1. KSZTAŁTOWANIE SIĘ STRUKTURY UE W UJĘCIU HISTORYCZNYM

Tworzenie struktur formalnych procesu integracji europejskiej rozpoczęło się wraz z ustanowieniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (wszedł w życie 23 lipca 1952 r.), a następnie ustanowieniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (weszły w życie 1 stycznia 1958 r.).

Traktaty ustanawiające trzy Wspólnoty były wielokrotnie zmieniane na mocy tzw. traktatów rewizyjnych. Do najważniejszych traktatów, które w istotny sposób zmieniły strukturę procesu integracji, należą:

1. Traktat o fuzji - wszedł w życie 1 lipca 1967 r., był istotnym krokiem na drodze do unifikacji trzech Wspólnot (formalnie oddzielnych organizacji) poprzez ustanowienie wspólnych instytucji (Rada i Komisja)

2. Jednolity Akt Europejski - wszedł w życie 1 lipca 1987 r., spełnił istotną rolę w ustanowieniu rynku wewnętrznego, przyśpieszył prace nad ustanowieniem UGiW oraz WPZiB

3. Traktat o Unii Europejskiej (tzw. Traktat z Maastricht) - wszedł w życie 1 listopada 1993 r.. ustanowił UE, dokonał ważnych zmian w TEWG (zmieniając nazwę EWG na Wspólnotę Europejską)

4. Traktat z Amsterdamu - wszedł w życie 1 maja 1999 r., dokonał „uwspólnotowienia” (tj. przeniesienia z filaru III do filaru I) istotnych dziedzin III filara UE (tzw. acquis Schengen)

5. Traktat z Nicei - wszedł w życie 1 lutego 2003 r. - przygotowanie do przyjęcia dużej liczby nowych członków

6. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (tzw. Traktat konstytucyjny - ostatecznie nie wszedł w życie) - miał dokonać radykalnej zmiany reformy ustrojowej UE oraz przekształcić Unię w jednolitą organizację międzynarodową (poza Unią miał jednak pozostać Euratom)

7. Traktat z Lizbony - wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. - reforma ustrojowa UE

Do czasu wejścia w życie Traktatu lizbońskiego struktura UE była określana jako struktura trzech filarów. Struktura ta została ustanowiona na mocy Traktatu o Unii Europejskiej.

1. I filar - w skład wchodziły dwie Wspólnoty Europejskie, stanowiące „podstawę” Unii (art. 1 akapit 3 TUE). Jurysdykcja Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, kompetencje Parlamentu Europejskiego, wyłączna inicjatywa Komisji Europejskie, Rada decydująca przeważnie kwalifikowaną większością „metoda wspólnotowa” „współdecydowanie”. Obszary polityki: Jednolity Rynek, Strefa Schengen, UGiW

2. II filar - działał jako Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (art. 11-28 TUE). Brak jurysdykcji ETS, bez współdecydowania, KE bez prawa inicjatywy, Rada decydująca przeważnie jednomyślnie - „metoda międzyrządowa”

3. III filar - działał jako Współpraca Policji i Sądów w Sprawach Karnych (art. 29-42 TUE). Ograniczona jurysdykcja ETS, KE i państwa członkowskie dzielą się prawem inicjatywy, Rada głosująca przeważnie jednomyślnie - „metoda międzyrządowa”, bez „współdecydowania”

Wraz z wejściem w życie Traktatu lizbońskiego został zniesiony podział na „trzy filary”, dzięki temu prawie cały proces legislacyjny podlega teraz procedurze współdecydowania przez PE i Radę (głosującą większością kwalifikowaną).  

„Traktat o Unii Europejskiej stanowi (art. 46a/nowy art. 47/), że „Unia ma osobowość prawną”. Oznacza to, że Unia przekształcona zostaje w organizację międzyrządową. Jest do decyzja z znaczeniu fundamentalnym, nie tylko wychodząca naprzeciw oczekiwaniu podniesienia stopnia przejrzystości procesu integracji europejskiej, lecz przede wszystkim prowadząca do umocnienia spójności Unii a tym samym podniesienia efektywności jej działania. Konsekwencją tej decyzji jest bowiem zniesienie struktury filarowej, ujednolicenie procesu decyzyjnego oraz katalogu instrumentów prawnych.”

2. UNIA EUROPEJSKA JAKO NOWY TYP WSPÓLNOTY MIĘDZYNARODOWEJ NA TLE PRZEPISÓW MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA PUBLICZNEGO

UE jest złożoną z państw członkowskich organizacją międzynarodową, podlegającą prawu międzynarodowemu na podstawie umowy międzynarodowej i wykonuje zadania przyznane jej traktatem Unii. Jest oryginalnym tworem synkretycznym. Nie ma zależności, nadrzędności między uniami, wspólnotami. Traktat lizboński nadał Unii osobowość prawną (art. 47 TUE). Wg prawa międzynarodowego publicznego aby organizacja była uznana za międzynarodową musi mieć właśnie osobowość prawną, statut (TUE i TFUE), organy (od TL wszystkie są unijne, a wcześniej tylko Rada Europejska), a także 3 zdolności: 1. do zawierania umów, 2. do ponoszenia odpowiedzialności prawnej, 3. do prowadzenia stosunków dyplomatycznych. Poza tym Unia jest specyficzna gdyż jej członkowie oddają jej cześć swojej suwerenności, posiada własne cele, i prowadzi samodzielną działalność na arenie międzynarodowej (np. polityka handlowa czy sąsiedztwa).

3. CHARAKTER PRAWA W UE. HISTORIA I STAN OBECNY

Charakter prawny UE - Charakter prawny i struktura UE

ď� w TUE nie nadano UE expresis verbis podmiotowości prawnej ani w rozumieniu prawa międzynarodowego ani prywatnego,

ď� UE nie została wyposażona we własne kompetencje; I filar â� 3 Wspólnoty w ramach własnych kompetencji, II i III filar â� działania o charakterze międzyrządowym

ď� UE nie dysponuje własnymi organami, poza RE, która nie jest tak wyraźnie nazwana

ď� Ustanowienie UE nie oznaczało wchłonięcia trzech WE przez UE â� 3 WE są nadal odrębnymi OM posiadającymi podmiotowość prawną 
UE jest specyficzną strukturą o charakterze szczególnym, nie posiadającą podmiotowości prawnej, działającą na podstawie umowy międzynarodowej (TUE) i znajdującą się w rozwoju. 
Z prawnego punktu widzenia nie można UE kwalifikować jako :
-federacji
-konfederacji.
Integracja europejska rozwija się stwarzające optymalne warunki do realizacji suwerenności państwowej i narodowej w nowych warunkach międzynarodowych a nie kosztem tej suwerenności

Podmiotowość prawna organizacji międzynarodowej.
Wedle ogólnej definicji podmiotem danego systemu prawa jest ten, komu przysługują wynikające z tego systemu prawa i obowiązki. Po II wojnie światowej utrwaliło się stanowisko, że organizację międzypaństwowe mogą mieć podmiotowość prawnomiędzynarodową. Podmiotowość prawna organizacji międzynarodowej może być rozumiana w dwojaki sposób. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa organizacji może wynikać z umowy międzynarodowej zawartej przez państwa członkowskie. W tym ujęciu podmiotowość organizacji jest formułowana jako podmiotowość prawomiedzynarodowa pochodna. Organizacje międzynarodowe mogą także być uznane za podmioty prawa międzynarodowego w rozumieniu prawa krajowego. Zazwyczaj określenie w jakim stopniu określonej organizacji państwa członkowskie przyznają podmiotowość międzynarodową wynika z postanowień zawartych w umowie ustanawiającej ową organizację. Odnośnie Unii Europejskiej można jeszcze poruszyć jeszcze jeden aspekt dotyczący tej organizacji - ponadnarodowość. Mianowicie UE jest także organizacją ponadnarodową. Taki przymiot wynika ze skali rozwoju tej organizacji. W związku z szerokim zakresem i rozrostem jej kompetencji doszło do wytworzenia w ramach tej organizacji samodzielnego, autonomicznego porządku prawnego odmiennego zarówno od prawa międzynarodowego jak i prawa krajowego państw członkowskich. Ten autonomiczny porządek prawny jest wynikiem rozrostu prawa pochodnego, stosowanego bezpośrednio w krajowym porządku prawnym państw członkowskich i mającego nawet pierwszeństwo w z zakresie obowiązywania przed normami tego prawa.

Podsumowanie - charakter prawny Unii Europejskiej:
Specyfikę Unii Europejskiej jako międzynarodowego "tworu" prawnego nadaje szereg szczegółowych przymiotów. Można do nich zaliczyć m.in.:
* Unia Europejska nie ma podmiotowości prawnej, w Traktatach ustanawiających Unię Europejskiej nie zawarto postanowień ustanawiających Unię Europejską podmiotem prawa międzynarodowego czy też prawa prywatnego
* Brak samodzielnych kompetencji unii Europejskiej
* Brak organów Unii Europejskiej jedynie odnośnie Rady Europejskiej można mówić o organie Unii Europejskiej
* Powołanie do życia Unii Europejskiej nie skutkowało przejęciem Wspólnot przez UE - Wspólnoty są nadal odrębnymi organizacjami międzynarodowymi, które posiadają podmiotowość prawną.
Unia Europejska charakteryzuje się oryginalną strukturą, nie posiadającą podmiotowości prawnej a jednocześnie działającą na podstawie umowy międzynarodowej i znajdującą się w rozwoju.
Można natomiast wskazać kilka negatywnych definicji Unii Europejskiej mianowicie z prawnego punktu widzenia UE nie można uznać do kategorii:
- Federacji (państwa federalnego), ponieważ struktura i podział kompetencji w ramach państwa federalnego ma swoje uregulowanie w konstytucji narodowej, a w przypadku procesu integracji europejskiej podstawa tkwi w umowach międzynarodowych zawieranych bądź przystępujących do nich państw.
- Związku państw (konfederacji), jest to bowiem raczej forma silnej współpracy między państwami, która także ma podstawy w umowie międzynarodowej

Tak to wyglądało do wprowadzenia Traktatu Lizbońskiego

Traktat Lizboński lub Traktat Reformujący nadaje UE jednolitą strukturę i osobowość prawną

Osobowość prawna Unii Europejskiej i jej wykonywanie w stosunkach

zewnętrznych w świetle zapisów Traktatu z Lizbony

Jan Szczodrowski

Osobowość prawna Unii Europejskiej jest zagadnieniem niezwykle złoŜonym. Dzieje się tak przede wszystkim ze względu na oparcie Unii o trzy róŜnorodne filary, a takŜe z uwagi na wysoką wraŜliwość polityczną zagadnień związanych z podmiotowością Unii na arenie międzynarodowej. Niniejsze opracowanie analizuje zagadnienia związane z osobowością prawną Unii Europejskiej w świetle obowiązujących zapisów Traktatów, a takŜe w

obliczu zmian, jakie przyniesie wprowadzenie Traktatu z Lizbony. Po krótkiej prezentacji kwestii związanych z osobowością prawną organizacji międzynarodowych w stosunkach międzynarodowych w ogólności dokonana została analiza osobowości prawnej Unii. W tym kontekście, po pierwsze omówiono osobowość prawną Wspólnoty Europejskiej, a następnie przedstawiono kwestie związane z osobowością prawną Unii w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. W dalszej części następuje prezentacja proponowanych zapisów Traktatu z Lizbony i omówienie ich praktycznych implikacji i konsekwencji dla istnienia i wykonywania osobowości prawnej przez Unię Europejską.

Wprowadzenie

Osobowość prawna organizacji międzynarodowych jest jednym z bardziej złoŜonych zagadnień prawa międzynarodowego publicznego. W odniesieniu do Unii Europejskiej - będącej wszak specyficznym rodzajem organizacji międzynarodowej1 - kwestia jest bardziej kompleksowa z uwagi na oparcie architektury instytucjonalnej o tzw. trzy filary: Wspólnotę Europejską (I), Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (II) i Współpracę Policyjną i Sądową w sprawach karnych (III). Ma to swoje skutki takŜe w odniesieniu do osobowości prawnej i związanej z nią reprezentacji zewnętrznej. Jasno sprecyzowana została jedynie osobowość prawna Wspólnoty Europejskiej2 (a więc tzw. I filar Unii). W pozostałym zakresie umocowanie Unii do działania na arenie międzynarodowej nie jest juŜ tak oczywiste. W niniejszym opracowaniu, po krótkim wprowadzeniu do zagadnień związanych z podmiotowością prawną w prawie międzynarodowym, scharakteryzowane zostaną: podstawy osobowości prawnej UE i jej natura w wymiarze zewnętrznym. W dalszej części przedstawione zostaną perspektywy zmian w obliczu przyjęcia Traktatu z Lizbony.

1. Osobowość prawna organizacji międzynarodowych

1.1. Funkcjonalne postrzeganie osobowości prawnej

W rozpatrywanym kontekście najbardziej interesującym aspektem osobowości prawnej organizacji międzynarodowej jest jej zdolność do zawierania umów i wchodzenia w inne stosunki z państwami (bądź organizacjami) trzecimi3. Jak się okazuje, taka zdolność nie musi wynikać tylko z bezpośrednich zapisów dokumentu konstytuującego daną organizację, takiego jak traktat, karta czy protokół. W istocie wiele organizacji nabywa podmiotowość w prawie międzynarodowym właśnie w ten sposób. Ale nie jest to jedyna moŜliwość. W słynnej opinii doradczej w sprawie Bernadotte, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwość orzekł, Ŝe wobec braku wyraźnych zapisów Karty Narodów Zjednoczonych osobowość (podmiotowość) na płaszczyźnie międzynarodowej moŜe być wywiedziona z uprawnień, celów i praktyki organizacji międzynarodowej4. W takim przypadku moŜemy więc mówić o funkcjonalnym podejściu do osobowości prawnej organizacji międzynarodowej. Reasumując, zgodnie z doktryną prawa międzynarodowego, wyróŜniamy następujące trzy kryteria podmiotowości: 1) trwały związek państw, wyposaŜony w organy, posiadający ustalony prawem cel, 2) istnienie wyraźnego rozróŜnienia pomiędzy samą organizacją, a jej członkami, w odniesieniu do realizowanych celów i wykonywanych kompetencji, 3) istnienie kompetencji, które są wykonywane na arenie międzynarodowej, a nie tylko w ramach krajowych systemów prawnych jednego bądź większej liczby państw5. Taka definicja uwzględnia wszelkie elementy, które potrzebne są, by przypisać organizacji międzynarodowej atrybut podmiotowości. Klasyfikacja ta znajduje potwierdzenie takŜe w nieco innej formule, zgodnie z którą organizacja międzynarodowa posiada toŜsamość w momencie przypisania jej zadań, które implikują zdolność do samodzielnego działania w stosunkach międzynarodowych6.

1.2. Przejawy wykonywania osobowości prawnej

Osobowość prawna będzie miała swoje prawne i faktycznie konsekwencje. W sferze prawnej moŜna mówić o róŜnorodnych kompetencjach prawotwórczych, jakie przysługiwać mogą organizacjom międzynarodowym. W tej dziedzinie najbardziej oczywistym punktem odniesienia będą kompetencje państwa na arenie międzynarodowej. WyróŜniamy tu m.in. zdolność traktatotwórczą, a wiec moŜliwość bycia stroną sygnatariuszem aktu prawa międzynarodowego. W przypadku państwa kompetencja ta wynika z samej istoty podmiotowości prawno-międzynarodowej państwa. W odniesieniu do organizacji międzynarodowej taka zdolność nie jest przyznana per se, choć oczywiście organizacje chętnie sobie taką kompetencję przypiszą i będą faktycznie ją wykonywać7. NaleŜy w tym względzie podkreślić, Ŝe Konwencja wiedeńska o prawie traktatów8 z 1969 r., której zapisy odnoszą się do relacji pomiędzy państwami - jako podmiotami prawa międzynarodowego, posiada swojego odpowiednika w postaci Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi lub organizacjami międzynarodowymi z 1986 r. Organizacje międzynarodowe biorące udział w konferencji, która przyjęła drugą ze wspomnianych konwencji, posiadały kompetencje zarówno do jej sygnowania, jak i do wykonania formalnych aktów potwierdzenia (odpowiednik ratyfikacji w przypadku państw). Konwencja pozostaje otwarta na akcesję innych organizacji międzynarodowych posiadających zdolność zawierania traktatów9. Innego rodzaju przejawem podmiotowości organizacji międzynarodowej jest fakt, Ŝe jej siedziba i pracownicy podlegają szczególnej ochronie (np. immunitetom dyplomatycznym). WiąŜe się to z koniecznością zagwarantowania - tak organizacji, jak jej funkcjonariuszom - pewnego minimum ochrony. Zwyczajowe prawo międzynarodowe przyznaje pracownikom organizacji międzynarodowej przywileje dyplomatyczne analogiczne do tych, jakie przysługują dyplomatom wysyłanym przez państwa10. Osobowość prawna organizacji międzynarodowej to takŜe zdolność do popierania skarg odszkodowawczych - przytoczona sprawa Bernadotte jest najlepszym tego przykładem. Podobnie jest z sytuacją odwrotną (bierną), tj. moŜliwością pociągnięcia organizacji międzynarodowej do odpowiedzialności odszkodowawczej. Kolejną waŜną cechą organizacji międzynarodowej posiadającej podmiotowość w prawie międzynarodowym publicznym jest locus standi. Co do zasady organizacja taka moŜe być więc stroną przed organami arbitraŜu, trybunałami międzynarodowymi itp. Nie naleŜy takŜe zapominać o bardziej praktycznych kwestiach, takich jak np. prawo do wysyłania misji, poselstw itp., a takŜe procedury uznawania (i związanej z nią procedury akredytacji) organizacji przez państwa, w których dana organizacja posiada swoje przedstawicielstwa11.

3. Osobowość prawna Unii Europejskiej

O ile w przypadku Wspólnoty Europejskiej samo przyznanie jej osobowości prawnej nie budzi Ŝadnych wątpliwości i jedynym obszarem, na którym moŜliwe jest występowania róŜnorodnych interpretacji, jest zakres, w jakim Wspólnota moŜe tę osobowość wykonywać, to w przypadku Unii Europejskiej (czyli II i III filaru) kwestia ta nie jest tak oczywista. W związku z faktem, Ŝe zagadnienia związane z drugim filarem Unii - takie jak bezpieczeństwo i polityka zagraniczna - stanowiły zwykle bardzo szczególny obszar emanacji suwerenności, państwa członkowskie UE były i są w dalszym ciągu bardzo ostroŜne i powściągliwe w przekazywaniu tego wraŜliwego typu kompetencji na rzecz Unii. Z drugiej strony jednak, stworzona na mocy Traktatu z Maastricht Unia Europejska - z jej drugim filarem w postaci Wspólnej polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa - uzupełniać miała wszystkie niedostatki Wspólnoty Europejskiej w działaniach zewnętrznych. Akty prawne, które są efektem działań drugiego filaru - czyli tzw. wspólne działania, wspólne stanowiska i wspólne strategie, mają charakter ściśle międzyrządowych i co do zasady jednomyślnych uzgodnień wszystkich państw członkowskich. W przypadku gdy państwo członkowskie wstrzymuje się od głosowania w danej sprawie, nie moŜe być ono związane zapadłą decyzją20. Bardzo istotne dla pełnego zrozumienia kwestii osobowości prawnej Unii są relacje pomiędzy pierwszym a drugim filarem. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa stanowi bowiem odrębny porządek prawny, znajdujący się poza systemem prawa wspólnotowego21. Świadczy o tym m.in. brak jurysdykcji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nad aktami powziętymi w ramach drugiego filaru. Ponadto, zgodnie z brzmieniem artykułu 47 TUE oczywistym jest, Ŝe w razie konfliktu pomiędzy aktami przyjętymi w ramach pierwszego filaru, a decyzjami w ramach drugiego filaru -

przewagę posiadać będą te pierwsze. MoŜemy więc mówić o swoistej nadrzędności pierwszego filaru Unii w stosunku do drugiego22. Niestety: pomimo wysokich ambicji twórców Traktatu z Maastricht i konsensusu co do konieczności nadania działaniom Unii większej efektywności, przyjęty akt tworzący Unię Europejską w jej trzyfilarowej postaci, pomijał milczeniem zagadnienia związane z osobowością prawną Unii. Pozostawiało to wiele niejasności co do charakteru działań podejmowanych w drugim filarze - w szczególności w odniesieniu do zdolności Unii do zawierania umów międzynarodowych. Dopiero Traktat z Amsterdamu rozwiał wszelkie wątpliwości, dzięki wprowadzeniu artykułu 24 TUE. Przepis ten bowiem precyzuje expressis verbis moŜliwość zawierania przez Unię, w ramach działań podejmowanych przez nią w drugim filarze, umów międzynarodowych - z jednym państwem bądź większą liczbą państw oraz z organizacjami międzynarodowymi. Dzięki takim zapisom Unia jest zdolna zawierać umowy międzynarodowe, działając tylko i wyłącznie na podstawie wskazanego wyŜej art. 24 TUE. MoŜemy więc jednoznacznie stwierdzić, Ŝe dzięki odpowiednim sformułowaniu TUE popartemu praktyką, Unia posiada osobowość prawną w znaczeniu funkcjonalnym23. Osobą reprezentującą Unię działającą w ramach drugiego filaru Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa jest Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB. Jego kompetencje do podejmowania działań w wymiarze zewnętrznym nie powinny wykraczać ponad to, co mieści się w ramach działań Unii w drugim filarze24. NaleŜy w tym względzie wyraźnie zawęzić zakres jego działania do spraw związanych jedynie z drugim filarem. Jak zobaczymy, taki stan rzeczy będzie miał swoje konsekwencje w przyszłej konstrukcji Wysokiego Przedstawiciela w świetle zapisów nowego traktatu.

