KSZTAŁCENIE SIĘ NOWOCZESNEJ KONCEPCJI NAUKI. Charakterystyka nowoczesności.

Nowoczesność - okres dużego rozwoju cywilizacji. MODERNIZM okres modernizmu XVI/XVII. Moment przełomowy to trzy wielkie rewolucje:

• Rewolucje Francuska

• Wojna Secesyjna, konstytucyjna Rewolucja Amerykańska, zbudowały podwaliny pod demokrację konstytucyjną, a także ramą nowoczesności stały się idee prawa i suwerenności

• Rewolucja Przemysłowa w Anglii fundamenty ekonomiczne, nowy styl życia miejskiego pojawił się kapitalizm.

Powstały dogodne warunki do rozwoju nauki.

A. Comte sporządził zestaw cech nowoczesności. Pojawia się nowa organizacja pracy nastawiona na zysk, efektywność, zaczyna się szerzej stosować naukę, pojawiają się antagonizmy, konkurencja - nowy system oparty na nauce badaniach, nowoczesność podpiera się osiągnięciami naukowymi - okres POZYTYWIZMU - nauki mają pełnić pozytywną rolę w życiu człowieka.

Cały okres nowoczesności został scharakteryzowany prze K. Kumara.

Kumar dokonał syntezy podstaw cech nowoczesności:

• Zasada indywidualizmu - jednostka uwalnia się od uzależnień grupowych, kształtuje swoją biografię,

• Zasada dyferencjacji - zróżnicowanie, wielość w pracy, nauce, edukacji, konsumpcji, polityce,

• Zasada racjonalności - apoteoza rozumu, wiek rozumu, obiektywności, podniesienie wartości nauki w życiu człowieka, odchodzi się od myślenia magicznego, religijnego na rzecz myślenia naukowego,

• Zasada ekonomii - ekonomia przenika życie człowieka

• Zasada ekspansywności - nowoczesna forma życia rozgrzeszenia się

Wiek XIX - zachwyt nowoczesnością, optymizm, okres wielkich odkryć przyrodniczych. Potem pojawiają się wątki krytyczne dotyczące tego okresu:

• K. Marks mówił o alienacji ( wyobcowanie człowieka, człowiek ulega dehumanizacji),

• F. From określił społeczeństwo kapitalistyczne jako niepoczytalne, człowiek walczy, aby mieć a nie istnieć. W świecie nowoczesnym człowiek staje się człowiekiem jednowymiarowym, jego życie ogranicza się do konsumpcji.

• E. Mareuse, E. Durkmein - w życiu pojawia się zanik wartości, zanika pojęcie dobra i zła, ludzie są zdezorientowanie pozbywają się poczucia odpowiedzialności.

Okres nowoczesności jest okresem podboju przyrody a z tym wiąże się zatrucie środowiska, wyginięcie gatunków.

Doba nowoczesności jest krytykowana za to, że nauka (jej dynamiczny rozwój) przyczyniła się do wyścigu zbrojeń, wybuchu wojen, klęski.

Krytyką doby nowoczesnej przedstawiają POSTMODERNIŚCI, którzy twierdza, że nowoczesność się wyżyła nadszedł nowy okres ponowoczesny.

POSTMODERNIZM ( w okresie nowoczesności w nauce można zanotować, przemiany, zmieniają się poglądy na naukę, Uniwersytety stają się placówkami naukowo-badawczymi).

• Pojawiają się instytucje naukowe, które są odrębne od Uniwersytetów, prowadzą badania mające charakter praktyczny,

• Nauka rozwija się b. szybko z zapotrzebowaniem praktycznym na wynalazki,

• Za naukę uznaje się przede wszystkim wiedzę przyrodniczą,

• Nauki przyrodnicze stają się wzorcem dla innych nauk (odkrycie np., w dziedzinie fizyki),

• Rozwój nauk przyrodniczych, spowodował rozwój specjalizacji, kolejne dyscypliny odłączyły się od filozofii.

Okres zachwytu na metodami przyrodniczymi w humanistyce nazywamy okresem pozytywizmu. Potem pozytywizm przekształcił się z neopozytywizm( badania godne faktów oparte na zmysłach)a powinna składa się z zdań protokólarnych, obserwacyjnych. Wiek XIX to okres, w którym wielu filozofów zaczęło występować w obrębie humanistyki.

PEDAGOGIKA EKSPERYMENTALNA

Pod koniec XIX wieku zaczyna się rozwijać pedagogika eksperymentalna. Rozwija się szczególnie w Niemczech za sprawą Wundta (założył laboratorium eksperymentalne. Duży wkład w rozwój pedagogiki eksperymentalnej miały badania Meumana. Próbowano opisać zjawiska jakościowo i ilościowo.

Prawa funkcjonalne - przekształca się zbiór cech zastanych w inny zbiór.

