Znaki i oznakowanie opakowań

jednostkowych oraz transportowych

 

 

Wszystkie wyroby w opakowaniach będące przedmiotem wymiany towarowej winny być zaopatrzone w odpowiednie znaki, nośniki niezbędnych informacji. W ciągu wieków wykształciły się w tym zakresie odpowiednie zwyczaje handlowe, których miejsce z czasem zajęły regulacje prawne. Znaki umieszczone na opakowaniach i jednostkach ładunkowych są wyrażone w postaci napisu, litery, cyfry lub rysunku z zastosowaniem barwy kontrastowej.

Wzrost ilościowy i zwiększenie się obszaru międzynarodowej wymiany towarów skłoniły Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO - International Organization for Standardization) do wydania zaleceń normalizacyjnych dotyczących stosowania piktograficznych (rysunkowych) oznaczeń towarów, stwarzających potencjalne zagrożenie dla otoczenia.

Piktograficzne oznakowanie ma również niebagatelny aspekt reklamowy, użytkowy, technologiczny oraz istotny ze względu na utrzymanie wymaganego poziomu jakości.

Niedostateczne lub niewyraźne oznakowanie może spowodować:

•       ułożenie ładunku na statku lub składzie portowym w nieodpowiednim miejscu;

•       ułożenie ładunku w nieodpowiedni sposób;

•       pomieszanie z inną partią ładunków;

•       wyładowanie w niewłaściwym porcie;

•       wydanie niewłaściwemu odbiorcy.

 

W Polsce w zakresie oznakowania opakowań jednostkowych i transportowych z zawartością, obowiązują odpowiednio normy: PN-90/O-79251 i PN-85/O-79252. Zgodnie z tymi normami, znaki umieszczone na opakowaniach jednostkowych i transportowych dzielą się na znaki; zasadnicze, informacyjne, niebezpieczeństwa i manipulacyjne. Na opakowaniach jednostkowych mogą być dodatkowo umieszczone znaki reklamowe, mające na celu zachęcenie do kupna danego wyrobu.

 

 

 

Znaki i znakowanie opakowań jednostkowych

 

Na znaki zasadnicze umieszczone na opakowaniach jednostkowych składają się; nazwa towaru, znak firmowy wyrażający pełną lub skróconą nazwę zakładu wytwórcy lub zakładu pakującego oraz określenie zastosowania towaru. Na rys. 1 przedstawiono fragment Wiadomości Urzędu Patentowego informujący o pierwszym zarejestrowanym w Polsce znaku towarowym.

Rys. 1. Pierwszy zarejestrowany w Polsce znak towarowy pruszkowskiej fabryki ultramaryny Sommer i Nower.

Źródło: Znaki towarowe. Strona internetowa: http://www.carpent-tua.resam.com.pl/znak-tow.htm

Znak towarowy jest swego rodzaju wizytówką przedsiębiorstwa. Dzięki niemu łatwiej dociera się do potencjalnego odbiorcy. Uchwalona 31 stycznia 1985 roku ustawa o znakach towarowych^* stwierdza;

„Znakiem towarowym w rozumieniu ustawy, może być znak nadający się do odróżnienia towarów lub usług określonego przedsiębiorstwa od towarów lub usług tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma plastyczna, melodia lub inny sygnał dźwiękowy bądź zestawienie tych elementów”. Nie ma dostatecznych znamion odróżniających znak, który stanowi tylko nazwę rodzajową towaru lub informuje jedynie o właściwości, jakości, liczbie, ilości, masie, cenie, przeznaczeniu, sposobie, czasie lub miejscu wytworzenia, składzie, funkcji lub przydatności towaru, bądź inne podobne oznaczenie nie dające wystarczających podstaw odróżniających pochodzenie towarów. Zgodnie z ustawą o znakach towarowych niedopuszczalna jest rejestracja znaku, który:

•       jest sprzeczny z obowiązującym prawem lub zasadami współżycia społecznego,

•       narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich,

•       zawiera dane niezgodne z prawdą,

•       zawiera nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej bądź jej symbole - godło, barwy lub hymn, znak Sił Zbrojnych, państwowy znak jakości i znak bezpieczeństwa,

