Wykład I
Pola cytoarchitektoniczne Brodmanna - 52 pola
Recepcja -> percepcja -> efektor
Exteroceptory; interoceptory; proprioceptory (narządy ruchu)
Mechanoreceptory, chemoreceptory, termoreceptory, telereceptory (fotoreceptory, oraz receptory słuchu - receptory odległości), nocyceptory - receptory bólowe -> każdy kolejny z tych receptorów ma wyższy próg pobudliwości
Neuryty = akson i dendryty
Z punktu widzenia topograficznego, w obrębie mózgowia (encephalon) wyróżniamy następujące części:
kresomózgowie (telencephalon) obejmujące około 85-90% objętości całego mózgowia i składające się z dwóch półkul mózgowych (hemispheria cerebri), oraz kresomózgowia nieparzystego (lub środkowego) (telencephalon medium albo impar);
międzymózgowie (diencephalon) do którego należy wzgórze (thalamus), podwzgórze (hipothalamus), niskowzgórze (subthalamus), oraz nadwzgórze (epithalamus). Te dwie cz. mózgowia telencephalon i diencphalon w podziale klinicznym tworzą mózg, czyli cerebrum.
śródmózgowie - mesencephalon, które składa się z pokrywy śródmózgowia (tectum), oraz konarów mózgu (pedunculi cerebri);
tyłomózgowie wtórne albo zamózgowie (metencephalon), do którego zaliczamy most (pons), oraz móżdżek (Cerebellum);
rdzeniomózgowie (myelencephalon) albo rdzeń przedłużony (medulla oblongata), który przedłuża się w rdzeń kręgowy leżący w kanale kręgowym
Śródmózgowie , most i rdzeń przedłużony tworzą razem w podziale klinicznym pień mózgowia (truncus encephali); czasami w klinice jest on też określany jako pień mózgu (truncus cerebri).
Półkule mózgu hemispheria cerebli posiadają 3 powierzchnie (górno-boczna - supero-lateralis/convexa, przyśrodkowa-medialis, dolna - inferior/basalis), 3 brzegi - margo superior, inferior, lateralis, 3 bieguny - polus anterior/frontalis, posteriori/occipitalis, inferior/temporalis
Powierzchnie półkul mózgowych pokrywa kora mózgu - cortex cerebli albo płaszcz - pallium, której pow. wynosi ok. 2 tys cm2, natomiast grubość 2-5 mm i podzielona jest ona przez bruzdy 1-rzędowe na płaty - lobi, które z kolei składają się z zakrętów - gyri.
Nazwy płatów wywodzą się od kości do których przylegają - płat czołowy frontalis, ciemieniowy parietatis, potyliczny occipitalis, skroniowy temporalis, wyspa insula w głębi bruzdy bocznej, oraz płat brzeżny lobus limbicus na pow. przyśrodkowej półkul.
W obrębie półkul zlokalizowane są ośrodki nerwowe, które dzielimy na 1-rzędowe, 2-rzędowe, jednomodalne kojarzeniowe - asocjacyjne, polimodalne kojarzeniowe
Modalność - rodzaj bodźca
Ogólnie w płacie czołowym znajdują się ośrodki ruchowe, w płacie ciemieniowym ośrodki czuciowe, w płacie potylicznym ośrodki wzrokowe i w płacie skroniowym ośrodki słuchowe
Wykład II
Z filogenetycznego punktu widzenia korę mózgu możemy podzielić na:
archicortex - najstarszą, która tworzy hipokamp i posiada nieregularną budowę warstwową
paleocortex - kora dawna, która związana jest z węchomózgowiem (rhinencephalon) oraz układem limbicznym
neocortex - najmłodsza filogenetycznie część kory, która zajmuje prawie 90% kory mózgu i posiada nieregularną budowę sześciowarstwową
warstwa drobnowidowa - małe komórki gwiaździste oraz aksony kkomórek ziarnistych warstw głębszych; w warstwie tej powstają drogi kojarzeniowe
warstwa ziarnista zewnętrzna - włączona jest również w drogi kojarzeniowe
warstwa piramidowa zewnętrzna - zbudowana z komórek ziarnistych oraz piramidowych; przebiegają w niej drogi spoidłowe oraz kojarzeniowe
warstwa ziarnista wewnętrzna - główna warstwa recepcyjna kory; dochodzą do niej wstępujące drogi projekcyjne, głównie ze wzgórza
warstwa piramidowa wewnętrzna - zawiera duże komórki piramidowe (komórki Betza), których aksony stanowią główne źródło dróg projekcyjnych odśrodkowych
warstwa komórek różnokształtnych - źródło włókien projekcyjnych zstępujących i spoidłowych
Warstwy ziarniste kory nowej są szczególnie ukształtowane w ośrodkach czuciowych kory. Warstwy piramidowe są grubsze w ośrodkach ruchowych.
Ośrodki korowe dzielimy na pierwszorzędowe, drugorzędowe, jednomodalne kojarzeniowe oraz polimodalne kojarzeniowe. W ośrodkach czuciowych pierwszorzedowych następuje proces percepcji (rozpoznania wrażenia) i posiadają one ułożenie somatotopiczne tzn. poszczegolne obszary kory otrzymują wrażenia z poszczegolnych części ciała. Ułożenie to nie jest równomierne, największe obszary kory otrzymują wrażenia z zakresu dłoni i palca wskazującego, twarzy, języka i stopy.
Uszkodzenie ośrodków dróg aferentnych objawia się brakiem rozpoznania wrażeń, które określamy jako agnozja.
Ośrodki drugorzedowe posiadają również ułożenie somatotopiczne, w niektórych ośrodkach podwójne. W nich odbywa się proces zapamiętywania informacji.
Jednomodalne ośrodki kojarzeniowezwiązane są z integrowaniem wrażeń dotyczących jednej modalności (rodzaju bodźca) np. jednomodalne ośrodki wzrokowe integrują wrażenia dotyczące kształtu, wielkości, koloru, ruchu przedmiotów.
Polimodalny ośrodek kojarzeniowy czuciowy obejmuje duży obszar na styku płata potylicznego i ciemieniowego i integruje wrażenia różnych modalności, czuciowych, wzrokowych, słuchowych.
Polimodalny ośrodek ruchowy znajduje się w przedniej części płata czołowego i koordynuje on czynności ruchowe w zależności od otrzymywanych informacji z ośrodków czuciowych.
W ośrodkach ruchowych wyróżniamy korę ruchową pierwszorzędową (M1), drugorzędową (M2) i trzeciorzędową (M3).
Kora pierwszorzędowa w zakręcie przedśrodkowym (pole 4) posiada ułożenie somatotopiczne i w niej rozpoczyna się czynność ruchowa. Uszkodzenie kory pierwszorzędowej powoduje porażenie lub niedowład spastyczny (paralisis s. paresis spastica).
Ku przodowi od pola 4 znajduje się M2 - pole 6, która składa się z dodatkowej kory ruchowej (SMA) oraz kory przedruchowej (PMA). Dodatkowa kora ruchowa przygotowuje plan czynności ruchowej, z tym, że PMA przygotowuje plan czynności wykonywanych pod kontrolą narządu wzroku, natomiast SMA związana jest z planowaniem czynności oburęcznych. Uszkodzenie SMA - zaburzenie w wykonywaniu czynności oburęcznych (apraxia).