Meuman opracował następujące metody:

METODY OBSERWACYJNE	METODY EKSPERYMENTALNE
Metoda wczuwania się w życie psychiczne- obserwacja zachowania, staramy się drogą domysłu odtworzyć obraz życia psychicznego dziecka	Eksperyment dla zbadania ilościowego właściwości psychicznych
Metoda przypomnień przeżyć- wyjaśniamy	Eksperymentalna metoda, mająca na celu met. Wychowania i nauczania,
Metoda porównawczo - rozwojowa przypomnienie objawów życia	Eksperyment odnoszący się do kształcenia osoby, wytwarzania pewnych cech.
Metoda badania wytworów dziecięcych - rysunki, wypracowania.( W Polsce S.Szuman zapoczątkował tą metodę).

Metody, które wymienił Neumann są stosowane do dzisiaj, wyróżnił metody eksperymentalne. Pedagogika eksperymentalna wypracowała metodę testów. Testy wypróbowana na szerszej populacji. Charakter diagnostyczny lub prognostyczny. Testy osiągnięć szkolnych, testy psychologiczne, testy werbalne i niewerbalne. Test stosunków uczuciowych w rodzinie, badania jak dziecko postrzega uczucia członków rodziny w stosunku do siebie i swój stosunek do innych członków rodziny.

SKALE - początek XX do określenia stopnia rozwoju danej cechy.

• Od najniższego stopnia do najwyższego (np.: kształt pisma),

• Do skalowania stosuje się badania samooceny (np.: jestem słowny), ocenić siebie w skali np.: w stopniu wysokim, średnim, niskim,

• Arkusz zachowania się ucznia (nauczyciel ocenia uczniów uczniów/uczniów skali) Pedagogika eksperymentalna wniosła sporo do współczesnej pedagogiki(metody badawcze).

Wg. S. Palki można wyodrębnić 2 fazy rozwojowe w pedagogice:

• Pedagogika spekulatywna - wykorzystuje konstrukty filozofii,

• Pedagogika naukowa - oddziela się od filozofii.

Wg. J. Gniteckiego - 2 koncepcje rozwojowe w pedagogice:

• Neopozytywistyczna (empiryczna) - nauka staje się systemem działań a nie prawd

• Humanistyczna - związana z hermeneutyką i fenomenologią

Aspekty pozytywizmu mające odniesienie do pedagogiki:

• I Pozytywizm rozwiązał ideał wiedzy (Platon, Kartezjusz -matemat., Pozytywiści - przyrodoznawstwo, fizyka),

• Wg. Pozytywistów nauki szczegółowe badają całość rzeczywistości, filozofia nie jest nauką, ale metajęzykiem,

• Comte 1830 - I tom filozofii pozytywistycznej 9spekulatywnej), zad, filozofii była tu systemat, i klasyfikacja nauk; sklasyfikowanie nauki na wzór fizyki i dynamika i statyka społ.,

• II Pozytywizm dwa nurty:

• Empiriokrytycyzm (wiedza rezultatem adept. Do środków),

• Konwencjonalizm (podstawa wiedzy w ogólnie przyjętych konwencjach)

III Pozytywizm neopozytywizm, empiryzm logiczny związany z Kołem Wiedeńskim (lata 80 XX wieku. Przedstawiciele M. Schlick, R. Carnap), filozofia to logiczna analiza języka nauki, zadaniem filozofii jest oczyszczenie nauki ze zdań nie empirycznych, metafaz, należy zauważyć różnice i określić kryterium demokracji:

Sprawdzalność

Potwierdzalność ( wyprowadzenie ze zdań ogólnych zdania jednostkowe)

falsyfikowalność (sformułował Popper; metody mogące wykazać fałszywość twierdzeń) tu: KONCEPCJA ZBLIŻENIA SIĘ DO PRAWDY, WAŻNE: nie istnieją nagie prawdy! - Możliwość popełnienia błędu.

Osiągnięcia pozytywistów: rozwinięcie metodologii nauk, pozwalanie na badanie teorii i procedur badawczych,

Negatywy: próba dostarczenia nauk humanistycznych do metodologicznego wzorca matematyzowanego przyrodoznawstwa.

FENOMENOLOGIA - jest przeciwko metafizyce w nauce, odwołuje się do doświadczenia zmysłowo - rzeczowego, przedmiotowego - czym jest doświadczenie?, Czym jest przedmiot doświadczenia?

E. Husserl: „Wracajmy do rzeczy samej”- twórca fenomenologii. Doświadczenie u Husserl'a jest przeżyciem całościowym. Obejmuje zmysły i rozum, uczucia i wolę. W tak pojmowanym doświadczeniu przedmioty fizyki są tylko schematami. Badanie powinno ująć istotę rzeczy, wydobyć sens jej prezentacji, zarówno fizyczność, jak i sens, wartość (ujmujemy tutaj związki znaczeniowe). Celem nie jest zbieranie faktu, lecz raczej dążenie do fenomenu.

Fenomen - rzecz, jaka jawi się w doświadczeniu całościowym

Fenomenologia dostarcza szerokich kontekstów doświadczeń do badań empirycznych.