4. W stronę jednej Unii - Traktat z Lizbony

Ze względu na wieloznaczność reprezentacji Unii w wymiarze zewnętrznym, wynikającą z trzyfilarowej budowy i związanymi z nią róŜnicami w charakterze działań podejmowanych w ramach kaŜdego z nich - trudno mówić w chwili obecnej o jednej osobowości prawnej całej Unii i jednolitej podmiotowości w stosunkach prawnomiędzynarodowych. Stąd Konwent Europejski przygotowujący Traktat konstytucyjny uznał, Ŝe „istnieje bardzo szeroki konsensus co do tego […], Ŝe Unia powinna w przyszłości posiadać własną wyraźnie przyznaną osobowość prawną. Powinna być to jednolita osobowość, zastępująca istniejące dotąd osobowości”. Taka deklaracja przyświecała więc autorom tekstu Traktatu konstytucyjnego, który stanowił późniejszą inspirację dla autorów tekstu Traktatu z Lizbony. Z tego względu w Traktacie pojawiły się dwa kluczowe zapisy, które z jednej strony powierzają Unii bezpośrednio osobowość prawną25, z drugiej zaś doprecyzowują, Ŝe tworzona tym Traktatem Unia jest następczynią Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej”26. Teoretycznie więc wszystkie dotychczasowe problemy związane z niejasnością co do reprezentacji Unii powinny zostać rozwiązane: porzucono bowiem filarową konstrukcję i nadano Unii jako całości jednolitą osobowość prawną. BliŜsze spojrzenie ujawnia jednak pewne niedoskonałości wprowadzonych rozwiązań27. Po pierwsze, Unia Europejska i Wspólnota Europejska nie przeszły prawdziwej fuzji jak chcieliby tego autorzy Traktatu. Przede wszystkim, w dalszym ciągu wyodrębniona jest

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, w której obowiązują odrębne, międzyrządowe zasady podejmowania decyzji. W dalszym ciągu teŜ w mocy pozostaje zasada, zgodnie z którą państwo które nie wyraŜa zgody na podjęcie danej decyzji, nie moŜe być przez nią związane. Płynie stąd jednoznaczny wniosek, Ŝe specyficzny charakter podejmowanych działań na płaszczyźnie zewnętrznej w dalszym ciągu przypomina konstrukcję drugiego filaru Unii z Maastricht. Zasady głosowania w kwestiach związanych z dawnym pierwszym filarem w dalszym ciągu pozostają odmienne od tych obowiązujących w ramach WPZiB. Trudno w tej sytuacji mówić o jednolitej osobowości prawnej i spójnej reprezentacji Unii na zewnątrz. Po drugie, uznawany za prawdziwe novum Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, który miał wprowadzić większą czytelność w relacjach Unii z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi, niestety nie zmniejsza poziomu niepewności wynikającego z opisanym powyŜej niepełnym zniesieniem struktury filarów i praktycznych problemów w związku z kompetencją do działania na forum międzynarodowym. Przede wszystkim niepewność ta wynika z faktu, Ŝe Wysoki Przedstawiciel na mocy Traktu z Lizbony nosić będzie „trzy niewidzialne kapelusze”, z

których kaŜdy odpowiada inemu rodzajowi kompetencji Unii w wymiarze zewnętrznym28. Będzie on więc w istocie pełnił funkcje powiązane z trzema obecnymi: Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, Komisarza ds. stosunków zewnętrznych i Prezydencji rotacyjnej. Do jego zadań będzie naleŜało takŜe Przewodniczenie Radzie UE ds. stosunków zewnętrznych (jaka będzie wydzielona z obecnej Rady ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych)29. Dodatkowo, funkcja nowo powołanego w Traktacie Przewodniczącego Rady Europejskiej będzie do pewnego stopnia istnieć równolegle do funkcji Wysokiego Przedstawiciela. Traktat z

Lizbony stanowi bowiem, Ŝe ten pierwszy powinien zapewniać reprezentację w odniesieniu do kwestii związanych ze Wspólną Polityką Zagraniczną i Bezpieczeństwa „na swoim poziomie”30. Poziom ten będzie niekiedy trudno określić. Stąd istnieje ryzyko Ŝe Unia będzie w dalszym ciągu de facto reprezentowana przez dwie róŜne osoby - w

zaleŜności od poziomów, na jakich podejmują one działania W praktyce moŜe być bowiem trudnym rozgraniczenie, co stanowić będzie „poziom” - a tym samym kompetencję Przewodniczącego Rady Europejskiej, co zaś leŜeć będzie w gestii Wysokiego Przedstawiciela31. Kolejne utrudnienie dla czytelności zewnętrznej reprezentacji stanowić będzie szczególna pozycja Wysokiego Przedstawiciela w ramach Komisji Europejskiej. Zgodnie z zapisami

Traktatu z Lizbony, Wysoki Przedstawiciel pełnić ma rolę wiceprzewodniczącego Komisji do spraw stosunków zewnętrznych32, a takŜe koordynować w ramach Komisji Europejskiej inne polityki zawierające aspekty zewnętrzne. Dodatkowo, zapisy te precyzują, Ŝe w swoich działaniach jako członek kolegium Komisarzy, Wysoki

Przedstawiciel winien podlegać procedurom właściwym dla Komisji Europejskiej. Jak wiemy, rola Komisji w stosunkach zewnętrznych UE jest bardzo dynamiczna i moŜe mieć bardzo róŜny charakter, w zaleŜności od typu kompetencji, która jest w danym momencie wykonywana. Płynie stąd wniosek, Ŝe Wysoki Przedstawiciel zmuszony będzie nieustannie zmieniać charakter swojej reprezentacji i granice mandatu. Jako przedstawiciel Komisji podporządkowany będzie wspomnianym regułom właściwym dla kolegium komisarzy, jako Wysoki Przedstawiciel w sprawach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa działać będzie w ramach mandatu, jaki otrzyma od Rady. Zastanawiające jest takŜe, jak Wysoki Przedstawiciel godzić będzie w praktyce działania wykonywane w związku z jego uczestnictwem w kolegium komisarzy Komisji Europejskiej z udziałem w strategiach i działaniach Przewodniczącego Rady Europejskiej. RóŜne umocowanie prawne i legitymizacja takich instytucji, jak Komisja i

Rada Europejska mogą sugerować potencjalną moŜliwość wystąpienia konfliktów. Podobne trudności powstają przy określaniu prawa inicjatywy decyzyjnej (prawodawczej) Wysokiego Przedstawiciela, w zaleŜności od roli, w jakiej w danym momencie występuje33.

Podsumowanie

Jak wykazano powyŜej, trudno mówić w chwili obecnej o jednolitej i spójnej osobowości prawnej Unii i związanej z nią zdolności do samodzielnego działania w wymiarze zewnętrznym. Przyznana wprost osobowość prawna Wspólnoty Europejskiej wydaje się funkcjonować dobrze, w szczególności dzięki aktywnej postawie Europejskiego

Trybunału Sprawiedliwości. Na przestrzeni lat sprecyzował on bowiem wiele pojęć i wyposaŜył Wspólnotę w jasno określone kompetencje o szerokim - jak na wyłącznie gospodarcze fundamenty, na których opiera się Wspólnota - zakresie. Natomiast wprowadzona Traktatem z Maastricht Unia Europejska stanowić miała remedium na braki wynikające z czysto gospodarczego charakteru Wspólnoty. Istotnie, wprowadzenie drugiego i trzeciego filaru dodało Unii znacznie więcej kompetencji w odniesieniu do działań zewnętrznych, w szczególności w dziedzinie bezpieczeństwa. MoŜna więc uznać, Ŝe róŜnorodna tematyka, którą zajmuje się Unia w ramach filaru wspólnotowego z jednej strony oraz pozostałych międzyrządowych filarów z drugiej, Stanowi wytłumaczenie per se dla wieloaspektowości pojęcia jej osobowości prawnej i wypływającej z niej zdolności do spójnego działania w wymiarze zewnętrznym. Ambitne cele, jakie postawili sobie twórcy Traktatu z Lizbony, są w pełni zrozumiałe - Unia potrzebuje silnej i jednoznacznej dla jej międzynarodowych partnerów reprezentacji. Wprowadzone zapisy istotnie stanowią dobry krok w tym kierunku. Niestety ograniczenia natury politycznej wydają się w dalszym ciągu stać na przeszkodzie określeniu jednej definicji osobowości prawnej, a tym samym nadaniu Unii jednoznaczności we wszystkich aspektach działań zewnętrznych leŜących w obszarze jej kompetencji.

4. PODZIAŁ KOMPETENCJI W UE. ZASADA KOMPETENCJI POWIERZONYCH (TRAKTAT LIZBOŃSKI)

Zasada kompetencji powierzonych - UE działa tylko i wyłącznie w granicach kompetencji. Kompetencje nie przypisane expresis verbis Unii są kompetencjami państw członkowskich. do każdego działania i wydawania aktu prawnego potrzebne jest upoważnienie traktatowe. Jego brak może skutkować nieważnością aktu prawnego - stwierdzaną w procedurze, o której później.

Art. 5 TWE (NICEA)

Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych.

W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty.

Działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu.

Artykuł 5 TUE - LIZBONA (dawny artykuł 5 TWE)

1. Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania. Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom pomocniczości i proporcjonalności.

2. Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach należą do Państw Członkowskich.

Kompetencje dzielą się na kompetencje wyłączne UE kompetencje dzielone i kompetencje wyłączne państw członkowskich. No może nie takie wyłączne ale o tym za chwilę.

Kompetencje wyłączne Jeżeli Traktaty przyznają Unii wyłączną kompetencję w określonej dziedzinie, jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawnie wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą to czynić wyłącznie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów Unii(art. 2 TFUE). Stosuje się tu głównie rozporządzenia jako akty prawne bowiem nie ma sensu stanowienie czegokolwiek innego.

Kompetencje dzielone - Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie kompetencję dzieloną z Państwami Członkowskimi, Unia i Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji. Państwa Członkowskie ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji. Czyli inicjatywa należy do UE. Jak ona nie robi za wiele albo przestaje coś robić bo coś tam coś tam to państwa mogą stanowić akty prawne. Robią to tam, gdzie unia nie była wstanie czegoś wykonać lub też nie było to z jej perspektywy opłacalne. Najlepiej w tych kompetencjach sprawdzają się dyrektywy.

Kompetencje wyłączne państw. W dziedzinach nimi objętych państwa stanowią prawo same. Jest jednak jedno ale: W niektórych dziedzinach i na warunkach przewidzianych w Traktatach, Unia ma kompetencję w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkowskich, nie zastępując jednak ich kompetencji w tych dziedzinach. Prawnie wiążące akty Unii przyjęte na podstawie postanowień Traktatów odnoszących się do tych dziedzin nie mogą prowadzić do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich. Czyli mówiąc po naszemu Unia tak czy owak posiada pewien wpływ na te dziedziny jednak nie poprzez bezpośrednio stanowione akty prawne.

Dziedziny kompetencji są wpisane w TFUE art. 3-6.

Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach:

a) unia celna;

b) ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego;

c) polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest euro;

d) zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa;

e) wspólna polityka handlowa.

2. Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich

zawarcie zostało przewidziane w akcie prawodawczym Unii lub jest niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres.

Kompetencje dzielone między Unią a Państwami Członkowskimi stosują się do następujących

głównych dziedzin:

a) rynek wewnętrzny;

b) polityka społeczna w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie;

c) spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna;

d) rolnictwo i rybołówstwo, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych;

e) środowisko naturalne;

f) ochrona konsumentów;

g) transport;

h) sieci transeuropejskie;

i) energia;

j) przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości;

k) wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w niniejszym Traktacie.

3. W dziedzinach badań, rozwoju technologicznego i przestrzeni kosmicznej Unia ma kompetencje do prowadzenia działań, w szczególności do określania i realizacji programów, jednakże wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.

4. W dziedzinach współpracy na rzecz rozwoju i pomocy humanitarnej Unia ma kompetencje do prowadzenia działań i wspólnej polityki, jednakże wykonywanie tych kompetencji nie może doprowadzić do uniemożliwienia Państwom Członkowskim wykonywania ich kompetencji.

5. ZASADA POMOCNICZOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI W ŚWIETLE KOMPETENCJI UE I PAŃSTW CZŁONKOWSKICH (TRAKTAT Z LIZBONY)

Artykuł 5 TUE - LIZBONA (dawny artykuł 5 TWE) 3. Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.

Instytucje Unii stosują zasadę pomocniczości zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności. Parlamenty narodowe czuwają nad przestrzeganiem zasady pomocniczości zgodnie z procedurą przewidzianą w tym Protokole.

4. Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów.

Instytucje Unii stosują zasadę proporcjonalności zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności.

Artykuł 4 (LIZBONA - TUE)

1. Zgodnie z artykułem 5 wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach należą do Państw Członkowskich.

Podstawy prawne (Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej)

TYTUŁ II

WSPÓŁPRACA MIĘDZYPARLAMENTARNA

Artykuł 9

Parlament Europejski i parlamenty narodowe wspólnie określają sposób organizacji i wspierania skutecznej i systematycznej współpracy międzyparlamentarnej w ramach Unii.

Artykuł 10

Konferencja organów parlamentarnych wyspecjalizowanych w sprawach Unii może przedkładać wszelkie uwagi, które uzna za właściwe, pod rozwagę Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Konferencja ta wspiera ponadto wymianę informacji i najlepszych praktyk między parlamentami narodowymi a Parlamentem Europejskim, w tym między ich wyspecjalizowanymi komisjami. Może także organizować konferencje międzyparlamentarne na wybrane tematy, w szczególności w celu omówienia zagadnień wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Uwagi przedłożone przez konferencję nie wiążą parlamentów narodowych ani nie przesądzają ich stanowiska.

PROTOKÓŁ W SPRAWIE STOSOWANIA ZASAD POMOCNICZOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI

WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY, PRAGNĄC zapewnić podejmowanie decyzji na poziomie możliwie najbliższym obywatelom Unii, ZDECYDOWANE określić warunki stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności określonych w artykule 3b Traktatu o Unii Europejskiej oraz ustanowić system kontroli stosowania tych zasad, UZGODNIŁY następujące postanowienia, które są dołączone do Traktatu o Unii Europejskiej i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:

Artykuł 1

Każda instytucja stale czuwa nad poszanowaniem zasad pomocniczości i proporcjonalności, określonych w artykule 3b Traktatu o Unii Europejskiej.

Artykuł 2

Przed zgłoszeniem wniosku dotyczącego aktu prawodawczego Komisja prowadzi szerokie konsultacje. Konsultacje te, w stosownym przypadku, powinny uwzględniać wymiar regionalny i lokalny przewidywanych działań. W szczególnie pilnych przypadkach Komisja nie prowadzi konsultacji. W swoim wniosku uzasadnia taką decyzję.

Artykuł 3

Do celów niniejszego Protokołu, przez „projekty aktów prawodawczych” rozumie się wnioski Komisji, inicjatywy grupy Państw Członkowskich, inicjatywy Parlamentu Europejskiego, wnioski Trybunału Sprawiedliwości, zalecenia Europejskiego Banku Centralnego i wnioski Europejskiego Banku Inwestycyjnego mające na celu przyjęcie aktu prawodawczego.

Artykuł 4

Komisja przekazuje parlamentom narodowym swoje projekty i swoje zmienione projekty aktów prawodawczych równocześnie z ich przekazaniem prawodawcy Unii. Parlament Europejski przekazuje parlamentom narodowym swoje projekty i swoje zmienione projekty aktów prawodawczych. Rada przekazuje parlamentom narodowym projekty i zmienione projekty aktów prawodawczych pochodzących od grupy Państw Członkowskich, Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Banku Centralnego lub Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Rezolucje legislacyjne Parlamentu Europejskiego oraz stanowiska Rady są, po ich przyjęciu, przekazywane przez te instytucje parlamentom narodowym.

Artykuł 5

Projekty aktów prawodawczych są uzasadniane w odniesieniu do zasad pomocniczości i proporcjonalności. Każdy projekt aktu prawodawczego powinien zawierać szczegółowe stwierdzenie umożliwiające ocenę zgodności z zasadami pomocniczości i proporcjonalności. Takie stwierdzenie powinno zawierać dane umożliwiające ocenę skutków finansowych danego projektu aktu oraz, w przypadku dyrektywy, jej skutków dla regulacji wprowadzanych przez Państwa Członkowskie, w tym, w stosownym przypadku, dla prawodawstwa regionalnego. Podstawy stwierdzenia, że cel Unii może zostać lepiej osiągnięty na poziomie Unii, są uzasadniane na podstawie wskaźników jakościowych, a tam gdzie to możliwe, ilościowych. Projekty aktów prawodawczych biorą pod uwagę konieczność minimalizowania wszelkich obciążeń finansowych lub administracyjnych nakładanych na Unię, rządy krajowe, władze regionalne lub lokalne, podmioty gospodarcze i obywateli oraz to, by takie obciążenia były współmierne do zamierzonego celu.

Artykuł 6

Każdy parlament narodowy lub każda izba parlamentu narodowego może, w terminie ośmiu tygodni od daty przekazania projektu aktu prawodawczego w językach urzędowych Unii, przesłać przewodniczącym Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji uzasadnioną opinię zawierającą powody, dla których uznaje, że dany projekt nie jest zgodny z zasadą pomocniczości. Do parlamentu narodowego lub izby parlamentu narodowego należy konsultowanie się, w stosownym przypadku, z parlamentami regionalnymi mającymi kompetencje prawodawcze. Jeżeli projekt aktu prawodawczego pochodzi od grupy Państw Członkowskich, przewodniczący Rady przekazuje opinię rządom tych Państw Członkowskich. Jeżeli projekt aktu prawodawczego pochodzi od Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Banku Centralnego lub Europejskiego Banku Inwestycyjnego, przewodniczący Rady przekazuje opinię danej instytucji lub organowi.

Artykuł 7

1. Parlament Europejski, Rada i Komisja oraz, w stosownym przypadku, grupa Państw Członkowskich, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Bank Centralny lub Europejski Bank Inwestycyjny, jeżeli projekt aktu prawodawczego pochodzi od nich, uwzględniają uzasadnione opinie wydane przez parlamenty narodowe lub izbę parlamentu narodowego. Każdy parlament narodowy dysponuje dwoma głosami rozdzielonymi w zależności od krajowego systemu parlamentarnego. W dwuizbowym krajowym systemie parlamentarnym każda z izb dysponuje jednym głosem.

