1 Filozofia;

-jest służebnicą nauk realnych(jest analizą wypowiedzi, przesłanek i metod nauk realnych

jest analiza logiczną, teorią nauki i badaniem jej podstaw)

-przyjmuje jako złożenie wyniki nauk realnych i przetwarza je w syntezę(formułuje „naukowy obraz świata”)

- jest autonomiczna w stosunku do nauk realnych i ich metod(formułuje warunki możliwości doświadczenia w ogóle)

Argumenty przeciw;

• jest w swej treści „za mądra” i dotyczy wiedzy o mgliście zarysowanym przedmiocie.

• nie jest nauką i nie robi postępów.

• refleksja filozoficzna zdaje się niczego nie rozstrzygać.

• jest nadmiernie abstrakcyjna i spekulatywna.

• jest niebezpieczna, bo wspiera ducha niezależności i podkopuje ustalony porządek społeczny.

• istniejące systemy filozoficzne wzajemnie sobie przeczą.

• brak dowodu na to, że potrafi rozwiązać egzystencjalne problemy człowieka

Argumenty za;

• wzbogaca człowieka o wiedzę wykraczającą poza ustalenia nauk szczegółowych.

• daje syntezę i całościowe spojrzenie na świat i człowieka.

• odkrywa i pomaga w zrozumieniu sensu istnienia człowieka i świata.

• zmniejsza dogmatyczną pewność siebie.

• jako wiedza oparta na rozumie jest podstawą dialogu między ludźmi.

• rozjaśnia pytania, które rodzą się w obliczu życiowych wyborów.

• jest swoistą terapią na całe współczesne zamieszanie.

• zaspokaja potrzebę bycia wykształconym i kulturalnym

2. Filozofia a religia

Mówi się o religiach: prymitywnych, kulturowych, narodowych, monoteistycznych, panteistycznych, animistycznych, fetyszystycznych a nawet ateistycznych.

Często bywają wyodrębniane oddzielnie religie oparte na świętej księdze, czyli na objawieniu.

Można wyróżnić religie: autorytarne, humanistyczne (buddyzm, wiara Jezusa z Nazaretu, socjalizm utopijny XIX w., psychoanaliza Freuda, poglądy Alberta Schweitzera. łączy je podobny wzór ideowy - ideał człowieka i wiara w jego potencjał rozwojowy.

Definicja Religi;

religia to zbiorowy kult w ramach określonej wspólnoty

religia to wierzenia, że istnieją bóstwa i mają związki ze światem

religia jest sposobem ludzkiego istnienia na zasadzie stosunku do podstawy sensu

religia to właściwy pewnej grupie ludzi system myślowy i etyczny, który dostarcza jednostkom ramy orientacyjnej oraz przedmiotu, w który mogą wierzyć

religia jest systemem powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk religijnych odnoszących się do rzeczy świętych

Wzajemne relacje religii i filozofii

1.Religia i filozofia nie mają ze sobą nic wspólnego:

Każda z nich ma swą własną prawdę i własne problemy.

(Według neopozytywizmu wypowiedzi religii są pozbawione znaczenia pod względem naukowym).

2.Między religią a filozofią istnieje sprzeczność:

Wiara ostaje się wbrew rozumowi i odrzuca filozofię:

Czyż nie uczynił Bóg głupstwem mądrości świata? (1 Kor 1,20).

Rozum to nierządnica szatana”(M.Luter).

-Filozofia próbuje zdemaskować religię jako coś sprzecznego z rozumem

Religia to opium dla ludu”. (K. Marks).

Śmierć Boga czyni możliwym nadczłowieka”.(F. Nietzsche).

„Religia jako stosunek między jaźnią a nadjaźnią jest projekcją stosunku dziecka do ojca”.(Z. Freud).

3.Religia i filozofia stanowią jedność:

Filozofia chrześcijańska stoi pod znakiem zasady: - („Wierze aby zrozumieć”). (św. Augustyn).

(„Wiara szuka zrozumienia”). (św. Anzelm).

-Filozofia próbuje zredukować religię do filozofii i uzasadnić ją metoda wiedzy rozumowej:

„Religia w granicach samego tylko rozumu”. (I. Kant).

4.Religia i filozofia stanowią różne, ale odniesione do siebie wzajemnie płaszczyzny sensu:

Stanowisko św. Tomasza z Akwinu (stworzony) ludzki rozum i objawienie (pochodzące od Boga) nie mogą być ze sobą sprzeczne, ponieważ mają jednakowe pochodzenie.

Metafizyka - teoria bytu, jest najogólniejszą nauka filozoficzną dotyczącą „bytu jako takiego”, najogólniejszą wiedzą o tym, co istnieje. Metafizyka bada byt jako byt celem ustalenia ostatecznych racji (przyczyn) jego istnienia.

3.problem relacji dusza ciało

Dusza według filozofów to :

Demokryt - dusza to skupisko atomów.

Platon - nieśmiertelna dusza wciela się w różne ciała ludzi i zwierząt (reinkarnacja).

Arystoteles - dusza to forma ciała. Trzy szczeble duszy: dusza rozumna właściwą człowiekowi; dusza zmysłowa wspólna człowiekowi i zwierzętom oraz dusza wegetatywna, obecna również u roślin.

Tomizm - dusza jest tworzona wraz z poczynającym się człowiekiem i jako forma jest ściśle związana z ciałem, ale oddziela się od niego po śmierci.

Dusza- jest substancją, której jedynym przymiotem jest myślenie, które obejmowało wszystkie funkcje psychiczne łącznie z wolą i uczuciem. Dusza jest świadoma, ale pozbawiona rozciągłości. Tylko człowiek posiada duszę (wg Kartezjusza), która jest siedliskiem różnych doznań, natomiast zwierzęta są pozbawione duszy, są jedynie niewrażliwymi automatami, są mechaniczne.
Ciało- jest rozciągłe, ale za to pozbawione świadomości. Istnieje w człowieku dusza nieśmiertelna, jej jedyną własnością jest to, że myśli oraz, że jest różna od ciała, które jest specjalnego rodzaju mechanizmem. Dusza nie może się komunikować z ciałem w sposób systematyczny i konieczny.
Jeżeli dusza chce zadziałać na ciało, to wprawia ona w ruch szyszynkę, która kieruje odpowiednie pierwiastki życia w kierunku mięśni. Pierwiastki te, działając na zakończenie nerwów, powodują reakcje fizyczne organizmu. Kartezjusz rozwiązał w ten sposób problem stosunku duszy do ciała w kategoriach mechanistycznych.

Naturalizm filozoficzny: (przyjmuje postać różnych wersji materializmu).