Trzy modele tworzenia się pedagogii jak nauki wg Gniteckiego:

• Model scjentyczny - nawiązuje do pozytywistycznego ujęcia nauki, weryfikacje empiryczne, zjawiska sprowadza się do obserwowalnych taktów, stosując pomiar i matematykę. Budzi sprzeciw, wyrazicielką tego sprzeciwu jest A.Folkierska.

• Model hermeneutyczny ( humanistyczny). Zmierza się do uchwycenia tego, co tkwi w doświadczeniu człowieka, introspekcji, empatia, interpretacja humanistyczna. Wiele twierdzeń, które formułuje się o człowieku. SA dalekie od ścisłości matematycznej.

• Model prakseologiczny. Podkreśla się f.praktyczną zmiany na lepsze, pedagogika powinna formułować określone dyrektywy, normy. Pedagodzy powinni sporządzać projekty działań wychowawczych, by uzyskiwać korzystne cele.

HERBART ojciec naukowej pedagogiki. Zapoczątkował jej rozwój. Wykorzystał koncepcje filozoficzne Hegla. Hegel rozważał kwestie styczności (związana ze społeczną przedmiotowości).

Na społeczny przedmiot składają się z zazębiających form wspólnoty ludzkiej:

• Rodzina

• Społeczny obywatel

• państwo

Wzajemne powiązanie tych form nazywa jednością.

Te powiązania regulują prawa. Świat człowieka to świat przejrzystych reguł. Prawa i zasady mają charakter przedmiotowy - regulują formy wspólnot ludzkich, ich obowiązywanie jest konieczne i niezbędne, powszechne. Jawi się człowiek jako konieczności naturalne. Obiektywność struktury ludzkiej jest uznawana jako istniejące w niej świadomości.

Etyczność przejawia się e w państwie - aspekt państwowego wychowania. Wychowanie jest wprowadzeniem w styczność państwa jego prawa i obyczaje, uznane normy. Hegel odróżnia działanie etyczne od moralnego. Etyczne tworzy się w międzyludzkich interakcjach jest relacja dialogowa między odrębnymi jednostkami.

Moralne jest działaniem indywidualnej woli jest działaniem w odniesieniu do siebie.

Pedagogika to sztuka czynienia z człowieka istoty etycznej (działającej etycznie). Dla Herberta rzeczywistość jest złożona z jednostek realnych. Między oddziaływaniem pomiędzy jednostkami istnieję związek oparty na przyciąganiu, odpychaniu. Stałą niepodzielną jednostką jest dusza - jej treść jest wypełniona wyobrażeniami, będącymi podstawą życia duchowego, wyobrażenia słabsze wypychane są przez silniejsze na obrzeża świadomości.

Zachodzące różnice między ludźmi to różnice w jakości wyobrażeń. Różnice te są efektem wychowania.

Dla Herbarta praktyka wychowania nie wystarcza, trzeba teorii wychowania pochodząca z etyki.

Herbart wyróżnił pięć idei praktycznych

• W e w n ę t r z n e j wolności duchowej (wolność wewnętrzna człowieka otrzymujemy ja przez przymus wewnętrzny),

• D o s k o n a ł o ś c i (człowiek potrafi panować nad skłonnościami, siła woli jest silniejsza niż zachcianki),

• Ż y c z l i w o ś c i (zdolność do uzgadniania naszej woli z wola innych),

• P r a w a (podporządkowanie się prawu, zasadom, które są podstawą ładu „społecznego”),

• S ł u s z n o ś c i ( człowiek przez zasadę życzliwości umie rekompensować krzywdę, zadośćuczynienie).

Łącznie stanowią cele życie. Idee te spoczywają w duszy człowieka i dopominają się urzeczywistnienia.

Etyka wg, niej celem wychowania jest wyrobienie silnego charakteru. Tak i zadania człowieka jest dążenie do doskonałości. Świat duchowy jest właściwym światem człowieka. Ideał wychowa tworzy pięć idee wg. Herbarta. Te idee są niezniszczalne, ponadczasowe.

HERMENEUTYKA W PEDAGOGICE

H.G Gadamer „Hermeneutyka jest sztuką” wygłaszania, tłumaczenia, wyjaśniania.

Hermes w starożytności posłaniec Bogów, wyjaśnił boskie rozkazy za pomocą przekładów na język śmiertelników.

Hermeneia oznacza wyrażanie myśli ( objaśnianie, tłumaczenie).

Każdy twórca jest Hermenesemem - ten, który wyraża to, co śmiertelnikowi nie jest dostępne.

Astronomowie - tłumaczyli mowę gwiazd

Hermeneutyka ma umożliwić przejście między światami i w tym znaczeniu jest sztuką rozumienia (przejście od czegoś obcego innego do tego, co nasze).

Hermeneutyka wg wielu autorów to sztuka. Przejście między tym, co zrozumiałe a tym o niezrozumiałe. To przejście zakłada pewien dystans ( odmienność światów, kultur, odmienność sytuacji).

Dystans dziejowy związany z czasem. Rozumienie jako przebycie dystansu.