2. W przypadku gdy uzasadnione opinie o niezgodności projektu aktu prawodawczego z zasadą pomocniczości stanowią co najmniej jedną trzecią głosów przyznanych parlamentom narodowym zgodnie z ustępem 1 akapit drugi, projekt zostaje poddany ponownej analizie. Próg ten wynosi jedną czwartą w przypadku projektu aktu prawodawczego dotyczącego przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, przedłożonego na podstawie artykułu 61i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Po ponownej analizie, Komisja lub, w stosownym przypadku, grupa Państw Członkowskich, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Bank Centralny lub Europejski Bank Inwestycyjny, jeżeli projekt aktu prawodawczego pochodzi od nich, mogą postanowić o podtrzymaniu, zmianie lub wycofaniu projektu. Decyzja ta musi być uzasadniona.

3. Ponadto, jeżeli w ramach zwykłej procedury prawodawczej uzasadnione opinie o niezgodności wniosku dotyczącego aktu prawodawczego z zasadą pomocniczości stanowią co najmniej zwykłą większość głosów przyznanych parlamentom narodowym zgodnie z ustępem 1 akapit drugi, wniosek zostaje poddany ponownej analizie. Po ponownej analizie Komisja może postanowić o podtrzymaniu, zmianie lub wycofaniu wniosku. Jeżeli Komisja postanowi podtrzymać wniosek, powinna przedstawić uzasadnioną opinię określającą przyczyny, dla których uważa, że wniosek ten jest zgodny z zasadą pomocniczości. Wspomniana uzasadniona opinia, a także uzasadnione opinie parlamentów narodowych, powinny zostać przekazane prawodawcy Unii w celu ich wzięcia pod uwagę w ramach procedury prawodawczej:

a) przed zakończeniem pierwszego czytania prawodawca (Parlament Europejski i Rada) rozważa zgodność wniosku prawodawczego z zasadą pomocniczości, biorąc w szczególności pod uwagę powody podane i podzielane przez większość parlamentów narodowych, jak również uzasadnioną opinię Komisji;

b) jeżeli większością głosów wynoszącą 55 % członków Rady lub większością głosów oddanych w Parlamencie Europejskim prawodawca stwierdzi, że jego zdaniem wniosek nie jest zgodny z zasadą pomocniczości, wniosek prawodawczy nie będzie dalej analizowany.

Artykuł 8

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w zakresie skarg w sprawie naruszenia przez akt prawodawczy zasady pomocniczości wniesionych przez Państwo Członkowskie zgodnie z zasadami określonymi w artykule 230 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub przekazanych przez nie zgodnie z jego porządkiem prawnym w imieniu jego parlamentu narodowego lub izby tego parlamentu. Zgodnie z zasadami określonymi w tym samym artykule skargi takie mogą być również wnoszone przez Komitet Regionów w odniesieniu do aktów prawodawczych, do których przyjęcia Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wymaga jego konsultacji.

Artykuł 9

Komisja przedkłada co roku Radzie Europejskiej, Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i parlamentom narodowym sprawozdanie w sprawie stosowania artykułu 3b Traktatu o Unii Europejskiej. To sprawozdanie roczne jest również przekazywane Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów.

Zasada pomocniczości ma zastosowanie na poziomie ponadnarodowym. Jest to rozwiązywanie problemów na poziomie wspólnoty, jeśli UE poradzi sobie z danym problemem lepiej niż państwa członkowskie. Działania na szczeblu narodowym ma pomóc państwom, jeśli te nie radzą sobie same. Dotyczy to zagadnień nie należących do kompetencji wyłącznych UE.

Zasada proporcjonalności - Działanie wspólnoty nie wykracza poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia celów. Środek, który stosuje UE musi wykraczać poza kompetencje i możliwości państwa członkowskiego.

6. ZASADA LOJALNOŚCI. ZAKRES PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY

W art. 10 Traktatu Wspólnot Europejskich zawiera się fundamentalna zasada, na której opiera się Wspólnota Europejska i UE - Zasada Lojalności i Szczerej Współpracy. Na podstawie tego artykułu Europejski Trybunał Sprawiedliwości sformułował najważniejsze obowiązki państw członkowskich.

1. Zasada Lojalności

• Obowiązek stosowania prawa wspólnotowego w prawie krajowym i przestrzeganie przymusu prawa wspólnotowego wobec prawa krajowego

• Zakaz stanowienia prawa sprzecznego z prawem wspólnotowym, a także obowiązek eliminacji przepisów sprzecznych z prawem wspólnotowym z prawa krajowego

• Ściganie naruszeń prawa wspólnotowego

• odpowiedzialność państwa za nieprzestrzeganie prawa wspólnotowego

2. Zasada Szczerej Współpracy

• wspieranie organów wspólnotowych przez udzielanie informacji i współpracę

podmiotem tej zasady są państwa członkowskie, zaś przedmiotem jest dorobek prawny Unii.

7. ZASADA WZMOCNIONEJ WSPÓŁRPACY (TRAKTAT LIZBOŃSKI)

Aby ją spełnić należy:

• Zmierza do wykonania specjalnych celów np. mocniejszej integracji

• Jest poszanowanie prawa UE i jednolitych ram instytucjonalnych (organy + instytucje)

• Poszanowanie dorobku UE

• Odniesienie się do kompetencji dzielonych

• Uczestniczy co najmniej 9 państw

• Szanuje interes innych państw

• W przypadku braku możliwości innej integracji

Tytuł III TFUE

4. art. 326 współpraca ta nie może naruszać rynku wewnętrznego ani spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Nie może ona stanowić przeszkody ani dyskryminacji w handlu między państwami członkowskimi, ani prowadzić do zakłócenia konkurencji między nimi

5. art. 326 - 334

WZMOCNIONA WSPÓŁPRACA

Artykuł 326

Wzmocniona współpraca jest podejmowana w poszanowaniu Traktatów i prawa Unii.

Współpraca ta nie może naruszać rynku wewnętrznego ani spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Nie może ona stanowić przeszkody ani dyskryminacji w handlu między Państwami Członkowskimi, ani prowadzić do zakłócenia konkurencji między nimi.

Artykuł 327

Wzmocniona współpraca nie narusza kompetencji, praw i obowiązków Państw Członkowskich, które w niej nie uczestniczą. Państwa te nie utrudniają wprowadzania jej w życie przez uczestniczące Państwa Członkowskie.

Artykuł 328

1. Od chwili jej ustanowienia, wzmocniona współpraca pozostaje otwarta dla wszystkich Państw Członkowskich, pod warunkiem spełnienia ewentualnych warunków uczestnictwa określonych w decyzji upoważniającej. Państwa Członkowskie mogą przystąpić do współpracy także w dowolnym innym momencie, o ile, poza spełnieniem wyżej wymienionych warunków, będą również przestrzegać aktów już przyjętych w ramach tej współpracy. Komisja i Państwa Członkowskie uczestniczące we wzmocnionej współpracy zapewniają wsparcie dla uczestnictwa w niej możliwie największej liczby Państw Członkowskich.

2. Komisja oraz, w stosownym przypadku, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa regularnie informują Parlament Europejski i Radę o rozwoju wzmocnionej współpracy.

Artykuł 329

1. Państwa Członkowskie, które pragną ustanowić między sobą wzmocnioną współpracę w jednej z dziedzin, o których mowa w Traktatach, z wyjątkiem dziedzin kompetencji wyłącznej oraz wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, kierują wniosek do Komisji, określając zakres zastosowania i cele przewidywanej wzmocnionej współpracy. Komisja może przedłożyć Radzie odpowiedni wniosek. Jeżeli Komisja nie przedłoży takiego wniosku, zawiadamia o tym zainteresowane Państwa Członkowskie, podając uzasadnienie. Upoważnienie do podjęcia wzmocnionej współpracy, o której mowa w akapicie pierwszym, jest udzielane przez Radę na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego.

2. Wniosek Państw Członkowskich, które chcą ustanowić między sobą wzmocnioną współpracę w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, jest kierowany do Rady. Jest on przekazywany przez nią wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw Zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który wydaje opinię o spójności przewidywanej wzmocnionej współpracy ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa Unii, oraz Komisji, która wydaje opinię dotyczącą w szczególności spójności przewidywanej wzmocnionej współpracy z innymi politykami Unii. Wniosek przekazywany jest również do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu. Upoważnienie do podjęcia wzmocnionej współpracy jest udzielane na mocy decyzji Rady stanowiącej jednomyślnie.

Tytuł IV TUE

• art.20 państwa członkowskie mogą wykorzystać w tym celu instytucje i wykonywać te kompetencje, stosując odpowiednie postanowienia Traktatów, z zastrzeżeniem ograniczeń oraz zgodnie z procedurą określoną w art. 326 - 334 TFUE

• art. 20 ust.1 celem wzmocnionej współpracy est sprzyjanie realizacji celów Unii, ochrona jej interesów oraz wzmocnienie procesu jej integracji.

8. ZASADA PIERWSZEŃSTWA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO. ISTOTA, POZIOMY OBOWIĄZYWANIA I NASTĘPSTWA

Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego stanowi naczelną zasadę ustrojową wspólnotowego porządku prawnego. Zapewnia ona efektywne i jednolite stosowanie prawa wspólnotowego na terytorium wszystkich państw członkowskich, gwarantując tym samym najpełniejszą  realizację celów wynikających z Traktatów Założycielskich. Aktualny kształt i zakres zastosowania zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego stanowi efekt wieloletniej pracy orzeczniczej Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Istota zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego

 Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w swej istocie stanowi nakaz zapewnienia wszystkim normom prawa wspólnotowego przewagi w razie konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą lub późniejszą normą  krajową w każdym państwie członkowskim. Należy zarazem podkreślić, iż Trybunał Sprawiedliwości opowiada się za pierwszeństwem stosowania prawa wspólnotowego, a zatem sprzeczna z prawem wspólnotowym norma prawa krajowego nie traci automatycznie mocy obowiązującej, lecz zostaje jedynie wyłączona możliwość jej stosowania w konkretnych przypadkach, które skutkują powstaniem kolizji.

Poziomy obowiązywania prawa wspólnotowego. Na każdym z nich zakaz tworzenia aktów sprzecznych z interesami Unii:

• Akty normatywne (akty generalne i abstrakcyjne)

• Decyzje administracyjne (akty o charakterze indywidualnym)

• Poziom orzeczeń sądowych

9. ZASADA BEZPOŚREDNIEGO OBOWIĄZYWANIA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO (OBOWIĄZYWANIE, STOSOWANIE, SKUTEK)

Skutek bezpośredni (lub bezpośrednie stosowanie) to, obok zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego, podstawowa zasada, na jakiej opiera się prawo Wspólnoty. Zasada bezpośredniego skutku, ustanowiona przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w wyroku w sprawie Van Gend & Loos, przyznaje osobom prawa, na które mogą się powoływać przed sądami krajowymi i wspólnotowymi. Zasada ta wspiera proces włączania prawa wspólnotowego do prawa krajowego i wzmacnia skuteczność tego pierwszego. Chroni ponadto prawa podmiotów indywidualnych, umożliwiając im powoływanie się na przepisy wspólnotowe, niezależnie od tego, czy mają one odpowiednik w prawie krajowym, czy nie.

Skutek bezpośredni jest podstawową zasadą prawa wspólnotowego. Prawo wspólnotowe nie tylko nakłada na podmioty indywidualne obowiązki, ale także przyznaje im prawa, na które mogą się powoływać przed sądami krajowymi i wspólnotowymi. Zasada, o której mowa, pozwala im korzystać z przepisów prawa Wspólnoty niezależnie od tekstu prawa krajowego, które ma zapewnić praktyczne stosowanie tych przepisów. Zwiększa to skuteczność prawa wspólnotowego, a ponadto chroni prawa podmiotów indywidualnych, umożliwiając im powoływanie się na przepisy wspólnotowe, niezależnie od tego, czy mają one swój odpowiednik w prawie krajowym, czy nie. Skutek bezpośredni jest zasadą orzecznictwa ustaloną przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Van Gend & Loos z 5 lutego 1963 r. W wyroku tym Trybunał stwierdza, że "prawo wspólnotowe może nie tylko nakładać obowiązki na podmioty indywidualne, ale także może przyznawać im prawa, które stają się częścią ich statusu prawnego (…) a art. 12 [25] TWE należy interpretować w taki sposób, że tworzy prawa indywidualne, które sądy krajowe mają obowiązek chronić".

Skutek bezpośredni to pojęcie odrębne w stosunku do natychmiastowego stosowania. Zasada natychmiastowego stosowania polega na tym, że prawo wspólnotowe stosuje się w krajowym systemie prawnym bez potrzeby przyjmowania go lub transponowania do prawa krajowego. W efekcie prawo wspólnotowe jest włączane automatycznie do prawa krajowego. Jednak zgodnie z zasadą nadrzędności prawa wspólnotowego w przypadku sprzeczności między przepisem prawa wspólnotowego a przepisem prawa krajowego pierwszeństwo ma ten pierwszy. W konsekwencji „moc prawną tych przepisów należy rozumieć w ten sposób, iż (...) przepisy krajowe sprzeczne z normami wspólnotowymi należy z mocy prawa uznać za nieskuteczne” (wyrok z 9 maja 1978 r., Simmenthal). Co do zasady, bezpośredni skutek i natychmiastowe stosowanie idą ze sobą w parze. Tak się dzieje w przypadku rozporządzeń wspólnotowych. Niektóre przepisy mogą jednak mieć skutek bezpośredni, nie mając natychmiastowego zastosowania. Dotyczy to dyrektyw, które mają skutek bezpośredni (spełniwszy określone warunki), ale nie są natychmiast stosowane (gdyż wymagają transpozycji).

Skutek bezpośredni charakteryzuje się dwoma aspektami: aspektem pionowym i poziomym. Pionowy skutek bezpośredni ma znaczenie w stosunkach między podmiotami indywidualnymi a państwem. Oznacza to, że podmioty indywidualne mogą powoływać się na przepisy prawa wspólnotowego w stosunkach z państwem. Poziomy skutek bezpośredni odgrywa rolę w stosunkach wzajemnych między podmiotami indywidualnymi. Oznacza to, że podmiot indywidualny może powoływać się na przepisy prawa wspólnotowego w stosunkach z innym podmiotem indywidualnym. Zgodnie z przepisami prawa wspólnotowego Trybunał Sprawiedliwości dopuścił zarówno pełny skutek bezpośredni (tj. poziomy i pionowy), jak i częściowy skutek bezpośredni (wyłącznie pionowy). Jeśli chodzi o prawodawstwo pierwotne, czyli teksty znajdujące się na szczycie hierarchii prawa wspólnotowego, Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Van Gend & Loos ustanowił zasadę skutku bezpośredniego. Postawił jednak warunek, że odpowiednie zobowiązania muszą być precyzyjne, jasne i bezwarunkowe, a także niewymagające dodatkowych środków ani krajowych, ani wspólnotowych.

W wyroku w sprawie Becker (wyrok z 19 stycznia 1982) Trybunał Sprawiedliwości odrzucił skutek bezpośredni, w przypadkach gdy państwu przysługuje margines uznania, jakkolwiek niewielki, w odniesieniu do wykonania danego przepisu (wyrok z 12 grudnia 1990, Kaefer & Proccaci).

trzy aspekty zasady bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego:

-zasada bezpośredniego obowiązywania czyli akty prawa unijnego wraz z dniem wejścia w życie stają się jednocześnie prawem krajowym

-zasada bezposredniego stosowania tzn, że można na podtsawie prawa unijnego np. stosować kary

-zasada bezpośredniego skutku-prawo unijne automatycznie nakłada na os. fizyczne i prawne nowe prawa i obowiązki z których mogą (muszą) korzystać

10. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH ZA NARUSZENIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Aby ochronić podmioty indywidualne przed konsekwencjami wynikającymi z faktu, że państwo członkowskie nie wprowadza dyrektywy, ETS stworzył specjalny system odpowiedzialności. Sformułowano go po raz pierwszy w wyroku Trybunału z 19 listopada 1991 r. w łączonych sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich, Danila Bonifaci i inni przeciwko Republice Włoskiej. Trybunał orzekł, że prawo państwa członkowskiego, do którego skierowana jest dyrektywa, do wyboru spośród kilku możliwych sposobów osiągnięcia wymaganego skutku nie pozbawia podmiotów indywidualnych możliwości egzekwowania przed sądami krajowymi praw, których treść wystarczająco wyraźnie wynika z przepisów samej dyrektywy. Chociaż przepisy dyrektywy 80/987 w sprawie ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy są wystarczająco precyzyjne i bezwarunkowe w kwestii ustalenia osób uprawnionych do gwarancji oraz w kwestii treści takiej gwarancji, w przypadku nieprzyjęcia przez państwo członkowskie środków wykonawczych w wyznaczonym terminie osoby, których to dotyczy, nie mogą egzekwować swoich praw przed sądami krajowymi, gdyż przepisy dyrektywy nie określają osób odpowiedzialnych za zapewnienie gwarancji, a państwo nie może ponosić takiej odpowiedzialności wyłącznie z tytułu niedokonania transpozycji środków w wyznaczonym terminie. Pełna skuteczność reguł wspólnotowych byłaby naruszona, a ochrona praw, które przyznają, zostałaby osłabiona, jeśli osoby fizyczne miałyby nie mieć możliwości odwołania się, kiedy ich prawa są naruszane przez przekroczenie prawa wspólnotowego, za które odpowiedzialność może ponosić państwo członkowskie. Możliwość dochodzenia naprawienia przez państwo członkowskie szkody jest szczególnie niezbędna w sytuacji, gdy skuteczność norm wspólnotowych jest uzależniona od działania tego państwa, w związku z czym jednostki nie mogą, w braku tego działania, powoływać się przed sądami krajowymi na uprawnienia, jakie przyznaje im prawo wspólnotowe.

Jak stąd wynika, zasada odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone jednostkom poprzez naruszenie prawa wspólnotowego, które może być mu przypisane, jest nieodłączną częścią systemu traktatowego. Obowiązek naprawienia przez państwo członkowskie szkody znajduje również podstawę w art. 5 traktatu, zgodnie z którym państwa członkowskie zobowiązane są podjąć wszelkie działania o charakterze ogólnym lub jednostkowym, niezbędne w celu wykonania zobowiązań, jakie ciążą na nich na mocy prawa wspólnotowego. Wśród zobowiązań tych znajduje się zaś obowiązek usunięcia niezgodnych z prawem skutków naruszenia prawa wspólnotowego. Prawo wspólnotowe nakłada więc na państwo odpowiedzialność, lecz przesłanki, na jakich daje ona prawo do odszkodowania, uzależnione są od charakteru, będącego źródłem wyrządzonej szkody, naruszenia prawa wspólnotowego.

Gdy państwo członkowskie narusza ciążący na nim na mocy art. 189 akapit trzeci traktatu obowiązek podjęcia wszelkich działań niezbędnych w celu osiągnięcia celu założonego w dyrektywie, pełna skuteczność tej normy prawa wspólnotowego wymaga istnienia prawa do uzyskania naprawienia szkody, o ile zostaną spełnione trzy przesłanki. Pierwsza z nich polega na tym, by rezultat zamierzony w dyrektywie obejmował przyznanie jednostkom określonych uprawnień. Drugą przesłanką jest możliwość określenia treści tych uprawnień na podstawie przepisów dyrektywy. Trzecia przesłanka to istnienie związku przyczynowego między naruszeniem zobowiązania ciążącego na państwie, a poniesioną przez poszkodowanych szkodą. Wobec braku przepisów wspólnotowych państwo ma obowiązek naprawienia skutków powstałych strat lub szkód zgodnie krajowymi przepisami w zakresie odpowiedzialności. Niemniej jednak przesłanki materialne i formalne w zakresie naprawienia szkody, określone w ustawodawstwie poszczególnych krajów, nie mogą być mniej korzystne, niż w przypadku podobnych roszczeń o charakterze wewnętrznym i nie mogą być ustalone w sposób powodujący, że uzyskanie odszkodowania będzie praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.

