajęte gromadzeniem skarbów , przechwalaniem swoimi imionami i zajmowaniem własną osobą. Swoje dzieci po prostu tolerują. A może ich nawet nie zauważają? Bo przecież w porównaniu z dorosłymi kilkudniowe smoki są maleńkie.

Bycie małym smokiem ma tą zaletę , że od wyklucia wie się prawie wszystko co każdy smok wiedzieć powinien. Dzieje się to w jakiś magiczny sposób co u takich magicznych stworzeń jak smoki nie powinno dziwić.
Najważniejszą rzeczą dla każdego smoka jest jego imię. Jego długość rośnie wraz ze smokiem i opisuje co dany osobnik w czasie życia zrobił. Na przykład najstarszy z nich nazywa się ( nawet nie próbujcie tego wymówić ) ;

terrastredomitustillesoperiklantilopisauremicjuselkonerrissaniussekrretorjus - niestety dalej nie pamiętam. W końcu nie jestem smokiem, ja tylko opowiadam tą bajkę.

Nadanie smoczkowi imienia jest jedną z niewielu rzeczy jakie robią smoki dla swoich dzieci. Smoczyca składa furę jaj w kącie jaskini i zaczyna się nimi interesować dopiero gdy pękają rozłupywane przez gramolące się na świat maluchy. Nadaje każdemu z nich wtedy imię i ponownie przestaje się zajmować swoim potomstwem.

Pik został tak nazwany ponieważ wykluł się Prędko I Komicznie , to znaczy najpierw wystawił ogonek a nie głowę i prosto ze swojego jajka wpadł w pustą skorupkę braciszka , który wykluł się wcześniej. Zatem wykluwał się jakby dwa razy, ale za to zrobił to bardzo szybko.
Zaraz po tym wyczynie usłyszał swoje imię i nie zatrzymywany przez nikogo poszedł rozejrzeć się w nowej rzeczywistości.

Nie podobała mu się ta jaskinia. Nie podobała mu się sterta skorup w kącie ani zgraja braci i sióstr. Nie podobały mu się nawet skarby nagromadzone przez matkę. Ale najbardziej nie podobało mu się jego własne, krótkie imię.

Oczywiście lepiej było być malutkim smokiem o imieniu Pik niż dwunastym jajkiem z lewej strony . Smoczek jednak postanowił nie zwlekając opuścić rodzinną jaskinię i poszukać reszty swojego imienia , która gdzieś tam na świecie na niego czekała.
Jakoś zapomniał , że smoki tworzą swoje imię przez całe życie. Zresztą jeśli chodzi o smoki to naogladał się ich jak na swój gust już dosyć.
Smoki są z natury samotnikami i Pik nie był wyjątkiem.

I tak nasz mały smok wyruszył w szeroki świat zjadłszy na pierwsze śniadanie karalucha. Niestety nie udało mu się nic innego złapać. Wszystko było albo zbyt szybkie, albo zbyt duże. A w pierwszych dniach życia smok musi uważać by samemu nie zostać czyimś śniadaniem.

Smok Pik miał tak wiele przygód, że je pozapominałem . Dlatego mam do Was prośbę; napiszcie o jego przygodach na adres [e-mail] lub po prostu dopiszcie się do księgi gości. A może wolicie je narysować?
Może razem uda nam się opowiedzieć wszystkie przygody tego dzielnego smoka?

SEN MAGDY

Zaczęło się od bólu kręgosłupa i drętwienia nogi.
Wizyta u lekarza była raczej uspokajająca; kilka lekarstw i parę dni zwolnienia w szkole. Niespodziewanie podczas wyjazdu z rodzicami do domu w górach stan zdrowia Magdy pogorszył się tak raptownie, że trzeba było ją natychmiast zawieść do najbliższego szpitala.

Po przeprowadzeniu badań diagnoza lekarzy zabrzmiała jak wyrok.
Rodzice nie mogli w nią uwierzyć lecz mieszanina bólu i paniki powoli wsączała się do ich świadomości.

Magda jak każde chore dziecko od razu rozpoznała panikę w ich oczach.
-Mamo, czy ja umieram?
Jak odpowiedzieć dziecku?

Potem było już tylko coraz gorzej; następny szpital, następni lekarze i stale ta sama diagnoza.
W szpitalu zrobili co mogli i Magda wróciła do domu.

Na początku odetchnęła w znajomych kątach. Koleżanki mogły ją odwiedzać częściej i tylko to narastające zmęczenie a czasami ból...