Do przodu od tych ośrodków, w części przedniej płata czołowego znajduje się kora przedczołowa (M3). W obrębie tej kory następuje motywacja wykonywania czynności oraz wybór najlepszego sposobu wykonania tej czynności.
W części tylnej zakrętu czołowego środkowego i częściowo górnego znajduje się pole 8 (i 9), które stanowi ośrodek skojarzonego spojrzenia w bok w stronę przeciwległą. Uszkodzenie tego ośrodka, który połączony jest z ośrodkiem w pniu mózgu, powoduje skierowanie gałek ocznych w stronę uszkodzoną.
W części tylnej zakrętu czołowego dolnego znajduje się pole 44 (ośrodek Broca), które jest ośrodkiem ruchowym mowy. Uszkodzenie tego ośrodka powoduje zaburzenie ekspresji mowy (afazja ruchowa aphasia motorica).
W zakręcie zaśrodkowym znajduje się pierwszorzędowa kora czuciowa (pola 3, 1, 2) posiadająca ułożenie somatotopiczne. Jej uszkodznie powoduje brak rozpoznawania wrażeń czuciowych - agnozja.
W dolnej części zakrętu zaśrodkowego znjaduje się drugorzedowa kora czuciowa, w której zlokalizowane są także ośrodki smakowe. Uszkodzenie tej kory upośledza rozpoznawanie wrażeń oraz powoduje brak wrażeń smakowych (ageusia), względnie ich upośledzenie (dysgeusia).
W płaciku ciemieniowym górnym znajdują się pola 5 i 7 stanowiące trzeciorzędowa kore czuciową. Połączone są z drugorzędowymi ośrodkami ruchowymi i wzrokowymi.
Wokół bruzdy bocznej i skroniowej górnej znajdują się pola 40 i 39 (Wernicke'go) stanowiące czuciowy ośrodek mowy, którego uszkodzenie powoduje zaburzenie percepcji mowy (afazja czuciowa). Pacjenci tacy mówią bardzo dużo i bez sensu.
Ośrodki czuciowe mowy połączone są z polem 22, które znajduje się w zakręcie skroniowym środkowym, którego zaburzenie upośledza czytanie (alexia), pisanie (agraphia) i licznie (acalculia).
Wykład III
Układy czuciowe -dr Pytel
Drogi somatosensoryczne:
układ przednio-boczny
układ grzbietowo- wstęgowy
układ trójdzielny
drogi rdzeniowo-móżdżkowe
Układy somatosensoryczne
receptory rozmieszczone w powłokach całego ciała
odpowiadają na wiele rodzajów bodźców (dotyk, ucisk, ból, ciepło, zimno, położenie ciała)
Pierwszym neuronem odpowiedzialnym za odbiór bodźców jest neuron pseudojednowypustkowy, pierwszy neuron dróg somatosensorycznych.
Drogi czuciowe są przeważnie 3-neuronalne, informacja może być przełączona po poziomie wniknięcia do rdzenia kręgowego, do komórki nerwowej. W korze mózgowej - percepcja.
1 neuron - położone w zwojach rdzeniowych, aksony - korzeń tylny wnika do rdzenia
2 neuron - w rdzeniu kręgowym albo w pniu mózgu (rdzeń przedłużony), przechodzą na stronę przeciwną, ulegają skrzyżowaniu
3 neuron - we wzgórzu, po stronie przeciwnej w stosunku do 1 i 2 neuronu, aksony przebiegają w torebce wewnętrznej, następnie w wieńcu promienistym i przechodzą do kory mózgowej
Budowa rdzenia kręgowego - układ blaszkowy, rozmieszczenie neuronów
Dermatomy - zwój zaopatrujący skórę w określonej okolicy, Th4 - poziom sutków, Th10 - poziom pępka
Receptory - podział ze względu na rodzaj odbieranego bodźca, rozmieszczenie
Mechanoreceptory - dotyk, różnie zlokalizowane, pola recepcji - związane z położeniem
-ciałka Meisnera i Merkla - słaby ucisk, małe pole recepcji, bardziej powierzchowne
-ciałka blaszkowate Paciniego i receptory Ruffiniego - mocniejszy ucisk, duże pole recepcji, głębiej
Nocyceptory - ból, wolne zakończenia nerwowe, reagują na różne bodźce
mechanonocyptory wysokoprogowe - reagują na ukłucie, nacięcie skóry
nocyceptory termiczne - reagują na bodźce mechaniczne i termiczne
nonyceptory chemiczne - reagują na bodźce chemiczne
nonyceptory polimodalne - reagują na bodźce mechaniczne, termiczne i chemiczne
Ból ma 2 komponenty - ból szybki i ból wolny (lokalny obrzęk, zapalenie)
Włókna bólowe:
A delta - grube, z osłonką mielinową - ból ostry, szybki,
C - cienkie, bezosłonkowe - ból palący, rozlany, pojawia się z opóźnieniem
Mediatory zapalne - wytwarzane wokół rany, wywołują stan zapalny
Drogi bólowe są modulowane również przez drogi wstępujące
Układ przednio-boczny
przebiega w sznurach przednich i bocznych
odpowiada za czucie protopatyczne (ból, temperatura, czucie prymitywne)
skrzyżowanie dróg na poziomie rdzenia kręgowego (włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane, nie krzyżują się włókna filogenetycznie starsze)
układ wolno przewodzący (włókna A delta i C)
wielosynaptyczny
kończy się nie tylko w nucleus ventralis posterolateralis (VPL) wzgórza, część kończy się we wzgórzu, część w śródmózgowiu, podwzgórzu, tworze siateczkowatym
Układ przednio-boczny
droga rdzeniowo-wzgórzowa (tractus spinothalamicus)
droga rdzeniowo-siatkowa (tractus spinoreticularis)
droga rdzeniowo-śródmózgowiowa (tractus spinomesencephalicus)
droga rdzeniowo-podwgórzowa (tractus spinopothalamicus)
Ad.1. Droga rdzeniowo-wzgórzowa (tractus spinothalamicus)
początek blaszki I i V-VIII rdzenia kręgowego
przednia prowadzi wrażenia dotyku i ucisku prymitywnego (3 neurony)
boczna prowadzi wrażenia bólu i temperatury
koniec VPL i jądra śródblaszkowe wzgórza, jest to filogenetycznie młodsza droga przednio-boczna
Skrzyżowanie ma miejsce na 3 poziomach, np. czucie na poziomie L3, zostaje uszkodzone, ale czucie dochodzi 2 dermatony wyżej, uszkodzenie dwa dermatony wyżej powoduje zniesienie czucia bólu i temperatury
Syringomyelia - jamistość rdzenia - w obrębie rdzenia kręgowego tworzą się jamy i wypełniają się płynem, uciska na miejsce gdzie otrzymuje się czucie z obu stron (tam gdzie jest skrzyżowanie), zniesienie czucia, np. brak czucia na obu kończynach górnych
Ad.2. Droga rdzeniowo- siatkowa
składowa paleospinothalamicus - starsza część filogenetycznie