Prawo wspólnotowe nie przyznało wprost jednostkom środków w zakresie dochodzenia uprawnień. Z orzecznictwa ETS wynika jednak, że mają one prawo powoływać się na uprawnienia wynikające z bezpośrednio skutecznych przepisów prawa europejskiego. Kluczowe znaczenie w tym zakresie ma zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za szkodę wyrządzoną przez naruszenie prawa

wspólnotowego.

Podmiotami prawa wspólnotowego są nie tylko państwa, ale także jednostki. Prawa podmiotowe wynikające z tego faktu byłyby ograniczone, gdyby jednostki nie miały możliwości uzyskania odszkodowania za naruszenie prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie. Prawo do odszkodowania nie przysługuje alternatywnie(czyli zamiast powołania się na bezpośrednią skuteczność prawa unijnego w znaczeniu, że albo powołujemy się na przepisy unijne zmieniające naszą sytuację albo żądamy odszkodowania za naruszenie prawa wspólnotowego), lecz kumulatywnie (jednocześnie) wraz z możliwością powołania się na bezpośrednio skuteczne przepisy wspólnotowe. Bezpośrednia skuteczność przepisów wspólnotowych nie jest bowiem wystarczająca dla zapewnienia skutecznej ochrony praw jednostek. Zgodnie ze sformułowaną przez ETS zasadą jednostki mają prawo dochodzenia odszkodowań za szkody wynikłe z naruszenia prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie. Reguła ta odnosi się zarówno do naruszeń przepisów bezpośrednio obowiązujących, jak i nieposiadających takiej cechy. Obowiązek odszkodowawczy powstaje w przypadku naruszenia prawa wspólnotowego - zarówno w sferze stanowienia, jak i stosowania prawa. W orzecznictwie ETS przyjmuje się szerokie rozumienie państwa. W rezultacie odpowiada ono nie tylko za sprzeczne z prawem działanie organów władzy, ale także za czynności wszelkich podmiotów, którym powierzono wykonywanie władzy publicznej (czyli cała administracja i urzędy jako takie podległe państwu też się do tego zaliczają).

Nie każde naruszenie prawa wspólnotowego przez państwo stanowi podstawę jego odpowiedzialności odszkodowawczej. Dla jej powstania konieczne jest spełnienie trzech przesłanek - naruszone przepisy przyznawały prawa jednostkom, zostały one naruszone w sposób istotny, a między tym naruszeniem a powstałą szkodą jednostki istnieje związek przyczynowy. Wymogi określone przez ETS mają charakter minimalny i prawo wewnętrzne może przewidywać łagodniejsze przesłanki.

Naruszenie prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie musi mieć charakter poważny. W orzecznictwie Trybunału sformułowano wiele kryteriów, na podstawie których oceniany jest stopień naruszenia prawa. Do najważniejszych zaliczyć można zakres swobody pozostawiony organom krajowym przez przepisy wspólnotowe oraz wystarczającą jasność regulacji europejskich (a w szczególności, czy w sprawie wypowiadał się ETS lub Komisja Europejska).

Jednostki mogą żądać odszkodowań przed sądami krajowymi, zgodnie z procedurami danego państwa członkowskiego. Procedury krajowe nie mogą jednak w sposób nieuzasadniony ograniczać

dochodzenia odpowiedzialności. Muszą również zapewniać odszkodowanie współmierne do rozmiarów poniesionej szkody.

11. ZASADY AKSJOLOGICZNE UE I METODY ICH ZABEZPIECZANIA NA PODSTAWIE PRZEPISÓW TUE, TFUE I KPP

Art. 6. 1 (TUE NICEA)

1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla Państw Członkowskich.

2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 roku, oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako zasady ogólne prawa wspólnotowego.

3. Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich.

4. Unia zapewnia sobie środki niezbędne do osiągnięcia swych celów i prowadzenia swych polityk.

Artykuł 2 TUE (LIZBONA)

Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.

Artykuł 3 (wyjątki - LIZBONA)

Zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka.

Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.

Artykuł 6 (LIZBONA - dawny artykuł 6 TUE)

1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty.

Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach.

Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z należytym uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień.

2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Przystąpienie do Konwencji nie narusza kompetencji Unii określonych w Traktatach.

3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.

Artykuł 13 TWE (NICEA)

1. Bez uszczerbku dla innych postanowień niniejszego Traktatu i w granicach kompetencji, które Traktat powierza Wspólnocie, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

2. Jeżeli dla wsparcia działania podjętego przez Państwa Członkowskie w celu przyczyniania się do osiągnięcia celów określonych w ustępie 1, Rada, na zasadzie odstępstwa od ustępu 1, przyjmuje wspólnotowe środki zachęcające z wyłączeniem harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich, stanowi ona zgodnie z procedurą określoną w artykule 251.

Artykuł 10 (LIZBONA - DAWNY ART. 13TWE)

Przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia dąży do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Zabezpieczenie w TUE dzieli się na:
1.prewencyjne art. 49 - państwo przed wstąpieniem musi udowodnić, że przestrzega wolności i praw
2.represyjne art. 7 Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane Państwo Członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia. Rada regularnie bada, czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne.

2. Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2.

3. Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych. Obowiązki, które ciążą na tym Państwie Członkowskim na mocy Traktatów, pozostają w każdym przypadku wiążące dla tego Państwa.

4. Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu środków podjętych na podstawie ustępu 3, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.

5. Zasady głosowania, które do celów niniejszego artykułu stosuje się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady, określone są w artykule 354 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

12. SYSTEM AKSJOLOGICZNY UE. HISTORIA I NOWE WYZWANIA

Poszanowanie godności ludzkiej, wolność, demokracja, równość, praworządność oraz poszanowanie praw człowieka - oto najważniejsze wartości UE, które podkreślono na samym początku traktatu. Są one wspólne dla wszystkich państw członkowskich i muszą je uszanować wszystkie kraje zamierzające przystąpić do UE.

Główny cel Unii to wspieranie tych wartości oraz zapewnienie pokoju i dobrobytu jej narodom. UE wspiera również sprawiedliwość i ochronę socjalną oraz zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację.

Traktat lizboński czyni znaczne postępy w zakresie ochrony praw podstawowych. Otwiera Unii drogę do przystąpienia do europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Traktat gwarantuje wejście w życie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Tym samym UE wyposaża się w szereg praw cywilnych, politycznych, gospodarczych i socjalnych, które są prawnie wiążące nie tylko dla Unii i instytucji europejskich, ale również dla państw członkowskich. W karcie wymieniono wszystkie prawa podstawowe i podzielono je na sześć rozdziałów: godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywateli i wymiar sprawiedliwości. Karta proklamuje również inne prawa, które nie figurują w europejskiej konwencji praw człowieka, takie jak ochrona danych osobowych, bioetyka czy prawo do dobrej administracji. Karta zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę czy kolor skóry. Jest w niej również mowa o prawach socjalnych w przedsiębiorstwach, np. prawie pracowników do informacji, do rokowań i działań zbiorowych (czyli akcji strajkowej).

Wreszcie traktat lizboński wprowadza nowe prawo gwarantujące obywatelom UE autentyczny wpływ na sprawy europejskie: do Komisji można skierować petycję, z podpisami co najmniej miliona obywateli pochodzących ze znacznej liczby państw członkowskich, o podjęcie inicjatywy legislacyjnej.

Całość zdaniem Barcza idzie w kierunku wzmocnienia podstawy Unii jej wspólnych wartości jest to pewien kompromis powstały po traktacie konstytucyjnym, który musiał się na czymś opierać. Początkowo Wspólnoty była organizacjami niewiele skupiającymi się na aksjologii. Dopiero później wraz z rozrostem ilości spraw do których UE się wtrąca zwiększyła się liczba praw i wartości jakie unia zamierza chronić.

13. OPIS WYBRANEJ ZASADY AKSJOLOGICZNEJ

Zasada poszanowania godności. Poszanowanie godności ludzkiej jest podstawą praw człowieka, które mu przysługują. Godność jest źródłem prawa. Nikogo nie wolno traktować przedmiotowo ani w sposób poniżający. Artykuł 1 Karty praw podstawowych

Godność człowieka

Godność człowieka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona.

14. ZAKAZ DYSKRYMINACJI W UE. WYBRANE PRZYKŁADY

Dyskryminacja jest zróżnicowanym traktowaniem osób w tej samej sytuacji lub identycznym traktowaniem osób w różnej sytuacji. Dyskryminacja: - bezpośrednia, formalna, jawna - jest gdy decyzja lub przepis artykułuje przesłankę obywatelstwa, która jest zakazana co do zasady. - pośrednia, materialna - faktyczna - ukryta jest gdy zróżnicowanie nie jest co do obywatelstwa, ale i tak dąży do dyskryminacji obywateli innych państw. - odwrotna - dot. sytuacji gdy poszkodowanym jest własny obywatel; to jest dopuszczalne tak uznał ETS, chyba że godzi to w którąś ze swobód ekonomicznych lub uprawnień które obywatele wywodzą z prawa wspólnotowego.

Podstawa prawna:

Karta Praw Podstawowych

Artykuł 21
Niedyskryminacja
1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
2. W zakresie zastosowania Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i bez uszczerbku dla jej postanowień szczególnych, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.
Artykuł 22
Zróżnicowanie kulturalne, religijne i językowe
Unia szanuje zróżnicowanie kulturalne, religijne i językowe.
Artykuł 23
Równość mężczyzn i kobiet
Należy zapewnić równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia.
Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.

Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej

• art. 10 przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia dąży do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną,

• art. 18 w zakresie stosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową,

• art. 19 bez uszczerbku dla innych postanowień Traktatów i w granicach kompetencji, które Traktaty powierzają Unii, Rada stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą i po uzyskaniu zgody PE, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płać, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

• art. 36 zakazy związane z ograniczeniami ilościowymi między państwami członkowskimi nie powinny stanowić środka arbitralnej dyskryminacji ani ukrytych ograniczeń w handlu między państwami członkowskimi,

• art. 37 państwa członkowskie dostosowują monopole państwowe o charakterze handlowym w taki sposób, aby wykluczona była wszelka dyskryminacja między obywatelami państw członkowskich w stosunku do warunków zaopatrzenia i zbytu.

• art. 39 wspólna organizacja rynków rolnych wyklucza wszelką dyskryminację między producentami lub konsumentami wewnątrz Unii

• art. 45 ust. 2 swoboda przepływu pracowników obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy,

• art. 95 w odniesieniu do transportu wewnątrz Unii zakazana jest dyskryminacja polegająca na stosowaniu przez przewoźników względem tych samych towarów na tych samych połączeniach przewozowych różnych stawek i warunków transportu ze względu na kraj pochodzenia lub przeznaczenia produktów przewożonych.

Jest to jedna z najistotniejszych zasad konstytucyjnych prawa UE. Zabrania się dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne, pochodzenie społeczne, orientację seksualną, poglądy polityczne itp.[62] Mówi o tym Karta praw człowieka (art. 21 ust. 1) Druga zasada zabrania dyskryminacji obywateli UE ze względu na obywatelstwo (Karta art. 21 ust. 2). W stosunkach pracy zabrania się dyskryminacji ze względu na płeć (Karta art. 23 i). W dziedzinie handlu zabrania się dyskryminacji w handlu między krajami UE (TFUE art. 36). A także art. 18, 40 p.2 TFUE.

PRZYKŁAD DYSKRYMINACJI ROBICIE SAMI, ŻEBY KAŻDY MIAŁ INNY! Robiliśmy to kiedyś na ćwiczenia!

15. KARTA PRAW POSTAWOWYCH. HISTORIA POWSTANIA I ZNACZENIE DLA TWORZENIA WSPÓLNEGO SYSTEMU WARTOŚCI W UE

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych nasiliła się dyskusja nad potrzebą stworzenia katalogu praw podstawowych, w wyniku której Rada Europejska w Kolonii (3 - 4 czerwca 1999 r.) podjęła decyzję o rozpoczęciu prac nad Kartą Praw Podstawowych.

Prace nad jej przygotowaniem powierzono specjalnie powołanemu Konwentowi. (składał się  on z 15 przedstawicieli głów państw i szefów rządów Państw Członkowskich, przedstawiciela Przewodniczącego Komisji Europejskiej, 16 deputowanych do Parlamentu Europejskiego, 30 członków parlamentów krajowych - po dwóch z każdego państwa). Przewodnictwo Konwentu objął były prezydent Niemiec Roman Herzog.

Jest katalogiem bardzo nowoczesnym. Jej twórcy starali się sprostać wszelkim wyzwaniom współczesnego świata, zwłaszcza najnowszym osiągnięciom naukowym i technicznym. Stąd w Karcie znalazły się m. in. zakaz klonowania istot ludzkich, zakaz handlu organami ludzkimi (art.3), prawo do ochrony danych osobowych (art.8) oraz „odpowiadające” na dzisiejsze problemy społeczne postanowienia dotyczące praw osób starszych i integracji społecznej niepełnosprawnych.

Karta Praw Podstawowych jest ważnym krokiem w rozwoju. Jest to pierwszy oficjalny dokument Unii Europejskiej którego zadaniem jest połączyć zadeklarować wszystkie wartości i prawa podstawowe (gospodarcze i społeczne, jak również prawa obywatelskie i polityczne),z których obywatele UE powinni mieć możliwość korzystania. Jego głównym celem jest, aby prawa te były bardziej widoczne. Tekst Karty nie tworzy nowych praw, ale gromadzi istniejące prawa, które wcześniej były rozproszone w wielu innych międzynarodowych źródłach. Prawa podstawowe Europejskiej Konwencji Praw Czło­wieka Rady Europy i wynikające z tradycji kon­stytucyjnej państw są zasadami ogólny­mi prawa.

16. CHARAKTERSYTYKA SYSTEMU ŹRÓDEŁ PRAWA W UE

PIERWOTNE ŹRÓDŁA PRAWA

- Traktat o utworzeniu europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

- Traktaty Rzymskie

- Traktat z Maastricht,

- Traktaty Amsterdamski i z Nicei

- Traktaty akcesyjne z Wielką Brytanią, Irlandią, Danią i Norwegią, Grecją, Hiszpanią Portugalią, 10 krajów

- Traktat z Lizbony

-Umowy międzynarodowe zwykłe (podpisywane przez UE jako całość) i specjalne(podpisywane przez UE jednak wymagające ratyfikacji)
Pierwotne prawo wspólnotowe = pochodzi bezpośrednio od państw członkowskich (w odróżnieniu od wtórnego prawa wspólnotowego, które jest stanowione przez organy Wspólnoty na postawie i w granicach wyznaczonych przez prawo pierwotne).

WTÓRNE ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Artykuł 249 TWE

W celu wykonania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w niniejszym Traktacie, Parlament Europejski wspólnie z Radą, Rada i Komisja uchwalają rozporządzenia i dyrektywy, podejmują decyzje, wydają zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Decyzja wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Wtórne pr. wspólnotowe = jest stanowione przez organy Wspólnoty na postawie i w granicach wyznaczonych przez pr. pierwotne (pr. pierwotne pochodzi bezpośrednio od państw członkowskich= traktaty).

• Prawo stanowione przez poszczególne instytucje (organy) Wspólnot jest nazywane prawem wtórnym (pochodnym), a akty prawne, będące efektem procesu decyzyjnego, są określane jako pochodne (wtórne) źródło prawa wspólnotowego.

Głównym kryterium podziału prawa w UE jest sposób jego stanowienia. W ten sposób dzielimy prawo UE na:
a) pierwotne - tworzone przez państwa członkowskie za pomocą umów międzynarodowych - traktaty, konwencje, inne umowy o tym charakterze zawierane z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi;
b) wtórne (pochodne) - stanowią je organy (instytucje) UE na podstawie i granicach prawa pierwotnego.
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH W UE

17. Deklaracja odnosząca się do pierwszeństwa

Konferencja przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Traktaty i prawo przyjęte przez Unię na podstawie Traktatów mają pierwszeństwo przed prawem Państw Członkowskich na warunkach ustanowionych przez wspomniane orzecznictwo. Ponadto Konferencja postanowiła, że do niniejszego Aktu końcowego Konferencji zostanie załączona opinia Służby Prawnej Rady dotycząca pierwszeństwa, w wersji zawartej w dokumencie 11197/07

(JUR 260):

„Opinia Służby Prawnej Rady

z dnia 22 czerwca 2007 r.

Z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości wynika, że pierwszeństwo prawa wspólnotowego stanowi podstawową zasadę tego prawa. Według Trybunału zasada ta jest nieodłącznie związana ze szczególną naturą Wspólnoty Europejskiej. Kiedy wydawany był pierwszy wyrok zapoczątkowujący to obecnie już utrwalone orzecznictwo (wyrok z dnia 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64, Costa przeciwko ENEL (1), w Traktacie nie było żadnej wzmianki o zasadzie pierwszeństwa. Sytuacja ta do dziś nie uległa zmianie. Fakt, że zasada pierwszeństwa nie zostanie włączona do przyszłego Traktatu, w żaden sposób nie narusza samej zasady ani obowiązującego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości..

Deklaracja 17, która odnosi się do pierwszeństwa mówi iż ''zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSEU i prawo przyjęte przez Unię na podstawie Traktatów mają pierwszeństwo przed prawem państw członkowskich na warunkach ustanowionych przez wspomniane orzecznictwo''.
Hierarchia jest nieodłącznym skutkiem tworzenia prawa przez scentralizowany ośrodek prawotwórczy, który dla zapewnienia efektywności swego prawa musi je przynajmniej uporządkować. Jasne i bezdyskusyjne w prawie wspólnotowym jest to, że szczyt hierarchii aktów prawnych zajmują traktaty ustanawiające Wspólnoty i że mają one rangę wyższą od uchwał przyjętych na ich podstawie. Wynika ona z tego, że akty instytucjonalne muszą znajdować oparcie w traktatach i podlegają kontroli co do ich legalności.
Na czele hierarchii aktów prawnych Wspólnot Europejskich znajdują się traktaty założycielskie. Ogólne zasady prawa oraz zwyczaj międzynarodowy są źródłami prawa wspólnotowego, które służą do rozwiązywania problemów nie uregulowanych wprost w przepisach prawa wspólnotowego (a będących zasadami wspólnymi dla systemów prawnych większości państw świata). Następnie wyróżnić można umowy międzynarodowe, które Wspólnota zawiera z państwami trzecimi (są one zawierane na podstawie kompetencji wspólnotowych i w trybie traktatowym). Na końcu natomiast możemy wyróżnić akty prawa pochodnego.
Wśród aktów prawa wtórnego w pierwszej kolejności należy wymienić te wiążące czyli: rozporządzenia oraz decyzje. Dyrektywy mają charakter wiążący, ale tylko co do rezultatów. Jedynie zalecenia i opinie nie mają charakteru wiążącego, można je więc traktować najniżej w hierarchii prawa wspólnotowego. Podsumowując dodać jednak należy, że najwyżej należy postawić rozporządzenia, które mają charakter ogólny, niesprecyzowanego adresata oraz wywołują bezpośredni skutek (przypominają więc ustawę w krajowym porządku prawnych). Decyzje natomiast mają ściśle określonego adresata, a dyrektywy, oprócz określenia adresata, tylko w pewnych przypadkach wywołują bezpośredni skutek. 

17. PRAWO PIERWOTNE

- Traktat o utworzeniu europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

- Traktaty Rzymskie

- Traktat z Maastricht,

- Traktaty Amsterdamski i z Nicei

- Traktaty akcesyjne z Wielką Brytanią, Irlandią, Danią i Norwegią, Grecją, Hiszpanią Portugalią, 10 krajów

- Traktat z Lizbony
Pierwotne prawo wspólnotowe = pochodzi bezpośrednio od państw członkowskich (w odróżnieniu od wtórnego prawa wspólnotowego, które jest stanowione przez organy Wspólnoty na postawie i w granicach wyznaczonych przez prawo pierwotne).