Ważniejsze materialistyczne filozofie umysłu w XX wieku:

Materializm redukcyjny:

behawioryzm

Nie istnieją żadne niefizyczne procesy wewnętrzne lub stany umysłowe (psychiczne, świadomościowe). Redukcja całej sfery zjawisk psychicznych do samych tylko zachowań, które pojmuje się w kategoriach zależności reakcji organizmu od bodźców zewnętrznych. Procesy zachodzące „wewnątrz” organizmu nie poddają się naukowej analizie, bo nie są dostępne bezpośredniej obserwacji.

teoria stanu centralnego (TSC).

Istnieją stany wewnętrzne, mianowicie stany centralnego systemu nerwowego o charakterze fizycznym (neurofizjologicznym). Mogą być wewnętrznymi przyczynami zachowań zewnętrznych. Wszystkie stany i procesy psychiczne (umysłowe) są identyczne z fizycznymi stanami, a więc są materialne. TSC utożsamia wszelkie procesy psychiczne z procesami mózgowymi (Umysł to mózg).

Materializm emergentystyczny

Zjawiska psychiczne są emergentnymi (łac. emergens - wynurzający się - nagłe pojawienie się nowej, na ogół wyższej jakości w trakcie rozwoju) stanami (czynnościami) mózgu. Mózg ludzki to złożony wielopoziomowy system, składający się z podsystemów jakościowo odmiennych. Stany psychiczne tworzą specyficzny układ stanów mózgowych, jakościowo odmiennych od stanów fizykochemicznych i neurofizjologicznych. organizm ludzki nie jest wyłącznie cielesny, lecz jest organizmem upsychicznionym, cielesno-duchowym. Psychika jest wprawdzie związana genetycznie z układem nerwowym organizmu, ale ich własności są niewyjaśnialne w terminach własności tego układu.

Materializm dialektyczny

Psychika to system funkcjonowania ewolucyjnie wykształconego systemu nerwowego (mózgu), polegający na odzwierciedleniu rzeczywistości zewnętrznej. Nie da się zredukować psychiki do obserwowalnego behawioru ludzi, bądź do fizykochemicznych zdarzeń mózgowych. Zdolność psychiki do wtórnego oddziaływania na organizm. Współcześni przedstawiciele tego stanowiska powołują się w tym względzie na badanie genetyczne stwierdzające wyraźną zależność między rozwojem systemu nerwowego organizmów a rozwojem funkcji psychicznych, czy też badania psychopatologiczne, stwierdzające związek naruszeń systemu nerwowego i funkcji psychicznych.

Epifenomenalizm

Myśli i uczucia nie stanowią zwykłych stanów fizycznych mózgu. Są ubocznym produktem sekwencji wydarzeń fizycznych w takim sensie, w jakim dym jest skutkiem ubocznym ognia. Przedstawiciel tego stanowiska - T. H. Huxley.

Mózg jako komputer

Mózg to po prostu super - komputer, maszyna organiczna, która wykorzystuje rezultaty kulturowego rozwoju dla gromadzenia i przetwarzania informacji oraz w celu rozwiązywania problemów. Kontroluje to wszystko, co dzieje się z ciałem. To, co nazywamy „umysłem” i „mentalnymi właściwościami” jest systemem operacyjnym, zgromadzonymi danymi i oprogramowaniem tego komputera. Percepcja jest procesem wprowadzania danych do systemu. Pamięć jest odzyskiwaniem składowych danych. Myślenie jest funkcjonowaniem programu.

Alan Turing postawił pytanie „Czy komputery mogą myśleć?”. Krytyka tego stanowiska: Komputery nie odczuwają bólu czy przyjemności. W działaniu nie kierują się moralnością, odwagą czy jakąkolwiek inną wartością.

Krytyka teorii materialistycznych: zdarzenia fizyczne i idee mentalne mają różną naturę. Np. doświadczenie widzenia lub słyszenia czegoś oraz odpowiadające im zdarzenia cielesne, jakie w tym samym czasie zachodzą w układzie nerwowym i w mózgu, w żaden sposób nie wydają się identyczne. Natura doświadczeń w obu wypadkach jest różna.

Antynaturalizm filozoficzny:

Główne idealistyczne koncepcje umysłu (psychiki, duszy):

1. Spirytualizm skrajny (idealizm absolutny).

G.W.F. Hegel - cały świat materialny jest z natury swej umysłowy czy to duchowy, chociaż się takim nie wydaje.

Georg Berkeley - przedmioty fizyczne są konstrukcjami wywodzącymi się z „idei” lub wrażeń zmysłowych. Człowiek jest substancją duchową (duchem), ciało zaś nie istnieje autonomicznie, lecz jest tylko pewnym sposobem istnienia i samoświadomości ducha.

2. Spirytualizm umiarkowany (dualizm substancjalny).

Rene Descartes - ciało ludzkie jest rzeczą przestrzenną (res extensa), a więc ma naturę substancji materialnej, dusza ludzka jest natomiast rzeczą myślącą (res cogitans), czyli ma naturę substancji duchowej. Własnością przedmiotów fizycznych jest rozciągłość, tj. zajmują określone miejsce w przestrzeni.

Pojawia się zasadnicze pytanie: W jaki sposób zdarzenia psychiczne mogą mieć cokolwiek wspólnego ze zdarzeniami fizycznymi lub vice versa, w sytuacji gdy jedne zachodzą w przestrzeni, a drugie mają charakter nierozciągłej myśli pozbawionej jakichkolwiek fizycznych właściwości

4. Problem detreminzmu i wolnej woli

Determinizm (łac. determinare - ograniczyć, wyznaczyć) - Każde zdarzenie jest wyznaczone przez swoją przyczynę i całokształt warunków na mocy praw przyrody- ludzie nie są odpowiedzialni za swoje działania i decyzje, ponieważ są one przyczynowo uwarunkowane. Można czasem uczynić to, co się chce uczynić, niepodobna jednak chcieć czegoś innego niż to, czego się chce.

Indeterminizm - stanowisko odmawiające zasadzie przyczynowości powszechnego waloru

Determinizm a teleologia

Leukippos - „Nic nie dzieje się bez przyczyny, lecz wszystko z jakiejś racji i konieczności”.

Demokryt - Zadaniem nauki jest wykrywanie przyczyn zjawisk. W przyrodzie nie istnieją jakieś cele.

Platon - W przyrodzie wszystko urządzone jest celowo i wszędzie panuje harmonia. Demiurg, zbudował świat tak, aby był najlepszy, najpiękniejszy, najdoskonalszy. Cel świata - jego doskonałość - tłumaczy szczegóły jego budowy.

Arystoteles - Przyczyny działają w każdej przemianie, ale w kierunku wyznaczonym przez cel.

Tomasz z Akwinu - Świat jest urządzony celowo, zgodnie z planem Opatrzności.

Izaak Newton - Świat jest wielką maszyną, działającą na mocy praw mechaniki.

