Ujęcie definicyjne : poradnictwo , doradztwo zawodowe , pośrednictwo pracy .

Poradnictwo w literaturze przedmiotu nie jest określane jednoznacznie . Można znaleźć wiele definicji, które zostały podzielone (przez panią Bożenę Wojtasik) na trzy grupy :

• Poradnictwo w węższym znaczeniu - w definicjach tych kładzie się nacisk głównie na moment udzielania pomocy , najczęściej przez porady, podkreślając ważność interakcji doradcy z radzącym się , jako znaczącego zdarzenia społecznego (kierunek psychologiczny) ;

• Poradnictwo w szerszym znaczeniu - najbardziej istotny jest nie tyle moment udzielania porad (instrukcji , informacji itp.) , ile ich realizacja, wpływanie na modyfikację sytuacji i zachowania radzącego się. Definicje takie wskazują , iż poradnictwo implikuje zmiany również określonej rzeczywistości społecznej . Tak rozumiane poradnictwo ma ścisły związek z wychowaniem , nauczaniem , terapią i innymi działaniami optymalizującymi , naprawczymi , korygującymi , profilaktycznymi (kierunek pedagogiczny );

• Poradnictwo w znaczeniu systemowym - wyeksponowanie w definicjach tego działania jako zjawiska społecznego (kierunek socjologiczny) .

Większość autorów używa terminu „poradnictwo” do oznaczenia działań, jedynie A . Kargulowa zauważa , iż termin ten stosowany jest w literaturze do oznaczenia nie tylko praktyki , ale i teorii , czyli zarówno systemu działań , jak i wiedzy na jego temat . Zdaniem A . Kargulowej , poradnictwo zmierza do rozwiązywania problemów wówczas , gdy jednostka:

• Nie jest zrównoważona emocjonalnie

• Nie ma motywacji do działania

• Ma trudności adaptacyjne lub decyzyjne

• Nie jest w stanie samodzielnie rozwinąć myślenia twórczego , by zmodyfikować swoje działania .

Doradztwo zawodowe jest procesem pomagania ludziom w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do rodzaju pracy i środowiska pracy , w odniesieniu do wyboru właściwego zawodu , zmiany zatrudnienia oraz właściwego dostosowania zawodowego .

Identyfikacji z rolami zawodowymi

Kariery Kariery zawodowej

zawodowej jako stylu

jako takiej życia

Przebudowy osobowości zawodowej

Istota i funkcja doradztwa zawodowego .

Pośrednictwo pracy jest to czynność mająca na celu skojarzenie poszukującego pracy z pracodawcą dla nawiązania kontraktu pracy . Pośrednictwo pracy polega na inicjowaniu i organizowaniu przedsięwzięć umożliwiających kontakty ludzi chcących pracować z zakładami pracy .

Pośrednictwo pracy może przybierać dwojaką formę ; pasywną i aktywną. Forma pasywna pośrednictwa pracy na linii „rynek pracy - rynek poszukujących pracy” polega z jednej strony - na rejestrowaniu ofert pracy zgłaszanych przez pracodawców , a z drugiej strony na rejestrowaniu ludzi poszukujących pracy . Forma aktywna pośrednictwa pracy polega , z jednej strony , na : aktywnym penetrowaniu miejsc wolnych miejsc pracy , poprzez np. śledzenie ogłoszeń prasowych ; kreowaniu nowych miejsc pracy poprzez „wymuszanie” ich na pracodawcach (np. poprzez informowanie o korzyściach , jakie mogą oni odnieść w wyniku zatrudnienia takich lub innych osób ;wpływaniu na legislatorów w celu uchwalenia praw sprzyjających powstawaniu nowych miejsc pracy ; oddziaływaniu na innych miejsc pracy w celu zmobilizowania ich do działań tworzących nowe miejsca pracy .Z drugiej strony na : udzielaniu porad zawodowych , udzielaniu wsparcia psychologicznego , kierowaniu na szkolenia, planowaniu kariery zawodowej . W układzie „pracobiorca - pracodawca” pasywna forma pośrednictwa pracy polega na ograniczaniu jej roli do zwykłego kojarzenia dwóch stron . Natomiast forma aktywna pośrednictwa polega na psychicznym angażowaniu się przez pośrednika w problemy zawodowe poszukującego pracy - z jednej strony , a z drugiej strony na wychodzeniu naprzeciw problemom poprzez aktywne nawiązywanie kontaktów z pracodawcami .

Rozdział II

Cele , zastosowanie , uzasadnienie doradztwa .

Celem doradztwa zawodowego jest zapoznanie osoby radzącej się :

1. Z jej możliwościami i zainteresowaniami z punktu widzenia dostosowania zawodowego

2. Z możliwościami zawodowymi na rynku pracy

3. Z warunkami ekonomicznymi określonych prac i zawodów

4. Z przeciwwskazaniami i szczególnymi wymaganiami z punktu widzenia minimalnego i najlepszego poziomu dostosowania zawodowego

5. Ze sposobami poszukiwania pracy

6. Ze sposobami kontaktowania się z pracodawcą .

Doradztwo zawodowe nie jest ograniczone do jakiejś szczególnej grupy wiekowej lub zawodowej , obejmuje swym zasięgiem każdą osobę w dowolnym wieku . Najczęściej osobami radzącymi się w sprawach zawodowych są :

1. Młodzi ludzie , którzy nie wiedzą jaki zawód wybrać , jak zawód wybrać , jaki zawód jest dla nich najodpowiedniejszy

2. Dorośli pracownicy , którzy muszą zmienić lub dostosować się do nowych zajęć ze względu na grożące im długotrwałe bezrobocie z powodu zwolnień grupowych , przebranżowienia , postępu technicznego lub przyczyn osobistych

3. Kobiety , pragnącej powrócić do pracy po dłuższej nieobecności (z powodu np. opieki nad dziećmi , długotrwałym bezrobociem)

4. Bezrobotni pozostający przez dłuższy czas na zasiłku , których kwalifikacje nie dają im wielkich szans znalezienia pracy ani przed upływem , ani krótko po upływie okresu uprawnień do pobierania zasiłku .