Jest tworzone przez państwa członkowskie za pomocą umów międzynarodowych tzn. traktaty, konwencje i inne umowy o tym charakterze zawierane z państwami i organizacjami międzynarodowymi.

Obowiązki wobec traktatów:

• Obowiązek przestrzegania ich

• Dobra wiara przestrzegania ich

• Prawo późniejsze wypiera wcześniejsze

• Zawsze są określone wymogi związane z ich przestrzeganiem

Traktat o UE (TUE) zawiera cele i zadania UE, zasady, którymi kieruje się UE, podstawy działalności instytucjonalnej.

III tytuł -> podstawy działalności instytucji

V tytuł -> dawny II filar (polityka zagraniczna i bezpieczeństwa)

Działalność zewnętrzna UE -> art. 21 TUE, art. 216 TFUE

18. PRAWO WTÓRNE

Prawo wtórne-uregulowania instytucji UE wydane na podstawie źródeł prawa pierwotnego.

Prawo wtórne znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 288 Traktatu z Lizbony, dawny art. 249 TWE. Pochodne; stanowią je instytucje; organy UE na podstawie i w granicach prawa pierwotnego. Wszystkie akty prawne w prawie wtórnym są równe. Prawo wtórne tworzone jest w trybie ponadnarodowym

WTÓRNE ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Artykuł 249 TWE

W celu wykonania swych zadań oraz na warunkach przewidzianych w niniejszym Traktacie, Parlament Europejski wspólnie z Radą, Rada i Komisja uchwalają rozporządzenia i dyrektywy, podejmują decyzje, wydają zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Decyzja wiąże w całości adresatów, do których jest kierowana.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Wtórne pr. wspólnotowe = jest stanowione przez organy Wspólnoty na postawie i w granicach wyznaczonych przez pr. pierwotne (pr. pierwotne pochodzi bezpośrednio od państw członkowskich= traktaty).

• Prawo stanowione przez poszczególne instytucje (organy) Wspólnot jest nazywane prawem wtórnym (pochodnym), a akty prawne, będące efektem procesu decyzyjnego, są określane jako pochodne (wtórne) źródło prawa wspólnotowego.

Składa się ono z ogromnej liczby aktów prawnych, z których każdy należy do jednej z pięciu kategorii:

1. Rozporządzenia- mają charakter wspólnotowy i nie trzeba ich przekształcać w prawo krajowe (mają bezpośrednią moc obowiązującą);
2. Dyrektywy- adresowane do konkretnych państw członkowskich, nakładają na nie obowiązek podjęcia działań w celu osiągnięcia wskazanego celu (adresat ma swobodę doboru środków i sposobu realizacji);
3. Decyzje- obowiązują w całości tych, do których są adresowane (istnieje również możliwość wydawania decyzji niewskazujących adresatów);
Każdy z ww. rozporządzeń, dyrektyw i decyzji składających się na unijne prawo wtórne może mieć charakter aktu ustawodawczego i nieustawodawczego (tj. aktu delegowanego, wykonawczego oraz „bez przymiotnika”).
4. Zalecenia- nie mają mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.

5.Opinie- nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często stosowane w postępowaniu między instytucjami i organami wspólnot.

19. NIEWIĄŻĄCE AKTY PARLAMENTU, KOMISJI. PRZYKŁADY

 Akty niewiążące (prezentują stanowisko władz Wspólnoty w określonych sprawach, mają charakter sugestii, życzenia pożądanego zachowania się adresatów): Wobec adresatów i wobec stron trzecich nie ustanawiają żadnych praw i obowiązków, mogą wymierzać jednak skutek prawny w orzeczeniach wstępnych. Zalecenia i opinie mają charakter aktów niewiążących. Mogą być uchwalane przez wszystkie organy Wspólnot Europejskich. Jako akty niewiążące, nie podlegają kontroli legalności ze strony Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich na podstawie art. 230 TWE. Znaczenie zaleceń i opinii polega przede wszystkim na wyrażaniu przez Radę UE, Parlament Europejski i Komisję Europejską (oraz inne instytucje) swojego stanowiska w określonych sprawach oraz na promowaniu postulatów, co do zachowania się adresatów tych aktów. Adresatami zaleceń i opinii mogą być zarówno Państwa członkowskie, jaki i osoby fizyczne lub prawne. Zalecenia są najczęściej uchwalane przez Komisję, rzadziej przez Radę UE. Są przede wszystkim kierowane do państw członkowskich. Natomiast opinie są najczęściej wykorzystywane w stosunkach pomiędzy samymi organami Wspólnot, wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy ocenę w danej w kwestii, o tyle zalecenie, oprócz cech właściwych opinii, zawiera rekomendacje do podjęcie przez adresata określonych działań. Nie można dochodzić ich treści na drodze sądowej.

- Zielone Księgi to dokumenty wydawane przez Komisję Europejską. Są dokumentami obejmującymi jakąś dziedzinę funkcjonowania Unii Europejskiej, której uregulowanie, uregulowanie na nowo, czy też zreformowanie jest rozważane. Z reguły są opracowywane przez Dyrekcje Generalne Komisji Europejskiej lub inicjowane przez jednego z komisarzy. Mają najczęściej formę komunikatu, a ich zasadniczym celem jest zapoczątkowanie dyskusji (procesu konsultacji) na tematy związane z danym problemem. Zielone Księgi nie zawierają projektów konkretnych rozwiązań legislacyjnych, lecz przestawiają wariantowe propozycje uregulowania danej sytuacji. Konsultacje, które są zapoczątkowane wydaniem Zielonej Księgi, mogą zostać sfinalizowane poprzez wydanie Białej Księgi.

- Biała Księga stanowi zwykle podsumowanie konsultacji dotyczących sposobu uregulowania danej dziedziny funkcjonowania UE, zapoczątkowanych Zieloną Księgą i zwykle zawiera propozycje konkretnych rozwiązań legislacyjnych. Dokumenty te są zawierają propozycje działań w danej dziedzinie i strategii rozwiązania pewnych problemów. Po przyjęciu przez Radę stają się niekiedy oficjalnymi programami działania Wspólnot.
 Zalecenia (wydawane przez Komisję Europejską, z reguły kierowane do państw członkowskich),

 Opinie (wydawane przez każdy organ WE, odnoszą się do spraw wewnętrznych)
Zalecenia są przyjmowane przez Komisję, Radę UE i Europejski Bank Centralny. Natomiast opinie mogą być przyjmowane przez wszystkie instytucje UE i są najczęściej wykorzystywane w stosunkach między samymi organami UE, wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy ocenę w danej kwestii, o tyle zalecenie, oprócz cech właściwych opinii, zawiera rekomendacje do podjęcie przez adresata określonych działań.

Są to tak zwane akty prawa „miękkiego” - niewiążącego prawnie, lecz mającego istotne znaczenie praktyczne. Można do nich zaliczyć uchwały (rezolucje), często przyjmowane przez Radę UE i Parlament Europejski, deklaracje dotyczące np. perspektyw rozwoju integracji w ramach UE czy wytyczne Komisji Europejskiej ujawniające intencje działania w określonych dziedzinach, np. równouprawnienia mężczyzn i kobiet lub prezentujące przyjmowany przez Komisję sposób interpretacji aktów prawnie wiążących.

Przykłady:

-Opinia Komisji z dnia 4 maja 2010 r. dotycząca planu usuwania odpadów promieniotwórczych, powstałych w związku z ostateczną likwidacją elektrowni jądrowej Brennilis położonej na terytorium Francji, przedłożonego zgodnie z art. 37 Traktatu Euratom

-Opinia Komisji z dnia 13 sierpnia 2009 r. w zastosowaniu art. 7 dyrektywy 98/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wprowadzonego przez władze Węgier zakazu dotyczącego szlifierki kątowej noszącej znak towarowy Dimension MD-2008-146 

-Zalecenie Komisji z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie inicjatywy w zakresie wspólnego planowania badań naukowych „Rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe i zmiana klimatu”

-Zalecenie Komisji z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie inicjatywy w zakresie wspólnego planowania badań naukowych „Zdrowe odżywianie warunkiem zdrowego życia”

-Zalecenie Parlamentu Europejskiego dla Rady z dnia 2 kwietnia 2009 r. w sprawie nowej umowy między UE a Rosją (2008/2104(INI))

20. CHARAKTER STANOWIENIA PRAWA W TUE i w TFUE

W TUE jest charakter międzyrządowy, a w TFUE ponadnarodowy. Ew może się pojawić czym się różnią ale o tym jest w innych pytaniach. To już ostatnia odpowiedź więc nie chce mi się kopiować.

21. SPECYFIKA PRAWA II I III FILARU (Z UWZGLĘDNIENIEM TRAKTATU LIZBOŃSKIEGO)

Realizacja zadań określanych w II i III filarze UE, która odbywa się na podstawie

współpracy międzyrządowej a nie metodą wspólnotową, charakterystyczną dla I filaru,

wymagała specjalnych instrumentów. Istota prawna aktów stanowionych w obrębie II i III

filaru jest często trudna do zdefiniowania w sposób jednoznaczny. Podlegać one będą, jak się

wydaje, stopniowej ewolucji wraz z rozwojem współpracy w tych obszarach funkcjonowania

UE. Do stosowanych obecnie instrumentów realizacji zadań w II filarze - Wspólna Polityka

Zagraniczna i Bezpieczeństwa - zgodnie z art. 12 Traktatu o UE należą: zasady i ogólne

wytyczne; wspólne strategie; wspólne działania; wspólne stanowiska; umacnianie współpracy

państw członkowskich oraz umowy międzynarodowe.

Natomiast w filarze III, obejmującym współpracę policyjną i sądową w sprawach

karnych, do środków prawnych umożliwiających tę współpracę należą, zgodnie z art. 34

Traktatu o UE: wspólne stanowiska; decyzje ramowe (zbliżone swym charakterem prawnym

do dyrektyw w rozumieniu art. 249 Traktatu o WE); decyzje; konwencje międzynarodowe. W tej chwili Traktat lizboński przekłada III filar do pierwszego czyli decyzje podejmowanie są w nim poprzez instytucje(współpraca sądowa i policyjna W SPRAWACH KARNYCH).

22. INSTRUMENTY II FILARU

Unia prowadzi wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa poprzez:

a) określanie ogólnych wytycznych;

b) przyjmowanie decyzji określających:

(i) działania, które powinny być prowadzone przez Unię;

(ii) stanowiska, które powinny być podjęte przez Unię;

(iii) zasady wykonania decyzji, o których mowa w podpunktach (i) oraz (ii);

oraz

c) umacnianie systematycznej współpracy między Państwami Członkowskimi w prowadzeniu ich

polityki.

23. DECYZJA RAMOWA I JEJ ZNACZENIE INTEGRACYJNE DLA UE

Decyzja i decyzja ramowa zastępują, od wejścia w życie Traktatu amsterdamskiego, wspólne działanie w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Chodzi o instrumenty prawne tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej o charakterze międzyrządowym. Decyzja i decyzja ramowa przyjmowane są przez Radę Unii Europejskiej jednogłośnie, z inicjatywy Komisji lub jednego z Państw Członkowskich.

• Decyzja ramowa jest wiążąca dla Państw Członkowskich co do wyniku do osiągnięcia i pozostawia organom krajowym swobodę decyzji w kwestii formy i środków do jej narzucenia (jak dyrektywa w dziedzinie wspólnotowej).

• Decyzja stosowana jest dla osiągnięcia wszelkich celów współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, za wyjątkiem zbliżenia przepisów ustawodawczych i normatywnych Państw Członkowskich, zastrzeżonego dla decyzji ramowej.

Pozwalały one działać w tych dziedzinach, w których przepisy były zbyt dalekie od siebie (czytaj III filar) i pomog ly one dostosowywać ustawodawstwo do siebie.

24. IMPLEMENTACJA DYREKTYW

Normy dyrektywy podlegają zawsze wprowadzeniu do prawa krajowego; upowszechniło sie w tym kontekście pojecie implementacji dyrektyw. Państwa Członkowskie powinny tego dokonać do końca terminu wyznaczonego w przepisach końcowych danej dyrektywy; NAJCZESCNIEJ JEST TO OKRES OD JEDNEGO ROKU DO TRZECH LAT.
Zasadniczym etapem implementacji dyrektywy jest z reguły transpozycja jej norm, czyli ich wprowadzenie do krajowego porządku prawnego. Transpozycja polega na wydaniu aktu prawnego (aktów) przez właściwy organ Państwa Członkowskiego. Takim aktem prawnym może być ustawa lub inny akt prawny powszechnie obowiązujący

25. IMPLEMENTACJA ROZPORZĄDZEŃ

TFUE CZĘŚĆ SZÓSTA, Tytuł I, Rozdział 2

Podstawę w prawie polskim stanowi art. 91 ust. 3 Konstytucji RP

Rozporządzenia mają być stosowane jako prawo wspólnotowe; implementacja przepisów rozporządzeń do prawa krajowego oraz precyzowanie treści rozporządzeń w przepisach prawa krajowego są niedopuszczalne. Wydanie przepisów krajowych w celu implementacji rozporządzeń jest dopuszczalne na zasadach wyjątkowych w przypadkach określonych. Rozporządzenia są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i nie podlegają ogłoszeniu w dziennikach urzędowych państw członkowskich. Moc wiążąca oraz stosowanie rozporządzeń unijnych w państwach członkowskich nie są uzależnione od ogłoszenia rozporządzeń (podania do wiadomości) w danym państwie. Jedyne możliwe odstępstwa od tej reguły polegają na tworzeniu wyspecjalizowanych agend i urzędów(np. o charakterze kontrolnym). Jednak mandat do stworzenia tego typu instytucji musi być expresis verbis (bezpośrednio) wpisany w treść rozporządzenia. Poza tym implementacja rozporządzenia sprowadza się do derogacji aktów prawnych uprzednio obowiązujących i powstrzymania się od stanowienia prawa w tym zakresie

26. MIEJSCE PRAWA UE W SYSTEMIE PRAWNYM POLSKI NA PODSTAWIE PRZEPISÓW KONSTYTUCYJNYCH

• art. 8 ust. 1 Konstytucji jednoznacznie gwarantuje postanowieniom Konstytucji status “najwyższego prawa Rzeczypospolitej Polskiej””.

• Konstytucja pozostaje zatem - z racji swej szczególnej mocy - “prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej” w stosunku do wszystkich wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych. Dotyczy to także ratyfikowanych umów międzynarodowych o przekazaniu kompetencji “w niektórych sprawach”. Z racji wynikającej z art. 8 ust. 1 Konstytucji nadrzędności mocy prawnej korzysta ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z pierwszeństwa obowiązywania i stosowania. Regulacji tej towarzyszy nakaz respektowania i przychylności wobec właściwie ukształtowanych oraz obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej unormowań prawa międzynarodowego. Świadomą decyzją ustrojodawca wprowadził do zasad naczelnych Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, i to w bezpośrednim sąsiedztwie art. 8 ust. 1, wskazanego przez wnioskodawców jako wzorzec kontroli konstytucyjności - zasadę wyrażoną w art. 9. Zgodnie z tym unormowaniem “Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”

• Sprzeczność między normą prawa UE a konstytucją RP

• Taka sprzeczność nie może być w polskim systemie prawnym w żadnym razie rozwiązywana przez uznanie nadrzędności normy wspólnotowej w relacji do normy konstytucyjnej. Nie mogłaby też prowadzić do utraty mocy obowiązującej normy konstytucyjnej i zastąpienia jej normą wspólnotową ani do ograniczenia zakresu stosowania tej normy do obszaru, który nie został objęty regulacją prawa wspólnotowego.

• W takiej sytuacji do polskiego ustawodawcy należałoby podjęcie decyzji albo o zmianie Konstytucji, albo o spowodowaniu zmian w regulacjach wspólnotowych, albo - ostatecznie - decyzji o wystąpieniu z Unii Europejskiej. Decyzję tę winien podjąć suweren, którym jest Naród Polski, lub organ władzy państwowej, który w zgodzie z Konstytucją może Naród reprezentować.

27. TRANSPOZYCJA PRAWA WSPÓLNOTOWEGO DO KRAJOWEGO PORZĄDKU PRAWNEGO

Polska, co do zasady, terminowo wywiązała sie z obowiązku transpozycji. Niemniej jednak, mając na uwadze nabyte doświadczenie, należy zauważyć, że funkcjonujące procedury

wymagają udoskonalenia oraz przeprowadzenia niezbędnych korekt. Konieczność ta wynika

przede wszystkim z przystąpienia Polski do UE i zachodzących w jej ramach procesów.

Wskazać nale1y, i1 przed przystąpieniem Polski do UE dostosowanie prawa miało

jednostronny charakter - obowiązek wdrożenia dotyczył acquis, które zostało już uchwalone i

było stosowane w ramach Wspólnoty. Polska nie miała, zatem 1adnej możliwości udziału w

jego kształtowaniu. W obecnej sytuacji, poprzez uczestnictwo w posiedzeniach grup

roboczych Rady, komitetach, posiedzeniach COREPER czy Rady, polscy przedstawiciele -

głównie administracji rządowej - biorą czynny udział w tworzeniu przepisów prawa

wspólnotowego. Biorąc powyższe pod uwagę nale1y zauwa1yc, iż Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 11 października 2005 r. dokonał określenia Procedury transpozycji Wspólnotowych aktów prawnych do polskiego porządku prawnego, bowiem nabyte doświadczenie, w szczególności z okresu pierwszego roku członkostwa w UE, wskazuje, 1e funkcjonujące zało1enia rządzące procesem dostosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego, są obarczone pewnymi niedoskonałościami. Wśród najbardziej widocznych należy wymienić:

 spory kompetencyjne pomiędzy poszczególnymi ministerstwami i urzędami centralnymi w sytuacji konieczności wyznaczenia organu odpowiedzialnego za transpozycje wspólnotowego aktu prawnego,

 rozbie1nosc stanowisk pomiędzy poszczególnymi ministerstwami odnośnie do sposobu transpozycji, w przypadkach przepisów krajowych o charakterze międzyresortowym,

 problemy z bieżącym obowiązkiem terminowego wywiązywania sie z wdra1ania prawa Unii Europejskiej,

 brak pełnej implementacji prawa wspólnotowego UE, co skutkuje koniecznością dokonywania dalszych nowelizacji ustaw lub rozporządzeń, a tak1e nara1a Polskę na zarzuty Komisji Europejskiej i wszczynanie postępowań w trybie art. 226 TWE.

Wyeliminowanie wskazanych powy1ej problemów w oparciu o obowiązujące mechanizmy nie było mo1liwe, dlatego konieczne stało sie dokonanie w obecnie funkcjonującej procedurze niezbędnych zmian. Zapewnienie przez państwa członkowskie UE prawidłowej i pełnej transpozycji aktów prawa wspólnotowego UE do krajowych porządków prawnych stało sie w ciągu ostatnich paru lat jednym z priorytetów Komisji Europejskiej. W celu usprawnienia procedur transpozycji przepisów prawa wspólnotowego do prawa krajowego w poszczególnych państwach członkowskich, Komisja wydała zalecenie z dnia 12 lipca 2004 r. w sprawie

transpozycji dyrektyw dotyczących rynku wewnętrznego do prawa krajowego.

W dokumencie tym przedstawione zostały wytyczne dla państw członkowskich UE, zgodnie

z którymi powinny one ustanowić lub zmodyfikować swoje procedury transpozycji dyrektyw.

Dokonując analizy zawartych w zaleceniu postulatów Komisji Europejskiej nale1y

stwierdzić, że obowiązująca w Polsce procedura nie wykorzystuje wszystkich przewidzianych

w dokumencie rozwiązań, mających na celu usprawnienie oraz zapewnienie poprawności

procesu transpozycji dyrektyw.

