Projekt z Podstaw Ergonomii Technicznej.

Temat: Ergonomia stanowiska komputerowego.

Wydział Mechaniczny

Rok III

Grupa 2

Radosław Jerzyło

Marek Łosik

Maciej Mechliński

Ergonomia stanowiska komputerowego:

Ergonomiczne stanowisko pracy powinno charakteryzować się:

• uniwersalnością i elastycznością, tj. możliwością wykonywania na stanowisku wielu zadań;

• możliwością dostosowania do indywidualnej sylwetki i potrzeb użytkownika;

• możliwością zmiany pozycji;

• przekazywaniem informacji użytkownikowi nt. ustawienia i organizacji pracy na stanowisku;

• łatwością konserwacji i utrzymywaniem w stanie gotowości eksploatacyjnej.

Podczas pracy z komputerem, pracownik może być narażony na różne czynniki szkodliwe i uciążliwe:

- czynniki szkodliwe:

• pole elektrostatyczne, rzędu do 100 V/m w odległości około 50 cm od ekranu, wywołane wysokim potencjałem dodatnim monitora ekranowego;

• promieniowanie elektromagnetyczne, indukowane przez prądy i napięcia o różnych pasmach częstotliwości, szczególnie małych (ELF) i bardzo małych (VLF) częstotliwości;

• promieniowanie jonizacyjne;

• promieniowanie ultrafioletowe.

Powyższe czynniki szkodliwe występują w monitorach wyposażonych w tradycyjne kineskopy - nie występują natomiast przy ekranach ciekłokrystalicznych (LCD) i plazmowych. Postęp w zakresie rozwiązań technicznych mających na celu ograniczenie tych czynników spowodował, że praktycznie zostały one wyeliminowane. Zmierzone promieniowanie emitowane przez ekrany monitorowe wykazało, że są one o wiele mniejsze od wartości uznanych za bezpieczne.

- czynniki uciążliwe:

• niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy,

• migotanie obrazu na ekranie,

• brak ostrości i rozmycie kolorów,

• wymuszona pozycja przy pracy,

• hałas,

• nieprawidłowe rozmieszczenie stanowisk komputerowych względem siebie,

• niewłaściwy mikroklimat,

• nieergonomiczne stanowisko pracy (pulpit, siedzisko),

• stres psychologiczny.

W związku z powyższym, podstawową sprawą jest uwzględnienie w czasie projektowania stanowiska pracy podstawowych zasad ergonomii. Nieuwzględnienie tych zasad może spowodować pojawienie się dolegliwości zdrowotnych, a także, z ekonomicznego punktu widzenia - obniżenie wydajności pracy.

Rozmieszczenie elementów stanowiska pracy:

Planowane stanowisko pracy powinno uwzględniać:

• liczbę i rozmiary zakupionego sprzętu;

• charakter pracy (ciągła, dorywcza, wprowadzanie danych, edycja tekstu itp.);

• ustawienie stanowiska względem oświetlenia:

• ekran monitora powinien być ustawiony poprzecznie względem okien, w odległości ok. l m od nich,

• przy innym ustawieniu stosować osłony chroniące monitor przed bezpośrednim światłem,

• przy ustawieniu monitora na tle okna należy stosować obudowę szerokości ok. 0,5 m za monitorem,

• w okresie letnim należy stosować żaluzje ograniczające oświetlenie ekranu do 500 luksów,

• stosować oświetlenie ogólne (sufitowe). W przypadku oświetlenia miejscowego zaleca się stosować specjalne oprawy ograniczające olśnienie od oprawy oraz odbić na stanowisku pracy;




• ustawienie monitorów względem siebie:

• najmniejsza odległość między monitorami nie powinna być mniejsza niż 0,5 m;

• siedzisko:

• miejsce do siedzenia powinno być stabilne i wygodne dla użytkownika i o wymiarach: szerokość siedziska 38-42 cm, głębokość 40-45 cm, szerokość oparcia minimum 36 cm, wysokość - 30 cm,