•       zawiera nazwę lub herb polskiego województwa, miasta lub miejscowości, reprodukcję polskiego orderu, odznaczenia, odznaki honorowej oraz odznaki lub oznaki wojskowej (w uzasadnionym wypadku znak taki może być zarejestrowany po uprzednim wyrażeniu zgody przez właściwy organ państwowy lub właściwą jednostkę organizacyjną),

•       zawiera nazwę lub skrót nazwy państwa albo symbole (herb, flagę, godło) państwa będącego członkiem Związku Paryskiego Ochrony Własności Przemysłowej, nazwę lub skrót nazwy albo symbole międzynarodowej organizacji rządowej, której członkami są jedno lub więcej państw należących do tego Związku, oraz symbol olimpijski, o ile zgłaszający nie wykaże, że jest uprawniony do używania takiego znaku w obrocie gospodarczym.

 

Znak towarowy spełnia 3 podstawowe funkcje:

•       oznaczenie pochodzenia - pozwalające na zidentyfikowanie danego produktu, pochodzącego z konkretnej fabryki, w grupie wyrobów pokrewnych. Niekiedy właściciel znaku towarowego udziela cesji na używanie tego znaku (licencja, franchising). Wówczas nie ma związania miejsca powstania towaru ze znakiem. Istotne jest jedynie życzenie właściciela znaku, aby konsumenci łączyli towar z jego firmą;

•       reklamową;

•       jakościową - pozytywne skojarzenia z określonymi wyrobami.

 

Zgodnie z ustawą:

„Niedopuszczalna jest rejestracja znaku dla towarów tego samego rodzaju, jeśli: jest podobny w takim stopniu do znaku towarowego zarejestrowanego na rzecz innego przedsiębiorstwa, że w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego mógłby wprowadzać w błąd odbiorców, co do pochodzenia towarów, a także jest podobny w takim stopniu do znaku towarowego powszechnie znanego w Polsce jako znaku dla towarów pochodzących z innego przedsiębiorstwa, że w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego mógłby wprowadzać w błąd odbiorców, co do pochodzenia towarów”.

Gdy znak towarowy jest oryginalny i nie ma wątpliwości, co do jego rejestracji, właściciel może umieścić obok niego literkę „R” wpisaną w okrąg (ტ), która informuje potencjalnych nabywców oraz konkurentów, że znak został zarejestrowany w Urzędzie Patentowym („registered trade mark”). Właściciel znaku towarowego może nim dowolnie dysponować, może go zatem umieszczać nie tylko na sprzedawanych towarach, ale także na różnych materiałach reklamowych, firmowych dokumentach, szyldach itd.

Znaki towarowe dzieli się na zwykłe, powszechnie znane i słowne. W Polsce znak towarowy zwykły jest chroniony od chwili rejestracji, a właściwie od zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Na rysunku 2 przedstawiono znaki towarowe firm: „Belmatex” i „Unizeto”.

 

MASZYNY I TECHNOLOGIE WŁÓKIENNICZE

Rys.2. Przykłady znaków towarowych firm „Belmatex” i „Unizeto”.

Źródło: Znaki towarowe. Strona internetowa: http://www.carpent-tua.resam.com.pl/znak-tow.htm

Znak powszechnie znany korzysta z ochrony (nawet bez rejestracji), jeżeli jest prawidłowo kojarzony przez znaczącą część potencjalnych nabywców towarów lub usług danego rodzaju. Na ogół uznaje się, że brak rejestracji jest kompensowany przez powszechną znajomość tego znaku. Ekskluzywną grupę stanowią znaki słowne rozpoznawane przez większość nabywców. Są to symbole pewnych towarów, ale również wysokiej jakości. W Polsce takimi znakami są na przykład: WEDEL i POLLENA 2000. Wyniki sondażu przeprowadzonego w 1990 roku przez brytyjską firmę marketingową, wykazały, że najbardziej popularnym znakiem na świecie jest COCA-COLA, a następnie SONY. Znaki cechują się najprzeróżniejszymi kształtami i zestawieniem barw. Na rys. 3. przedstawiono znak firmowy Spółki z o. o. „Sparks Europe”. Znak stwarza wrażenie głębi obrazu. Wykorzystując obecną technikę, znaki firmowe tworzą często obraz wielowymiarowy, wielobarwny a także w zależności od kąta padania światła o zmieniającym się wizerunku - hologram.