Doradztwo zawodowe jako proces pomagania ludziom może byś uprawiane w różny sposób . Z jednej strony może to być proces pomagania taki , jakiego udzielają np. rodzice swoim dzieciom przy podjęciu decyzji o wyborze szkoły i zawodu - jest to pomoc nieprofesjonalna , oparta na więzi emocjonalnej . Z drugiej strony może to być pomoc zorganizowana , profesjonalna oparta na zasadach racjonalnych , a nawet naukowych .

Dość powszechne jest przekonanie , iż doradztwa zawodowego potrzebują wyłącznie ludzie uwikłani w kłopoty zawodowe z powodu niedostatku informacji o tym , jaką drogę w życiu wybrać . Istotnie ludzie oczekujący i wymagający pomocy są najbardziej ważnym elementem doradztwa , ale nie jedynym . Dodatkowo adresatem doradztwa są :

1. Instytucje tworzące rynek pracy , a w szczególności pracodawcy

2. Podmioty współdziałające na rynku pracy , tj. szkoły , urzędy publiczne, banki , mass media , instytucje konsultingowe .

W pierwszym przypadku chodzi o to , że pracodawca jako osoba może również odczuwać niedostatek informacji, osamotnienie w problemach . Często zapomina się o tym , że problemy zawodowe są dla pracodawcy równie ważne , jak dla pracobiorcy i tak jak ten ostatni potrzebuje pomocy, choć niezbyt często potrzeby te są uświadamiane . W drugim przypadku idzie o to , iż doradztwo zawodowe w społeczeństwach otwartych , tj. demokratycznych , tworzy „sieć instytucji doradczych” , które są we wzajemnym powiązaniu . Instytucje tworzące rynek pracy potrzebują doradztwa zawodowego sensu stricto (należącego do zawodów konsultingowych) i same w ramach własnych celów działania powinny realizować funkcje doradztwa zawodowego w szerszym sensie . Oznacza to, że obok podstawowych funkcji usługowych powinny one uwzględniać w swej działalności również doradztwo zawodowe dla ludzi , których obsługują .Do instytucji tych należą szkoły , uczelnie , wyższe urzędy państwowe , prywatne firmy konsultingowe . Jeśli tego nie czynią następuje patologizacja rynku pracy .

Rozdział III

Model działalności doradcy zawodu eksperta .

W tym modelu , podmiotem działającym , który warunkuje powstanie sytuacji poradniczej , jest doradca ekspert.

Stosunki społeczne pomiędzy ekspertem a radzącym się można rozpatrywać w relacji zależności i podporządkowania .

Ekspert jest przekonany o swojej racji , zakłada , że jeżeli radzący dostosuje się do porady , rezultaty będą zgodne z przewidywaniami . Rozwiązuje problem za radzącego się . W relacji z nim radzący się jest tylko wykonawcą poleceń i instrukcji . Doradca ekspert obejmuje całość problemu , formułując prognozę , zna sposób rozwiązania problemu .

Doradca zawodu ekspert musi być specjalistą w obszarze co najmniej dwóch wielkich działań : poradnictwa i wyboru zawodu . Powinien zatem cechować się większą kompetencją niż inny doradca , ponieważ oprócz wiedzy doradcy ogólnego musi posiadać wiedzę dotyczącą zawodów .

Doradca zawodu powinien mieć rozległą wiedzę psychologiczno - pedagogiczną , socjologiczną i zawodoznawczą oraz umiejętności nawiązywania kontaktu ,komunikatywnego przekazywania porad i słuchania innych . Specyfika zawodu doradcy zawodu polega na : informowaniu , badaniu , przewidywaniu i przekonywaniu .

Natomiast głównym problemem , który musi rozwiązać doradca zawodu ekspert , jest wybór zawodu dla radzącego się . Inne problemy osoby radzącej się przeważnie nie są specjalnie brane pod uwagę , choć trudności w wyborze zawodu mogą okazać się wierzchołkiem góry lodowej. Dla doradcy zawodu eksperta wybór zawodu nie jest procesem , raczej jednorazowym aktem . To doradca diagnozuje , a także podejmuje decyzję za radzącego się , zatem odpowiedzialność za wybór leży po stronie eksperta .

Wybór zawodu jako przedmiot działania eksperta można również rozważyć w skali makrospołecznej . Nie tylko czynniki indywidualne , osobiste działają na człowieka w trakcie wyboru zawodu , ale również często nieuwzględniane czynniki społeczne : struktury społeczne , system szkolny , rynek pracy , polityka firm , system prawny i społeczny . Również doradca doradzając lub odradzając uczniom zawód , stosując ekspertyzy , wpływ na kształt np. społeczności lokalnej lub na środowisko zakładów pracy czy szkół .

Środkami działania doradcy eksperta są kwestionariusze ankiet i wywiadów , rozmaite testy papierowe i przyrządowe , materiały oraz instrukcje .

Dokładne określenie wyników działania doradcy zawodu jest zabiegiem bardzo trudnym , ponieważ doradca nie może być zupełnie pewny , że właśnie dzięki jego instrukcjom uczeń wybrał polecany zawód . Jednostka jest bowiem pod wpływem różnych działań i różnych informacji . Wyniki działania doradcy w skali makrospołecznej będą się przejawiały w zmianach w instytucjach (np. poradnia , szkoła) i zmianach w środowisku .