• regulacja wysokości siedziska w granicach 40-50 cm,

• regulacja oparcia tył - przód, góra - dół,

• siedzisko powinno być wyposażone w podłokietniki;

	Możliwość regulacji siedziska to jeden z ważniejszych elementów dobrego stanowiska pracy z komputerem

• stół:

• powierzchnia stołu powinna umożliwić dowolne umieszczenie na nim monitora, klawiatury, myszy, dokumentów i innych elementów wyposażenia,

• minimalne wymiary powierzchni roboczej stołu powinny wynosić: szerokość 0,8m i głębokość 0,3m (pod klawiaturę)+0,45m (pod monitor), przy czym zaleca się oddzielne blaty pod klawiaturę i monitor,

• wysokość blatu stołu powinna być regulowana, przy czym dla blatu pod klawiaturę powinna wynosić 0,6-0,75 m, a dla blatu pod monitor 0,7 - 0,95 m,

• pod blatem powinna być wolna przestrzeń o minimalnych wymiarach szerokości 0,8 m, i głębokości 0,3 m na nogi,

• powierzchnia blatu powinna być wykonana z materiału nie powodującego odbicia światła;

• monitor:

• obraz na ekranie powinien być stabilny, bez migotania i innych zakłóceń,

• znaki na ekranie powinny być wyraźne, wielkość znaków musi odpowiadać piszącemu (wysokość liter nie powinna być mniejsza niż 3,5 mm), odstępy pomiędzy znakami oraz wierszami tekstu powinny umożliwiać ich wyraźne odróżnienie,

• na ekranie monitora nie powinny występować żadne odblaski,

• odległość ekranu monitora od oczu operatora powinna wynosić 1,5 do 2 przekątnych ekranu,

• monitor powinien mieć możliwość łatwego obracania i pochylania w zależności od potrzeb obsługującego,

• na ekran monitora powinien być założony atestowany filtr ochronny chroniący przed oddziaływaniem pola elektrostatycznego i ograniczający odbicie światła od ekranu (UWAGA: w przypadku stosowania atestowanych monitorów można odstąpić od tego wymogu);

• klawiatura:

• przestrzeń przed klawiaturą powinna być wystarczająca dla zapewnienia podparcia dla dłoni i przedramion pracownika,

• konstrukcja klawiatury powinna uwzględniać wymogi ergonomii (czytelność i kontrastowość znaków na klawiszach), a także nie powodować odbić światła.




























Przykłady organizacji przestrzennej i układów stanowisk komputerowych

Podstawowe zasady pracy przy komputerze:

• codziennie wietrzyć pomieszczenie w którym znajduje się komputer,

• po 1 - 2 godzinach pracy (w zależności od nasilenia pracy) zaleca się robić 10 - 15 minutowe przerwy w czasie których powinno wykonywać się ćwiczenia rozluźniające,

• w zależności od potrzeb czyścić ekran monitora płynem elektrostatycznym (nie rzadziej niż raz w tygodniu).

UWAGA: Kobiety w ciąży mogą pracować przy monitorach ekranowych do 4 godzin dziennie.

Około 80% użytkowników komputerów zgłasza różnego typu dolegliwości zdrowotne.

Dotyczą one różnych partii ciała i kształtują się następująco:

• bóle szyi i pleców odczuwa 49,3%

• bóle ramion odczuwa 16,4%

• bóle nadgarstków odczuwa 23,3%

• dolegliwości (oczne) wzroku odczuwa 43,8%

• bóle głowy odczuwa  31,5%

• niewygoda siedzenia odczuwa  45,2%

• drętwienie nóg odczuwa  12,3%




Zalecane zakresy regulacji elementów stanowiska komputerowego typu profesjonalnego dla populacji polskiej - 5. centyl kobiet i 95 centyl mężczyzn:

Nazwa parametru	Parametr wg rysunku	Zakres regulacji
Wysokość płyty siedziska	A^a)	40÷50 cm
Wysokość dolnej powierzchni blatu pod klawiaturę	B^a)	52÷67 cm
Wysokość górnej powierzchni blatu pod klawiaturę	C^a)	57÷75 cm
Wysokość górnej powierzchni blatu pod monitor	D^a)	69÷93 cm 52÷76 cm^b)
Wysokość poziomej linii widzenia	E^a)	109÷133 cm
Zalecana odległość obserwacji	F1-F2	40÷70 cm
Głębokość siedziska	G	40÷45 cm
Odległość umożliwiająca odsunięcie krzesła	H	min 82 cm
Regulacja kąta pochylenia podnóżka	I	0÷15°
Optymalny zakres obserwacji	J	20÷50°

1. Do cechy (parametru) A, B, C, D, E zaleca się dodać 3 cm - wysokość obuwia.

2. Dla przypadku, gdy monitor stoi na poziomej jednostce centralnej o wysokość 17 cm.




Rys. Parametry struktury przestrzennej stanowiska komputerowego typu profesjonalnego.

Oświetlenie stanowiska komputerowego:

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 15.09.1997r. (Dziennik Ustaw nr 129, pozycja 843) zmieniającym rozporządzenie w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych polskich norm, PN-84/E-02033 „Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym” jest obecnie normą obligatoryjną.

Praca przy monitorach jest związana z wystąpieniem, co najmniej dwóch różnych zadań wzrokowych:

a) czytanie drukowanego tekstu na dokumencie i znaków na klawiaturze,

b) czytanie znaków na monitorze.

Projektowanie oświetlenia do pracy przy komputerze wymaga więc stosowania oświetlenia zapewniającego dobre warunki widzenia dla obu tzw. zadań wzrokowych. Wysoki poziom natężenia oświetlenia jest niezbędny na płaszczyźnie klawiatury i stołu, natomiast w płaszczyźnie ekranu jest niekorzystny ze względu na obniżenie kontrastu jaskrawości znaków i tła na ekranie.

Wymagania dotyczące minimalnego średniego poziomu natężenia oświetlenia w pomieszczeniach z komputerami wynoszą 500Lx oraz wymaganie I klasy ograniczenia olśnienia.

W celu ograniczenia olśnienia odbiciowego od opraw należy stosować właściwie rozmieszczone oprawy oświetleniowe z odpowiednim rastrem (parabolicznym, metalizowanym) oraz odpowiednio rozmieszczone stanowiska pracy. Do oświetlenia stanowisk pracy z komputerami luminacja opraw powinna być nie większa niż 200 cd/m² dla konta wypromieniowania oprawy powyżej 45÷55 (licząc od pionu) w płaszczyźnie wzdłużnej i poprzecznej oprawy. Wymagania powyższe spełniają oprawy o rozchyle światłości kształtowanym przez głębokie zwierciadlane odbłyśniki paraboliczne oraz metalizowane, paraboliczne rastry, tzw. dark-light. Oprawy oświetleniowe o takich rozsyłach światłości są korzystne ze względu na następujące zalety:

• uwydatnione kierunki promieniowania leżą w płaszczyźnie do osi obserwacji, co ogranicza wpływ składowej kierunkowej odbicia strumienia świetlnego od przedmiotów znajdujących się na biurku, utrudniającej rozróżnienie szczegółów;

• na stanowiskach pracy zlokalizowanych między dwiema liniami opraw świetlówkowych uzyskuje się większe natężenie oświetlenia niż pod oprawami w przejściach komunikacyjnych;

• nieobrotowa bryła fotometryczna umożliwia intensywniejsze oświetlenie stanowisk pracy z boku w porównaniu z innymi kierunkami.

Oprawy typu dark-light są stosowane jako system oświetlenia bezpośredniego przy pracach wykonywanych na komputerze wymagających dużego skupienia uwagi na informacjach wyświetlanych na ekranie przez dłuższy czas. Natomiast przy pracach wykonywanych na komputerze wymagających częstego korzystania z różnej jakości dokumentów preferuje się stosowanie oświetlenia złożonego. Jednak warunkiem stosowania tego rodzaju oświetlenia jest wyposażenie stanowiska w odpowiednią, niskoluminancyjną oprawę oświetlenia miejscowego.