Hermeneutyka jako sztuka rozumienia tekstu. Tekst jest wypowiedzią zarówno mówioną jak i pisaną. Każde doświadczenie człowieka ma charakter językowy. Odrzucenie empiryzmu (stanowisko opozycyjne względem pozytywizmu). Żywiołem jeżyka jest język, mowa, kwestia fundamentalną staje się rozumienie - poprzez interpretacje lub wykładnie. Interpretacja i rozumienie - wzajemnie się splatają.

Proces hermeneutyczny nie ma początku i nie ma końca!

Rozumienie - ma charakter kolisty.

Istnieje współzależność rozumienia i przedrozumienie, - aby zrozumieć tekst trzeba zrozumieć jego składowe słowa, zdania - one uzyskują pełny sens w treści tekstu.

Rozumienie ma charakter dziejowy, dystans, który dzieli tekst od interpretatora wymaga przebycia - (1. Odtworzenie sytuacji dziejowej autora tekstu, (kiedy pisał wypowiadał) 2 - dzięki ustaleniu wspólnoty rozumienia.

Gadamer - czas jest wpleciony w rozumienie, interpretator jest później.

Hermeneutyka kwestionuje niektóre kwestie poznawcze (nie ma powtarzalnych zjawisk, zwiększa się dystans czasu).

1) Hermenelt - teoria interpretacji i rozumienia tekstu ( jako sztuka objaśniania, wykładania tekstu, czynienia go zrozumiałym.

2) jako metoda humanistyki - Dilthey, zadaniem humanistyki jest rozumienie przedmiotem jest życie, utrwalonych w obiektywnych strukturach duchowych

3) JAKO FILOZOFIA ROZUMIENIA - Gadamer - rozumienie jest podstawą filozofii i sposobem ludzkiej egzystencji, człowiek żyje w świecie w którym stara się zrozumieć, nadać mu sens

4) Teoria komunikacji językowej - istota rozumienia związana z komunikacją międzyludzką.

Kategoria rozumienia - rozumienie jest procesem ogólnym uniwersalnym

• Rozumienie realizuje się w języku

• Teoria interpretacji

Interpretacja i rozumienie się łączą. Rozumienie ma charakter przesądowy.

Idee hermeneutycznego koła głosi, że poznanie ma kolisty przebieg. (Człowiek wych. Od własnego przedrozumienia).

K O N C E P C J E H E R M E N E U T Y C Z N E

Wilhelm Dilthey ( 1833-1915)

Interpretator wysuwa się na pierwszy plan - musi być podobny porównywalny z autorem - spełnienie tego warunku umożliwia rozumienie.

Struktura musi być szeroka, aby interpretator mógł nawiązać więź duchowa z autorem tekstu. Interpretator jest w stanie zrozumieć więcej niż sam autor. Rozumienie ma charakter kreatywny.Inerpreatotar nie przenosi się w osobę autora, ale zostaje sobą. Wnosi do interpretacji swoją nadwyżkę sensu - poprzez nią jest bardziej kreatywny, twórczy, potrafi więcej zrozumieć niż sam autor. Aby tego dokonać musi przeżyć - następcze przezywanie wiodące do odpowiedniego ujęcia sensu tekstu.

Hermeneutyka rozumiejąca - celem jest rekonstrukcja kultury. Zmierza do ukazania sensownej struktury życia ludzkiego w określonym czasie (epoce). Zmierza do ukazywania życiowych znaczeń. Nie ustala związków przyczynowych, prawidłowości czy związków.

H.G Gadamer (1900 - 2002)

• Dla Gadamer cały ciężar interpretacji powinien spoczywać na autorze wypowiedzi. Sytuacja hermeneutyczna ukształtowana przez dziejową świadomość jest określana przez fakt, że interpretator zawsze pozostaje w obrębie pewnej tradycji, ta tradycja wyznacza horyzont rozumienia interpretatora.

• Przesąd wyznaczony przez ową tradycję kieruje rozumieniem interpretatora. Rozumienie skierowane na sens tekstu, tego, co w tekście jest zakładane. Dystans dziejowy sprawia, że rozumienie jest, pośredniczeniem miedzy tym, co było a tym, co jest. Autor wypowiedzi i interpretator są zanurzeni w dziejach, ale każdy w innym momencie. Rozumienie jako pośredniczenie między przeszłością a teraźniejszością.

• 1960 opublikował „Prawda i metoda” - koncepcja hermeneutyki.

• Rozumienie ma charakter bytowy, określa istotę człowiek. „Prawda świadczona w rozumieniu przydarza się człowiekowi”.

D.Gierulanka bada proces odbioru tekstu „czytanie przez okienko”(eksperyment). Odczytywanie słów - wstępna faza w czytaniu tekstu (czytający ocenia słuszność myśli, wraca coś wstecz itp.). Sens tekstu współkonstytuje odbiorca. Rozum tekstu zależy od aktywności odbiorcy. Czytelnik jest aktywny, wykonuje wiele czynności interpretatywnych, które wiodą do rozumienia tekstu. Czytelnik nadaje sens interpretując tekst. Te badania mają znaczenie dla nauczania - uczniowie są aktywni, starają się zrozumieć jego sens, SA twórczy w odbiorze.