początek blaszki VII i VIII
głównie wrażenie bólu
dużo nie skrzyżowanych włókien
koniec - twór siatkowaty rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia oraz wzgórza
Ad.3. Droga rdzeniowo-śródmózgowiowa
składowa paleospinothalamicus - starsza część filogenetycznie
początek blaszki I i V
droga bólowa
przebiega w sznurze bocznym
część włókien tworzy drogę rdzeniowo-pokrywkową (wzgórek górny blaszki pokrywy)
koniec istota szara okołowodociągowa śródmózgowia, ciało migdałowate (emocje związane z bólem)
Ad.4. Droga rdzeniowo-podwgórzowa - tractus spinohypothalamicus
początek blaszki I, V oraz VIII
koniec - jądra podwzgórza
aktywuje odpowiedź neuroendokrynową i sercowo-naczyniową
Układ grzbietowo-wstęgowy
sznury tylne
małe pole recepcji bodźców (duża gęstość receptorów i ich powierzchniowe ułożenie)
dokładna lokalizacja wrażeń czuciowych
włókna zmielinizowane grube A alfa i A beta
układ szybko przewodzący
odpowiada za czucie epikrytyczne - gnostycznosć (poznawanie), wibracji oraz czucie głębokie proprioreceptorów
posiada 3 neurony (zwój rdzeniowy, jądro smukłe i klinowate, VPL)
skrzyżowanie na poziomie rdzenia przedłużonego (skrzyżowanie wstęg)
kończy się tylko we wzgórzu (VPL)
Pęczek klinowaty - rozpocstzyna się od poziomu Th6 i biegnie wyżej, pęczek smukły - bodźce z dolnej części ciała, Th6 i w dół, wyżej jest tylko klinowaty
Czucie poznawcze (gnostyczne)
topognosis - lokalizacja bodźca
stereognosis - kształt, wielkość, konsystencja przedmiotów
graphestesis - rozpoznawanie liter i cyfr kreślonych na skórze
czucie dyskryminacyjne (dwupunktowe)
Uszkodzenie sznura tylnego
astereognozja
agrafestezja
utrata czucia dyskryminacyjnego, wibracji, położenie kończyn
ataksja tylnosznurowa (próba Romberga dodatnia)
Układ trójdzielny
3 neurony (zwój troisty, jądra czuciowe n. V, VPM wzgórza)
3 jądra czuciowe n V -rdzeniowe (czucie protopatyczne), główe (czucie gnostyczne), śródmózgowiowe (czucie z proprioreceptorów)
2 drogi trójdzielno-wzgórzowe:
--brzuszna (przednia) -wyłącznie skrzyżowanie (ALS - czucie protopatyczne)
--grzbietowe (tylna) - głównie nieskrzyżowana (DLS -czucie gnostyczne, głębokie)
Odruchy związane z n. V
zwarciowy (zgrzytania) - ramię dośrodkowe z proprioreceptorów mm żwaczowych - do jądra śródmózowiowego n. V , ramię odśrodkowe - jądro ruchowe n V3
rogówkowy (mrugania) - n V1 jądro rdzeniowe n V - jądra ruchowe n. VII - m. okrężny oka
łzawienie - n V1 - zwój n V- jądro rdzeniowe n V - jądro przywspółczulne n VII- zwoj przyspółczulny- gruczoł łzowy
Drogi rdzeniowo-móżdzkowe -tractus sponocerebellares
przewodzą informacje z proprioreceptorów (położenie kończyn, stawów, napięcie mięśni) oraz niektórych mechanoreceptorów skóry do móżdżku (nieświadoma proproicepcja)
biegną w obwodowych warstwach sznura bocznego
kończą się w jądrach i korze móżdżki (spinocerebellum)
Droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna
prowadzi wrażenia czucia z kończyn dolnych i dolnej części tułowia
rozpoczyna się w jądrze grzbietowym (piersiowym, Clarke'a) na poziomie C8-L2 (L3) - blaszkę VII
biegnie ipsilateralnie i wchodzi do móżdżku przez konar dolny
Droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia
początek blaszki V-VII w segmentach L3-L5
krzyżuje się na poziomie rdzenia kręgowego i biegnie w sznurze bocznym
wchodzi do móżdżku przez konar górny (krzyżując się ponownie)
Droga klinowo-móżdżkowa
prowadzi nieuświadomione informacja proprioceptywne z zakresu kończyn górnych (odpowienik drogi rdzeniowo-móżdżkowej tylnej)
początek - jądra klinowate boczne na poziomie C2 do Th4 oraz w rdzeniu przedłużonym
wchodzi do móżdżku przez konar dolny
Wykład IV
Międzymózgowie diencephalon, należące do mózgu cerebrum, składa się z wzgórza thalamus, podwzgórza hypothalamus, niskowzgórza subthalamus oraz nadwzgórza epithalamus.
Wzgórze thalamus jest dużą bryłą istoty szarej, posiadającą 6 powierzchni, i stanowiącą ograniczenia boczne komory III. Powierzchnia boczna wzgórza stanowi dno części środkowej komory bocznej. Dolna powierzchnia łączy się z podwzgórzem, od którego jest oddzielona poprzez rowek niskowzgórzowy (sulcus hypothalamicus).
Wzgórze jest najwyższym ośrodkiem podkorowym wszystkich dróg informacyjnych. Rozpoczynają się w nim drogi wzgórzowo-korowe (tractus thalamocorticales), które są ostatnimi neuronami dróg czuciowych dośrodkowych.
Istota szara wzgórza podzielona jest na szereg jąder.
Wewnątrz wzgórza przebiega blaszka istoty białej zwana blaszką rdzenną wewnętrzną (lamina medullaris interna), która rozdwaja się w części przedniej i dzieli wzgórze na 3 grupy jąder: przednią, przyśrodkową oraz boczną.
W obrębie blaszki rdzennej wewnętrzna znajdują się grupy komórek, które tworzą jądra śródblaszkowe.
Na powierzchni bocznej wzgórza znajduje się blaszka rdzenna zew. (lamina medullaris externa), która oddziela boczną powierzchni wzgórza od jąder siatkowatych.
Na powierzchni przyśrodkowej wzgórza znajduje się prążek rdzenny wzgórza (stria medullaris thalami), w którym są jądra środkowe.
Ok. 75 % neuronów wzgórza związana jest z drogami wzgórzowo-korowymi (neurony projekcyjne), 25 % neuronów tworzy połączenia lokalne wewnątrzwzgórzowe. Neurotransmiterem w neuronach projekcyjnych jest glutamina (neuromediator pobudzający), natomiast neuroprzekaźnikiem w neuronach lokalnych jest GABA (neuromediator hamujący).
Podwzgórze (hypothamalus) znajduje się poniżej wzgórza i tworzy część dolną ściany bocznej komory trzeciej oraz jej dno i jest ono najwyższym ośrodkiem podkorowym układu dokrewnego oraz układu autonomicznego, w którym odbywa się integrowanie bodźców nerwowych oraz hormonalnych.