W. F. Leibniz -- Monady działają celowo i tworzą określoną hierarchię. Nasz świat jest najlepszym z możliwych światów. Bóg tworząc świat miał różne możliwości, a wybrał z nich najlepszą.

Konieczność a przypadek

Demokryt - Wszystko dzieje się z konieczności.

Epikur - Przypadek w przyrodzie jest odchyleniem od konieczności (parenkliza).

Spinoza - W przyrodzie nie ma nic przypadkowego. Myśl tę podjęli francuscy materialiści w XVIII wieku. Sądzili oni, że zjawisko nazywamy przypadkowym wtedy, gdy nie znamy jego przyczyn.

Holbach - Wszystkie przyczyny są jednakowo ważne. Najbardziej niepozorna przyczyna może wywołać doniosły skutek. „Żółć fanatyka, złe trawienie monarchy, kaprys kobiety - to wystarczającej przyczyny wojen, rzezi milionów, nędzy narodów”.

Laplace - Każde zjawisko może posiadać tylko jedną przyczynę, i każda przyczyna wyznacza jednoznacznie swój skutek.

G.W.F. Hegel - Każde zjawisko konieczne jest zarazem przypadkowe i odwrotnie.

K. Marks - nie ma zdarzeń bezprzyczynowych. Zjawiska wywołane przez przyczyny główne nazywamy koniecznymi, wywołane przez przyczyny uboczne - przypadkowymi. „Konieczność przejawia się poprzez przypadki”.

Wolność woli a determinizm

Wolna wola - przyznawana ludziom zdolność do kierowania swoim postępowaniem i stawianie oporu niektórym motywom oddziałującym na człowieka.

Przeciwnicy istnienia wolnej woli

Holbach - Umysł i wola to tylko „modyfikacje mózgu”. Przyroda funkcjonuje jako maszyna, a człowiek jest częścią przyrody. Czyny ludzi są zawsze koniecznym następstwem ich temperamentu i są warunkowane zewnętrznymi przyczynami.

Clarence Darrow - „Człowiek jest wytworem dziedziczności i środowiska”. „Człowiek rozumny, musi w końcu zrozumieć, że wolność jest złudzeniem.”

Spinoza - Wolność jest to zrozumienie konieczności. Wszystkie nasze czyny są konieczne. Uświadamiając sobie tę konieczność, stajemy się wolni w tym sensie, że wyzwalamy się od afektów, od namiętności.

G.W.Hegel - Wolność jest uświadomioną koniecznością.

K. Marks - Człowiek nie może być nigdy „wolny” w sensie uwolnienia się od praw przyrody. Człowiek jest wolny wtedy, gdy potrafi skutecznie działać, jeżeli osiąga zamierzone przez siebie skutki. Rozwój nauki wciąż rozszerza sferę wolności.

Obrońcy wolnej woli

Obrońcy wolnej woli sądzą, że postrzeganie siebie jako osoby wolnej jest tym, co czyni sensownym ludzką działalność.

Wolność to tyle, co zdolność i możność czynienia tego, co się chce.

Św. Augustyn - W myśl stanowiska predestynacji, uwalniają się od grzechu i po śmierci idą do nieba ci, którzy dostąpili łaski bożej. Kto zaś ma jej dostąpić - to zależy od Boga.

Kalwinizm głosi fatalizm - przekonanie o nieuchronności odwiecznie przesądzonego losu i o niemożliwości dokonania w nim jakichkolwiek zmian. „Żadne decyzje lub działania nie mają wpływu na kształt przyszłości”.

Św. Tomasz z Akwinu - Człowiek ma wolę całkowicie wolną, wskutek tego może spełniać zarówno uczynki dobre jak i złe. Uzasadnia to etykę, odpowiedzialność człowieka za swe czyny, pośmiertną nagrodę i karę w postaci nieba i piekła.

F. Dostojewski - Wolność wyboru ma wartość najwyższą. Bez wiary w wolność nasze życie nie miałoby najmniejszego sensu. Właśnie dzięki istnieniu wolności jesteśmy ludźmi.

W. James - Gdyby determinizm był teorią prawdziwą, to moralność straciłaby jakąkolwiek racje bytu.

Egzystencjalizm - Człowiek nie ma się na czym w życiu oprzeć, skazany jest zatem na własne decyzje, musi wciąż wybierać, a nie wie ,czym się kierować.

Libertarianie (zwolennicy wolności woli) - Każdy z nas jest świadomy swojej wolności. Przeżywamy doświadczenie wolności, wtedy, gdy podejmujemy jakieś decyzje.

Wolność to tyle, co zdolność i możność czynienia tego, co się chce. To zdolność i możność postępowania zgodnie z własnym namysłem - bez żadnych nacisków i przymuszeń.

5. Zagadnienie istnienia boga;

Ateizm (gr.*theos - bezbożny) - ateizm teoretyczny - odrzuca wiarę w istnienie Boga jako niezgodną z rozumem i nauką; ateizm praktyczny - dopuszcza jego istnienie jednak poprzez postawę życiową jest negatywnie nastawiony wobec rzeczywistości Boga i religii.

Agnostycyzm ( gr. agnostos - nieznany, niepoznawalny) - stanowisko, głoszące całkowitą bądź częściową niepoznawalność rzeczywistości transcendentnej, jej natury lub nawet jej istnienia.

Fundamentalizm - pogląd, podkreślający, że Pismo św. (Biblia, Koran) jest słowem Bożym, że jest nieomylne we wszystkich sprawach, a jego znaczenie da się wykryć poprzez literalne odczytanie tekstu.

Fideizm (łac. fides - wiara) - pogląd uznający pierwszeństwo wiary, religii wobec rozumu. Człowiek pragnący uzyskać wiedzę religijną powinien najpierw uznać daremność osiągania jej za pomocą metod rozumowych.

Panteizm: ( gr. theos i pan - wszystko) - utożsamienie Boga i świata, odmawiające Bogu charakteru osobowego. „Przez Boga rozumiem byt nieskończony bezwzględnie, to znaczy substancję, składającą się z nieskończenie wielu atrybutów, z których każdy wyraża istotę wieczną i nieskończoną” (Spinoza).

Dowody na istnienie boga

1.Zakład Pascala

Bóg jest albo go nie ma; rozum jednak nie może tego w żaden sposób rozstrzygnąć. Zmuszeni więc jesteśmy zakładać się.

„Jeśli założysz, że Bóg jest, to gdy okaże się, że jest, zyskujesz nieskończoną szczęśliwość; gdy natomiast okaże się, że go nie ma, niczego nie tracisz. Jeśli jednak założysz się, że Boga nie ma, to gdy okaże się, że jest, tracisz szansę na wiecznotrwałe szczęście; gdy natomiast okaże się, że go nie ma, niczego nie zyskujesz”.