B.Śliwerski - zastosowanie hermeneutyki do badań w pedagogice. Zawsze jesteśmy interpretatorami teorii koncepcji, wnosimy własne sensy. Podejście hermeneutyczne pozawala na wyjście poza intencje autorów. Znaczenie zjawisk pedagogicznych jest wyznaczone przez osoby, które analizują zjawiska. Celem analizy hermeneutycznej jest zdemaskowanie wiedzy milczącej, mistyfikacji.

Śliwierski mówi o fazach pracy z tekstem pedagogicznym:

• Interpretacja wstępna - następuje weryfikacja tekstu, sprawdzamy czy tekst jest autentyczny, interpretator uświadamia sobie własne przedrozumienia tekstu,

• Interpretacja zawartości tekstu - dokonanie analiz semantycznych i syntaktycznych na zastosowaniu logiki, dostrzeżenie sprzeczności w tekście, interpretator zalicza je do własnych błędów

• Interpretacja skoordynowana - dal zinterpretowania tekstu należy umieścić je w szerszym kontekście, ujawnienie poglądów podstaw autora, interpretator usiłując zrozumieć tekst stara się zrozumieć własną sytuacje (jesteśmy innym momencie dziejowym), sposób rozumienia tekstu należy rozumować jako hipotezę.

W badaniach hermeneutycznych potrzebna jest wola zrozumienia tekstu (cierpliwość) zrozumienie, samokrytycyzm, otwartość, chęć uczenia się na nowo).

R. Bohnschack - metoda obiektywnej hermeneutyki jako ważna metoda w badaniach relacji społecznych opiera się na:

• Zasadzie wielości kontekstów, każda wypowiedź interpretuje się abstrahując od rzeczywistego stanu, autorzy badają samą wypowiedź. Jeżeli dana wypowiedź pojawia się w kontekście to uważana jest za normalną.

• Zasadzie postępowania sekwencyjno-analitycznego, Bada logikę następnych wypowiedzi, wyznaczamy sensy zdań.

Koncepcja A. Folkierskiej

• Pojmowanie pedagogiki w koncepcji hermeneutycznej. Krytycznie odnosi się do naukowej pedagogiki. Neguje roszczenia pedagogiki do naukowości. Pedagogika powinna być „myśleniem” o wychowaniu w perspektywie hermeneutyki. Można myśleć o wychowaniu w języku potocznym. Myślenie ma charakter otwarty, łamie koncepcje językowe. Myślenie powinno odbywać się w perspektywie historii - dopiero historia pozwala odkryć prawdziwy sens terminów pojęć - sens ten tworzy się w dialogu wewnętrznym, - w którym dochodzi do zmieszania się horyzontów, perspektyw.

• Myślenie o wychowaniu powinno ujawnić ukryte założenia, które tkwią u podstaw różnych koncepcji i teorii. Myślenie o wychowaniu powinno otwierać nowe perspektywy, powinno być kreatywne. Pedagogika hermeneutyczna powinna prowadzić dialog z koncepcjami które roszczą sobie prawa do naukowości. Hermeneutyczne myślenie o pedagogice jest ugruntowane w przeszłości historii - stanowią kontekst dla rozumienia (procesów) problemów wychowania. Uważa, ze myślenie pedagogiczne w perspektywie hermeneutyki z powagą odnosi się do wszystkich dzisiejszych teorii wychowania.

• Wychowanie jest zdobywaniem tożsamości podmiotowej. Tożsamość zdobywana jest przez bycie w świecie; przyswajając sobie ze świata to, co obce i zmieniając się po wpływem tego. Zmiany te są źródłem nowego spojrzenia na świat. Jest to istotą doświadczenia wychowującego. To zdobywanie tożsamości to próba zrozumienia siebie; to coś, co dzieje się ciągle, nieskończony proces samorozumienia to proces nieskończony, powtarzany na nowo;

• Edukacja nie polega na zdobywaniu wiedzy, ale na wychowaniu ku temu, co inne, nowe i powrocie o siebie ( jest on - człowiek na innym poziomie),

• Kształcenie powinno być kształceniem krytycznym, zmuszającym do stawiania trudnych pytań, ukrytych sensów,

• Nauczyciel powinien być wychowywany na tekstach tradycji(wykształcenie historyczne), powinien prowadzić dialog, stawiać pytania.