Rozdział IV

Model działalności doradcy zawodu informatora .

Żyjemy w erze informacji - jest ona zasadniczym elementem współczesnego świata .

Informację można określić jako : „powiadomienie o czymś , za komunikowanie czegoś , wiadomość , wskazówkę , pouczenie” ; takie znaczenie jest najczęściej eksponowane w literaturze , natomiast rzadziej traktuje się informację jako proces , który można nazwać informowaniem .

Traktując relację człowiek - otocznie jako układ komunikacyjny , można w nim wyróżnić następujące elementy składowe : nadawca , przekaz, odbiorca informacji . Osobę, która udziela informacji , nazywa się informatorem (nadawcą) , osobę , która uzyskuje informacje -odbiorcą .

W literaturze można znaleźć trzy sposoby rozumienia działania doradcy informatora :

1. Przekaz informacji podawany przez informatora ma charakter instrumentalny . Doradca stawia sobie wyraźne cele , takie jak : zmiany postaw (wobec zawodu) , zmiany preferencji (zawodowych) .

2. A . Kargulowa i K . Ferenz uważają , że informacje podawane przez doradcę mogą wprawdzie „zmienić zachowanie człowieka , mogą modyfikować jego osobowość , ale nie w tym celu są tworzone”. Czyli przekaz informacji nie ma na celu tych zmian , są one jakoby produktem ubocznym .

3. Zdaniem B . Szymańskiej postawy i zachowania mogą być zmienione przez przekazywane informacje . W informacji muszą być jednak zawarte dane wskazujące takie cele , które powinny odpowiadać zainteresowaniom odbiorców .

Istnieje wiele modeli procesów informowania , które traktują psychikę jako układ cybernetyczny , np. model aktu perswazyjnego H . D . Lasswella :

Modele aktu perswazyjnego H . D . Lasswella.

W tym modelu doradca może występować w dwóch rolach : jako nadawca i jako odbiorca informacji . Zdaniem N . Saksona , jeżeli komunikacja jest jednokierunkowa , wówczas rozpatruje się ją jako wpływ jednostronny . Autor określa współzależność jako asymetryczną i utożsamia ją z poradnictwem dyrektywnym . Jeżeli rolę nadawcy i odbiorcy będą się zmieniały , czyli będą podejmowane raz przez radzącego się , a raz przez doradcę , to ich wpływ będzie dwustronny , czyli nastąpi działanie symetryczne . W przedstawionym modelu doradca informator wystąpi głównie jako nadawca z elementami działania symetrycznego . Jak podaje dalej N . Sakson , doradca jako nadawca wykonuje czynności i operuje elementami składowymi procesu komunikacji .

Na proces komunikacji składają się :

1. Kodowanie informacji , tj. przekład myśli , uczuć i zamiarów na informacje .

2. Przekaz wiadomości (informacji) .

3. Wiadomości , które :

• zawierają informacje o faktach , opiniach , sądach doradcy odnoszących się do problemu i możliwości jego rozwiązania , których intencją jest ukierunkowanie dalszych samodzielnych działań radzącego się w zakresie rozwiązywania problemu ;

• umożliwiają prezentację siebie jako osoby kompetentnej i godnej zaufania oraz gotowej do udzielania pomocy ;

• określają ustosunkowanie się doradcy do apelu i osoby radzącego się ;

• przekazują apel , mający na celu wywarcie nacisku na radzącego się , aby ten zaakceptował proponowane działania i rozwiązania oraz postępował zgodnie z udzielonymi wskazówkami .

4. Kanał doradcy - metody i środki , którymi przekazywany jest komunikat doradcy do radzącego się .

5. Szumy - wszelkie zakłócenia w komunikacji między doradcą a radzącym się .

Nadawcami mogą być doradcy profesjonalni i nieprofesjonalni .

W procesie przekazywania informacji bardzo ważnym czynnikiem jest także wiedza doradców o odbiorcach. Informacje nie mogą być bowiem sprzeczne z ich wyobrażeniami i oczekiwaniami , ponieważ będą wtedy odrzucone . Wskazane jest zatem , aby nadawcy byli zorientowani , jakie są potrzeby młodzieży oraz na jakim etapie rozwoju zawodowego znajduje się uczeń . Informacje powinny różnić się w zależności od wieku i etapu podejmowania decyzji . Innym warunkiem dobrego przyswajania i utrwalania informacji jest zaufanie odbiorców . Informatorzy powinni być kompetentni , lubiani i znaczący dla ucznia - wtedy bowiem informacje przez nich przekazywane mają szansę zostać w pełni zaakceptowane .

Doradcy muszą być dobrze przygotowani do informowania o szkołach i zawodach ; przestrzega się jednak , aby doradcy nie ograniczali się tylko do przekazywania wiedzy o zawodach , ale zajęli się również wychowaniem młodzieży do wyboru zawodu , kształtowaniem zainteresowań zawodowych.

Rozważając działalność doradcy zawodu informatora w skali makrospołecznej należy zwrócić uwagę na fakt , że jego oddziaływania powinny być systemowo powiązane z innymi procesami komunikacyjnymi . Doradca informator musi bowiem wiedzieć , że jest jednym z wielu nadawców informacji , zwłaszcza wobec wzrostu środków , liczby przekazu .

Przedmiotem działania doradcy informatora nie jest jednostka , ale jej problem , który w trakcie rozwiązywania staje się również problemem doradcy , jednak w innym zakresie aniżeli osoby radzącej się .

Metodą działania doradcy w tym modelu jest gromadzenie , selekcjonowanie , przetwarzanie i przekazywanie informacji .

Wynikiem działania doradcy w tym modelu powinno być uzyskanie informacji przez odbiorców (do doradcy informatora zgłasza się najczęściej niedoinformowany radzący się uczeń , a więc wynikiem działania doradcy powinno być doinformowanie go) .