W dużych pomieszczeniach biurowych z wieloma stanowiskami pracy nie zaleca się stosowania systemu oświetlenia bezpośredniego z uwagi na duże prawdopodobieństwo nieodpowiedniego ustawienia stanowisk pracy względem opraw oświetleniowych lub braku możliwości ustawienia stanowisk tak, aby występowanie olśnienia odbiciowego było eliminowane.

Przy pracach wykonywanych przy komputerze sporadycznie, każdy z przedstawionych w pracy systemów oświetleniowych może być zastosowany.

Stosowanie systemu pośredniego lub bezpośrednio-pośredniego powinno równocześnie zapewnić ograniczenie luminacji ścian oraz innych dużych powierzchni w polu pracy wzrokowej do wartości mniejszych od 100cd/m².

Przykład stanowiska komputerowego zaprojektowanego w sposób ergonomiczny:




EKRAN

Stanowisko wyposażone jest w ekran ciekłokrystaliczny (LCD), który charakteryzuje się wysokim kontrastem, jasnością i nasyceniem barw. Zaletą w stosunku do monitorów CRT (klasycznych, z lampą kineskopową) jest brak emisji promieniowania rentgenowskiego. Ekran należy ustawić tak, aby był w odległości od 40 do 70 cm i 20⁰ - 50⁰ poniżej linii wzroku, przy czym płaszczyzna wyświetlacza powinna być prostopadła do twarzy. Ustawienie ekranu powinno umożliwić wyeliminowanie odblasków na ekranie oraz wygodną, bez pochylania głowy, obserwację ekranu.




KLAWIATURA I MYSZ

Komputer jest wyposażony w klawiaturę i bezprzewodową mysz, co ma umożliwić łatwą zmianę usytuowania klawiatury. W biurku przygotowano specjalną szufladę na klawiaturę i na mysz. W pisaniu na klawiaturze istotne jest, aby nadgarstki miały cały czas wsparcie na przednim wsporniku „dla odpoczynku dłoni” a także żelowej podkładce pod mysz. Odpowiednio wyregulowane podłokietniki krzesła dają wsparcie przedramionom w trakcie pisania zmniejszając napięcie mięśniowe obręczy barkowej.




JEDNOSTKA CENTRALNA

Komputer, w obudowie typu wieża, dostosowany jest parametrami do przewidywanych zastosowań na tym stanowisku (edycja tekstów, obróbka zdjęć, arkusze kalkulacyjne, internet). Ustawiony na blacie umożliwia łatwy dostęp do napędów, włącznika i gniazd bez konieczności schylania się. Dodatkową izolację przed drganiami mechanicznymi wytwarzanymi przez pracujący wiatrak komputera, a mogącymi przenosić się na blat stołu, zapewnia filc. Stosowane w komputerze układy elektryczne i elektroniczne, w tym zasilacz, wytwarzają promieniowanie elektromagnetyczne, które ze względu na moc i odległość od operatora nie jest szkodliwe.




STÓŁ

Stół ma blat o wymiarach 160 x 120 cm i możliwość regulacji wysokości w zakresie 68 do 76 cm, co w połączeniu z regulacją wysokości krzesła umożliwia dostosowanie stanowiska do wzrostu pracującej na nim osoby. Na blacie usytuowany jest ekran, jednostka centralna i skaner, a zaprojektowany zapas powierzchni powinien być wystarczający dla pracy z notatkami, książkami, itp. Stół wyposażony jest w szufladę na klawiaturę i mysz.