Sawicki „Hermeneutyka pedagogiczna”

• Hermeneutyka pedagogiczna powinna zajmować się tym, co dzieje się we wspólnocie nauczycieli i wychowanków, co wydarza się w tych relacjach. Stawanie się wychowankiem jest tym, co wydarza się między wychowankiem a nauczycielem - ma to charakter duchowy i jest spotkaniem. Między wychowawcą a wychowankiem w spotkaniu formułuje się wspólnota duchowa. Nauczyciel w spotkaniu z dzieckiem posiada pewne przedrozumienie w procesie wychowania i kształcenia. To przedrozumienie ma charakter egzystencjalny - wynika z doświadczeniń jakie wychowawca wyniósł z dzieciństwa. Wychowawca, który nie doświadczył dzieciństwa w pełni nie przeżyje spotkania z dzieckiem;

• „Wzbudź w sobie dziecko, jeśli chcesz być nauczycielem”,

• Między dzieckiem a dorosłym rządzi sfera stawania się, która można zgłębiać uczestnicząc w relacjach;

• Podstawowym sposobem zgłębienia jest zapytywanie i odpowiednie, ale nie mogą zaistnieć bez słuchania. Słuchanie jest sztuką, umiejętnością, która pozwala zrozumieć dziecka;

• Pytanie, odpowiadanie i słuchanie tworzą przestrzeń relacji podmiotowych;

• Słuchanie może mieć charakter terapeutyczny.

Ablewicz, „hermeneutyka pedagogiczna”

• Zadanie: pedagogika należy do nauk humanistycznych, badających świadectwa ludzkiej duchowości,

• Wychowanie przynależy do sfery ducha, przynależy ona do sfery cielesnej. Pedagog powinien słuchać i interpretować wyniki nauk, a interpretacja powinna mieć charakter humanistyczny i prowadzić do rozumienia;

• Pedagogika hermeneutyczna - wskazuje na zastosowanie metody hermeneutycznej do badania zjawisk wychowawczych,

• Hermeneutyka pedagogiczna - wskazuje, że obszar, obiekt powinien być interpretowany w obszarze hermeneutyki, powinno wieść do zrozumienia; chodzi tu o rozumienie 4 obszarów, którym pedagogika się zajmuje:

• Rozumienie tekstów z punktu pedagogicznego, tzn., wychowujemy to, co ważne ze względu na wychowanie;

• Rozumienie historii wydarzeń pedagogicznych, sensy odkrywamy patrząc na nie z perspektywy czasu (historii);

• Rozumienie rzeczywistości wychowawczej:

• Wychowanka przez wychowawcę

• Rozumienie przez wychowawcę procesu rozwoju wychowanka, uczenia się,

• Rozumienie podstawy wychowawcy (wychow. Wychowanka, koncepcji),

• Rozumienie instytucji kształtujących kształtujących wychowujących,

• Rozumienie zjawisk spoza środowisk wych., Ekonomii, kultury,

• Rozumienie teorii i praktyki wychowania;

• Rozumienie interpretacji w badaniach empirycznych (ujawnia się subiektywność badania):

• Obiektywne fakty nie istnieją,

• Badania z jakiejś perspektywy,

• Określanie wskaźników, problemów problemów pewnej perspektywy,

• Kwestia powtarzalności nie jest możliwa, bo nie ma tych samych zjawisk.

POZAFILOZOFICZNE ROZUMIENIE DIALOGU

DIALOGIKA - pogracznicze językoznawstwa, literoznawstwa, teorii komunikacji. Nazywa się ją także pragmatyczną teorią dialogu. Dialog jest tu procesem, zjawiskiem dynamicznym, jest mechanizmem społecznego komunikowania się, warstwa funkcjonowania jednostki. Zakłada wymianę komunikatu, informacji, tekstów między parterami. Nawet tekst pozornie jednostronny (list, podręcznik), a zawierający możliwość relacji - jest składnikiem dialogu. Dialog, w którym mamy do czynienie z komunikatem trafiającym do odbiorcy w sytuacji, gdy nieobecny jest partner - wówczas mamy do czynienia z dialogiem ewokowanym.

Są autorzy, którzy uważają, że potrzebny jest tylko odbiorca, wystarczy jedna osoba do dialogu. Takie ujęcie prezentuje Czaplejewicz - uczestnictwo w dialogu może ograniczyć się do jednej osoby. To, co ważne dla dialogu odbywa się wewnątrz jednostki.

Vassler - także ogranicza uczestnictwo dialogu do jednej osoby.

Monolog - jest wypowiedzią ciągła podmiotu, w której nie uwzględnia się odbiorcy (partnera)

Dialog - jest w tym względzie przeciwieństwem monolog. Składa się z wypowiedzi uwzględniających osobę.

Wymiary dialogu wg. Czaplejewicza:

• Dialog ma wymiar sytuacyjny - na niego składa się:

• Konstytucja - społ. Historyczne warunki przebiegu dialogu (czas i miejsce),

• 
  
  Sytuacja bezpośrednia - konkretne warunki przebiegu dialogu (tu i teraz),

Warstwa podmiotowa (warunki podmiotowe

Uczestników dialogu np. inteligencja) warstwa rzeczowa - to materialna odbudowa dialogu, baza do prowadzenia dialogu np. poczta głosowa

• Dialog ma wymiar językowy:

• Warstwa języka mówionego,

• Warstwa jeżyka pisanego,

W obydwu tych warstwach rozróżniamy:

• Język przedmiotowy - terminy specyficzne dotyczące tematu wypowiedzi,

• Metajęzyk - język o języku,

Wymiar językowy określany jest przez konteksty:

• Kontekst rzeczowy - wszystkie niejęzykowe uzupełnienie wypowiedzi językowych (zdjęcia, mapy),

• Kontekst znaczeniowy - sensy dosłowne,(o czym dokładnie traktuje wypowiedź) oraz sensy nadbudowane ( to, co wkracza ponad dosłowność),

Dialog ma wymiar przedmiotowy:

• Warstwa informacji - dotyczy przedmiotu dialogu, metainformacji,

• Warstwa ideologiczna - może dotyczyć idei przekazywanych prze wypowiedź dialogową,

Dialog ma wymiar kierunkowy - dialog ma jakiś kierunek, cel (zrozumienie, bycie z kiś, wymiana myśli, podtrzymywanie znajomości).