Krytyka:

Zanim będę mógł w coś uwierzyć, muszę zostać przekonany, że tak właśnie jest. A argument gracza nie dostarcza mi żadnego dowodu, aby przekonać mnie, że Bóg istnieje.

Pascal czyni założenie, że istnieje Bóg, który nagrodzi wieczną szczęśliwością tych wszystkich, którzy w niego wierzą z jakiegokolwiek powodu. Możliwe jest jednak, że istnieje Bóg, który spogląda łaskawiej na uczciwych sceptyków, niż na tych, którzy kierując się interesami manipulują własnymi poglądami.

2. Dowód kosmologiczny

(Platon, Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu, Spinoza, Leibniz).

Punktem wyjścia są fakty naszego doświadczenia. Postrzegamy powszechną obecność ruchu i zmiany. Wydarzenie, aby zajść, musi posiadać przyczynę, tj. wydarzenie poprzedzające lub będące powodem jego zaistnienia. Cofając się od skutków do ich przyczyn natrafiamy na pierwszą przyczynę, którą nazywamy Bogiem.

Krytyka:

D. Hume: Nie możemy udowodnić, że każde zdarzenie musi mieć przyczynę. Dające się zaobserwować następstwo zdarzeń, nie wymaga ostatecznego początku, ponieważ można je sobie wyobrażać jako nieskończone, zarówno w przyszłości, jak i w przyszłości.

Jeśli ciąg przyczyn i skutków musi gdzieś dobiec końca, to czemu ostatnim elementem ma być właśnie Bóg?

Dowód ten nie dowodzi, iż pierwsza przyczyna jest Bogiem w rozumieniu teisty.

Pierwsza przyczyna nie potrzebuje cechy wszechwiedzącego ani nieskończenie dobrego.

3. Dowód ontologiczny św. Anzelma

Dowód ontologiczny wychodzi od pojęcia bytu absolutnie koniecznego, i usiłuje wyprowadzić z samego tylko tego pojęcia to, że taki byt istnieje.

Kartezjusz: Nie można pomyśleć sobie Boga, to znaczy bytu najdoskonalszego, któremu brak istnienia, tak jak nie można pomyśleć góry bez doliny. Na mocy definicji Bóg jest czymś, „od czego niepodobna pojąć nic większego”.

Krytyka:

Gaunilon: Nie da się wywnioskować z pojęcia rzeczy istnienia rzeczy.

Tomasz z Akwinu: Aby poznać naturę Boga, musimy najpierw wiedzieć, że On istnieje, a nie na odwrót.

Immanuel Kant: Jeżeli coś sobie wyobrażamy, a następnie wyobrażamy to sobie jako istniejące, to nasza idea nie ulega zmianie. Nie ma żadnej różnicy pomiędzy wypowiedzią „myślę o Bogu” i „myślę o Bogu istniejącym”.

ściśle rzecz biorąc, nie potrafimy dowieść, że Bóg nie istnieje, podobnie jak nie potrafimy dowieść, że nie istnieje św. Mikołaj lub jednorożec.

4. Dowód z przygodności istnienia

Wszędzie wokół nas widzimy byty przypadkowe. Racja ich istnienia nie może tkwić w nich samych. Jeśli zatem mamy wyjaśnić istnienie bytów przypadkowych, to musimy założyć, iż istnieje jakoś istota konieczna, czyli Bóg.

Krytyka:

Odrzucenie zasady racji dostatecznej i stwierdzenie, że nie dowiedziono bynajmniej, że dla wszystkiego musi istnieć lub rzeczywiście istnieje jakieś wyjaśnienie, jest czymś całkowicie naturalnym.

5.Dowód z celowości powszechnej

Nasze badania natury ujawniają istnienie ładu i wzorca organizujących fizyczne, chemiczne i biologiczne cechy świata. Musi więc istnieć najwyższy rządca lub najwyższy architekt Wszechświata. Jest nim Bóg.

Krytyka:

- Teoria Darwina (dobór naturalny) wyjaśnia harmonię w świecie, istniejący w nim porządek za pomocą hipotez naturalistycznych.

- Założenie istnienia architekta świata nie dowodzi, że: a) istnieje jakiś nieskończony architekt czy planista; b) istnieje tylko jeden planista; c) architekt wciąż istnieje.

- Istniejące w świecie zło - cierpienie - podważa skutecznie prawdziwość twierdzenia, ze Świat został stworzony i rządzony przez wszechmocną i nieskończenie dobrą istotę.

- Brak podstaw empirycznych, by twierdzi, że Bóg stworzył wszechświat lub zapoczątkował jego istnienie.

- Porównanie Boga z zegarmistrzem nie wyjaśnia nam w żaden sposób, jak można by stworzyć Świat z niczego.

Zagadnienie zła i cierpienia w świecie

Teza: Wszechwiedzący Bóg wiedziałby o istnieniu zła. Bóg wszechmocny mógłby zapobiec jego pojawieniu się; a Bóg całkowicie dobry nie chciałby jego istnienia.

Rozwiązanie trudności:

• Jeśli odrzuci się przynajmniej jedno ze zdań, które tworzą tezę. (John L. Mackie).

• Zasada kontrastu: dobro nie może istnieć bez zła, zło jest konieczne jako przeciwwaga dobra.

Paradoks wszechmocy: Czy istota wszechmocna może tworzyć rzeczy, których nie może kontrolować? Czy wolność, jest wolnością wyboru, której nawet Bóg nie może kontrolować?

• Ogromna większość przejawów zła naturalnego w ogóle nie sposób przypisać ludzkim wyborom.

• Jak pogodzić z chrześcijańską teodyceą cierpienie zwierząt. Nie są moralnie winne, nie obejmuje ich odkupienie, nie maja perspektywy życia wiecznego, a mimo to - cierpią. Dlaczego?

Nonrealizm - Błędem jest myślenie o Bogu jako o czymś istniejącym niezależnie od istot ludzkich. „Mówić o Bogu to mówić o moralnych i duchowych celach, do jakich powinniśmy zmierzać, oraz o tym, czym powinniśmy się stać” (Don Cupitt).

Dla wielu, przekonanie, że Bóg istnieje jest sprawą osobistego zaangażowania. Wiara w Boga jest jak wiara w wytrzymałość liny po której się wspina człowiek. Człowiek wierzący ufa, że Bóg istnieje, i odpowiednio do tego kształtuje swoje życie.

Czy można zbudować moralność bez odwoływania się do Boga?

Skąd człowiek wierzący czerpie wiedzę, że Bóg jest dobry?

Teza I: Moralność świecka wcale nie musi być gorsza od moralności religijnej.