Rys. 3. Znak firmowy Spółki z o. o. „Sparks Europe”

Źródło: Materiały reklamowe firmy Sparks Europe Sp. z o.o. Warszawa 2000.

Coraz częstszym sposobem identyfikacji towarów jest ich oznaczanie za pomocą Kodu Kreskowego EAN*^*. Kody kreskowe, to określona kombinacja liniowo ułożonych, jasnych i ciemnych kresek, o zróżnicowanych szerokościach, odzwierciedlających w usystematyzowany sposób, ciąg ściśle określonych znaków. Ta najprostsza definicja kodu kreskowego wymaga już w tej chwili modyfikacji, gdyż najnowsze kody kreskowe nie zawsze mają postać równolegle do siebie ułożonych pasków czy kresek, lecz również prostokątów lub kresek ułożonych piętrowo tzw. kody dwuwymiarowe. W tym świetle, kody kreskowe należy zdefiniować jako specjalny, graficzny obraz znaków czytelnych wzrokowo.

Bardzo pomocnym w optymalizacji procesów obiegu towarów okazał się rozwój logistyki. Logistyka jest dziedziną wiedzy stanowiącą teorię i praktykę działalności obejmującej zintegrowane systemy planowania, organizowania, kierowania i kontrolowania fizycznych procesów obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań w aspekcie optymalizacji realizowanych działań i celów. Integracja gospodarcza krajów Wspólnoty Europejskiej stawia określone wymagania przed towarami eksportowanymi na jej obszar, odnoszące się do jakości towarów i ich opakowań. Jednym z nich jest konieczność znakowania towarów, wspomnianym już międzynarodowym kodem kreskowym EAN (EAN-13 i EAN-8). EAN jest to jednolity system identyfikacji towarów, używający symboli, które są automatycznie odczytywane i interpretowane. System ten zapewnia jednoznaczną identyfikację każdego typu towaru, bez względu na jego pochodzenie czy przeznaczenie.

Istotne cele znakowania towarów kodem EAN to;

•       usprawnienie obrotu towarowego poprzez ewidencjonowanie ruchu towarów w obrocie handlowym, niezależnie od kraju ich pochodzenia i miejsca sprzedaży,

•       dokumentowanie poszczególnych transakcji handlowych,

•       zmniejszanie nadmiernych zapasów,

•       bieżąca informacja asortymentowo-ilościowo-wartościowa o zbycie i stanach magazynowych,

•       edycja dziennych i okresowych raportów w dowolnych ujęciach,

•       operatywne zarządzanie magazynami i placówkami handlowymi,

•       stworzenie warunków do systematycznej i usprawnionej obserwacji i analizy popytu i podaży na towary.

Międzynarodową koordynacją prac w zakresie jednolitego kodowania towarów, zajmuje się Międzynarodowe Stowarzyszenie Kodowania Towarów IANA (International Article Numbering Association), którego Polska jest członkiem.

Organizacją narodową jest CKK - Centrum Kodów Kreskowych w Instytucie Gospodarki Magazynowej w Poznaniu. W Polsce już ponad 900 przedsiębiorstw oznacza swoje wyroby kodem kreskowym EAN.

Międzynarodowe standardy znakowania towarów kodami kreskowymi EAN są podstawowym narzędziem AI (Automatic Identification) - automatycznej identyfikacji towarów.

Techniki AI wspierają Elektroniczną Wymianę Danych - EDI (Electronic Date Interchange), która stała się już normą w międzynarodowych transakcjach handlowych.

Międzynarodowy system EAN oznaczania towarów kodem kreskowym jest systemem specjalnych numerów kodowych, reprezentowanych przez symbol - szereg równoległych ciemnych kresek i spacji (jasnych pasm) o różnej szerokości, który może być odczytywany przez optyczne skanery lub inne elektroniczne czytniki.

System ten nie zawiera żadnych informacji o towarze, a zapewnia tylko jednoznaczną identyfikację każdego towaru w każdym miejscu na świecie, bez względu na jego pochodzenie. Informacje o towarach gromadzone są natomiast w pamięci komputerów, do których kluczem jest unikalny numer Kodu EAN.