Pomimo faktu, 1e wspomniane zalecenie nie miało charakteru wia1acego, Komisja

Europejska wywierała presje na panstwa członkowskie UE, aby stosowały sie do zawartych w

nim wytycznych. Podkreslic nale1y, 1e niezale1nie od wydanego zalecenia Komisja Europejska na bieżąco monitoruje panstwa członkowskie UE pod katem ich zaległosci w transponowaniu

dyrektyw oraz jakosci i kompletnosci dokonanej transpozycji. Wsród narzedzi, którymi

dysponuje, znajduja sie miedzy innymi dwie bazy: baza Scoreboard oraz Krajowa Baza

Notyfikacji Srodków Wykonawczych. Ponadto, w przypadku wykrytych braków lub naruszen

w implementacji prawa wspólnotowego UE, instrumentem wykorzystywanym przez Komisje

Europejska, w celu zagwarantowania poprawnosci stosowania acquis, sa postepowania

wszczynane przeciw panstwom członkowskim UE w trybie art. 226 TWE.

W celu usprawnienia wdro1enia prawa wspólnotowego oraz zrealizowania

przedstawionych przez Komisje Europejska postulatów, konieczne było zmodyfikowanie

procedury transpozycji wspólnotowych aktów prawnych do krajowego porzadku prawnego.

W porównaniu do dotychczasowej praktyki dostosowywania prawa krajowego do

acquis, wsród najwa1niejszych zmian dokonanych w dniu 11 pazdziernika 2005 r. w

zwiazkowej procedury transpozycji Wspólnotowych aktów prawnych do polskiego porzadku

prawnego nale1y wskazac:

 podstawa dla tworzenia harmonogramu prac legislacyjnych staje sie wspólnotowy akt

prawny, a - nie jak w przypadku funkcjonujacych procedur - akt prawa krajowego

(ustawa lub rozporzadzenie),

 procesowi transpozycji wspólnotowego aktu prawnego towarzyszyc musi od samego

poczatku tabela zbie1nosci, wskazujaca w jaki sposób poszczególne przepisy

wspólnotowego aktu prawnego sa transponowane do wewnetrznego porzadku

prawnego,

 rozdzielenie działan legislacyjnych, wynikajacych z koniecznosci implementacji

wspólnotowego aktu prawnego, od ustawodawstwa o charakterze czysto krajowym, a

co za tym idzie - utrzymanie odrebnej scie1ki legislacyjnej dla aktów prawa

krajowego wdra1ajacych wspólnotowe akty prawne - tzw. „projektów ustaw i

rozporzadzen europejskich”. W przypadku, gdy transpozycja wspólnotowego aktu

prawnego wymaga wprowadzenia zmian w systemie prawa polskiego, których

konsekwencja jest koniecznosc dokonania dalszych zmian w ustawodawstwie

krajowym, np. polegajacych na przyjeciu przepisów organizacyjnych niezbednych dla

funkcjonowania nowoprzyjetych zmian, mo1liwe jest ich równoległe objecie pracami

legislacyjnymi majacymi na celu transpozycje tego wspólnotowego aktu prawnego.

Realizacja niniejszej procedury wymaga z kolei zapewnienia dwustopniowej

koordynacji:

 na szczeblu Krajowego Koordynatora Transpozycji Dyrektyw (KKTD), która to funkcje

pełni Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej, odpowiedzialny za proces transpozycji,

 na szczeblu miedzyministerialnym, prowadzonej przez wyznaczone decyzja KERM, na

wniosek Krajowego Koordynatora Transpozycji Dyrektyw, ministerstwo wiodace

(koordynujace) - w przypadku gdy wdro1enie go wymaga współpracy kilku ministerstw -

odpowiedzialne za transpozycje konkretnego wspólnotowego aktu prawnego. W

przypadku projektów aktów prawnych, których projektodawcami sa ró1ne ministerstwa, a

które beda słu1yc transpozycji jednego aktu prawa wspólnotowego, ministerstwo wiodace

(koordynujace) bedzie sprawowało nadzór nad pracami ministerstw współpracujacych.

Przy ewentualnych problemach z zapewnieniem terminowosci, efektywnej współpracy

lub sporów kompetencyjnych dotyczacych transpozycji wspólnotowego aktu prawnego,

ministerstwo wiodace (koordynujace) zwraca sie do KERM z wnioskiem o

rozstrzygniecie spornych kwestii, wraz z prezentacja dotychczas podjetych działan

zmierzajacych do ich wyeliminowania. Odpowiedzialnosc merytoryczna za konkretny akt

prawa krajowego implementujacy akt prawa wspólnotowego spoczywa natomiast na

ministrze własciwym, zgodnie z ustawa z dnia 4 wrzesnia 1997 r. o działach administracji

rzadowej.

Rozwiazania zaproponowane procedurze transpozycji, maja słu1a wypracowaniu

jednolitych i spójnych zasad oraz sposobów postepowania w zakresie wdra1ania

wspólnotowych aktów prawnych, w tym równie1 dotyczacych sektora bankowego. Ich

konsekwencja jest zakreslenie i przeprowadzenie dwojakiego rodzaju zmian, które sa

niezbedne dla stworzenia sprawnie funkcjonujacego systemu:

 zmian o charakterze legislacyjnym - poprzez wprowadzenie w 1ycie rozwiazan

zaproponowanych w dokumencie wymagajacych dokonania szeregu zmian w

dotychczas obowiazujacych regulacjach, zwiazanych z funkcjonowaniem

administracji i procesu legislacyjnego, przy czym podkreslic nale1y, i1 „procedura”

ogranicza sie w swych propozycjach jedynie do postepowania legislacyjnego na etapie

rzadowym. Prawidłowa realizacja zamierzonych celów wymaga równie1 zmian w

legislacyjnych procedurach parlamentarnych, na których kształt władza wykonawcza

nie wpływa jednak bezposrednio,

 zmian o charakterze organizacyjnym - przedstawienie ich w pierwszej kolejnosci jest

elementem koniecznym i pozwalajacym na okreslenie granic niezbednych zmian

zarówno w funkcjonowaniu administracji, jak i w poszczególnych aktach prawnych, o

których mowa w dokumencie.

Niniejsze zasady opieraja sie na zało1eniu, i1 punktem wyjscia prac prowadzonych nad

transpozycja prawa Unii Europejskiej sa wspólnotowe akty prawne. Dotychczas wszelkie

harmonogramy prac legislacyjnych dot. sektora bankowego opierały sie na polskich aktach

prawnych. W zwiazku z powy1szym, a1eby ułatwic przejscie z dotychczasowego sposobu

prowadzenia działan legislacyjnych do sposobu projektowanego, nowa procedura zakłada

wykorzystanie dotychczas funkcjonujacych instrumentów, przy stopniowym wprowadzaniu

nowych

28. RODZAJE NORM A IMPLEMENTACJA DYREKTYW I ROZPORZĄDZEŃ

Normy implementowane - normy materialne prawa wspólnotowego (czyli dokładnie trzeba powiedzieć unijnego bo prawo już jest praktycznie tylko unijne (bo weszła Lizbona) ale nie ma prawa stanowionego przez Unię bo korzystamy z dorobku wspólnotowego - brzmi zawile ale tak jest) i normy ustalające procedurę organizacyjną i środki implementacji. Muszą się one znaleźć zarówno w prawie unijnym (czyli wspólnotowym na tej samej zasadzie co powyżej) oraz w prawie państw członkowskich. Są to konkretne normy które trzeba wprowadzić do prawa. Ważna w nich treść normy.

Normy nakazujące implementację - reguły wspólnotowe (unijne) o charakterze kompetencyjnym określające podmiot (organ) odpowiedzialny za implementację oraz zakres obowiązku implementacyjnego. Nakaz zrobienia czegoś.

Normy implementujące - normy wydawane w wykonaniu norm nakazujących implementację, nadające się wprost do stosowania i egzekwowania przestrzegania prawa. Są podstawą wydawania aktów indywidualnych.

Normy zabezpieczające implementację - normy funkcjonalne o różnym charakterze zapewniające efektywne środki implementacji. Np. normy wymuszające ustanowienie różnego rodzaju ciał regulacyjnych.

29. PODMIOTY UPRAWNIONE/ ZOBOWIĄZANE DO WNOSZENIA PYTAŃ PREJUDYCJALNYCH

Każdy organ w państwie członkowskim uprawniony do rozstrzygania sporów. Sądy państw członkowskich.

30. ZNACZENIE ORZECZEŃ PREJUDYCJALNYCH. ETS - WYKŁADNIA EUROPEJSKIEGO PRAWA

Możliwość zadawania pytań prejudycjalnych stanowi podstawowy mechanizm prawa Unii Europejskiej, którego celem jest przyznanie sądom krajowym możliwości zapewnienia jego jednolitej wykładni i stosowania w państwach członkowskich. Pytanie prejudycjalne może zadać każdy sąd państwa członkowskiego, jeżeli jego zdaniem odpowiedź na nie jest niezbędna do rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu. Natomiast sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu, jest co do zasady zobowiązany skierować takie pytanie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Wbrew potocznej intuicji ETS nie rozstrzyga o zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym. Trybunał nie stosuje również prawa wspólnotowego do stanu faktycznego leżącego u podstaw postępowania przed sądem krajowym, nie należy do niego również orzekanie ani w przedmiocie kwestii faktycznych podniesionych w ramach sporu przed sądem krajowym, ani w przedmiocie różnic w opiniach na temat wykładni lub stosowania przepisów prawa krajowego. ETS jest natomiast właściwy w zakresie orzekania o wykładni prawa wspólnotowego oraz o ważności aktów prawa wtórnego. Jeśli chodzi o proceduralną stronę postępowania prejudycjalnego, to warto wskazać na dwie istotne z praktycznego punktu widzenia okoliczności. Występować przed ETS w takim postępowaniu może każda osoba, która może występować przed sądem krajowym. Druga istotna okoliczność to język, w którym prowadzone jest postępowanie, gdyż zgodnie z ogólną zasadą językami postępowania są wszystkie języki urzędowe państw członkowskich. Jednak każda sprawa ma swój język. W trybie prejudycjalnym językiem postępowania jest zawsze język sądu krajowego, który zwrócił się do Europejskiego Trybunału. ETS = Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Sądy krajowe każdego państwa UE odpowiadają za zapewnienie właściwego stosowania prawa europejskiego w ich kraju. Istnieje jednak ryzyko różnego interpretowania tego prawa przez sądy w różnych krajach. Do uniknięcia takiej sytuacji służy procedura „orzeczenia w trybie prejudycjalnym”. Jeżeli sąd krajowy ma jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni lub stosowania aktu prawa europejskiego, może on - a czasami nawet jest zobowiązany - zwrócić się o poradę do Trybunału Sprawiedliwości. Porada ta jest udzielana w formie „orzeczenia w trybie prejudycjalnym”.

Dla zapewnienia jednolitej wykładni prawa wspólnotowego stosuje się:

Instytucje odesłania wstępnego (prejudycjalna), która pozwala sądom krajowym na wnoszenie pytań do ETS w sprawie wykładni prawa. ETS wyjaśnia i precyzuje informacje, które pozwalają na interpretację przez sąd krajowy norm prawa UE w ramach procedury „niespornej”.

* na mocy art. 267 ETS jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym o wykładnie TFUE i o ważności aktów przyjętych przez instytucje UE i EBC.

W przypadku gdy pytanie jest podniesione przed sądem jednego z państw członkowskich sąd ten może uznać, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku i może się zwrócić do ETS. W przypadku, gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu w prawie krajowym wewnętrznym, sąd ten jest zobowiązany wnieść taką sprawę do ETS.

Przesłanki skutecznego wniesienia odesłania wstępnego:

• Brak jasności przepisu unijnego

• Nie rozstrzyganie już istniejących spraw, chyba że zaistniały nowe okoliczności

• Przepisy pozostają w częściowej kompetencji UE

• Przepisy pozostają w związku ze sprawą, której sprawa dotyczy

Przebieg procedury:

• Decyzja sądu krajowego

• Pytanie wiąże ETS w tylko w całości w zakresie sprawy

• ETS może odwołać się do odpowiedniego wyroku lub przekazać sędziemu sprawozdawcy

• Wyrok, który zapadł zostaje przesłany do sądu krajowego, który zadał pytanie

• Wyrok jest ważny od momentu jego wydania!!

• Sąd krajowy musi wysłać do ETS wyrok, który zapadł po wydaniu decyzji w celu sprawdzenia jego zgodności z wyrokiem ETS

31. SKARGA NA NIEWAŻNOŚĆ AKTU WSPÓLNOTOWEGO

Przesłanki:

• kryterium podmiotu, czyli bark kompetencji, organ nieupoważniony do wydania

• naruszenie konkretnych etapów proceduralnych

• naruszenie przepisów traktatu

• naruszenie innych przepisów prawa

• nadużycie władzy, przyjęcie aktu nie dla celu, który miał być osiągnięty

Skutki:

-przestają obowiązywać środki podjęte na podstawie tego aktu

- instytucje wdrażające ten akt są zobligowane do przywrócenia stanu właściwego np. poprzedniego

Podstawa Prawna TFUE:

Artykuł 263

(dawny artykuł 230 TWE)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kontroluje legalność aktów prawodawczych, aktów Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich. Kontroluje również legalność aktów organów lub jednostek organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia skutków prawnych wobec osób trzecich. W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Państwo Członkowskie, Parlament Europejski, Radę lub Komisję, podnoszących zarzut braku kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem lub nadużycia władzy. Trybunał jest właściwy, na tych samych warunkach, do orzekania w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny i Komitet Regionów, zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw. Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na warunkach przewidzianych w akapitach pierwszym i drugim, skargę na akty, których jest adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych. Akty tworzące organy i jednostki organizacyjne Unii mogą przewidywać wymogi i warunki szczególne dotyczące skarg wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne na akty tych organów lub jednostek organizacyjnych zmierzające do wywarcia skutków prawnych wobec tych osób. Skargi przewidziane w niniejszym artykule wnosi się w terminie dwóch miesięcy, stosownie do

przypadku, od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie.

Artykuł 264

Jeżeli skarga jest zasadna, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzeka o nieważności danego aktu. Jednakże Trybunał wskazuje, jeśli uzna to za niezbędne, które skutki aktu, o którego nieważności orzekł, powinny być uważane za ostateczne.

Artykuł 266

(dawny artykuł 233 TWE)

W przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucję, organ lub jednostkę

organizacyjną lub stwierdzenia, iż zaniechanie przez nią działania jest sprzeczne z Traktatami, jest ona

zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości

Unii Europejskiej.

Zobowiązanie to nie narusza zobowiązania, jakie może wyniknąć z zastosowania artykułu 340 akapit

drugi.

legitymacja czynna: państwo członkowskie, Parlament, Rada, Komisja, TO, EBC, Komitet Regionów, jednostka (jeśli akt dotyczy jej bezpośrednio)

l. bierna: PE, Rada, RE, KE, EBC

32. SKARGA NA NARUSZENIE PRZEZ PAŃSTWO PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

Skarga na naruszenie prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie

(autonomiczny charakter, TFUE)

Podstawa prawna . art. 258 TFUE;

„Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag.

Jeżeli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.”

Państwo członkowskie ma legitymację bierną. Oznacza to, że może być postawione w stan oskarżenia. Komisja zaś posiada legitymację czynną czyli zazwyczaj to ona wnosi skargę. Każde państwo członkowskie może mieć legitymację czynną, jeśli skarży inne państwo. Zanim jednak Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu Państwu Członkowskiemu skargę opartą na zarzucanym naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie Traktatów, powinno wnieść sprawę do Komisji.

Procedura postępowania:

Faza administracyjna składająca się z procedury wstępnej i zasadniczej:

Procedura wstępna (nieformalna) - polega na poinformowaniu państwa przez Komisję o tym, że zdaniem Komisji państwo dopuszcza się naruszenia prawa wspólnotowego oraz na poszukiwaniu rozwiązania tej sytuacji przez Komisję i zainteresowane państwo (możliwość ugody).

Procedura zasadnicza (formalna) - najpierw Komisja przesyła państwu pismo ostrzegawcze (formalne ostrzeżenie), informujące o zarzucanym państwu naruszeniu prawa WE i wyznaczające termin dla jego usunięcia. Po bezskutecznym upływie tego terminu, Komisja przekazuje państwu członkowskiemu umotywowaną (uzasadnioną) opinię, w sposób szczegółowy opisującą naruszenie, jakiego zdaniem Komisji dopuściło się państwo członkowskie oraz wskazującą termin na usunięcie naruszenia.

Oraz procedury sądowej

Procedura sądowa - postępowanie przed ETS wszczynane na skutek skargi Komisji, którą ta może złożyć po bezskutecznym upływie terminu wskazanego w umotywowanej opinii. Kończy się wydaniem orzeczenia, w którym Trybunał odrzuci skargę jako niedopuszczalną (postanowieniem) bądź oddali ją (jako niezasadną) albo uwzględni, czyli stwierdzi naruszenie zobowiązania wspólnotowego przez państwo członkowskie.

Schemat postępowania przedstawiony jest w art. 260 TFUE

„1.Jeśli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdza, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, Państwo to jest zobowiązane podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału.

2.Jeżeli Komisja uzna, że dane Państwo Członkowskie nie podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, po umożliwieniu temu Państwu przedstawienia uwag. Wskazuje ona wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane państwo członkowskie, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności.

Jeżeli Trybunał stwierdza, że dane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną.

3.Jeżeli Komisja wniesie skargę do Trybunału zgodnie z artykułem 258, uznając że dane Państwo Członkowskie uchybiło obowiązkowi poinformowania o środkach podjętych w celu transpozycji dyrektywy przyjętej zgodnie z procedurą prawodawczą, Komisja może, o ile uzna to za właściwe, wskazać kwotę ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane Państwo, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności.

Jeżeli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie prawa, może nałożyć na dane państwo członkowskie ryczałt lub okresową karę pieniężną w wysokości nie przekraczającej kwoty wskazanej przez Komisję. Zobowiązanie do zapłaty staje się skuteczne w terminie określonym w wyroku Trybunału.

Tak więc; ETS jest instytucją uprawnioną do stwierdzania, że państwo nie spełnia obowiązków wynikających z traktatów. Na państwie ciąży obowiązek spełniania wyroku trybunału.

Owo państwo nie wywiązując się z zobowiązań, jest zmuszone do wniesienia odpowiednich opłat do budżetu Unii. .

2. Może się jednak zdarzyć tak, że Państwo Członkowskie które powinno podjąć środki na wykonanie danego wyroku, nie podejmie ich. Wówczas Komisja ma możliwość wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE. (Państwu Członkowskiemu przysługuje wcześniejsze przedstawienie uwag).

Wysokość kary pieniężnej lub ryczałtu jeżeli takowe będą miały miejsce, przyznaje się odpowiednią do okoliczności.

Po raz kolejny więc Państwo Członkowskie ma prawo do przedstawienia swych uwag, zaś Trybunał może przyznać karę lub nie. Kara jest zawsze odpowiednia do okoliczności.

Trybunał posiada prawo nałożenia kary również wtedy, kiedy dane Państwo Członkowskie nie zastosuje się do wyroku.

3. Jak już wspomniano, Komisja posiada prawo do zaskarżenia do Trybunału danego Państwa Członkowskiego. Może tym samym wskazać wysokość potencjalnej kary. Trybunał w wydanym przez siebie wyroku określa termin w którym dana kara powinna zostać wykonana.

PRZESŁANKI NARUSZENIA PRAWA:

Uchybienie może mieć charakter:

• Formalny (np. niewdrożenie dyrektywy)

• Materialny - przepis jest jednak jest on martwy czytaj nie funkcjonuje

• Brak określonych informacji - państwo nie dostarczyło informacji.

Państwo odpowiada za wszystkie trzy swoje władze (wykonawczą sądowniczą i legislacyjną) odpowiedzialność ma charakter obiektywny, czyli odpowiada się za fakt naruszenia prawa - nikt nie pyta się o motywy. Istnieją okoliczności wykluczające odpowiedzialność (np. ius maior - siła wyższa - kataklizmy czy inne zdarzenia niezależne od człowieka/państwa).