Teza II: Istnieje poczucie moralne, które jest logicznie wcześniejsze i niezależne od religii, a które stanowi nawet warunek konieczny zrozumienia i uznania Boga, takiego, jakim Go przedstawia tradycja biblijna.

Teza III: Gdybyśmy nie wiedzieli, co znaczy słowo „dobry”, to nie moglibyśmy zrozumieć znaczenia słowa „Bóg”.

Teza IV: To nie moralność jest zależna od wiary w Boga. Przeciwnie. Gdyby nie wcześniejsze zrozumienie pewnych pojęć moralnych człowiek nie mógłby zrozumieć w ogóle, czym jest Bóg Żydów i Chrześcijan.

Teza V: Istnieją w świecie religie, które obywają się bez pojęcia Boga i wcale nie uznają człowieka za istoty stworzone przez Boga. Klasycznym przykładem jest buddyzm

Kontrowersje:

I. Bóg wydaje się bezsilny, jeśli chodzi o przedłożenie empirycznego świadectwa swego istnienia, które byłoby niepodważalne lub choćby wysoce przekonywujące wedle naukowych standardów.

II. Sceptyk nie jest w stanie skruszyć uporu konsekwentnego wyznawcy, który widzi znaki Boże w życiu swoim i innych ludzi, w wydarzeniach historycznych i w porządku natury.

Świat racjonalisty - z punktu widzenia wierzącego - nie jest Kosmosem, nie objawia żadnego porządku ani sensu, nie stwarza dobra ani zła, żadnego celu ani prawa. Stajemy wobec obojętnego chaosu; wszelkie ludzkie nadzieje i lęki, radości i cierpienia mają zniknąć na zawsze bez śladu, zatopione w morzu przypadku.

Świat wierzącego - z punktu widzenia racjonalisty - Wierzący powinien przyznać, że nie jest w stanie dostarczyć racjonalnych argumentów na rzecz swej wiary. Nie potrafi powiedzieć dlaczego świat został stworzony; jak należy rozumieć to, że Bóg jest zarazem bytem absolutnym i osobą; dlaczego natura bez widocznej potrzeby wytwarza tyle zła i cierpienia. Przyznać musi, że całe jego postrzeganie świata opiera się na niesprawdzalnym zaufaniu do Osoby, której samo istnienie jest niedowiedzione.

Etyka - pochodzi od greckiego etos (obyczaj) i etymologicznie oznacza naukę o obyczajach, czyli o tym, co przystoi w postępowaniu. Postępowanie etyczne to postępowanie zgodne z prawym charakterem.

1. Etyka Sokratesa; Poznanie dobra jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do tego, aby być cnotliwym(Intelektualizm etyczny)

* CNOTA JEST DOBREM BEZWZGLĘDNYM - wytworzył nowe pojęcie cnoty przez to, że spośród zalet człowieka wyodrębnił specjalne zalety moralne. Zalety wyodrębnił na sam szczyt dóbr. Dla dóbr moralnych człowiek powinien poświęcić dobra niższe i pozorne.

* CNOTA WIĄŻE SIĘ Z POŻYTKIEM I SZCZĘŚCIEM - tylko to, co dobre może być naprawdę pożyteczne. Szczęście natomiast związane jest z cnotą, bo z cnoty wynika. Szczęśliwy jest bowiem ten, kto posiada największe dobra, a największym dobrem jest cnota.

* CNOTA JEST WIEDZĄ - wszelkie zło pochodzi z nieświadomości, nikt umyślnie i świadomością zła nie czyni. Skoro dobro jest pożyteczne i gwarantuje szczęście, nie ma powodu, aby ktoś, kto je zna, nie czynił go. Wiedza jest zatem warunkiem dostatecznym cnoty.

Etyczne tezy Sokratesa łączyły się w łańcuch i prowadziły do jasnego wniosku: Ludzie dążą do szczęścia i do pożytku. Prawdziwe szczęście i prawdziwy pożytek daje tylko dobro. Prawdziwym dobrem jest cnota. Cnota jest jedna, bo każda cnota jest wiedzą. Zdobywając wiedzę osiągamy dobro, a z nim pożytek i szczęście. Wyłania się stąd proste wskazanie życiowe: należy szukać wiedzy, a kto może, powinien i innych wiedzy uczyć.

2. Etyka Platona;

Wg Platona mamy 4 cnoty kardynalne;

Trzy są cnoty odpowiednio do trzech części duszy: mądrość jest cnotą części rozumnej, męstwo - impulsywnej, panowanie nad sobą - pożądliwej; ponadto potrzebna jest czwarta

cnota - sprawiedliwość - łącząca wszystkie części duszy i utrzymująca wśród nich ład, aby każda „spełniała swoje"

nauka o miłości

Istnieją, według filozofa dwa rodzaje dobra: dobro w świecie idealnym oraz dobro w świecie materialnym. Dobro idealne jest doskonalsze od dobra realnego. Teoria etyczna Platona zawiera w sobie trzy tezy: 1. istnieje hierarchia dóbr, 2. na szczycie hierarchii znajduje się dobro idealne, 3. dobra realne, stojące najniżej w hierarchii dóbr stanowią konieczny etap na drodze do dobra idealnego. Miłość jest dążeniem do uzyskania dobra najwyższego. Początkowy przedmiot miłości stanowią dobra realne, jednak z czasem dusza uświadamia sobie, że piękno duszy jest doskonalsze od piękna ciała. Miłość zmysłowa jest etapem w dążeniu do miłości ponadzmysłowej, idealnej, gdyż jedynie przez realne, względne i doczesne cele osiąga się cele idealne, wieczne. Dusza właśnie dzięki miłości pośredniczy pomiędzy realnym i idealnym światem. Platońska etyka, przede wszystkim teoria miłości pełna była polotu oraz patosu i stanowiła najbardziej pozytywną część całej jego filozofii.

nauka o państwie

Człowiek, według Platona jest istotą społeczną. Jego istota, jego konkretne zadania i cele ujawniają się w życiu nie jednostkowym, ale społecznym. W dziele "Państwo" filozof wyłożył teorię państwa doskonałego, która skonstruował w oparciu o idee dobra oraz sprawiedliwości. Państwo doskonałe winno dążyć najwyższych zalet i idei, ma tworzyć swoisty organizm, działający w harmonii, ma opierać się na wiedzy, gdyż aby czynić dobro należy posiąść o nim wiedzę. Państwo takie ma mieć ascetyczny charakter, ponieważ jego cel jest idealny.

4. Etyka Chrześcijańska św, Augustyna

etyka chrześcijańska zakłada, iż istnieje istota boska ustanawiająca pewne reguły moralnego zachowania, natomiast zachowanie niemoralne polega na łamaniu tych reguł.