Uwzględniając budowę komórkową oraz drogi dośrodkowe i odśrodkowe wzgórza wyróżniamy w nim 2 podłużne strefy:
boczną, w której przebiegają drogi do- i odśrodkowe
przyśrodkową, bogato komórkową, którą dzielimy na
część nadwzrokową (przednią),
część guzową (środkową) i
część suteczkową (tylną).
Poszczególne części zawierają jądra wzgórza odpowiedzialne za część sekrecyjną.
Nadwzgórze (epithalamus) znajduje się ku tyłowi i powyżej wzgórza i stanowi ograniczenie tylne komory trzeciej. Należą do niego:
szyszynka corpus pineale wydzielająca melatoninę związaną z rytmami dobowymi oraz
grupa istoty szarej tworząca uzdeczki (habenulea) i trójkąty usteczek które związane są z jądrami pnia mózgowia włączonymi w układ wzrokowy.
Niskowzgórze (subthalamus) znajduje się poniżej i bocznie wzgórza, jego głównym jądrem jest jądro niskowgórzowe (nucleus subthalamicus), które należy do jąder podstawy.
W istocie szarej okołośrodkowej znajdują się neurony otrzymujące połączenia z kory mózgu, podwzgórza i układu siatkowatego, z których rozpoczynają się drogi zstępujące hamujące neurony rogów tylnych rdzenia kręgowego, w których rozpoczynają się drogi bólowe. Te neurony hamujące funkcjonują poprzez neuropeptydy opioidowe (endorfina, enkefalina, dymorfina). Te drogi zstępujące w neuronach hamujących jako mediatora wykorzystują serotoninę i noradrenalinę.
Neurony, w których rozpoczynają się drogi bólowe rdzenia kręgowego są również hamowane przez grube włókna aferentne prowadzące wrażenia proprioceptywne.
Drogi dośrodkowe z narządów wewnętrznych dochodzą do układu ośrodkowego poprzez zwoje pnia współczulnego (najpierw nerwy trzewne) i zwoje rdzeniowe. Narządy wewnętrzne unerwione są poprzez włókna splotów nerwowych jam ciała, do których dochodzą nerwy trzewne z rozległej przestrzeni pni współczulnych. W związku z tym drogi te posiadają charakter rozproszony (dochodzą do rdzenia kręgowego na rozległej przestrzeni).
Włókna dośrodkowe z narządów wewnętrznych aktywują neurony zwojów rdzeniowych prowadzące wrażenia ze skóry na powierzchnie, której rzutują się narządy (bóle rzutowane/odniesione).
Wykład V
Drogi zmysłowe - dr Szyszka-Mróz
Droga węchowa
Brzeg dolny małżowiny nosowej dolnej lub nasada małżowiny nosowej środkowej - nabłonek węchowy.
Komórki zmysłowe nabłonka węchowego są neuronami dwubiegunowymi.
Gruczoły Bowmana - specyficzny fluid, nabłonek węchowy.
Około miesiąca wynosi regeneracja nabłonka węchowego.
Unerwienie czuciowe w nabłonku węchowym - nerw trójdzielny.
Nitki węchowe przechodzą do opuszki węchowej, zaliczanej do kresomózgowia.
Komórki opuszki węchowej są ułożone warstwowo.
kłębuszki - między aksonami komórek receptorowych a dendrytami komórek mitralnych
komórki mitralne - tworzą połączenia synaptyczne - opuszki, główne przewodnictwo drogi węchowej. Aksony komórek mitralnych wchodzą w skład pasm węchowych
komórki ziarniste - modyfikacja i hamowanie drogi węchowej.
Neurony drogi węchowej:
Opuszka węchowa
Pasmo węchowe - rozdziela się na dwie części:
Prążek węchowy boczny (właściwa droga węchowa!) i przyśrodkowy (przekazuje informacje do przeciwległej półkuli).
Między prążkami - obszar istoty dziurkowanej przedniej, parzyste (istota dziurkowana tylna - nieparzysta - dół międzykonarowy - nie należy do drogi węchowej)
Kora węchowa - jądro (ciało) migdałowate, kora gruszkowata i kora śródwęchowa. Razem to węchomózgowie.
Wzgórze, podwzgórze, hipokamp, sąsiednia opuszka
Zaburzenia węchowe:
anosmia - brak węchu
hyposmia - upośledzenie
phantosmia - u narkomanów i chorych psychicznie
dysosmia- zwiększenie zdolności czucia węchu
Droga smakowa
Unerwienie języka - czuciowo i smakowo (2/3 przednie - n. twarzowy, 1/3 tylna - n. językowo gardłowy, nasada - n. błędny)
Neurony drogi smakowej:
Zwoje nerwów VII, IX, X - zwoje czuciowe stanowią I neuron drogi czuciowej.
Jądro pasma samotnego - drugi neuron drogi smakowej. Aksony jądra pasma samotnego wstępują do międzymózgowia, do wzgórza.
Następny neuron - jądro wzgórza VPM (tylno-przyśrodkowe wzgórze). Aksony biegną w kierunku kory, w kierunku wyspy i w kierunku wieczka (kora czołowa). Pęczki włókien idące do kory to promienistość smakowa, przechodzi przez odnogę tylną torebki wewnętrznej
Zaburzenia:
paraquesia
aquesia
hypoquesia
W chorobach przewlekłych, niewydolności nerek, wątroby, odczucie metalu w jamie ustnej, w chorobach gorączkowych, u narkomanów, we wszystkich chorobach ogólnoustrojowych, w nowotworach, w schizofrenii.
Droga słuchowa
Jest to droga wieloneuronowa.
Ślimak - przestrzenie w ślimaku: przewód ślimakowy do błędnika błoniastego, schody przedsionka i schody bębenka - błędnik kostny, schody środkowe - błędnik błoniasty. Okienko owalne - zamknięte podstawą strzemiączka prowadzi do schodów przedsionka , okienko okrągłe zamknięte błoną bębenkową wtórną - wygaszanie fali akustycznej. Helicotrema - szpara - połączenie schodów przedsionka i schodów ślimaka.
Podstawa ślimaka odbiera wysokie częstotliwości drgań, im bliżej szczytu tym niższe częstotliwości.
Komórki rzęsate wewnętrzne i komórki zewnętrzne oraz błona podstawna. Najważniejsze dla odbioru bodźca są komórki rzęsate wewnętrzne - ułożone w 1 rząd komórek, tworzą połączenia synaptyczne z szybko przewodzącymi neuronami nerwu VIII. Komórki rzęsate połączone są ze zwojem spiralnym (dendrytami). Komórki rzęsate zewnętrzne ułożone w 3 rzędy - wpływ modulujący na drogą słuchową, połączenia z jądrami górnymi oliwki.
Droga słuchowa posiada włókna skrzyżowane i nimi idzie główna odpowiedź.