33. SKARGA NA ZANIECHANIE DZIAŁANIA PRAWOTWÓRCZEGO

Podstawa Prawna TFUE

Artykuł 265

(dawny artykuł 232 TWE)

Jeśli Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja lub Europejski Bank Centralny, z naruszeniem Traktatów, zaniechają działania, Państwa Członkowskie i inne instytucje Unii mogą wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w celu stwierdzenia tego naruszenia. Niniejszy artykuł ma zastosowanie, na tych samych warunkach, do organów i jednostek organizacyjnych Unii, które zaniechają działania.

Skarga ta jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja, organ lub jednostka organizacyjna została uprzednio wezwana do działania. Jeśli w terminie dwóch miesięcy od tego wezwania instytucja, organ lub jednostka organizacyjna nie zajęła stanowiska, skarga może być wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy. Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść sprawę do Trybunału, na warunkach określonych w poprzednich akapitach, stawiając zarzut jednej z instytucji lub jednemu z organów lub jednej z jednostek organizacyjnych Unii, iż zaniechała wydania aktu skierowanego do niej, innego niż zalecenie lub opinia.

Tak więc;

Jeżeli instytucje Unii Europejskiej, takie jak; Parlament Europejski, Rada Europejska, Komisja, itp. naruszą Traktat np. nie wykonując danego działania, wówczas inne instytucje bądź nawet Państwo Członkowskie może wnieść na taką instytucję skargę do Trybunału Sprawiedliwości UE, ale tylko wówczas, jeżeli zaskarżony podmiot został wcześniej zobligowany do danego postępowania, którego zaniechał.

W przeciągu dwóch miesięcy zaskarżony podmiot (organ, instytucja) powinien zająv stanowisko, jeżeli tak się nie stanie, wówczas skarga może zostać wniesiona w czasie kolejnych dwóch miesięcy.

Możliwość składania skargi posiada również każda osoba fizyczna i prawna wtedy i tylko wtedy jeśli zaniechanie dotyczy jej bezpośrednio.

34. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA UNII

Każda osoba fizyczna lub prawna, która doznała szkody w wyniku działania lub zaniechania działania Wspólnoty czy też jej funkcjonariuszy może wnieść powództwo do Trybunału Pierwszej Instancji, domagając się odszkodowania.

Trybunał  jest uprawniony do orzekania w sporach, dotyczących odszkodowań, z tytułu odpowiedzialności poza umownej. 

Art. 268 TFUE; 

„Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w sporach dotyczących odszkodowań określonych w artykule 340 akapity drugi i trzeci” 

Art. 340 TFUE; 

„Odpowiedzialność umowna Unii podlega prawu właściwemu dla danej umowy. 

W dziedzinie odpowiedzialności pozaumownej Unia powinna naprawić, zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji. 

Na zasadzie odstępstwa od akapitu drugiego, Europejski Bank Centralny jest zobowiązany do naprawienia, zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkód wyrządzonych przez Bank lub jego pracowników przy wykonywaniu ich funkcji. 

Odpowiedzialność osobistą  pracowników wobec Unii określają przepisy ich regulaminu pracowniczego, lub mających zastosowanie warunków zatrudnienia” 

Tak więc; 

Jeżeli szkody wyrządzone zostały przez instytucje Unii Europejskiej, wówczas to Unia powinna je naprawić.

Jedyną  instytucją która odpowiada sama za swoje czyny, jest Europejski Bank Centralny. 

Wszystkie skargi wnoszone do Trybunału Sprawiedliwości nie mają  skutku zawieszającego. Chyba że skarga dotyczy natychmiastowego wstrzymania. 

PRZESŁANKI:

• Nielegalne postępowanie instytucji Unii Europejskiej, i ich funkcjonariuszy. (działanie lub zaniechanie)

• Uchybienia administracyjne

• Niedbalstwo funkcjonariusza

• Przyjęcie bezprawnego aktu lub bezprawne nieprzyjęcie

• Należy pokazać  szkodę tandum emergens poniesionych kosztów lub kosztów które mogły zostać poniesione.

• KOGNICJA - bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy

 Np. Odszkodowanie za uszkodzenie pojazdu. 
 Trybunał  oprócz tych czterech skarg, stoi również na straży pomiędzy pracownikami Unii Europejskiej, a Unią Europejską. 

Art. 275 TFUE; 

„Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie jest właściwy w zakresie postanowień dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa ani w zakresie aktów przyjętych na ich podstawie. 

Trybunał  jest jednak właściwy w zakresie kontroli przestrzegania artykułu  40 Traktatu o Unii Europejskiej oraz orzekania w sprawie skarg wniesionych na warunkach przewidzianych w artykule 263 akapit czwarty niniejszego Traktatu, dotyczących kontroli legalności decyzji przewidujących środki ograniczające wobec osób fizycznych lub prawnych przyjętych przez Radę na podstawie tytułu V rozdział 2 Traktatu o Unii Europejskiej.” 

Tak więc; 

Trybunał  Sprawiedliwości Unii nie może orzekać  w tych sprawach.

35. METODA HARMONIZACJI

Polega na ustalaniu minimalnych standardów w dziedzinie regulacji. Harmonizacja może być całkowita lub częściowa. Przy całkowitej harmonizujemy cały obszar regulacji, zaś przepisy są na Tyl szczegółowe, że ograniczają swobodę implementacji - trudno jest je zapisać choć odrobinę inaczej niż przepisując. Pozostawienie odrębności ale i zbliżenie dla ułatwionego działania. Dyrektywa musi być przetransponowana do porządku prawnego - konieczność ustalenia miejsca dyrektywy w porządku prawnym - czyli co jest podobne co spełnia standardy a co trzeba zmienić.

36. METODA UNIFIKACJI

Inaczej zwana metodą substytucji. Jej celem jest by na terenie całej UE obowiązywało jedno prawo. Nowe przepisy zastępują przeszłe, obecne i przyszłe regulacje w dziedzinach w ten sposób regulowanych. Głównym aktem prawnym - rozporządzenie. zakaz publikowania rozporządzeń w narodowych dziennikach ustaw. Tam gdzie UE ma kompetencje wyłączne albo wykonuje kompetencje konkurencyjne.

37. METODA KOORDYNACJI

Koordynacja - organizowane na poziomie WE wysiłków państw aby umożliwić osiągnięcie pewnych celów. Dokonuje się tam, gdzie WE dopełnia działania państw - kompetencje wspierające. Stosowana tam, gdzie systemy prawne są na tyle różne by uniemożliwić harmonizację. Koordynacja poprzez:

• Instrumenty prawne (np. tworzenie norm kolizyjnych)

• Tworzenie różnego rodzaju programów

• Konsultacje z różnego rodzaju partnerami

• Środki nienormatywne - zalecenia czy opinie

W doktrynie uznawana za metodę pomocniczą.

Otwarta Metoda Koordynacji - dobrowolna koordynacja z impulsu Rady Europejskiej. Składa się z 5 etapów:

• Uzgodnienie celów

• Ustalenie sposobów mierzenia postępów

• Przemieszczenie celów i wskaźników na poziomie krajowym

• Przekazanie celów KE

• Weryfikacja

38. METODA STRUKTURALNA

Polega na tworzeniu instrumentów finansowych za pomocą instrumentów prawnych.

39. OBYWATELSTWO UE - PODSTAWA PRAWNA

Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht. Art. 20 TFUE Lizbona.

Obywatelstwo europejskie ustanowione zostało Traktatem z Maastricht (artykuł 8), a określa je Część Druga TWE (Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej).

Obywatelem Unii Europejskiej jest każdy obywatel państwa członkowskiego. Obywatelstwo Unii nie zastępuje obywatelstw krajowych, lecz je uzupełnia.

Przez obywatelstwo UE rozumie się personalną i wzajemną więź prawną między osobą fizyczną a UE. Więź ta jest zależna od posiadania przez osobę fizyczną obywatelstwa członkowskiego UE i ma wobec niej charakter subsydiarny i wtórny

Zgodnie z postanowieniami Traktatu, obywatelstwo UE nabywa każda osoba, która posiada obywatelstwo państwa członkowskiego. W oparciu o powyższą definicję można wskazać trzy cechy charakteryzujące obywatela UE: więź personalną, więź wzajemną i więź akcesoryjną. Obywatelowi UE przysługuje szereg uprawnień, w tym, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach komunalnych i w wyborach do Parlamentu Europejskiego, swoboda przemieszczania się i osiedlania na terytorium wspólnoty, a także opieka dyplomatyczna.

Obywatelstwa UE nie można się samoistnie zrzec. Zrzeczenie się obywatelstwa krajowego lub jego odebranie według krajowych uregulowań równocześnie pozbawia obywatelstwa UE chyba, że osoba posiada również inne obywatelstwa krajów członkowskich UE.

40. PRAWA OBYWATELA UE

Każdy obywatel Unii Europejskiej posiada następujące

prawa:

--prawo do swobodnego przemieszczania się na terytorium UE na zasadach określonych w prawie europejskim;

--prawo do swobodnego przebywania na terytorium któregokolwiek z państw członkowskich oraz do osiedlania się i podejmowania zatrudnienia na terytorium każdego z państw członkowskich na zasadach określonych w prawie europejskim;

--czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych i wyborach do Parlamentu Europejskiego w kraju, który jest miejscem zamieszkania;

--prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej ze strony któregokolwiek z państw członkowskich UE podczas pobytu na terytorium kraju trzeciego, w którym nie ma przedstawicielstwa dyplomatycznego kraju ojczystego;

--prawo do składania zapytań do instytucji Unii w każdym oficjalnym języku UE, a więc i po polsku;

--prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego;

--prawo do kierowania na ręce Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich skarg w związku z niewłaściwym funkcjonowaniem instytucji Unii Europejskiej;

--prawo do dostępu do dokumentów instytucji wspólnotowych;

--żądania naprawienia wszelkich szkód wyrządzonych przez instytucje Unii Europejskiej lub ich funkcjonariuszy.

41. ISTOTA SWOBODY PRZEPŁYWU KAPITAŁU I PŁATNOŚCI

Swoboda przepływu kapitału obejmuje wiele obszarów gospodarki. Kluczowa bańkowość ubezpieczenia, inwestycje (w tym w nieruchomości). Swoboda przepływu kapitału to autonomiczna instytucja prawna zatem nie pełni co do istoty roli służebnej co do instytucji prawnych. Daje możliwość korzystania z innych swobód. Obejmuje te transakcje, które nie są związane z przepływem towarów osób i usług. Kupno akcji jest przepływem kapitału wtedy i tylko wtedy gdy nie można wywierać decydującego wpływu na spółkę. Zaś jeśli mamy wpływ i możemy decydować o kierunkach w firmie to jest to swoboda przedsiębiorczości.

Kapitał - Inwestycje bezpośrednie, udział w przedsiębiorstwach, tworzenie oddziałów, zakup i sprzedaż nieruchomości (trans granicznie), operacje finansowe z wykorzystaniem rachunków bankowych, kredyty poręczenia, gwarancje, zastawy, ubezpieczenia, przepływ kapitału o charakterze osobistym(spadki, darowizny, przelewy rodzinne).

Swoboda przepływu płatności - transfer obcej waluty (w każdej formie) będącym świadczeniem wzajemnym w ramach danej transakcji. Płatność to świadczenie wzajemne.

Podstawa prawna

TFUE

Artykuł 63

(dawny artykuł 56 TWE)

1. W ramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi.

2. Wramach postanowień niniejszego rozdziału zakazane są wszelkie ograniczenia w płatnościach między Państwami Członkowskimi oraz między Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi.

Przepisy są BEZPOŚRENIO SKUTECZNE!!!!!!

42. OGRANICZENIA SWOBODY PRZEPŁYWU KAPITAŁU

Podstawa prawna

Artykuł 64

(dawny artykuł 57 TWE)

1. Artykuł 63 nie narusza ograniczeń istniejących 31 grudnia 1993 roku w stosunku do państw trzecich na mocy prawa krajowego lub prawa Unii w odniesieniu do przepływu kapitału do lub z państw trzecich, gdy dotyczą inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w nieruchomości, związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub dopuszczaniem papierów wartościowych na rynki kapitałowe. W stosunku do ograniczeń istniejących na mocy prawa krajowego w Bułgarii, Estonii i na Węgrzech odnośną datą jest 31 grudnia 1999 roku.

2. Dążąc do urzeczywistnienia w możliwie najszerszym zakresie celu swobodnego przepływu kapitału między Państwami Członkowskimi a państwami trzecimi i bez uszczerbku dla innych rozdziałów Traktatów, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą, przyjmują środki dotyczące przepływu kapitału do lub z państw trzecich, gdy dotyczą inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w nieruchomości, związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub dopuszczaniem papierów wartościowych na rynki kapitałowe.

3. Na zasadzie odstępstwa od ustępu 2, jedynie Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą prawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może przyjąć środki, które w prawie Unii stanowią krok wstecz w odniesieniu do liberalizacji przepływu kapitału do lub z państw trzecich.

Artykuł 65

(dawny artykuł 58 TWE)

1. Artykuł 63 nie narusza prawa Państw Członkowskich do:

a) stosowania odpowiednich przepisów ich prawa podatkowego traktujących odmiennie podatników ze względu na różne miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału;

b) podejmowania wszelkich środków niezbędnych do zapobiegania naruszeniom ich ustaw i aktów wykonawczych, zwłaszcza w sferze podatkowej i w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami finansowymi lub ustanowienia procedur deklarowania przepływu kapitału do celów informacji administracyjnej bądź statystycznej lub podejmowania środków uzasadnionych powodami związanymi z porządkiem publicznym lub bezpieczeństwem publicznym.

2. Niniejszy rozdział nie przesądza o możliwości stosowania ograniczeń w dziedzinie prawa przedsiębiorczości zgodnych z Traktatami.

3. Środki i procedury określone w ustępach 1 i 2 nie powinny stanowić arbitralnej dyskryminacji ani ukrytego ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału i płatności w rozumieniu artykułu 63.

4. W przypadku braku środków przewidzianych w artykule 64 ustęp 3 Komisja, lub w przypadku braku decyzji Komisji w terminie trzech miesięcy od złożenia wniosku przez odnośne Państwo Członkowskie, Rada może przyjąć decyzję stwierdzającą, że ograniczające środki podatkowe przyjęte przez Państwo Członkowskie, wobec jednego lub większej liczby państw trzecich uważa się za zgodne z Traktatami, o ile są one uzasadnione ze względu na jeden z celów Unii i są zgodne z prawidłowym funkcjonowaniem rynku wewnętrznego. Rada stanowi jednomyślnie na wniosek Państwa Członkowskiego.

Artykuł 66

(dawny artykuł 59 TWE)

Jeżeli, w wyjątkowych okolicznościach, przepływ kapitału do lub z państw trzecich powoduje lub może spowodować poważne trudności w funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej, Rada, stanowiąc na wniosek Komisji i po konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym, może podjąć wobec państw trzecich środki ochronne na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, o ile środki te są bezwzględnie konieczne.

Państwa mają możliwość wprowadzenia procedury DEKLAROWANIA przepływu do celów informacji administracyjnej lub statystycznej.

Nie wolno wprowadzać przepisów zniechęcających do inwestowania w innym kraju niż państwo członkowskie.

Ograniczenia ze względu na porządek i moralność publiczną.

Nie wolno stosować kryterium arbitralnej dyskryminacji - czyli musimy udowodnić dlaczego oraz muszą wykazać proporcjonalność środka - czyli, że środek jest odpowiedni do sytuacji.

Zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo - ART 18 TFUE

Ale np. w Tyrolu zakaz nabywania działek w celach rekreacyjnych - jeśli ktoś chce kupić dom musi wykazać ze będzie miał tam firmę/prowadził działalność

Zasadnicze swobody konieczne dla funkcjonowania wewnętrznego rynku Wspólnoty - molność przepływu towarów, usług, przedsiębiorczości i kapitału - mają w świetle Traktatu Założycielskiego znaczenie priorytetowe. Dla realizacji swobodnego przepływu konieczna jest nie tylko likwidacja wszelkiej dyskryminacji wobec osób je świadczących ze względu na obywatelstwo lub fakt iż prowadzi działalność w państwie członkowskim innym niż

to, w którym są świadczone, ale także zniesienie wszelkich ograniczeń, nawet wtedy gdy stosuje się je bez zróżnicowania do podmiotów krajowych i pochodzących z innych państw członkowskich. W szczególności nie może państwo członkowskie uzależnić świadczenia usług, obrotu towarów na swoim terytorium, od spełnienia wszystkich warunków wymaganych dla prowadzenia działalności gospodarczej i tym samym pozbawiać faktycznej skuteczności przepisów Traktatu, których celem jest zagwarantowanie wymienionych swobód. W przypadku usług z elementem transgranicznym ograniczenie jest tym mniej uzasadnione, gdy usługa jest świadczona bez konieczności przebywania usługodawcy na terytorium państwa do którego usługa jest skierowana. Ograniczenie może mieć miejsce tylko i wyłącznie, gdy narusza względy interesu publicznego

Omawiana zasada zawarta jest w art. 56-60 TWE. Artykuł 56 TWE stanowi, że wszelkie ograniczenia przepływu kapitału oraz dokonywania płatności między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a państwami trzecimi są zakazane.

Zasada ta nie narusza prawa danego państwa członkowskiego do:

- stosowania przepisów prawa podatkowego traktujących odmiennie podatników ze względu na różne miejsce zamieszkania (tj. rezydentów i nierezydentów) lub różne miejsce inwestowania kapitału,

- podejmowania wszelkich środków niezbędnych do:

- zapobiegania naruszeniom ustaw i aktów wykonawczych danego państwa (zwłaszcza w sferze podatkowej i nadzoru nad instytucjami finansowymi),

- ustanowienia procedur deklarowania przepływu kapitału do celów informacji administracyjnej bądź statystycznej,

- podejmowania środków uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa publicznego.

Jednakże środki i procedury nie mogą stanowić dyskryminacji ani też ukrytego ograniczenia w swobodnym przepływie kapitału i płatności. Powinny one być również adekwatne do założonych celów, a więc nie ograniczać swobody w stopniu większym niż konieczny do ich realizacji. Ponadto przewidziane przez TWE procedury związane z prawem obywateli UE do osiedlania się i prowadzenia działalności gospodarczej nie mogą być sprzeczne z postanowieniami art. 56-57 TWE.

Przepływ kapitału między UE a państwami trzecimi

Wprawdzie art. 56 TWE nie różnicuje zakresu zastosowania zasady swobodnego przepływu kapitału dla przepływów na jednolitym rynku wewnętrznym i dla przepływów kapitału między państwami UE a państwami trzecimi, jednakże art. 57 oraz art. 59-60 TWE zawierają szczególne postanowienia umożliwiające utrzymanie istniejących lub wprowadzenie nowych ograniczeń przepływu kapitału w stosunkach z państwami trzecimi. Zgodnie z art. 57 ust. 1 TWE, zakaz ograniczeń swobodnego przepływu kapitału zawarty w art. 56 TWE nie narusza takich ograniczeń istniejących w prawie UE lub w prawie krajowym danego państwa członkowskiego 31 grudnia 1993 r. w odniesieniu do przepływu kapitału do lub z państw trzecich, gdy dotyczą one inwestycji bezpośrednich, w tym inwestycji w nieruchomości, związanych z przedsiębiorczością, świadczeniem usług finansowych lub dopuszczeniem papierów wartościowych na rynki kapitałowe.