W religii mamy do czynienia ze stałym występowaniem pewnych tematów o swoistym kontekście: Bóg jest naszym ojcem. Bóg domaga się od nas posłuszeństwa. Powinniśmy być posłuszni Bogu ponieważ On wie co jest dla nas najlepsze.

Główny pogląd etyki chrześcijańskiej mówi, że dobre życie można osiągnąć przez zachowanie zgodne z boskimi wskazaniami.

Etyka św. Augustyna

Pierwotnie wyznawał manicheizm z jego skrajnym dualizmem dobra i zła.

Kazania biskupa Ambrożego nawróciły go w wieku już dojrzałym do Kościoła i odtąd stał się żarliwym wyznawcą Chrystusa

Augustyn przyjmował, że dla człowieka celem jest szczęście, i ze filozofia ma je znaleźć, szczęściu mniemał, ze dać je może jedynie Bóg.

Dla Augustyna filozofia jest mądrością i rozumieniem opartym na wierze.

Właśnie z tego powodu, ze opiera się na wierze, która kieruje ludzkie poszukiwania po właściwej drodze, filozofia chrześcijańska jest wyższa od każdej innej.

Filozofia bez wiary jest skazana na błąd i wypaczenie.

„Jedynym powodem, dla którego człowiek powinien filozofować, jest to że może osiągnąć szczęśliwość'

Istota ludzka jest zmienna i nie wystarcza sama sobie, szczęście może jej przynieść tylko posiadanie czegoś, co jest czymś więcej niż ona sama, posiadanie przedmiotu niezmiennego.

Nawet sama cnota nie może być celem:

„To nie cnota twojej duszy czyni cię szczęśliwym, ale ten kto obdarzył cię cnotą, kto natchnął cię pragnieniem i dał ci moc działania”

Wg Augusta w swoim wnętrzu człowiek znajduje prawdy konieczne i pewne, których ważność ma charakter ponadczasowy i ponadindywidualny: „Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda

Wola jest wolna i jako taka może odwrócić się od niezmiennego Dobra i przylgnąć do dóbr zmiennych.

Odwracając się od Boga, wola postępuje wbrew prawu Bożemu - które wyraża się w naturze ludzkiej.

Wola jest wolna, ale równocześnie podlega moralnym obowiązkom, a miłowanie Boga jest obowiązkiem.

Najwyższym celem ludzkich dążeń jest szczęśliwość. Człowiek nie może jej jednak osiągnąć, zadowalając się dobrami światowymi, lecz wyłącznie dzięki Bogu. Jeśli miłość człowieka do Boga jest prawdziwa, nie potrzebuje on żadnych innych praw moralnych. Dlatego mógł Augustyn stwierdzić: „Kochaj i czyń, co chcesz”. Człowiek najczęściej popada w miłość ku samemu sobie i dlatego wybiera fałszywe dobro.

Zło ma miejsce wtedy, gdy człowiek zaczyna przywiązywać do rzeczy ziemskich i zabiegać wyłącznie o dobra doczesne.Źródłem zła jest ludzka wola, a jego istnienia w świecie nie można przypisywać działaniu Boga.

Zjawiska, które można by nazwać złem „naturalnym”, takie jak trzęsienia ziemi, choroby itd., Augustyn tłumaczy tym, iż przyczyniają się one do zróżnicowania stworzenia, i jako takie są częścią najlepszego z możliwych światów.Zło jest więc konsekwencją odrzucenia Boga.

Zło jest po prostu brakiem dobra. Jest brakiem ładu (harmonii) w ludzkiej woli.

5. Etyka Kanta;

Dla Kanta postępowanie moralne jest podjęte z poszanowania obowiązku, a nie ze skłonności ani nawet w zgodzie z obowiązkiem. Skoro ludzi są istotami racjonalnymi, to muszą się zachowywać w równie racjonalny sposób. Dla Kanta znaczy to, że powinni oni zachowywać się tak, jakby ich zachowanie miało stać się prawem powszechnym, tzn. każde działanie musi być osądzone pod względem tego co mogłoby ono wywołać, gdyby stało się powszechnym kodeksem postępowania.

Obowiązek wg. Kanta

Czyny wykonane nie ze skłonności, ale z obowiązku są dopiero czynami moralnymi.

Istota obowiązku leży w podporządkowaniu się prawu moralnemu.

Najwyższym zadaniem dla człowieka jest rozwijanie dobrej woli, co zyskuje się poprzez rozumne czyny.

Jeśli ktoś chce, może traktować moralne obowiązki jako Boże przykazania, ale to nie wola stwórcy jest źródłem moralności. Wola sama nakłada na siebie obowiązek. Nasze czyny prawdziwie moralne budzą w nas szacunek dla siebie samych. Ten szacunek jest motywem słusznego działania. Obowiązek nie jest czymś ponurym.

Jeżeli miłujemy dobro, to nie jesteśmy wówczas tylko cnotliwi, lecz i święci, nawet tak święci jak Bóg. Nie można jednak oczekiwać żeby jakakolwiek istota ludzka lubiła czynić dobro bez zastrzeżeń i we wszystkich okolicznościach. Człowiek postępuje moralnie tylko wówczas, kiedy spełni to, co powinien.

Tylko sam szacunek dla prawa, tylko myśl o obowiązku, mają nami kierować.

Postępowanie moralne jest podjęte z poszanowania obowiązku, a nie ze skłonności ani nawet w zgodzie z obowiązkiem.

Kant dowodzi, że wszyscy wiemy, czym jest obowiązek. Obowiązkiem jest nie kłamać, nie łamać obietnic, nie zabijać, nie kraść, itp.

Te powszechne i obiektywne nakazy obowiązku nie maja swego źródła w naszych naturalnych skłonnościach, które mogą się zmieniać.

Mamy świadomość nakazów moralnych, gdyż jesteśmy istotami racjonalnymi.

Aby nasze działanie miało wartość moralną, musi być motywowane przez rozum.

Imperatyw hipotetyczny - jeśli chce się osiągnąć określony cel, to trzeba działać w określony sposób

Imperatyw kategoryczny

Moralność polega na wypełnianiu obowiązku, do którego nawołuje nas imperatyw kategoryczny, zaleca działania bezwarunkowe, bez względu na efekty.

Celami samymi w sobie są istoty rozumne.

Wszelkie cele materialne (osobiste) nie mogą stanowić maksymy powszechnej.

Bezwarunkowy imperatyw oznacza aprioryczne prawo moralne , powszechne i konieczne, obowiązujące niezależnie od takich czy innych okoliczności życia. Jesteśmy motywowani do działania nie tylko przez skłonności, ale także przez rozum

Celem koniecznym postępowania moralnego jest urzeczywistnienie „najwyższego dobra”,

to jest stworzenie takiego świata ludzkiego, w którym następuje utożsamienie cnoty ze szczęściem - stan pełnej sprawiedliwości.