W najprostszym ujęciu droga słuchowa może być 4 neuronowa, ale normalnie ma więcej neuronów.
zwój spiralny
jądra ślimakowe brzuszne (głównie ono daje połączenia do jąder górnych oliwki) i grzbietowe
Niekoniecznie - jądra ciała kolankowatego przyśrodkowe
Jądra wzgórka dolnego blaszki czworaczej
Inne neurony
jądra oliwki - połączenia z nimi odpowiadają za lokalizację dźwięków w przestrzeni
Ciało czworoboczne - na pograniczu rdzenia przedłużonego i mostu - utworzone przez skrzyżowane włókna drogi słuchowej, często występują tam przełączenia synaptyczne (neuron drogi słuchowej).
Wstęga boczna - pęczek włókien, które biegną do śródmózgowia - droga słuchowa. W jej obrębie mogą też być połączenia synaptyczne (neuron drogi słuchowej).
Promienistość słuchowa do kory (płat skroniowy).
Droga pokrywowo-rdzeniowa - droga odruchu, odpowiada za reakcję ruchową na dźwięk
Droga pokrywowo-opuszkowa (opuszka to pień mózgu) - odpowiada za ruch gałek ocznych za dźwiękiem.
Odbiór częstotliwości dźwięku w korze mózgu - najwyższe od wewnątrz, najniższe na zewnątrz.
Kąt mostowo-móżdżkowy - wyjście nerwu VII i VIII
Nerwiak osłonkowy nerwu VIII - miejscowo złośliwy, rośnie i zaczyna uciskać n VII, na wyjściu w tym kącie (porażenie obwodowe n. VIII)
S - jądra górne oliwki
L - wstęga boczna
I - wzgórek dolny
M - ciało kolankowate przyśrodkowe
Droga przedsionkowa
przewody półkoliste - przyspieszenie kątowe,
woreczek i łagiewka - przyspieszenie liniowe.
system pobudzająco-hamujący: pobudzenie po jednej stronie = hamowanie po przeciwnej
Organy otolitowe - woreczek i łagiewka - bo zawierają kryształki wapnia.
Neurony drogi przedsionkowej:
zwój przedsionkowy
kompleks jąder przedsionkowych (najczęściej dzieli się na grupy komórek: górne, dolne, przyśrodkowe i boczne) - każda grupa komórek otrzymuje bodźce z innej części błędnika.
Połączenia:
z rdzeniem - drogi przedsionkowo-rdzeniowa.
móżdżkiem (konar dolny móżdżku) - odpowiada za koordynacje
wzgórzem
tworem siatkowatym
jądrami nerwów gałek ocznych (nerwy III, IV, VI) - droga przedsionkowo-oczna
MLF - pęczek podłużny przyśrodkowy - połączenia jąder przedsionkowych z jądrami od ruchów gałek ocznych.
Nystagmus - oczopląs
Wykład VII
Układ ruchowy ułożony jest w sposób hierarchiczny (odległość poszczególnych części) oraz w sposób równoległy (koordynacja czynności ruchowych poprzez części związane z różnymi piętrami hierarchii).
W układzie ruchowym wyróżniamy następujące części:
górny (główny) neuron ruchowy określany również jako układ piramidowy, który posiada bezpośrednie połączenia z motoneuronami alfa i gamma rogów przednich rdzenia kręgowego oraz jąder ruchowych nerwów czaszkowych z wyjątkiem nerwu III, IV i VI
jądra (zwoje) podstawy
móżdżek (cerebellum)
jądra pnia mózgowia (jądro czerwienne i jądra przedsionkowe)
układ siatkowaty zstępujący
dolny neuron ruchowy (wspólna droga końcowa utworzony przez motoneurony alfa i gamma)
Układ piramidowy, czyli górny neuron ruchowy, łączy się z motoneuronami rdzenia kręgowego poprzez drogi korowo-rdzeniowe (tractus cortico-spinalis) oraz z motoneuronami jąder ruchowych nerwów czaszkowych (z wyjątkiem III, IV i VI) poprzez drogi korowo-jądrowe (tractus corticonuclearis) albo korowo-opuszkowe (tractus corticobulbaris).
Drogi te rozpoczynają się w ośrodkach ruchowych i czuciowych kory. 40% w korze ruchowej I-rzędowej, 20% w II-rzędowej, około 10 % w korze czuciowej I-rzędowej i 30% w korze czuciowej III-rzędowej.
Włókna tych dróg zstępują tworząc najpierw wieniec promienisty (corona radiata), następnie przechodzą przez kolano i część przednią odnogi tylnej torebki wewnętrznej i następnie przez części podstawne pnia mózgowia (odnogi mózgu, wyniosłości piramidowe mostu i piramidy rdzenia przedłużonego).
Na pograniczu rdzenia przedłużonego i kręgowego 85-90% włókien drogi korowo-rdzeniowej ulega skrzyżowaniu w skrzyżowaniu pirami (decussatio pyramidum). Włókna skrzyżowane zstępują w sznurach bocznych jako droga korowo-rdzeniowa boczna tractus corticospinalis lateralis. Włókna nieskrzyżowane zstępują w sznurach przednich jako droga korowo-rdzeniowa przednia.
55% włókien dróg korowo-rdzeniowych kończy się w zgrubieniu szyjnym rdzenia kręgowego, 25% kończy się w zgrubieniu lędźwiowym, pozostałe włókna kończą się w części piersiowej rdzenia kręgowego.
Włókna rozpoczynające się w ośrodkach ruchowych kory tworzą bezpośrednie połączenia synaptyczne z motoneuronami alfa i gamma rdzenia kręgowego (blaszka 9) oraz częściowo kończą się w neuronach pośredniczących (blaszka 7). Włókna rozpoczynające się w ośrodkach czuciowych kończą się w rogach tylnych.
Droga korowo-rdzeniowa boczna odpowiedzialna jest za koordynacje i ruchy mięśni części dystalnych kończyn głównie mięśni wykonujących precyzyjne ruchy ręki.
Droga korowo-rdzeniowa przednia kontroluje czynność mięśni osiowych (grzbietu, klatki piersiowej oraz brzucha).
Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego powoduje zespół objawów, które określamy jako niedowład względnie porażenie spastyczne (paralysis s. paresis spastica). Zespół ten charakteryzuje się brekiem ruchów dowolnych, wzmożeniem napięcia mięśniowego (hypertonia), wygórowaniem odruchów fizjologicznych (hyperrefleksja) oraz występowaniem odruchu patologicznego Babińskiego, w którym pobudzenie bocznej części powierzchni podeszwowej stopy powoduje wachlarzowate rozstawienie i zgięcie podeszwowe palców od 2 do 5 oraz zgięcie grzbietowe palucha.
W pierwszych kilku godzinach po uszkodzeniu zespół objawów określamy jako porażenie wiotkie (obniżenie napięcia i brak odruchów).
Droga korowo-jądrowa przebiega przez wieniec promienisty, kolano torebki wewnętrznej oraz części podstawne pnia mózgowia. Włókna tej drogi dochodzą do poszczególnych jąder ruchowych nerwów czaszkowych i krzyżują się na poziomie lokalizacji tych jąder. Z wyjątkiem części jądra nerwu twarzowego unerwiającej mięśnie dolnej części twarzy (poniżej kąta ust) oraz jądra nerwu podjęzykowego unerwiającej mięsień bródkowo-językowy, które otrzymują wyłącznie włókna skrzyżowane. Pozostałe jądra nerwów czaszkowych otrzymują włókna skrzyżowane oraz nieskrzyżowane.