Dialog jest czymś bardzo głębokim, ma charakter wielowymiarowy.

Władysław Puślecki określa trzy cele w dialogu edukacyjnym:

• Uzyskanie wiadomości informacji - DIALOG INFORMACYJNY,

• Wypracowanie wspólnego stanowiska - DIALOG NEGOCJACYJNY.

• Chęć zrozumienie - RUCH MYŚLI ( WIODĄCY DO ZROZUMIENIA).

W procesie dydaktyczno - wychowawczym najczęściej stosowany jest dialog informacyjny. Pojmuje on go jako werbalną wymianę opartą na konstrukcji pytań i odpowiedzi. Najuboższą metodą tego dialogu jest tzw., „metoda katechetyczna”(zadawanie prostych pytań i oczekiwanie prostych prostych zwięzłych odpowiedzi na nie).

DIALOG NEGOCJACYJNY - skoncentrowany jest na kwestiach spornych, podmiotami są osoby, które mają odmienne punkty widzenia. Najczęściej odbywa się w formie dyskusji. Dyskusja ma cele edukacyjne by uczniowie osiągnęli coś dzięki dyskusji i by byli aktywni na zajęciach. Dyskusja powinna się charakteryzować kulturą dyskutowania.

• DYSKUSJA STEROWANA - forma wymiany między uczestnikami, poszukiwanie kompromisu, pojawia się kwestia podmiotowości dyskutantów. Osoba sterująca dyskusją musi uznawać podmiotowość partnera.

Błędy dyskusji to:

• Zły dobór przedmiotu dyskusji,

• Korzystanie z usterek wysławiania się dyskutantów,

• Posługiwanie się czynnikami emocjonalnymi,

• Posługiwanie się wadliwymi rozumowaniami.

Dyskusja sterowana zazwyczaj przebiega w sytuacji, gdy pojawia się pytanie problemowe.

Rozmowa jako ruch myśli - to najstarszy sposób dialogu, nie mieści się w żadnym kanonie edukacyjnym. W rozmowie ważny jest temat rozmowy.

P E R S O N A L I Z M WE WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJACH PEDAGOGIKI

PERSONALIZM - (osobisty; persona - osoba) - kierunek rozważań wokół pojęć osoby, rozważań o naturze poznawczej. W centrum wartości dobro i rozwój osoby, jako nadrzędna zasada, której podporządkowane są wszystkie dobra realizowane przez człowieka.

Nazwę personalizmu można stosować do ( wg. Węzkowskiego):

• Doktryny - gdzie wstępuje szczególna wartość osoby ze względu na nią samą;

• Doktryny - dostrzegające byt w człowieku wytrącający poza naturę i historię;

• Program - postulujący rozwój osoby jako cel życia społecznego;

• Program - głoszący prymat wartości osobowych tj, rozum, wolność nad wartościami materialnymi.

W Polsce prezentowano personalizm chrześcijański na wzór Moritaina.

PREKURSORZY I ICH POGLĄDY

W. STERN (personalizm krytyczny) 1871-1938

• Osoba to samookreślająca się jednorodna całość skierowana ku celowi,

• Rzecz jest biernym przedmiotem poddanym obcym celom,

• Samookreślenie osoby może być dwojakie:

• Samozachowanie

• Samorozwój

Osoba swoją postać nadaje sobie samej.

• Roślina to też osoba, a nawet naród, - bo też charakteryzuje się samosachowaniem,

• Os. Ludzka jest psycho-fiz., ale podstawą jest świadomość. Jego główną cechą jest to, że można ją określić - JEDNOZNACZNĄ REALNOŚĆ REALNOŚĆ WIELOZNACZNĄ POTENCJALNOŚĆ.

• Potencjalność wskazuje na głębię osoby,

• Druga cecha to charakter, który ma cechy biegunowe (różne), ale składa się na całość jednostki,

• Rozwój dotyczy całej osoby, jest ona wyjątkowa, indywidualna. Świat przeżywany przez człowieka oddziaływ. Na człowieka tworząc los. Stawia wymagania, a człowiek działa. Świat przeżywany = świat życia człowieka,

• Osoba posiada zdolność do działania, są potencjalnie wieloznaczne, stanowią skłonność osoby. Pod wpływem świata z zewnątrz zdolność staje się własnością człowieka.

Świat działa na osobę, zmienia jej potencjalność potencjalność w realność. W tym działaniu na (świat) granice Nie można dowolnie urabiać człowieka.