Istnienie sumienia dowodzi, że człowiek jest wolny i że łańcuch przyczynowo związanych zjawisk zależy od spontaniczności, tj. własnej działalności człowieka jako rzeczy samej w sobie.

Nakazy rozumu , racjonalne istoty narzucają sobie same, np.. Nakaz, aby nie kłamać, powstrzymuje nas przed używaniem innych jedynie jako środka do zaspokojenia swoich pragnień.

Wola motywowana przez rozum jest wolą autonomiczną.Wola motywowana przez skłonności jest wolą heteronomiczną.

Etyka Kanta uczyła bezinteresowności postępowania,

nakazywała traktować człowieka jako cel, nigdy jako środek, wpajała w ludzi poczucie równości, bo każdego zobowiązywała do posłuszeństwa wobec „imperatywu kategorycznego,

uczyła ludzi poczucia godności, bo przypominała, że nie są zwierzętami, ale istotami rozumnymi.

Uświadamiała, iż moralność daje człowiekowi godność, która go wynosi ponad każdą rzecz

6. Etyka utylitarystów;

Miarą słusznego prawa jest tylko interes ogółu

Utylitaryści - sympatia i zmysł moralny są fikcją; nie ma ich w człowieku. Pobudką jego jest tylko własny interes. W życiu należy kierować się wyrachowaniem, nie sentymentem.

Utylitaryzm- użyteczny;

Zasada utylitaryzmu - pożytek jednostki lub społeczeństwa powinien stanowić najwyższy cel moralny postępowania ludzi. Dążenie do dobra własnego sprzyjać ma pomnożeniu dobra społecznego. Postępowanie jest słuszne tylko wtedy, gdy dostarcza więcej efektów korzystnych niż szkodliwych. Postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do osiągnięcia jak najwięcej przyjemności.

Postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania największej ilości szczęścia.

Utylitaryzm jest koniunkcją dwóch doktryn, dotyczących tego co dobre, i tego co słuszne. Użyteczne są te działania, których celem zasadniczym jest osiągnięcie dobra.

Tym co dobre jest szczęście (dobrobyt, pomyślność), które w ostatecznym rachunku polega na doznawaniu przyjemności;

Wszystkie inne dobra (zdrowie, wiedza, wolność, bogactwo itp.) są środkami do osiągnięcia przyjemności bądź czymś czemu towarzyszy przyjemność.

J. Bentham - wyznaje zasadę utylitarystyczną, że użyteczność decyduje o wartości moralnej czynu. Nie posiadają tej mocy żadne prawa - ani naturalne, ani stanowione. Ponadto Bentham hołduje zasadzie hedonizmu, że dobrem jest przyjemność, a złem cierpienie. Pozostałe rzeczy poza przyjemnością i cierpieniem mają obojętną wartość moralną. Etyka ta została oparta na obserwacji, że wszyscy ludzie pragną przyjemności. Miała więc podłoże psychologiczne. Etyka hedonistyczna Benthama miała charakter ilościowy - o wartości rzeczy i działań decyduje ilość dostarczanej przez nich przyjemności lub rozkoszy, a rodzaj tej przyjemności jest obojętny. Jedynie przyjemność ma moc motywowania człowieka do podjęcia konkretnego działania i jest też kryterium jego moralnej oceny.

Cnoty prowadzące do szczęścia;

Roztropność - działanie w kierunku pomnażania własnych przyjemności i pomniejszaniu własnych cierpień. Życzliwość - sprawianie przyjemności innym (pozytywna), bądź powstrzymanie się od wyrządzenia przykrości innym (negatywna).

Człowiekiem cnotliwym jest ten, kto mnoży przyjemności i zmniejsza przykrości, zarówno własne, jak i cudze.

Stworzył pojęcie rachunku hedonicznego;

Metoda sporządzania obliczeń, ilości cierpienia i przyjemności, np. natężenie lub czas trwania przyjemności.

Ustalenie wielkości przyjemności i bólu wedle następujących kryteriów:

intensywności, długotrwałości, pewności, głębokości, odroczenia, bogactwa, czystości.

Argument za „rachunkiem przyjemności” - w znacznej mierze kierujemy się namysłem, kalkulacją ewentualnych skutków swego czynu.

Unaukowienie rachunku - ustalenia wspólnej wartości wszystkich przyjemności oraz wspólnego miernika, do którego trzeba te wartości odnieść.

Wspólnym narzędziem pomiaru jest - pieniądz.

Pieniądz zawsze jest środkiem tworzenia przyjemności sobie i innym.

Czynnikiem mającym zobiektywizować rachunek jest liczenie w nim jedynie skutków czynów. Dobre chęci i szlachetne motywy w rezultacie mogą przynosić cierpienie.

J.S. Mill - Mill - jest kontynuatorem myśli etycznej Benthama, dodaje jednak swoje specyficzne zabarwienia utylitaryzmu. Mill dokonuje także hierarchizacji przyjemności. Uważa, że różnią się one od siebie jakością. Mamy więc dwa poziomy przyjemności:

duchowe ,zmysłowe

„Czyny są dobre, jeśli przyczyniają się do szczęścia, złe, jeśli przyczyniają się do czegoś przeciwnego”

Przyjemność i przykrość stanowią jedyny rodzaj motywacji zachowań ludzkich; przyjemność i brak cierpienia jest równoznaczny ze szczęściem.Szczęście jest celem ostatecznym i słuszne jest dążenie do jego maksymalizacji. Należy brać przy tym pod uwagę nie tylko ilość szczęścia (przyjemności), lecz przede wszystkim jego jakość. Dobre jest to, co w drodze doświadczenia uznano za dobre, to czego ludzie pożądają.Kiedy są zaspokojone przyjemności niższe, wtedy moralność domaga się praw dla przyjemności wyższych: umysłowych, kulturalnych i duchowych. Wyższe przyjemności umysłu winny być przedkładane nad niższe przyjemności ciała. Przyjemności intelektualne i uczuciowe (czyli łącznie duchowe) są wyższe od zmysłowych.Kryterium wyższości przyjemności duchowych jest według Milla to, że preferują je wszyscy bądź prawie wszyscy, którzy znają je należycie. A preferują je z uwagi na poczucie swej własnej godności

Gdyby ocenie w kategoriach użyteczności podlegać miały konsekwencje czynu, to za czyn dobry moralnie powinniśmy np. uznać zabicie zdrowego człowieka w celu wykorzystania jego narządów do transplantacji, która uszczęśliwi wiele osób.

Byłaby to więc pewna wersja doktryny, że cel uświęca środki.

W ten sposób jednak możnaby usprawiedliwić wszelką niegodziwość - łamanie praw człowieka, tortury, kłamstwo itp.