Jądra podstawy otrzymują włókna dośrodkowe z rozległych obszarów kory mózgu i następnie poprzez jądra grupy przedniej wzgórza wysyłają włókna odśrodkowe do II i III rzędowych ośrodków korowych. Czynność tych jąder polega więc na procesowaniu informacji z kory zgodnie z zaplanowaną czynnością i sposobem jej wykonania.
Jądra podstawy wpływają więc na motoneurony poprzez ośrodki korowe i nie są one związane jedynie z układem ruchowym, lecz także procesami poznawczymi i intelektualnymi.
Wykład VIII
Jądra podstawy:
otrzymują włókna dośrodkowe z całego obszaru kory mózgu oraz z jąder śródblaszkowych wzgórza;
procesują (przerabiają) dochodzące informacje związane z układem ruchowym i wysyłają je głównie do II i III-rzędowych ośrodków ruchowych;
skład:
prążkowie striatum;
gałka blada globus pallitus;
jądro niskowzgórzowe nucleus subthalamicus;
istota czarna substantia nigra;
wśród połączeń jąder podstawy wyróżniamy:
włókna dośrodkowe;
połączenia pomiędzy poszczególnymi jądrami;
połączenia odśrodkowe;
Ad 1
Włókna dośrodkowe:
W ponad 90% pochodzą z kory mózgu i z jąder śródblaszkowych wzgórza, ponad 90% tych włókien dochodzi do prążkowia, część do jądra niskowzgórzowowego, gdzie kończą się głównie włókna z kory ruchowej.
Z obszaru kory, w których rozpoczynają się drogi górnego neuronu ruchowego włókna dochodzą do skorupy.
Jądro ogoniaste - włókna z pozostałych obszarów kory.
Ad 2
Połączenia pomiędzy poszczególnymi jądrami:
dwukierunkowe połączenia pomiędzy prążkowiem i istotą czarną;
dwukierunkowe połączenia pomiędzy gałką bladą i jądrem niskowzgórza;
jednokierunkowe połączenie między prążkowiem i gałką bladą;
Ad 3
Połączenia odśrodkowe:
W ponad 90% rozpoczynają się w gałce bladej, pozostały procent włókien odśrodkowych z istoty czarnej. Poprzez jądra przednie wzgórza dochodzą do kory.
Neurotransmitery - z kory mózgu do jąder podstawy - glutamina (pobudzający);
Glutamina - pomiędzy wzgórzem i korą mózgu;
Głównym neurotransmiterem w obrębie jąder podstawy jest GABA, a także dopamina i neuropeptydy;
Funkcjonowanie zwojów podstawy- głównie poprzez dysinhibację (wyzwolenie spod hamowania). Na zasadzie ruchów zamierzonych z równoczesnym hamowaniem ruchów dodatkowych;
Uszkodzenie różnych jąder manifestuje się jako tzw. objawy negatywne lub pozytywne:
negatywne - spowolnienie bradykinesis lub brak czynności akinesis zamierzonych, wynikają gównie z uszkodzenia gałki bladej;
pozytywne - niemożność zahamowania spontanicznych ruchów, których nie chcemy wykonać:
pląsowica Chorea - ruchy taneczne → uszkodzenie straiatum;
ruchy atetyczne atetoza → uszkodzenie striatum;
balistyczne lub jednostki balistyczne balismus, hemibalismus → uszkodzenie jądra niskowzgórzowego;
CHOROBA PARKINSONA:
brak dopaminy w istocie czarnej lub
uszkodzenie drogi czarno-prążkowej - spowolnienie ruchów, posuwisty szuflowaty chód, zmiana postawy ciała - pochylenie ku przodowi, drżenie spoczynkowe;
zaawansowany stan - otępienie;
MÓŻDŻEK
kora półkul móżdżku oraz robaka jest silnie pofałdowana i tworzy cienkie zakręty (liście móżdżku);
móżdżek połączony z innymi częściami mózgowia przez trzy pary konarów pedunculi cerebellares:
dolne - łączą móżdżek z rdzeniem kręgowym i przedłużonym, zawierają przewagę włókien dośrodkowych - drogi rdzeniowo-móżdżkowe;
środkowe - móżdżek z mostem, wyłącznie włókna dośrodkowe wychodzące z jąder mostu, które są jądrami przekaźnikowymi z kory mózgu do móżdżku;
górne - głównie włókna dośrodkowe, łączące móżdżek z śródmózgowiem
w głębi móżdżku - jądra móżdżku:
przyśrodkowe i najstarsze filogenetycznie - jądro wierzchu (w obrębie robaka);
nieco bocznie - jądra wstawkowe, kulkowate jądro, czopkowate;
najbardziej bocznie - w obrębie półkul - jądro zębate;
kora móżdżku ma trzy warstwy:
najbardziej powierzchniowa - molekularna;
środkowa - zwojowa (ciała komórek purkinjego);
wewnętrzna - ziarnista;
w korze:
dwa główne typy neuronów - otrzymywanie włókien dośrodkowych i wysyłaie odśrodkowych;
trzy rodzaje neuronów wewnątrzmóżdżkowych;
główne neurony:
komórki Purkinjego:
ciała - warstwa zwojowa;
dendryty - warstwa molekularna;
aksony - jedynie włókna odśrodkowe móżdżku;
komórki ziarniste:
z wchodzącymi do móżdżku, włókna kiciaste (mszyste) - kłąbki;
aksony - rozgałęziają się w warstwie molekularnej;
neurony pośredniczące (tylko w obrębie kory):
gwiaździste i kieszonkowe - warstwa molekularna;
Golgiego - warstwa ziarnista;
móżdżek - dwa rodzaje włókien dośrodkowych otrzymuje:
włókna pnące:
pochodzą z jąder oliwkowych;
wspinają się wzdłuż dendrytów komórek Purkinjego;
włókna mszyste:
z rdzenia kręgowego i przedłużonego oraz kory mózgu;
tworzą kłębki z dendrytami komórek ziarnistych;
filogenetycznie oraz czynnościowo móżdżek dzielimy na trzy płaty lub trzy strefy podłużne:
najstarsza część:
archicerebellum - płat kłaczkowo-grudkowy vestibulocerebellum;
obejmuje grudką robaka i kłaczki półkul;
w podziale strefowym - robak i jądro wierzchu;
kontrola równowagi;
USZKODZENIE -zaburzenia równowagi ataxia cerebelliaris, nie jest korygowana przez wzrok próba Romberga); (zaburzenia równowagi występują również po uszkodzeniu propioreceptorów/sznurów tylnych ataxia funicularis jest korygowana przez wzrok);
paleocerebellum:
płat przedni lobus anterior - spinocerebellum;
połączony z rdzeniem kręgowym;
w podziale strefowym - przyśrodkowa powierzchnia półkul i jądra wstawkowe;
odpowiada za utrzymanie napięcia mięśniowego i kontrolę postawy;
w filogenezie u gadów;
USZKODZENIE - hypotonia lub atonia;
najmłodsza część:
neocerebellum - lobus posterior - berebrocerebellum;
w podziale strefowym - boczna część pókul + jądro zębate;
koordynacja czynności ruchowych;
USZKODZENIE - asynergia w różnych postaciach:
adiadochokineza - upośledzenie naprzemiennych ruchów (prostowanie-zginanie, nawracanie-odwracanie);
dysmetria - brak wyczucia dystansu;
dekonipozycja ruchu - rozłożenie ruchu na czynności składowe;
drżenie zamiarowe;
Wykład IX
Do jąder pnia mózgowia wywierających wpływ na układ ruchowy należą:
jądra wzgórków górnych blaszki pokrywowej,
jądra przedsionkowe oraz jądro czerwienne.