Rozpatrując wyniki działalności doradcy zawodu informatora w skali makrospołecznej można uznać , że polegają one na wzroście stopnia poinformowania społecznego w zakresie możliwości wyboru zawodu.

Rozdział V

Model działalności doradcy zawodu konsultanta .

Termin „konsultant” występuje w literaturze przedmiotu w różnym kontekście i ma różne znaczenia - konsultant jako : specjalista , fachowiec udzielający rad , wskazówek , wyjaśnień , orzeczeń w zakresie swojej specjalności ; „konsultować” , to „udzielać porad” , natomiast „konsultować się” - „radzić się , zasięgać rady w jakiejś sprawie u specjalisty” .

W modelu działalności doradcy konsultanta są dwa działające podmioty : doradca i radzący się , nie tylko bowiem doradca , ale i radzący się charakteryzują się aktywnością , są badaczami , przy czym jednego z nich (doradcę) cechuje większe doświadczenie i kompetencje .

Doradca i radzący się są partnerami , którzy nawiązują dialog . Radzący się jest jednostką twórczą i samodzielną, kieruje sam swoim losem , jednak w pewnych sytuacjach może potrzebować pomocy . Wtedy doradca dostarcza mu nowych informacji , doświadczeń , inaczej organizuje informacje już przez niego posiadane , wspólnie z radzącym się rozwiązuje problemy .

W obszarze poradnictwa zawodowego doradca zawodu konsultant zajmie się przekazywaniem , analizowaniem wiedzy (informacji) nie tylko o zawodach , ale również o osobie radzącej się , która nie jest bierna , lecz aktywnie współdziała z doradcą .

Podstawą działania tego typu doradcy jest szeroki zakres wiedzy psychologicznej , potrzebnej do poznania ucznia , poza tym dokładna znajomość zawodów ,zagadnień ekonomicznych , wiedza medyczna i inne .

Działalność konsultanta w skali makrospołecznej polega na prowadzenia rozeznania problemów w środowisku oraz rejestrowania sił pozytywnych w środowisku .

Przedmiotem działania w tym modelu jest zarówno problem radzącego się , jak i problem doradcy . Przy udzielaniu pomocy w podejmowaniu decyzji zawodowej ważne jest zarówno poznanie ucznia , jak i poznanie zawodów , a także dopasowanie ucznia do zawodu .

Narzędzia , które stosuje konsultant , są tożsame z wcześniej wymienionymi (testy , wywiady , informatory , filmy , itp.) , konsultant jednak powinien dysponować wiedzą życiową , doświadczeniem , intuicją ; wskazane jest także by był ciepły , życzliwy i empatyczny .

Metodą działania konsultanta jest udzielanie porad . Porada zawodowa powinna mieć charakter rozmowy dwóch partnerów , którzy co prawda różnią się wiekiem i doświadczeniem , ale są zainteresowani przedmiotem porady . doradca nie powinien namawiać ani wywierać nacisku , a nawet sugerować , ale przez ukazywanie różnych możliwości i dyskusję przygotować ucznia do samodzielnych wyborów .

W skali makrospołecznej wynikiem działalności doradcy konsultanta jest : tworzenie się zintegrowanego systemu otwartego na innowację , a także wytwarzanie refleksyjnego stosunku do problemów , rozwijanie myślenia alternatywnego , elastycznego , podnoszenie kompetencji interpersonalnej , dążenie do poznawania siebie .

Rozdział VI

Model działalności doradcy zawodu spolegliwego opiekuna .

Termin „spolegliwy opiekun” utworzony został przez T . Kotarbińskiego , a oznacza kogoś , na kim można polegać : opiekun wtedy jest spolegliwy , kiedy można słusznie zaufać jego opiece , że nie zawiedzie , że zrobi wszystko , co do niego należy , że dotrzyma placu w niebezpieczeństwie - w ogóle będzie pewnym oparciem w trudnych okolicznościach . Najbardziej na spolegliwego opiekuna nadaje się ten , który jest usposobiony życzliwie względem podopiecznych , ma dobre serce , jest wrażliwy na cudze potrzeby i skłonny do pomagania ; powinien także umieć panować nad sobą i dawać z siebie maksimum możliwego wysiłku .

W modelu tym radzący się został umieszczony w diadzie na pierwszym miejscu , aby podkreślić jego znaczenie i aktywność . Radzący się w tym układzie nie jest jednostką bierną , ale świadomie działającym podmiotem , a nawet inicjatorem i kreatorem układu . Zadaniem doradcy jest wspieranie, podtrzymywanie i łagodne ukierunkowanie aktywności radzącego się , aby uwierzył we własne siły i sam mógł sobie pomóc ; rola doradcy polega na wspomaganiu rozwoju , otwieraniu osobowości , jest realizacją formy wychowania bez przymusu .

Doradca powinien wiedzieć , jak oddziaływać na uczniów , jak pobudzić ich do samopoznania i samodzielności w budowaniu planu życiowego , doradca powinien być przy osobie stojącej przed wyborem zawodu , a nie zamiast niej podejmować decyzję . Nie może tłumić zachowania młodzieży, aby była bierna i słuchała rad , ale powinien w niej wyzwalać aktywność i samodzielność ; powinien wspierać młodych do samodzielnego i dojrzałego wyboru .

Wybór zawodu rozpatrywany z pozycji spolegliwego opiekuna jest długofalowym , dynamicznym i skomplikowanym procesem . Proces przygotowania do wyboru zawodu jest procesem wychowawczym i wobec tego jest wielce złożony ; zdaniem W. Rachalskiej można przedstawić kilka elementów niezbędnych do jego prawidłowej realizacji :

• Wyposażenie ucznia w wiedze o rynku pracy i zawodach

• Ukształtowanie umiejętności i nawyków umożliwiających prawidłowe wykonywanie podstawowych czynności

• Ukształtowanie zainteresowań zawodowych i motywacji .