Wymagania, zgodne z zasadami dokumentacji technicznej, opracowanej przez IANA zawierają Polskie Normy:

•       PN-EN 797 + AC 1997. Kod kreskowy. Wymagania dotyczące symboliki „EAN/UPC”,

•       PN-ISO 7064:1998. Przetwarzanie danych. Systemy znaków kontrolnych.

Zgodnie z tymi normami symbol EAN może zawierać liczbę kodowaną: 13-cyfrową - symbol pełnej długości (EAN- 13) lub 8-cyfrową - symbol skróconej długości (EAN- 8), stosowany na małych opakowaniach, gdzie nie można zmieścić 13 znaków.

Strukturę oraz obraz symboli EAN -13 i EAN-8 przedstawiono w tabelach 1 i 42 oraz na rysunkach 4 i 5.

Tabela 1

Struktura symbolu EAN-13

 

Prefiks kraju	Numer jednostki kodującej	Numer towaru	Cyfra kontrolna
PPP PPP PPP PPP	J1 J2 J3 J4 J1 J2 J3 J4 J5 J1 J2 J3 J4 J5 J6 J1 J2 J3 J4 J5 J6 J7	T1 T2 T3 T4 T5 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T1 T2	C C C C

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

Rys. 4. Kod kreskowy EAN -13

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

 

Tabela 2

Struktura symbolu EAN-8

Prefiks kraju	Numer towaru	Cyfra kontrolna
PPP	T1 T2 T3 T4	C

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

 

Rys. 5. Kod kreskowy EAN - 8

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

 

Pierwsze trzy cyfry nazywane są prefiksem i oznaczają numer organizacji krajowej przyznającej numery producentowi. Polska np. ma prefiks 590, Niemcy 400- 440, Grecja 520 itd. Niektóre kraje, jak Austria, Belgia, Holandia, Australia, Nowa Zelandia i inne, które najwcześniej zastosowały kody EAN mają prefiksy dwucyfrowe. Towary przeznaczone do sprzedaży detalicznej identyfikowane są zawsze przy pomocy numerów EAN-13 i EAN-8. Numer EAN-13 uzupełniony o dodatkową cyfrę na początku, określającą rodzaj jednostki wysyłkowej, nazywa się EAN-14 i używany jest do oznaczania jednostek wysyłkowych. W Polsce zgodnie z ustaleniami międzynarodowymi jednostki wysyłkowe oznaczane są kodem EAN-13 lub EAN-14 (w symbolice ITF^*) wyjątkowo rzadko kodem EAN-8. W przypadku zastosowania kodu EAN-13 lub EAN-8 zaleca się stosowanie jak największych symboli kodu (współczynnik powiększenia 1,5-2,0). Na rysunku 6 przedstawiono kod kreskowy EAN-14 (ITF-14).

 

Informacje uzupełniające koduje się łącznie z numerem identyfikacyjnym w standardzie UCC/EAN-128. Jest to standard międzynarodowy ale również międzybranżowy. Standard ten nie zastępuje standardów EAN -13 czy EAN-14 a jest do nich komplementarny. Na informacje uzupełniające składają się: data ważności, numer serii produkcyjnej, data produkcji itp.. Standard EAN-128 znajduje zastosowanie w monitorowaniu jednostek logistycznych, głównie palet. Kod ten pozwala na zakodowanie 128 znaków występujących w 3 zbiorach po 106 znaków (niektóre ze znaków powtarzają się). Na rysunku 7. przedstawiono operację odczytywania kodu kreskowego. Na rys. 8. przedstawiono kod kreskowy EAN-128.

 

Rys.6. Kod kreskowy EAN-14

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

 

 

 

 

Rys. 7. Odczytywanie kodu kreskowego czytnikiem laserowym.

Źródło: Etykieta logistyczna. Broszura Centrum Kodów Kreskowych, Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań 2000.

 

Wykaz prefiksów krajów stosujących kody EAN podano w Tabeli 3.

Tabela 3

Wykaz prefiksów identyfikacyjnych krajów stosujących kody EAN

Prefiks	Kraj	Prefiks	Kraj	Prefiks	Kraj
00-13	USA i Kanada	560	Portugalia	76	Szwajcaria
20-29	Numery wewn.^*	569	Islandia	770	Kolumbia
30-37	Francja	57	Dania	773

---