Z jąder tych wychodzą drogi zstępujące do rdzenia kręgowego.
Droga nakrywkowo-rdzeniowa (tractus tectospinalis)
rozpoczyna się w wzgórkach górnych blaszki pokrywowej
dochodzi poprzez neurony pośredniczące do motoneuronów części szyjnej rdzenia kręgowego
koordynuje ona ruchy głowy i szyi z układem wzrokowym i słuchowym
Droga czerwienno-rdzeniowo (tractus rubrospinalis)
rozpoczyna się w jądrze czerwiennym, które otrzymuje połączenia z kory mózgu
przebiega w sznurach bocznych rdzenia kręgowego
kończy się poprzez neurony pośredniczące, a także bezpośrednio w motoneuronach unerwiających mięśnie zginaczy głównie zginacze kończyny górnej
wspomaga czynność drogi korowo-rdzeniowej bocznej
Drogo przedsionkowo-rdzeniowa boczna
wychodzi z jądra przedsionkowego bocznego,
jest drogą nieskrzyżowaną,
zstępuje w sznurach przednich rdzenia kręgowego i
kończy się w blaszce VII i VIII rdzenia kręgowego, poprzez neurony tych blaszek pobudza motoneurony mięśni prostowników.
Droga przedsionkowo-rdzeniowa przyśrodkowa
posiada włókna skrzyżowane i nieskrzyżowane
część zstępujące tej drogi dochodzi do neuronów pośredniczących części szyjnej rdzenia kręgowego,
cześć wstępująca tworzy pęczek podłużny przyśrodkowy (fasciculus longitudinalis medialis), który tworzy połączenia synaptyczne (poprzez neurony pośredniczące) z motoneuronami jąder nerwu III, IV i VI. Pęczek ten koordynuje ruchy gałek ocznych w zależności od pobudzenia układu przedsionkowego (oczopląs nystagnus)
Część pośrednia tworu siatkowego mostu i rdzenia przedłużonego wchodzi w skład układu siatkowatego zstępującego, z którego wychodzą drogi siatkowo-rdzeniowe (tractus reticulospinales). Drogi te poprzez neurony pośredniczące pobudzają mięśnie prostowniki.
Odmóżdżenie - decerebratio
Odkorowanie - decorticatio
Uszkodzenie pnia mózgowia pomiędzy jądrem czerwiennym i jądrami przedsionkowymi objawia się u pacjenta w śpiączce zespołem określanym jako odmóżdżenie (decerebratio). W uszkodzeniu tym zachowany jest wpływ dróg przedsionkowo-rdzeniowych i siatkowo-rdzeniowych (pobudzających motoneurony prostowników), a uszkodzona jest droga czerwienno-rdzeniowa (pobudzające motoneurony zginaczy). Pacjent jest w pozycji wyprostowanej tułowia i kończyn górnych i dolnych.
Uszkodzenie pnia mózgowia powyżej jądra czerwiennego objawia się zespołem określonym jako odkorowanie (decorticatio). W uszkodzeniu tym zachowana droga czerwienno-rdzeniowa powoduje zgięcie kończyn górnych przy wyprostowanym tułowiu i kończynach dolnych.
Dolny neuron ruchowy utworzony jest przez motoneurony alfa i gamma rogów przednich rdzenia kręgowego oraz jąder ruchowych nerwów czaszkowych. Motoneurony gamma zajmują około 30% całej puli motoneuronów.
aksony motoneuronów alfa dochodzą do włókien mięśniowych pozawrzecionowych (stanowiących główną masę mięśnia)
aksony motoneuronów gamma dochodzą do wrzecionek mięśniowych (receptory mięśni), które posiadają długość około 1cm, i które posiadają cześć kurczliwą tylko na obwodzie i liczba ich w mięśniu uzależniona jest od czynności precyzyjnej mięśnia.
Wrzecionka mięśniowe mogą być pobudzane czynnie poprzez pobudzenie motoneuronów gamma lub biernie poprzez skurcz włókien pozawrzecionowych. Posiadają one unerwienie czuciowe. Tworząc z motoneuronami gamma tzw. pętle gamma, odgrywającą istotną role w harmonijnej czynności mięśnia.
Uszkodzenie motoneuronów alfa i gamma objawia się zespołem, określamy jako niedowład lub porażenie wiotkie (paralysis s. paresis flaccida). Brak jest ruchów dowolnych lub obniżenie, brak odruchów (areflexia), brak lub obniżenie napięcia mięśniowego (atonia lub hypotonia). Jeżeli objawy trwają długo dochodzi do zaników mięśniowych.
Rozwój układu nerwowego
Układ nerwowy rozwija się z ektodermy, w połowie 3 tygodnia i w początkowym stadium rozwoju pojawia się zgrubienie ektodermy na grzbietowej powierzchni zarodka tworzącej płytę nerwową. Brzegi tej płyty rozrastają się tworząc fałdy nerwowe ograniczające zagłębienie w części środkowej i powstaje rynienka nerwowa.
Pod koniec 3 tygodnia i w 4 tygodniu następuje tworzenie cewy nerwowej, która w początkowym okresie połączona jest z jamą owodni poprzez otwory nerwowe przedni i tylny (neuroporus anterior i posterior). Obydwa otwory zamykają się w ciągu 4 tygodnia, przedni w 24-25 dniu, tylny 27 lub 28 dniu.
W trakcie rozwoju cewy nerwowej cześć komórek z fałdów nerwowych wędruje na grzbietową powierzchnie cewy tworząc grzebień nerwowym (crista neuralis), z którego rozwija się układ nerwowy obwodowy.
Wady rozwojowe układu nerwowego wynikające z braku zamknięcia otworów nerwowych lub cewy nerwowej:
bezmózgowie (anencephalia) - w przypadkach tych z mózgowia rozwija się jedynie pień mózgowia
przepukliny oponowo-mózgowe (meningoencephalocele) - połączone są z rozszczepem czaszki (cranioschisis)
przepukliny oponowo-rdzeniowe (meningomyelocele)
przepukliny kręgowe w obrębie kanału kręgowego (meningocele) - połączone z rozszczepem kregoslupa (spina bifida)
przepukliny rdzeniowe
mogą być pokryte skórą (spina bifida oculta)
lub otwarte, bez pokrycia skórą (spina bifida aperta)
Po zamknięciu cewy nerwowej, jej ściana otaczająca kanał środkowy różnicuje się na 3 warstwy:
wewnętrzna rozrodcza (stratum germinativum/matrix) - następują w niej podziały komórek progenitorowych dających początek neuronom i komórkom glejowym
płaszczowa (stratum pallicele) - następuje w niej różnicowanie komórek progenitorowych na neurony i komórki glejowe
brzeżna (stratum marginale) - utworzona przez wypustki komórek nerwowych i komorki glejowe
W szerokim kanale cewy nerwowej zaznacza się bruzda graniczna (sulcus limitans), dzieląca cewę nerwową na płytę podstawną (lamina basalis), z której rozwiną się rogi przednie i istota pośrednio boczna rdzenia kręgowego, oraz blaszke skrzydłową (lamina alaris), która przekształci się w rogi tylne. Bruzda graniczna w odcinku glowowym sięga do przyszlego międzymózgowia. Warstwa rozrodcza w miarę postępowania rozwoju ulega ścieńczeniu i przekształca się w ependymę.