Cechą charakterystyczną doradcy zawodu spolegliwego opiekuna jest uznawanie wyboru zawodu jako procesu długotrwałego i jednocześnie zwrócenie uwagi na wagę , w tym wyborze przede wszystkim poznania siebie, a w mniejszym stopniu (choć również) poznania zawodów .

Doradca spolegliwy opiekun nie stosuje tak wielu testów jak ekspert , informator czy konsultant , nie posługuje się też taką liczbą narzędzi ; dla tego typu doradcy najważniejsze są narzędzia niematerialne :

• Kongruencja , czyli bycie tym , kim się jest

• Empatia , czyli zrozumienie tego , co się w kim dzieje

• Niezaborcza życzliwość i ciepło

• Bezwarunkowa akceptacja

Niematerialne środki działania doradcy w skali makrospołecznej , mogą powodować poprawę stosunków międzyludzkich w środowisku .

Doradca w tym modelu posługuje się metodami wpływu osobistego i sytuacyjnego . Pobudza , stymuluje , nie narzuca zdania , ale proszony nie odmawia udzielenia porady . Wśród stosowanych przez niego metod podtrzymujących można wyróżnić następujące sposoby oddziaływania :

• Zaspokojenie potrzeby znalezienia oparcia w czyjejś życzliwości

• Rozładowanie spiętrzonych uczuć

• Obiektywne rozważenie problemu

• Tolerancja dla mechanizmów obronnych

• Zmiana okoliczności i przyczyn wyzwalających stres

• Podsunięcie aktywności pomagającej .

Zdaniem M . Kozakiewicz stroną czynną w wyborze zawodu powinien być bezwzględnie uczeń . On bowiem wybiera zawód i decyduje , gdzie będzie pracował . Doradca przygotowuje go tylko do tej decyzji , ostateczny wybór jest zatem zdeterminowany działalnością doradcy , ale na końcowym etapie ostateczna decyzja powinna należeć wyłącznie do ucznia.

Rozdział VII

Model działalności doradcy zawodu leseferysty .

Termin „lesferyzm” wywodzi się z języka francuskiego i znaczy : „dajcie (ludziom) czynić (co im się podoba)” . Oznacza więc nie wtrącanie , nie przeszkadzanie a pozostawianie swobody działania . Na tej postawie pani Bożena Wojtasik utworzyła nowy termin - leseferysta . Oznacz on osobę , która jest z radzącym się , ale nie przeszkadza , nie wtrąca się pozostawia mu wolną rękę i swobodę działania .

Doradca leseferysta nie wysuwa propozycji czy sugestii , ale stwarza możliwość , oświetla pole problemowe . Nie ocenia , nie krytykuje , nie poucza , nie udziela żadnych rad . jest cierpliwym słuchaczem , zwiększa poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do własnych sił , osoby radzącej się . Mimo empatycznego bycia razem nie bierze odpowiedzialności za decyzję , nie przez obawę , ale przez szacunek i respektowanie praw do samostanowienia drugiej osoby .

Podmiotem działającym w tym modelu jest radzący się . doradca jawi się jako „osoba towarzysząca” . Radzący się sam koncentruje się na własnym postępowaniu , dąży do tego , by przez własny rozwój „przerosnąć problem” . Rola doradcy w tym modelu jest mało aktywna pozostaje jakby na uboczu tego , co dzieje się w radzącym się . Im bardziej samodzielnie pracuje klient , tym pewniejszy jest sukces . Osoba pomagająca jest katalizatorem zmian lub czynnikiem je wzmacniającym . Od jej umiejętności osobistych zależy efektywność działania - doradca stwarza jedynie odpowiednią atmosferę ciepła i życzliwości . Od doradcy wymaga się także tolerancji , powstrzymywania się od ocen i „zbawiennych” rad .

Doradca leseferysta wychodzi z założenia , że poznanie siebie , własny rozwój , aktywność , szukanie oparcia w sobie , stanowią punkt wyjścia do wyboru zawodu . Wcześniej trzeba dojrzeć do tej decyzji . Ważna jest przede wszystkim świadomość siebie i własnych możliwości , a także umiejętność decydowania . Doradca zwiększa potencjał człowieka , aby sam uporał się z problemem i sam mógł sobie pomóc .

Leseferysta posługuje się tylko niematerialnymi środkami działania - osobowość doradcy jest ważniejsza od technik , które stosuje . Podobnie jak spolegliwy opiekun (ale w większym wymiarze) powinien wykazywać :

• akceptację

• ciepło

• życzliwość

• kongruencję

• empatię .

Osobowość doradcy , jego obraz człowieka , stosunki doradca - radzący się tak jak i stała krytyczna refleksja swojej roli doradcy , wyznaczają ramy i podstawy jego działania .

Najważniejsze metody działania leseferysty to :

• aktywne słuchanie

• streszczanie

• pobudzanie do działalności

• stwarzanie możliwości wypowiadania się

• wsłuchiwanie się w siebie

• nie udzielania rad .

Przedstawione wyżej uwagi związane z doradcą leseferystą dotyczyły jedynie doradcy ogólnego .

(Prawdopodobnie) W poradnictwie zawodowym ten model działalności doradcy nie jest akceptowany przez badaczy ani stosowany w praktyce .

Rozdział VIII

Indywidualne i grupowe doradztwo zawodowe .

Doradztwo indywidualne .