Mijały dni aż podczas jednej z wizyt koleżanek Magda poczuła, że to czym one żyją jej już nie dotyczy i być może nigdy już nie będzie dotyczyło.
Gdy dziewczynki wyszły zaczął w Magdzie narastać żal.
Dlaczego ją to spotyka?
Czym zasłużyła na to cierpienie i brak nadziei?
Zaczęła płakać i poczuła się bardzo źle.
Nie chciała by tak było!
Nie godziła się na to!

Poczuła, że wszystko co ją otacza stało się obce, nawet jej ciało leżące w łóżku. Czy mogła być tą bladą dziewczynką z zapłakaną twarzą?
To przecież nie ona!
Nie chce tego ciała!
Tego bólu i braku nadziei!
Nie chce tak czekać na nieznane!

Nagle zobaczyła siebie z zewnątrz - jakby w lustrze.
To takie proste! Uwolnić się od tego wszystkiego! Porzucić!
Zaczęła się zatem unosić coraz wyżej. Ponad pokój i dom, ponad ulicami i miastem. Gdzieś tam czekało na nią nowe życie - tu nie trzymało jej już nic!
Zatem w górę!
Ponad obłoki!
Ku księżycowi i słońcu!
W stronę dalekich, nieznanych gwiazd!
Dlaczego nieznanych? Poczuła, że rozumie. Że zna odpowiedzi na pytania zadawane od wieków przez ludzi patrzących w gwiazdy. Galaktyki stały się tak oczywiste. Ona sama. Inne istnienia.

Czas jej nie dotyczył dlatego nie miał znaczenia.
Przemierzając wiry galaktyk poznawała coraz większe tajemnice i zadawała sobie nowe pytania. Zresztą co innego miałaby robić? Czy kiedykolwiek istniało coś jeszcze oprócz niej i tajemnic wszechświata?
Znalazła spokój w zimnej, kosmicznej pustce.

Zataczała koła jak krążący ptak a pustka wnikała w nią coraz bardziej wyziębiając duszę.
Jaki był cel jej istnienia? Tego pytania sobie nie zadawała. Może dlatego, że to bardzo ludzkie pytanie a ona nie czuła się już człowiekiem. Bliższe stały się jej gwiazdy niż pozostawione gdzieś w zapomnianej przeszłości lalki i misie. Nie miała już codzienności, planów i ograniczeń. Obce stały się jej uczucia; strach, ból, rozpacz, nadzieja miłość czy radość.

Nie wiedząc o tym zatoczyła ogromny krąg.
Nie umiała powiedzieć dlaczego ta galaktyka, akurat ten jej zakątek wydał jej się wyjątkowy.
To słońce i ta planeta.
Ciekawość ciągnęła ją w dół. Zarysy kontynentów były znajome i swojsko wyglądał fragment jednego z nich.
Skąd zna to miasto? Ten dom?

Zobaczyła mężczyznę z zapłakaną twarzą.
Jej znajomość wszystkich form życia podpowiadała jej , że zmaga się on z bólem zbyt wielkim nawet dla dorosłego mężczyzny.
Zajrzała w jego myśli odnajdując w nich chorą córkę i panikę, że może ona odejść zabierając ze sobą wszystko co jest dla tego człowieka najcenniejsze.
Zajrzała do jego uczuć i znalazła miłość tak gorącą, że zaczęła ogrzewać kosmiczny chłód , który ją wypełniał.
Powoli ulatywała mądrość nabyta daleko stąd. Była wypierana przez powracające uczucia.
Poznała ojca! Przypomniała sobie wszystko!
Powróciła pamięć bólu i beznadziejności. Uleciał gdzieś kosmiczny spokój.
Stała się ponownie Magdą. Poczuła jak bardzo kocha tego zapłakanego człowieka. Chciała go pocieszyć, powiedzieć jak bardzo jest jej bliski!

Magda otworzyła oczy. Zerwała się z łóżka i pobiegła do ojca.
Tuląc zapłakaną twarz czuła zrozumienie. Nie to kosmiczne lecz ludzkie. Wiedziała, że nic ich nie jest w stanie rozdzielić.
Ojciec też to czuł. Oboje wiedzieli, że cokolwiek się stanie w swych sercach na zawsze pozostaną razem.

Pozostało już tylko przekazać odzyskany spokój mamie.