W odcinku głowowym cewy nerwowej powstają 3 pierwotne pęcherzyki mózgowe:
przodomózgowie (prosencephalon)
śródmózgowie ( mesencephalon)
rdzeniomózgowie (rhombencephalon)
Równocześnie tworzą się zgięcia części glowowej cewy nerwowej:
zgięcie głowowe (flexura cranialis)
powstaje w 3. tygodniu
zwrócone wypukłością ku gorze
powstaje na pograniczu przodomózgowia i śródmózgowia
zgięcie szyjne (flexura cervicalis)
powstaje na początku 4. tygodnia
powstaje na pograniczu rdzeniomózgowia i rdzenia przedłużonego
zgięcie mostowe (flexura pontina)
wypukłością skierowane brzusznie
powstaje na pograniczu śródmózgowia i mostu
W początkach 4. tygodnia pierwotne pęcherzyki mózgowe ulegają podziałom na 5 ostatecznych:
przodomózgowie - kresomózgowie i międzymózgowie
śródmózgowie pozostaje niepodzielone
rdzeniomózgowie - tyłomózgowie wtorne i rdzeń przedłużony (myencephalon/medulla oblongata)
Pojedyncze mózgowie począwszy od 5. tygodnia ulega podziałowi na 2 półkule mózgu, w których kształtują się komory boczne i w których do końca 7. tygodnia rozwijają się sploty naczyniowkowe. Zaburzenia w rozwoju półkul mózgowych oraz układu komorowego mózgowia prowadzą do:
jednokomorowego przodomózgowia (holoprosencephalon)
malomózgowia (mikrocephalon)
wodoglowia (hydrocephalus)
niekomunikujące - przeszkoda w przeplywie płynu mózgowo-rdzeniowego jest między komora III i IV (w wodociągu mózgu)
komunikujące - upośledzony jest odpływ plynu z przestrzeni podpajęczynówkowej do zatok opony twardej
Początek rozwoju kory nowej następuje na początku 8. tygodnia kiedy pojawia się płyta korowa (lamina corticalis) w obrębie przyszłej wyspy. Do konca 9 tygodnia płyta ta rozrasta się w calych połkulach i rozpoczyna się róznicowanie warstw kory, które z wyjątkiem 1. tworzą się w kolejnosci odwrotnej do ich ułożenia u dorosłych (6., 5., 4., 3., 2.). Bruzdy i zakrety I-rzędowe tworzą się począwszy od 24. tygodnia. Zaburzenia w rozwoju kory mózgu prowadzą do:
płaskomózgowia (lissencephalia)
ukształtowania licznych, drobnych zakrętów (polimicrogyria)
Morfologicznym wykladnikiem rozwoju czynnościowego układu nerwowego jest mielinizacja i synaptogeneza. Rozwój odłonki mielinowej w układzie obwodowym rozpoczyna się w 11. tygdniu. W układzie ośrodkowym (rdzeniu kegowym) rozpoczyna się w 15./16. tygodniu. W obrębie mózgowia rozwój ten odbywa się do 30.-35. roku życia. Początek rozwoju synaps następuje najpierw w rdzeniu kręgowym na początku 6. tygonia, natomiast w obrebie mózgowia synaptogeneza rozpoczyna się w 9. tygodniu. Jako pierwsze rozwijają się synapsy akso-dendrytycne.
Zmysł wzroku
emmetropia - oko miarowe
myopia - krótkowzroczność (obraz powstaje przed siatkowką, korekcja przy uzyciu soczewek rozpraszających)
hyperopia - dalekowzroczność
astygmatyzm
Droga wzrokowa
receptory: preciki (widznie skotopowe) i czopki (widzenie fotopowe)
część wewnętrzna komórek pręcikowych i czopkowych
komórki dwubiegunowe
komórki zwojowe - ich aksony tworzą nerw wzrokowy
skrzyżowanie wzrkowe - krzyżują się w nim neurony prowadzące wrażenia z donosowych części siatkówki (odbierające bodźce z doskroniowych części pola widzenia)
ciała kolankowate boczne
I-rzędowe ośrodki wzrokowe (pole 17) - droga wzrokowa biegnąca z tego ośrodka ulega rozdwojeniu na:
drogę cieminiową gorną (koniec: płacik cienieniowy górny) - odpowiada za postrzeganie ruchu przedmiotów
drogę skroniową dolną (koniec: zakręt skroniowy dolny) - odpowiada za rozróżnianie szczegółów, ksztaltów i kolorów obrazów
w ośrodkach tych odbywa się rozpoznawanie osób na podstawie wyglądu twarzy
Nerw wzrokowy należy do drogi wzrokowej, miejsce jego wyjścia na siatkówce to plamka ślepa. W plamce żóltej (zbudowana z jednej warstwy komórek) znajduje się 7 mln czopków.
Uszkodzenia:
hemianopsia bitemporalis (heteronyma) - uszkodzenie skrzyzowania wzrkowego, glównie przez guz przysadki
hemianopsia homonyma - uszkodzenie pasma wzrkowego
agnosia optica - uszkodzenie I-rzędowego ośrodka wzrokowego (pole 17/V1)
choroba Alzheimera - ubytek neuronów archicortex (hipokampa), może rozszerzyc się na obszary II-rzędowej kory wzrokowej powodując niemozność rozpoznawania twarzy - prosopagnosia
Uszkodzenia rdzenia kręgowego
uszkodznie poziomu do C4 - wyłącznie oddychania, ze względu na porażenie przepony uneriwianej przez nerw przeponowy (ze splotu szyjnego C1-C4), prowadzi do śmierci (exitus)
uszkodzenie na wyskości C5 - porażenie kończyn górnych i dolnych (quadriplegia)
uszkodzenie poniżej Th1 (neuromery oddające nerwy do splotu ramiennego) - porażenie kończyn dolnych (paraplegia)
połowicze uszkodznie rdzenia - hemiplegia
uszkodznie stożka rdzeniowego - zespół stożka rdzniowego, w wyniku którego uposledzone są czynności kontrolowane przez krzyżowy ośrodek przywspółczulny (brak unerwienia pecherza moczowego, zaburzenia defekacji i erekcji)
erekcja - przywspółczulny
ejakulacja - współczulny
Neuroanatomia - wykłady 2011
17