Istotę indywidualnego doradztwa zawodowego , realizowanego bądź w formie pomocy dodatkowej realizowanej przy okazji pośrednictwa pracy (doradztwo ograniczone, w doradztwie zawodowym dominują trzy cele : rozwój , kariera zawodowa i przystosowanie) stanowi pomoc niesiona poszczególnym ludziom w rozwoju ogólnym , w ułożeniu sobie optymalnej kariery zawodowej oraz w radzeniu sobie w sytuacji kryzysowej , jak np. bezrobocie .

Doradztwo indywidualne skoncentrowane na rozwoju jednostki jest najbardziej podstawowym rodzajem doradztwa i najbardziej wszechobecnym . W tym ostatnim przypadku oznacza to , że doradztwo indywidualne może być realizowane niemal przy każdej okazji kontaktów typu twarzą w twarz . Jego potrzeba i istota związana jest z problemami , jakie w sposób naturalny pojawiają się na poszczególnych etapach życia człowieka .

Podstawową formą doradztwa indywidualnego realizowanego w urzędach pracy jest doradztwo pracy . Głównym celem działania doradcy jest rozwiązać bieżący problem pracy lub zawodu , z jakim zgłasza się klient i to najlepiej w kontekście całokształtu rozwoju osobowego jednostki . Doradztwo zawodowe obejmuje najczęściej takie sytuacje , jak :

• Pomoc uczniom szkół podstawowych w uzyskaniu wiedzy niezbędnej do podjęcia świadomego wyboru zawodu

• Pomoc uczniom szkół średnich w orientacji zawodowej

• Interpretowanie zainteresowań zawodowych formułowanych w inwentarzach zainteresowań

• Asystowanie i pomoc bezrobotnym absolwentom szkół w podjęciu odpowiedniej edukacji umożliwiającej znalezienie się na rynku pracy

• Przeprowadzanie rozmów w celu przygotowania klientów do podjęcia rzeczywistych ról obowiązujących na rynku pracy

• Pomaganie ludziom w średnim wieku z typowymi problemami zawodowymi , charakterystycznymi dla kryzysów połowy życia

• Pomaganie osobom należącym do grup specjalnej troski w znalezieniu swojej szansy i swojego miejsca na rynku pracy

• Pomaganie w procesie przechodzenia w stan spoczynku lub na emeryturę.

Doradztwo grupowe .

W wielu przypadkach nie jest racjonalne , ani możliwe realizowanie doradztwa zawodowego w modelu doradztwa indywidualnego , tj. skoncentrowanego na indywidualnym kliencie . Gdy poradą trzeba objąć grupę klientów , wtedy zmienia się zarówno istota procesu pomocy , jak i zakres niezbędnych kompetencji , jakie musi posiadać doradca zawodowy .

Podstawowe cele jakim może służyć doradztwo zawodowe realizowane w formie grupowej :

• Wzrost akceptacji i uczenia się nie stawiania sobie zbyt wygórowanych kryteriów

• Nauczenie się jak można obdarzy zaufaniem siebie i innych

• Wzmocnienie samowiedzy i rozwoju specyficznej tożsamości zawodowej

• Przekonanie się , że inni też odczuwają lęki i inne podobne stany niepewności

• Podniesienie poziomu świadomości i zwiększenie zakresu swobody wyborów

• Doprowadzenie do świadomych i mądrych wyborów

• Uwrażliwienie na potrzeby i uczucia innych

• Wykrystalizowanie indywidualnego systemu wartości jednostki i wskazanie kierunku , w jakim powinna pójść ewentualna modyfikacja

• Znalezienie sposobów zrozumienia i rozwiązania problemów osobistych

Doradztwo grupowe posiada tę zaletę , że jest dobrym sposobem oddziaływania na zmianę postaw , przekonań ludzi względem siebie i innych . Członkowie grupy mogą nauczyć się sposobów układania , stosunków międzyludzkich . Poprzez kontakt w grupie członkowie mają sposobność reagowania na sprzężenia zwrotne , które pozwalają lepiej zrozumieć siebie w relacji do innych .

Doradztwo grupowe jest swoistego rodzaju doświadczeniem solidarności . Jednostka widzi , że jej problemy nie są odosobnione i są cząstką rzeczywistości , którą można i należy zmieniać . Grupa dostarcza możliwości wsparcia emocjonalnego i kontekstu oceny własnych problemów , poprzez uczucie przynależności i wspólnoty ; jednostka jako członek grupy rozwija w sobie zdolność do zmagania się z problemem , do eksperymentowania nowych rozwiązań w formie nowego repertuaru swoich zachowań . Doradztwo grupowe pozwala wzmocnić pewne pozytywne nastawienia jednostki , jakie w niej drzemią , a nie są w stanie ujawnić się w doradztwie indywidualnym .

Rozdział IX

Model doradztwa optymalizujący proces diagnostyczno - prognostyczny pośrednictwa pracy .

Podstawowym zadaniem pośrednika pracy w dziedzinie doradztwa zawodowego jest udzielenie bezrobotnemu takiej pomocy , dzięki której jest on w stanie podjąć suwerenną i optymalną decyzję dotyczącą pracy . Pomoc udzielana bezrobotnemu przez pośrednika może zmierzać w trzech kierunkach :

1. Skierowanie bezrobotnego do specjalisty w celu zweryfikowania pewnych przypuszczeń , wątpliwości lub sugestii

2. Dostarczenie bezrobotnemu odpowiednich narzędzi umożliwiających samoorientację we własnym położeniu zawodowym i życiowym

3. Przedstawienie bezrobotnemu samodzielnej diagnozy dokonanej na podstawie danych dostępnych z rozmowy , z analizy dokumentów i opinii przekazanych przez konsultantów (lekarza , doradcę zawodowego ,psychologa , prawnika) .