Ograniczenia w obrocie dewizowym z zagranicą

W obecnym stanie prawnym indywidualnego zezwolenia dewizowego wymaga:

- ustalanie oraz przyjmowanie przez rezydentów należności od nierezydentów w walutach innych niż waluty wymienialne, których wykaz ogłosił Prezes NBP w obwieszczeniu z dnia 17 września 2002 r. (MP nr 42, poz. 649), lub złoty, z wyjątkiem należności nieodpłatnych (np. darowizny) oraz należności niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,

- wywóz oraz wysyłanie za granicę złota i platyny, z wyjątkiem wywozu i wysyłania przez nierezydentów, którzy uprzednio wwieźli je do Polski i odpowiednio zgłosili, a także przez rezydentów prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa i obrotu metalami

szlachetnymi oraz z wyjątkiem wywozu złotych monet NBP,

- wywóz oraz wysyłanie za granicę krajowych lub zagranicznych środków płatniczych o

wartości przekraczającej łącznie równowartość 10 000 euro, z wyjątkiem wywozu i wysyłania

środków płatniczych o wyższej wartości przez m.in.:

- rezydentów i nierezydentów, którzy wypłacili je z rachunku bankowego lub nabyli od banku

za środki zgromadzone na takim rachunku (co należ y udokumentować odpowiednim

zaświadczeniem),

- nierezydentów, którzy uprzednio wwieźli je do Polski i odpowiednio zgłosili.

Ograniczenia w obrocie dewizowym w kraju

Indywidualnego zezwolenia dewizowego wymaga dokonywanie w kraju między rezydentami rozliczeń w walutach obcych, z wyjątkiem m.in.:

- rozliczeń między osobami fizycznymi niezwiązanych z działalnością gospodarczą,

- rozliczeń między rezydentami, gdy waluty obce rezydent uzyskał sprzedają c rzeczy lub prawa drugiego rezydenta w obrocie dewizowym z zagranicą,

- określonych rozliczeń między pracodawcą a pracownikiem związanych z pracą lub podróżą

służbową za granicą.

Przeciwdziałanie praniu brudnych pieniędzy

Ustawą z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majtkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (tj. Dz. U. z 2003 r. nr 153, poz. 1505) wprowadzono do polskiego prawa przepisy Dyrektywy Rady nr 91/308 z dnia 10 czerwca 8 1991 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego w celu prania brudnych pieniędzy. Przepisy ustawy dotyczą m.in. rejestracji transakcji o wartości powyżej 15 000 euro i dokonujących je osób przez określone podmioty (m.in. banki, kantory wymiany walut, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeniowe, Pocztę Polską, notariuszy, pośredników nieruchomościowych), zgłaszania takich transakcji Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej i możliwości wstrzymania przez niego "podejrzanych transakcji" oraz zastosowania blokady odpowiednich rachunków bankowych. Zgodnie z raportem monitorują cym, obowiązek rejestracji i zgłaszania podejrzanych transakcji powinien zostać rozciągnięty na kolejne kategorie podmiotów, m.in. prawników, doradców podatkowych, księgowych i biegłych rewidentów.

Zasadniczo w TUE i TFUE nic nie jest napisane o ograniczeniu tylko o swobodzie, znajdziemy tylko pojedyncze orzecznictwa ETS, który się tym zajmuje (określa czym jest interes publiczny i w jakich warunkach można się do niego odwoływać). Ukształtowana przez ETS koncepcja interesu publicznego została recypowana przez niektóre regulacje wtórnego prawa Unii Europejskiej.

43. SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB - ZASADY OGÓLNE

Swoboda przepływu osób to m.in. nieograniczone prawo do podejmowania, pracy, działalności gospodarczej i korzystania ze wszystkich przywilejów socjalnych w każdym państwie członkowskim UE, bez względu na przynależność państwową. Swoboda ta dotyczy:

• pracowników najemnych,

• osób korzystających z prawa do tworzenia przedsiębiorstw,

• osób świadczących usługi,

• innych kategorii osób, np. studentów, emerytów.

Swobodny przepływ osób wymaga koordynacji systemów świadczeń socjalnych. Zabezpieczenie społeczne to system świadczeń pieniężnych i rzeczowych mających zapewnić bezpieczeństwo socjalne i ochronę przed różnymi rodzajami ryzyka socjalnego. Zabezpieczenie społeczne obejmuje: ubezpieczenie społeczne, świadczenia o charakterze zaopatrzeniowym, pomoc społeczną i inne. W UE obowiązuje koordynacja krajowych systemów ubezpieczenia społecznego, tj. respektowanie przez państwa członkowskie ustalonych zasad. Są to:

• traktowanie obywateli z państw UE na równi ze swymi obywatelami,

• respektowanie systemu ubezpieczeniowego obowiązującego w miejscu wykonywania zawodu,

• sumowanie okresów, od upływu których zależy nabycie lub zwiększenie świadczenia ubezpieczeniowego,

• zachowanie prawa do świadczeń nabytych.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego dotyczy wszystkich państw członkowskich oraz państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dla Polaków oznacza to, że gdy podejmują oni zatrudnienie w jednym z państw członkowskich, wszystkie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania w polskim systemie prawnym są w razie potrzeby brane pod uwagę. Prawo działa również w drugą stronę: gdy są ustalane prawa do określonych świadczeń w Polsce, polskie instytucje są obowiązane uznać okresy ubezpieczenia, zatrudnienia i zamieszkania w innym państwie członkowskim UE.
Przepisy wspólnotowe stosuje się do wszystkich przepisów krajowych dotyczących:

• choroby i macierzyństwa,

• wypadków przy pracy,

• chorób zawodowych,

• świadczeń inwalidzkich,

• emerytur,

• świadczeń związanych ze śmiercią żywiciela rodziny,

• świadczeń w wypadku śmierci,

• zasiłków rodzinnych.

Dziedziny, których koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego nie dotyczy, to:

• świadczenia pomocy społecznej i medycznej nie związane z żadną z wymienionych kategorii,

• świadczenia kombatanckie,

• świadczenia w ramach programów wcześniejszej emerytury, do których mogą mieć zastosowanie inne przepisy Wspólnoty.

Swoboda przepływu osób

• Swoboda poruszania się. Swoboda osiedlania się. Swoboda podjęcia pracy, podejmowania działalności. Przynajmniej są takie założenia.

• Swoboda przepływu pracowników, swoboda przedsiębiorczości i usług. Odnosi się ona podmiotowo do obywateli UE obejmując swoim zasięgiem także do członków ich rodzin. Obejmuje prawa obywatelskie - wyborcze i prawo pobytu. Przepływ pracowników. Przepływ ubezpieczeń społecznych i wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych.

• Swoboda ta powstaje na podstawie ZAKAZU DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA OBYWATELSTWO. Obywatele jednego państwa UE powinni być traktowani przez inne państwo tak jak obywatele tego państwa członkowskiego.

• Swoboda poruszania się- opuszczenie kraju, wybranie kraju, podjęcie pracy, oraz pozostaniu tam po ustaniu zatrudnienia.

• Dotyczy obywateli UE ale może zasięgiem obejmować obywateli państw trzecich zwłaszcza w przypadku rodzin obywateli unii. Zakazana jest dyskryminacja bezpośrednia jak i pośrednia.

Kto jest rodziną w UE. IV kategorie:

• 1)małżonek, małżonka - małżeństwo kończy się w momencie uzyskania aktu rozwodowego. Bada się także cel zawarcia związku (np ślub tylko po to by uzyska zieloną kartę). Konkubinaty - osoba pozostająca w konkubinacie ma taki prawa jak konkubina/konkubent osoby będąca obywatelem danego kraju. Pary homoseksualne w najgorszym razie powinny być traktowane jak konkubinaty.

• 2)zstępni - dzieci, zarówno naturalne jak i adoptowane. Dzieci małżonka mieszkające wspólnie z pracownikiem. Po rozwodzie w separacji zstępni nie tracą statusu członka rodziny. Dzieci do 21 roku życia bądź starsze ale pozostałe na utrzymaniu pracownika np. studiujące.

• 3)wstępni - rodzice oraz rodzice małżonka, jeśli pozostają na utrzymaniu pracownika. W momencie rozwodu badamy po co zawarto związek.

• 4)pozostali członkowie rodziny - wszyscy członkowie rodziny pracownika, jeżeli byli na utrzymaniu pracownika w kraju pochodzenia, prowadzili wspólne gospodarstwo. Muszą zaistnieć formalne i faktyczne przesłanki utrzymywania rodziny. Np. można żądać alimentów od członka rodziny.

44. SWOBODA PRZEPŁYWU PRACOWNIKÓW

Pracownik - osoba w określonym czasie świadcząca pracę o charakterze ekonomicznym wykonywana za wynagrodzenie na rzecz innej osoby (prawnej lub fizycznej) i podlegającą poleceniom pracodawcy. W zamian za to otrzymuje wynagrodzenie lub inne świadczenie wzajemne, spełniające niektóre potrzeby.

Swoboda przepływu pracowników oznacza, że zakazane są wszelkie przejawy dyskryminacji ze względu na narodowość w odniesieniu do zatrudnienia, płac, innych warunków pracy i uznawania dyplomów. Uzupełnieniem tej swobody jest prawo osiedlania się w związku z podjęciem zatrudnienia, dostęp do mieszkań i możliwość posiadania ich na własność. Ze stosowania zasady wynika koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego opartego na zasadzie równego traktowania obywateli i pracowników migrujących oraz zachowania praw nabytych i innych świadczeń wynikających z uprawnień wiekowych oraz zagwarantowanie opieki medycznej. Wszystkie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub pobytu pracownika w dowolnym państwie członkowskim zaliczane są do jego emerytury.

System uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych to kolejny czynnik umożliwiający praktyczne korzystanie z zasady swobodnego przepływu osób (pracowników). Kraje członkowskie UE wyszły z założenia, że jeśli obywatel jednego państwa UE uzyskał dyplom uprawniający do wykonywania zawodu w swoim kraju, to może wykonywać ten zawód również w innych państwach członkowskich.

Unia zachęca do dyskryminacji pozytywnej. Formuła 2+3+2 -> 2 lata na wprowadzenie wolnego rynku pracy, ew. przedłużenie na 3 i potem jeszcze na 2. Tyle że jeśli na początku nie nałożono to potem odpadały. Konieczność wykazania, że w jakiejś dziedzinie jest szczególnie trudna sytuacja. A następne dwa to sytuacja kryzysowa. Zasada stand still - niczego gorszego nie można gorszych. Zasada preferencji - najpierw zatrudniamy "swoich", w znaczeniu, że z UE potem "obcych".

45. OGRANICZENIA SWOBODY PRZEPŁYWU OSÓB

Mogą istnieć ograniczenia zatrudnienia jeśli chodzi o administrację publiczną.

- ograniczenia z przyczyn związanych z bezpieczeństwem publicznym, porządkiem publicznym i zdrowiem publicznym(Traktat Rzymski zawiera unormowania pozwalające państwom członkowskim na ograniczanie swobody przemieszczania się w przypadkach uzasadnionych względami porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego (art.56 TR / art.46 TA oraz art. 66 TR / art. 55 TA). Zauważyć należy, iż żaden akt normatywny prawa unijnego nie definiuje tych pojęć. Brak definicji prawnej powoduje, iż należy się w odpowiednich sytuacjach odwołać do definicji pozaprawnych.)

- Środki podejmowane ze względu na porządek publiczny lub bezpieczeństwo publiczne mogą być uzasadnione wyłącznie zachowaniem się danej osoby. Zachowanie to jest w zasadzie jedyną przesłanką do podjęcia przez władze danego państwa określonych kroków prawnych, implikujących ograniczeniem swobody przemieszczania się. Wyznacznikiem możliwości zastosowania tych środków będzie więc faktyczne (a nie potencjalne) zachowanie się danej osoby, pozostające w sprzeczności z porządkiem prawnym danego państwa.

- pewne ograniczenia dotyczące zatrudnienia w administracji publicznej kraju przyjmującego.  (Traktatu Rzymskiego przewidują także przypadek wyłączenia swobody przemieszczania się. Jest on uregulowany w art.48 ust.4 TR (art.39 ust.4 TA) i dotyczy zatrudnienia w administracji publicznej. Wyłączenie to obejmuje jedynie kategorię pracowników i nie dotyczy ani osób prowadzących działalność gospodarczą, ani osób świadczących usługi. Świadczenie pracy na rzecz organów administracji publicznej nie może być bowiem wykonywane w inny sposób niż stosunek pracy.
Omawiany przepis wyłącza w całości możliwość stosowania całego art.48 TR (art.39 TA), gwarantującego swobodę przepływu pracowników na terenie Wspólnoty, w stosunku do zatrudnienia w administracji publicznej.)

46. ISTOTA SWOBODY PRZEPŁYWU TOWARÓW

Swoboda przepływu towarów oznacza nieskrępowaną wymianę towarową między państwami członkowskimi. Stało się to możliwe dzięki zniesieniu kontroli granicznych, dostosowaniu oraz wzajemnemu uznawaniu norm towarowych i przepisów podatkowych. Swobodny przepływ towarów wymagał od państw UE harmonizacji podatków, opłat celnych i zastosowania jednolitych standardów.

Zasada swobodnego przepływu osób zapewnia:

• zniesienie ceł i opłat granicznych między krajami Unii,

• brak dyskryminacji dotyczącej opodatkowania wewnętrznego,

• zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie.

Warunkiem rzeczywiście swobodnego przepływu towarów (zarówno artykułów przemysłowych, jak i rolnych) było zniesienie ceł oraz wszystkich podobnych opłat między państwami UE. Konieczne było również utworzenie wspólnej taryfy celnej w handlu z krajami spoza Unii. Likwidacja ceł wewnętrznych polegała na utworzeniu unii celnej między państwami członkowskimi. Początkowo zniesiono cła eksportowe, następnie je stopniowo obniżano, a w końcu całkowicie zlikwidowano cła importowe. Likwidowano również inne opłaty nakładane przez państwa UE na towary przekraczające granice celne. Jednocześnie niezbędna była likwidacja kontyngentów oraz barier technicznych związanych z przekraczaniem granicy (np. przepisów technicznych dotyczących jakości towarów, formalności celnych, kontroli toksyczności odpadów, bezpieczeństwa przewożonych towarów, kontroli sanitarnych, fitosanitarnych i weterynaryjnych itd.). Unia zastosowała również klauzulę standstill, która polega na zakazie wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń taryfowych od momentu utworzenia unii celnej. Zewnętrznym przejawem unii celnej jest Wspólna taryfa celna, która pozwoliła wprowadzić identyczne cła na towary przywożone z państw trzecich do Unii. Jednocześnie żadne państwo członkowskie nie może samodzielnie dokonywać zmian w taryfie celnej - kompetencje w tej dziedzinie mają tylko odpowiednie władze UE.
Zasada swobodnego przepływu towarów dotyczy wyłącznie produktów pochodzących z państw UE oraz takich, które zostały w sposób legalny wprowadzone na obszar Unii. Towar wyprodukowany w UE to produkt, który powstał w całości na terytorium jednego lub kilku państw członkowskich lub został wytworzony na terytorium UE, z wykorzystaniem legalnie importowanych części lub składników. Towarem dopuszczonym do swobodnego obrotu jest również produkt pochodzący spoza UE, który został wprowadzony na terytorium jednego z państw członkowskich w sposób legalny, tj. po spełnieniu wymaganych formalności. Towary obu rodzajów są uważane za produkty wspólnotowe. Prawo europejskie nakazuje traktować je jednakowo - muszą być dopuszczone do obrotu we wszystkich państwach UE.

47. OGRANICZENIA SWOBODY PRZEPŁYWU TOWARÓW

Kraje UE, a od 1 maja 2004 r. również Polska, mają jednak możliwość wprowadzania ograniczeń importowych, eksportowych oraz tranzytowych, jeśli wymagają tego względy moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony zwierząt i roślin, ochrony narodowych dóbr kultury, ochrony własności przemysłowej lub handlowej. Ograniczenia te nie mogą jednak nosić znamion restrykcji w handlu między tymi państwami.

48. SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG

Usługi obejmują zwłaszcza:

a) działalność o charakterze przemysłowym;

b) działalność o charakterze handlowym;

c) działalność rzemieślniczą;

d) wykonywanie wolnych zawodów.

Usługami nie jest

1)Transport

2)Banki i ubezpieczenia

Sposoby i formy trans granicznego świadczenia usług

1)Aktywne - Usługodawca jedzie do usługobiorcy i na miejscu wykonuje usługę.

2)Pasywna - usługobiorca przyjeżdża na miejsce wykonania usługi świadczonej przez usługodawcę.

3)Przepływ usługi - Usługodawca i usługobiorca nie zmieniają miejsca zaś granicę przekracza usługa (telewizja)

4)usługodawca z jednego państwa i usługobiorca z drugiego państwa jadą do trzeciego państwa, gdzie następuje wykonanie usługi.

Świadczenie usług może polegać albo na samo zatrudnieniu albo na delegowaniu pracowników. W momencie podpisania umowy o pracę (jeśli pracownik ma podpisaną umowę) to nie podlega pracodawcy w miejscu wykonywania usługi zaś podlegają pracodawcy, który go wysłał. W niektórych państwach pracownicy wykonujący usługę przez dłuższy czas są rejestrowani. Pracownicy podlegają ubezpieczeniom w kraju, w którym ma siedzibę firma, o ile nie są w drugim kraju dłużej niż 12 miesięcy.

49. OGRANICZENIA SWOBODY PRZEPŁYWU USŁUG

Dozwolone ograniczenia:

• mają chronić dobro ogólne

• są proporcjonalne

• respektują kontrolę nad usługodawcą w kraju jego pochodzenia

• Wyłączenia swobody przepływu usług

• Działalność związana z wykonywaniem władzy publicznej (sprawa Reyners)

• Działalność sprzeczna z porządkiem publicznym, bezpieczeństwem i zdrowiem publicznym (dyrektywa 64/222 w sprawie koordynacji środków podejmowanych w PC w wykonaniu art. 46 TWE)

50. SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Swoboda przedsiębiorczości - polega na zakładaniu przedsiębiorstw głównych oraz zakładaniu przedsiębiorstw podległych. Obejmuje zarówno prawo do podjęcia i wykonywania działalności na zasadach samozatrudnienia (tj. na własny rachunek), jak i prawo do zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw na takich samych warunkach i zasadach, jakie obowiązują obywateli państwa przyjmującego (art. 43 TWE). Przedsiębiorcy z innych państw członkowskich Unii nie mogą być traktowani gorzej niż przedsiębiorcy rodzimi. Wszyscy przedsiębiorcy podlegają tzw. zasadzie niedyskryminacji ze względu na przynależność narodową. Zakładanie przedsiębiorstwa odbywa się zgodnie z prawem obowiązującym w państwie, na terenie którego będzie prowadzona działalność. Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej regulują bowiem przepisy krajowe każdego z 25 państw członkowskich Unii zgodnie z tzw. zasadą prawa kraju działania.

Funkcjonowanie wspólnego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej opiera się przede wszystkim na swobodzie przedsiębiorczości, która oznacza możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w dowolnym kraju na terenie UE przez podmioty pochodzące ze wszystkich państw członkowskich. Klauzula narodowa nakazuje traktować przedsiębiorców przybywających do kraju przyjmującego tak samo jak tych, którzy są jego obywatelami.
Zdecydowana większość europejskich przedsiębiorstw prowadzi działalność w formach właściwych dla regulacji prawnych poszczególnych państw członkowskich. Każde państwo członkowskie UE samodzielnie wyznacza zasady zakładania firm na własnym terytorium. Trzeba też pamiętać, że podejmując działalność gospodarczą, należy się dostosować do szeregu regulacji z zakresu prawa podatkowego, ubezpieczeniowego, ochrony konsumentów, zamówień publicznych, bezpieczeństwa produktów, gdyż możliwe jest występowanie różnic na tym polu mimo harmonizacji na szczeblu wspólnotowym. O szczegółach specyficznych dla poszczególnych krajów unijnych można dowiedzieć się na przykład z publikacji Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Informacji udzielają również Biura Radców Handlowych działające przy polskich ambasadach.

51. OGRANICZENIA SWOBODY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Dozwolone ograniczenia:

• mają chronić dobro ogólne

• są proporcjonalne

• respektują kontrolę nad usługodawcą w kraju jego pochodzenia

• Wyłączenia swobody

• Działalność związana z wykonywaniem władzy publicznej

• Działalność sprzeczna z porządkiem publicznym, bezpieczeństwem i zdrowiem publicznym (dyrektywa 64/222 w sprawie koordynacji środków podejmowanych w PC w wykonaniu art. 46 TWE)

Tłumaczenie własne

---