• Granice wychowania leża w nim samym. To on decyduje, jaki będzie.

E. Mounier (1905-1950) personalizm polityczny

• Próbuje godzić personalizm z marksizmem,

• Stał się przeciwnikiem drobnomieszczaństwa, bo w domu miał złe doświadczenia,

• Postulował uwolnienie chrześcijaństwa, kryzysu cywil. Mieszczańskiej, kapitalizmu, liberalizmu,

• Szukał dialogu z marksizmem,

• Twórca filozofii personalistycznej, WSP. Filozof.,

• Osoba to jedyna rzeczywistość, która poznajemy i jednocześnie tworzymy od wewnątrz. Nigdy nie jest nam dana (to rzeczywista), ale jest obecna w człowieku,

• Osoba jest niepowtarzalna, nieuchwytna, jest tym, co w głębi człowieka, co w człowieku niepowtarzalne i dla niego tylko właściwe,

• To wyjątkowość sprawia, że nie jest możliwe do końca komunikowanie komuś treści duchowych,

• Życie człowieka możliwe we wspólnocie osób. To wspólnota na relacjach miłości.

„Być tzn. kochać”

• Uważa, że poprzez miłość między osobami możliwy jest dialog. Miłość jeszcze nie przesyciła relacji ludzkich - życie osobowe staje się postulatem: Relacje międzyludzkie:

• Relacja osobowa - nacechowana miłością, dostrzeganie w człowieku osoby,

• Rzeczowa ( dominacja w świecie, w której ludzie traktują się instrumentalnie, jako środki),

Osoba to siedlisko duchowej wartości - wolności i godności. Uważa, że kapitalizm stanowi groźbę niszczenia stosunków międzyludzkich.

Można być jednocześnie personalistą i marksistą i katolikiem. Katolikiem wychowaniu należy zmierzać do tego by człowiek stawał się człowiekiem otwartym n innego, człowiekiem wolnym ( dokonuje wolnych wyborów w życiu), człowiek przygotowany do życia we wspólnocie osobowej.

K. Wojtyła - „Osoba i czyn”, Miłość i odpowiedzialność”.

• Wychowanie to twórczość o przedmiocie osobowym. W wychowaniu chodzi o to, aby człowiek stawał się bardziej człowiekiem, aby bardziej był a nie więcej miał

• Aby umiał bardziej być nie tylko z drugim, ale dla osoby, dla innych.

• Wychowanie ma pomagać w zrodzeniu się osoby, skutki wychowania są dziełem osoby.

• Wychowanie powinno stworzyć warunki, w których może się rozwijać wolność osoby

• W kształtowaniu osoby rola wychowania jest pomocnicza, ma on przybliżać wartości, które stanowią dorobek ludzki

• Wychowanie te pomaga pomaga odkrywaniu własnych możliwości, potencji.

• Wychowawca powinien zdawać sobie sprawę, ze osoba wych. Jest osobą

• Proces wychowania ma charakter podmiotowy.

• Każdy podmiot myślący jest zdolny do samostanowienia.

• Osoby nigdy nie może być środkiem służącym celowi

• Wychowawca wprowadza człowieka w świat wartości (triada -wolność, odpowiedzialność, miłość) Realizując te wartości człowiek osiąga godność osobową. Wychowawca uświadamia sobie swoją wolność, wychowawca powinien pomóc zrozumieć wychowanka, ze jest istotą wolną,

• W wychowaniu należy uczyć odpowiedzialności - odpowiedzialność za to jak postępuje.

• Kształtowanie sumienia. Sumienie to czynnik kontrolny - ocena własnego postępowania np.: poczucie winy),

• Człowiek powinien być odpowiedzialny za swoje człowieczeństwo

• Miłość powinna być zasadą pedagogiczną.

• Istotą wychowania jest stawanie się osobą. Człowiek samostanowi się, sam wychowuje.

Prof. K. Olbrycht.

„Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby”

• Człowiek spełnia się w byciu dla osoby drugiej

• Wychowanie osoby to wychowanie dl wartości, do urzeczywistnienia siebie w poszukiwaniu prawdy, w dążeniu do dobra kontemplacji,

• Żądania wychowawcze człowieka jako osoby:

• Umożliwienie wychowankowi poznania koncepcji człowieka jako osoby (wychowanie w pełni podmiotowe),, kształcenie językowe - język wartości,

• Pogłębienie w wychowanku świadomości bycia osobą - kształtuje się tożsamość osoby, zdobywanie w relacji z innym. Człowiek kształtuje swoją tożsamość kulturową, typową dla wspólnoty kulturowej.

• Kształcenie charakteru - ćwiczenie woli, kształcenie cnót męstwa, roztropności, umiaru i sprawiedliwości.

• Kształcenie uczuć wyższych podlegających woli, rozumu,

• Kształcenie wrażliwości na potrzeby, uczucia na świat - kształtujemy ją w postawie kontemplacji

• Kształtowanie sumienia

• Kształtowanie postaw innych wobec grup

21

---