Najbardziej istotnym warunkiem skutecznej pomocy doradczej , udzielanej bezrobotnemu przez pośrednika pracy , jest trafna diagnoza jego położenia , oparta na analizach badawczych prowadzonych przez samego pośrednika . Do diagnozy przydatności zawodowej bezrobotnego i udzielenia mu stosownej porady , pośrednik pracy może wykorzystać następujące źródła informacji :

• życiorys

• ankietę personalną

• świadectwo szkolne

• opinie z poprzedniego miejsca pracy

• inwentarz biograficzny

• wywiad zawodowy (rozmowę z bezrobotnym)

Każde z tych źródeł ma „moc informacyjną”.

Najważniejszym źródłem informacji jest wywiad zawodowy ; wywiad to najstarsza i najbardziej rozpowszechniona technika doboru ludzi do pracy . Jako narzędzie profesjonalne poznawania ludzi technika ta pozostaje do bezpośredniej dyspozycji pośrednika pracy , tak jak dla psychologa . prowadzenie wywiadu , wbrew pozorom nie jest rzeczą łatwą . W wywiadzie zawodowym pośrednik uzyskuje informacje o rozmówcy za pomocą stawianych pytań i otrzymywanych odpowiedzi oraz przez zachęcanie i inspirowanie rozmówcy do swobodnych wypowiedzi o sobie .

Podstawowym warunkiem skuteczności wywiadu jest posiadanie wyczerpujących i dokładnych informacji dotyczących zawodów i ofert pracy . Bez dokładnej znajomości rodzajów pracy , wymagań , warunków w jakich ona przebiega i na czym polega , nie można przeprowadzić dobrego wywiadu , a informacje o kandydacie do pracy uzyskane w jego wyniku nie będą mogły być wykorzystane do oceny przydatności zawodowej kandydata.

Rozdział X

Model doradztwa optymalizujący pośrednictwo pracy jako „bycie z klientem” w planowaniu kariery oraz nowych scenariuszy życia.

Pośrednictwo mobilizujące dotyczy populacji osób , która poddana została już w dużej mierze procesowi samoselekcji . Większość długotrwałych bezrobotnych to osoby , które albo nie spełniły wymagań rynku pracy , albo nie potrafiły samodzielnie stworzyć sobie warunków do stałego zatrudnienia - w przypadku statycznych rynków pracy . W jednym i w drugim przypadku efekt jest taki sam - trwałe pozostawanie bez pracy zmniejszające z każdym tygodniem szanse na zatrudnienie (zużycie kwalifikacji , wtórne przystosowanie , utrata atrakcyjności w oczach potencjalnego pracodawcy i stygma) . W tych okolicznościach klasyczne pośrednictwo pracy polegające na kojarzeniu poszukującego pracy z pracodawcą nie może być traktowane jako warunek konieczny i wystarczający skutecznemu przeciwdziałania bezrobociu .

Część populacji długotrwałych bezrobotnych to osoby , które oprócz kryteriów niedopasowania kwalifikacji do rynku pracy mają niewłaściwą motywację , nastawienia i orientację rozwojową . Innymi słowy , drugą cechą długotrwałych bezrobotnych jest nie przystosowanie psychologiczne , które wymaga działań rehabilitacyjnych odwracających niekorzystne nawyki , szkodliwe postawy oraz negatywne myślenie . Rehabilitacja psychologiczna wymaga maksymalnej pomocy psychologicznej tzn. wkraczająca w strukturę całego życia jednostki . w tym właśnie celu doradca musi dysponować wiedzą dotyczącą psychologicznych prawidłowości rozwoju zawodowego różnych grup klientów .

Część populacji długotrwałych bezrobotnych znajduje się w trudnym położeniu nie z powodów subiektywnych i psychologicznych (brak uzdolnień) , ale z obiektywnych przyczyn ekonomicznych , jak :

• stagnacja na lokalnych rynkach pracy

• recesja gospodarcza

• transformacje technologiczne zmieniające profil zawodowy rynku pracy.

Fakt ten sprawia ,że do umieszczenia bezrobotnego na rynku pracy nie wystarczy jedynie program naprawczy (doradczo - konsultacyjny , doradczo - rehabilitacyjny) skierowany na zmiany działania poszukującego pracy , ale również program naprawczy skierowany na zmianę uwarunkowań obiektywnych bezrobocia (ekonomiczno - gospodarczych i edukacyjnych) .

Z powodu wyżej wymienionych przyczyn model doradztwa optymalizujący proces diagnostyczno - prognostyczny dopasowania bezrobotnych do ofert pracy nie jest wystarczającym sposobem przeciwdziałania bezrobociu , aktywizacji zawodowej długotrwałych bezrobotnych - potrzebny jest model doradztwa , który w dynamizowaniu odpływu z bezrobocia eliminuje jednocześnie blokady psychologiczne , społeczna i gospodarcze. W modelu tym o efektywności procesu doradczego i pośrednictwa pracy decydują inne strategie wsparcia bezrobotnego , a mianowicie :

1. diagnoza całościowa sytuacji psychologicznej bezrobotnego

2. promocja rozwoju zawodowego i rekwalifikacji

3. promocja programów doszkolenia i szkolenia zawodowego

4. pomoc bezrobotnym w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego

5. pomoc bezrobotnym we wdrażaniu koncepcji rekwalifikacyjnych i szkoleniowych .

Ten model pomocy bezrobotnym jest programem doradztwa mniej zracjonalizowanym pod względem możliwych procedur działania , za to bardziej zhumanizowanym , bowiem pomoc doradcza w większym stopniu opiera się na więzi emocjonalnej między pośrednikiem a klientem ; generalnie ten model doradztwa bezrobotnym ma na celu optymalizację pośrednictwa pracy poprzez współdziałanie pośrednika i klienta w procesie planowania kariery pracy w ramach szerszej koncepcji życia . W tym układzie doradca - pośrednik pracy jest dla bezrobotnego kierownikiem motywującym do działania , jak też liderem dostarczającym pewnych wzorców .