MODRASZEK

Modraszek był leśnym krasnalem. Bardzo smutnym leśnym krasnalem. Trudno było mu pogodzić się z ciągłym niszczeniem jego domu przez grzybiarzy.
Co tylko jako tako zaprzyjaźnione ślimaki wygryzły mu mały pokoik w maślaczku - przychodził jakiś człowiek z koszykiem i zrywał grzybek.
A nie jest łatwo znaleźć maślaka rosnącego na trochę choćby osłonecznionym terenie. Grzybki te lubią schować się pod nisko nad ziemią zwisającymi gałąziami w młodym zagajniku.
A ile trzeba czekać na ślimaki!
Im się nigdy nie spieszy a przecież sezon na jesienny domek jest kurtki. Dla krasnala to nic trudnego znaleźć sobie w lesie schronienie. Tradycja jednak karze zakładać domki w grzybkach o ile jest to oczywiście możliwe

. - Zamieszkaj w muchomorze będziesz miał spokój - namawiał go Pomorek. Dobre sobie! Modraszek zawsze mieszkał w maślakach!

Krasnalowi udało się znaleźć na tyle małego ślimaka,że mógł sam go nosić. Ślimaczek miał wielki apetyt i dzięki temu wybrany maślak bardzo szybko zmieniał się w wygodny domek. Niestety grzybiarze pojawiali się jak zły sen i trzeba było bardzo pilnować by z grzybkiem nie zabrali również ślimaczka!

Złościł się widząc Pomorka mieszkającego w luksusowo wielkim muchomorze , rosnącym na osłonecznionej polance. Obok rosły mniejsze muchomorki, które można było wykorzystać jako stół i krzesełka. Grzybiarze przechodzili obok nie podchodząc bliżej.
"Gdyby tak omijali maślaki" - rozmarzył się Modraszek.

Pewnego dnia krasnal nie zdążył zabrać ślimaczka z dorodnego maślaka i budowniczy razem z domkiem trafił do koszyka przechodzącego przez zagajnik człowieka.
Tego już za wiele! Muszę odzyskać ślimaka. Czy oni myślą, że z lasu można zabierać wszystko co się chce! - i Modraszek postanowił iść do domu ludzi.

Jako leśny krasnal trochę się bał iść do wsi, ale słyszał,że i tam żyją krasnale.
"One dają sobie radę to i ja nie zginę "- mruczał pod nosem chcąc dodać sobie odwagi i ruszył w daleką drogę. I choć krasnale mają króciutkie nóżki potrafią nimi szybko przebierać, dlatego już po kilku godzinach wędrowiec dotarł do wsi.
Szybko zorientował się, że w zagrodzie do której trafił są osobne domy dla zwierząt i osobne dla ludzi choć z daleka wyglądały tak samo. Ruch na podwórku wydawał mu się stanowczo za duży. Brakowało tu leśnej ciszy.
"Trzeba znaleźć ślimaka i wracać. Nic tu po mnie"- pomyślał.
Jednak ślimaka nigdzie nie znalazł. Wszedł na wysoką gruszę i rozejrzał się. Takich gospodarstw we wsi było sporo. I czy to w ogóle jest ta wioska?
Nie był już taki pewny, czy dobrze zrobił wybierając się na poszukiwania.
"Chyba już nie znajdę swojego budowniczego. Przepadł jak kamień w wodę."

Postanowił jeszcze zajrzeć do izby. Przy stole dzieci malowały obrazek. Bardzo ładny obrazek; drzewa, niebo, słońce i krzaki a pod nimi muchomory.
"Malują muchomory , bo maślaki zebrali grzybiarze" - westchnął Modraszek.
-Malują muchomory! - wykrzyknął nagle gdyż właśnie przyszedł mu do głowy świetny pomysł.

Po dwóch dniach szedł Pomorek przez las i widzi Modraszka krzątającego się przed grzybowym domkiem .
-Jednak mnie posłuchałeś i zamieszkałeś w muchomorze - powiedział uśmiechając się od ucha do ucha.
-Zawsze mieszkałem w maślakach i nie zamierzam tego zmieniać - odpowiedział Modraszek również śmiejąc się szeroko.
Pomorek uważnie przyjrzał się domkowi. Rzeczywiście! To był maślak przemalowany na muchomora!
-Wprawdzie to nowa moda, ale skuteczna.- powiedział zadowolony z siebie krasnal.

Odtąd Modraszek malował swoje domki i nie musiał martwić się grzybiarzami.

Wokół choinki leżały prezenty. Lalki, ołowiani żołnierze, koń dla Freda, książeczki z obrazkami. Na wieszaku wisiała piękna sukienka. - Czy to dla mnie? - spytała zachwycona Klara.

38

---