KRZESŁO

Krzesło obrotowe na stanowisku posiada stabilną konstrukcję oraz możliwość regulacji wysokości siedziska i podłokietników. Urządzenie blokujące w dźwigni pozwala na aktywną regulację pochylenia oparcia i jego blokowanie w wybranym ułożeniu. Oparcie zostało ukształtowane zgodnie z naturalnym wygięciem kręgosłupa, zaś wykonanie z siatki zapewnia odpowiednią wentylację pleców. Każdorazowo osoba powinna dostosować ustawienie krzesła w ten sposób, aby w jak największej liczbie miejsc ciało znajdowało podparcie (siedzisko, oparcie, podłokietniki, podnóżek). Częste zmiany pozycji na krześle zmniejszają statyczne obciążenie układu mięśniowo - szkieletowego.




PODNÓŻEK

Podnóżek ma za zadanie utrzymanie naturalnego kąta nachylenia stóp w pozycji siedzącej, umożliwia relatywne zmniejszenie wysokości stanowiska pracy - osoba niska może dzięki podnóżkowi ustawić siedzisko fotela ok. 6 cm wyżej i wygodnie oprzeć stopy na antypoślizgowej powierzchni.




OŚWIETLENIE

Oświetlenie stanowiska jest trojakiego rodzaju: naturalne, ogólne i miejscowe. Naturalne światło słoneczne zapewniają dwa okna, światło może być regulowane za pomocą żaluzji. Ogólne oświetlenie zapewniają świetlówki, które zużywają niewiele energii, emitują w zależności od typu światło zbliżone do dziennego, jednak o nieciągłym spektrum barwy i migoczą z bezwładnością ok. 30 Hz a efekt stroboskopowy może powodować zmęczenie wzroku. Oświetlenie miejscowe zapewnia lampa żarowa o cieplejszej barwie, na regulowanym ramieniu. Powinna być tak ustawiona, aby nie raziła pracującego a światło nie odbijało się od ekranu.





HAŁAS

Źródłem hałasu na stanowisku są: wiatraki chłodzące pracujących komputerów, stuk klawiatur i mechanizmów stacji dysków, przemieszczające się i rozmawiające osoby. W niewielkim stopniu hałas dobiega z ulicy, duże okresowe wzrosty hałasu notuje się w trakcie przechodzenia grup studentów korytarzem (otwarte drzwi pomieszczenia). Zalecany poziom hałasu dla prac o dużym stopniu trudności, mierzony w zakresie A (słyszalności człowieka) powinien być poniżej 45-50 dB. Nadmierny hałas działa negatywnie na wydajność człowieka, w zakresie 35 - 70 dB powoduje zmęczenie układu nerwowego, obniża czułość wzroku, utrudnia porozumiewanie się.





MIKROKLIMAT

Mikroklimat wpływa bezpośrednio na samopoczucie na stanowisku pracy. Temperatura powinna wynosić zimą 20 - 24⁰C, zaś latem 23 - 26⁰C, wilgotność względna 40 - 80 %, przy czym im wyższa temperatura, tym wilgotność niższa. Odpowiedni mikroklimat można zapewnić używając urządzeń klimatyzacyjnych a przy ich braku - wietrząc pomieszczenie. Pracujące monitory CRT i komputery jonizują powietrze. Istotna jest także czystość podłóg i mebli, ponieważ wzbudzany ruchem kurz powoduje wzrost szkodliwego dla dróg oddechowych zapylenia.




PROFILAKTYKA PRACY

Zdrowa praca na stanowisku komputerowym wymaga od operatora przestrzegania zasad bhp i dołożenia osobistych starań w celu zmniejszenia monotypowości i monotonności pracy oraz obciążenia statycznego mięśni. Można to osiągnąć m.in. przez: urozmaicanie pracy innymi czynnościami tak, aby nie zastygać w jednej pozycji zbyt długo i stosowanie przerw w pracy przeznaczonych na ćwiczenia relaksacyjne.

Bibliografia:

Polska Norma. Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym. PN-84/E-02033

http://www.ergonomia.e-ar.pl/

Centralny Instytut Ochrony Pracy http://www.ciop.pl/

6




---