Podsumowanie.

Zmiany w systemach społecznych , gospodarczych i politycznych będą prawdopodobnie rzutowały na zmianę preferencji modeli , natomiast same modele są na tyle ogólne , że nie ulegną zmianie . W przyszłości nie zaniknie chyba żaden z modeli , a różnice między nimi mogą się jeszcze zaostrzyć . W przyszłości będą się tworzyły konkretne instytucje na podbudowie modeli , mające na celu pomoc klientowi w procesie wybierania zawodu . Każda placówka może przyjąć inny model działania .

Doradca zawodu ekspert będzie prawdopodobnie zatrudniony w komputerowym centrum poradnictwa zawodowego . Może mieć do dyspozycji tak zaprogramowany komputer , aby po wprowadzeniu odpowiednich danych mógł określić poziom wiadomości , możliwości , skłonności , zainteresowań klienta i na tej podstawie zaproponować mu wybór zawodu .

Doradca zawodu informator będzie pracował prawdopodobnie w biurze informacji zawodowej . Tutaj doradca będzie miał do dyspozycji kasety wideo o każdym zawodzie , programy komputerowe , informatory o zawodach i szkołach .

Doradca zawodu konsultant będzie pracował w poradni zawodowej mającej pod opieką szkoły . Może mieć testy , rozmaite informatory , ale głównie będzie przygotowywał uczniów do decyzji zawodowej przez rozmowy , pogadanki , wycieczki zawodoznawcze , gazetki szkolne . Radzący się będą mogli u niego zasięgnąć rad , a w spornych kwestiach będą kierowani do centrum komputerowego lub do biur informacji zawodowej .

Doradca zawodu spolegliwy opiekun będzie zatrudniony głównie w placówkach edukacyjnych . Będzie współdziałać z rodzicami i radami rodziców . W placówkach szkolnych będzie musiała zaistnieć wielobiegunowa współpraca między uczniem , doradcą zawodowym , dyrekcją szkoły , wychowawcami oraz rodzicami .

Doradca zawodu leseferysta może być zatrudniony w poradniach psychologicznych lub terapeutycznych . Nie będzie związany bezpośrednio z samym procesem wyboru zawodu , ale dzięki niemu klienci będą mogli uczyć się umiejętności podejmowania trafnych decyzji , będą lepiej poznawali siebie oraz swoje możliwości i niedoskonałości .

W przyszłości zatem prawdopodobnie ostrzej wyodrębnią się modele działalności doradcy zawodu a także jaśniej będą się kształtować preferencja tych modeli .

Mimo tego , iż w dzisiejszej - polskiej rzeczywistości , działalność doradcy zawodowego nie cieszy się zbytnią popularnością (wystarczy spojrzeć na przepełnione biura zatrudnienia , którzy nie mają odwagi (?) bądź nie wiedzą do kogo się zgłosić) niemniej zapotrzebowanie na fachową poradę zawodową będzie stale rosło , a więc rosnąć będzie potrzeba kształcenia wykwalifikowanych doradców zawodowych .

Bibliografia

1. Bańka A . „Zawodoznastwo , doradztwo zawodowe , pośrednictwo pracy . Psychologiczne Metody i Strategie Pomocy Bezrobotnym” Wydawnictwo PRINT - B Poznań 1995

2. Kargulowa A . „Poradnictwo jako wiedza i system działań . Wstęp do poradoznastwa” Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Wrocław 1986

3. Kargulowa A . , Ferenz K. „Społeczny kontekst poradnictwa” Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury Warszawa 1991

4. Szymańska B. „Audycje radiowe i telewizyjne a orientacja zawodowa” WSiP Warszawa 1980

5. Lamb R . „Doradztwo zawodowe w zarysie” Urząd Pracy Warszawa 1993

6. Rachalska W . „Znaczenie samopoznania i samooceny” COM Warszawa 1989

7. Wojtasik B . „Doradca zawodu . Studium teoretyczne z zakresu poradoznastwa” Wydawnictwo uniwersytetu Wrocławskiego Wrocław 1994

8. „Słownik języka polskiego” red. M . Szymczak PWN Warszawa 1980

Bożena Wojtasik „Doradca zawodu” r. I s. 9

A. Kargulowa „Poradnictwo jako wiedza i system działań . Wstęp do poradoznawstwa .”

Augustyn Bańka „Zawodoznawstwo , doradztwo zawodowe , pośrednictwo pracy . Psychologiczne Metody i Strategie Pomocy Bezrobotnym” r. I s. 23

Augustyn Bańka „Zawodoznawstwo , doradztwo zawodowe , pośrednictwo pracy . Psychologiczne Metody i Strategie Pomocy Bezrobotnym” r. I s. 25

A Kargulowa , K Ferenz „ Społeczny kontekst poradnictwa”

B. Szymańska „Audycje radiowe i telewizyjne a orientacja zawodowa”

Za T. Goban - Klas „Modele procesu komunikowania” Przekazy i Opinie , 4 , 1976

„Słownik języka polskiego” red. M . Szymczak Warszawa 1980

A. Kargulowa „Poradnictwo jako wiedza i system działań . Wstęp do poradoznawstwa .”

W. Rachalska „Znaczenie samopoznania i samooceny”

„Słownik języka polskiego” red. M. Szymczak

8

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Źródła

Nadawcy

Treści

Kanały

Efekty

Odbiorcy

Doradztwo zawodowe: wspieranie , pomoc , szkolenie i programowanie .

---