Aby się przed tego rodzaju zarzutami obronić, Mill zaproponował, aby kryterium słuszności nie była użyteczność czynów (czyn jest moralnie słuszny jeśli maksymalizuje dobro), lecz użyteczność reguł, przy czym reguły należy dobierać wyłącznie z uwagi na ich konsekwencje. Ocenie moralnej podlega zatem pewna ogólna reguła postępowania - czyn jest moralnie naganny (niesłuszny) jeśli łamie regułę, której uznanie powoduje lepsze następstwa, niż uznanie jakiejś innej (bądź żadnej). Wówczas np. kłamstwo nie będzie oceniane pozytywnie, mimo iż ma pozytywne konsekwencje, bo odpowiednia reguła zakazuje kłamać.

12. Etyka w turystyce:

Podstawą odpowiedzialnej turystyki jest zrozumienie i krzewienie ogólnoludzkich wartości etycznych w duchu tolerancji i poszanowania dla różnorodnych wierzeń religijnych, postaw moralnych i poglądów filozoficznych.
Uczestnicy rozwoju turystyki i sami turyści powinni brać pod uwagę odrębne tradycje oraz obyczaje społeczne i kulturowe innych narodów, w tym również mniejszości i rdzennej ludności oraz szanować ich godność.

Działalność turystyczna powinny być prowadzona w harmonii ze specyfiką i tradycjami regionów i krajów przyjmujących oraz przy poszanowaniu miejscowych praw, zachowań i zwyczajów

Turystyka, jako działalność najczęściej utożsamiana z odpoczynkiem, relaksem, sportem, obcowaniem z kulturą i przyrodą, winna być planowana i organizowana jako uprzywilejowany środek indywidualnej i zbiorowej samorealizacji. Turystyka realizowana we właściwy sposób staje się niezastąpionym elementem samokształcenia, budowania wzajemnej tolerancji i poznawania różnic pomiędzy narodami i kulturami;

Działalność turystyczna powinna być organizowana w sposób umożliwiający przetrwanie i rozkwit tradycyjnych wytworów kulturowych, rękodzieła i sztuki ludowej, nie zaś prowadzić do zubożenia ich różnorodności i do ich standaryzacji.

Cechy etyki turystów:
· Nie uleganie stereotypom
· Szanować ludność odwiedzanego regionu, miasta i kraju
· Dbałość o środowisko naturalne

Cechy etyki gospodarzy:
· Gościnność
· Udzielanie informacji
· Zapewnienie różnego rodzaju usług
· Uczciwość
· Brak dyskryminacji
· Dbałość o środowisko naturalne
· Rozwijanie się poprzez turystów

Rola turysty; Główną rolą turysty jest przekazywanie kultury. Każdy turysta wychowany jest w jakiejś kulturze, którą zabiera wraz ze sobą w podróż i którą emanuje wpływając na otaczający go świat. Np. przeciętny turysta z Europy jadący do krajów Afryki i czy ameryki południowej wnosi tam część swojej kultury. Szczególny wpływ wywierany jest na młode pokolenie które może postrzegać turystów jako ludzi sukcesu i chcąc się do nich upodobnić przejmuje ich wzorce zachowań często porzucając swoje tradycje. Jest to zjawisko negatywne gdyż powoduje zanik rdzennej kultury miejsc które często właśnie ze względu na tą kulturę odwiedzamy.

Turystyka może wywierać też pozytywny wpływ na ludzi. Każdy turysta jest inny w miejscach szczególnie atrakcyjnych turystycznie różnorodność kultur jest wielka a to wpływa na np. poziom tolerancji.

Inną rolą turysty jest aspekt czysto ekonomiczny. Turysta odwiedzając dane tereny daje możliwość zarobku i poprawy warunków bytowych dla mieszkańców odwiedzanych miejsc.

Dobrym przykładem jest to jak organizacje turystyczne po tsunami w 2004 roku apelowały o to by turyści udawali się do terenów zniszczonych przez fale aby ludność tam żyjąca szybciej odrobiła poniesione straty.

Etyka Epikura

Epikureizm:

1)hellenistyczny system filozoficzny, którego twórcą był Epikur, który wypływał z dwóch źródeł:

a) kultu życia i pragnienia szczęścia.

b) z trzeźwej postawy umysłu, ufającego temu, co mu bezpośrednio jest dane i operującego wyłącznie konkretnymi wyobrażeniami.

Epikureizm głosił:

- sensualizm psychologiczny, opierający poznanie na wrażeniach zmysłowych.

- zasady logiki indukcyjnej określającej, jak należy poprawnie uogólniać spostrzeżenia poznawcze.

- etykę hedonistyczną opartą na przeświadczeniu, że szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpienia.

Brak cierpienia (eudajmonia) był odczuwany jako przyjemność. Zgodnie z zasadą hedonizmu radość jest wrodzona człowiekowi i nie potrzebuje on o nią zabiegać, wystarczy tylko, by ciało było zdrowe i dusza spokojna a życie będzie rozkoszą.

Wg epikureizmu wartość posiadają jedynie dobra doczesne. Człowiek jest odpowiedzialny za własne szczęście i nieszczęście. Spokój jest najdoskonalszym stanem a oświecony umysł jedynym środkiem przeciwko niepokojowi.

W filozofii przyrody epikureizm wyrzeka się czynników nadprzyrodzonych i uznaje wszelkie byty za cielesne, ciała za zbudowane atomistycznie, zdarzenia za uwarunkowane przyczynowo, a przyczyny za działające mechanicznie.

2) epikureizm okresu cesarstwa rozwinięty przez Diogenesa z Ojnoanda, żyjącego za czasów Trajana, występował przeciwko wierze w objawienie i narastającym tendencjom mistycznym.

3) epikureizm okresu renesansu (odrodzenia) stał się podstawą rozwoju filozofii przyrody, popularyzacji zasad etycznych upowszechnianych w literaturze i sztuce.

Czwórmian leczniczy

1. Bóg nie jest straszny.
Musimy uwierzyć, że na nasze życie ma wpływ stosunek do Boga. Najważniejsze jest określenie swojego stosunku i wybrać czy wierzymy czy nie. Kiedy już dokonamy wyboru określamy czego możemy się spodziewać i szukamy prawdy o nim samodzielne. Ważne jest aby nie słuchać innych, bo błędne przekonania innych mogą nas unieszczęśliwić.

2. Śmierć nie jest straszna.
Po śmierci nie ma nic. Ciało umiera i ulega rozproszeniu, więc nie odczuwa się bólu, ani cierpienia. Życie w niepewności budzi lęk, dlatego musimy być przekonanie, że kiedy nadejdzie śmierć, ciała już nie będzie, więc nie będzie bólu ani cierpienia, które jest, kiedy nie ma śmierci.

3. Rzeczy dobre są łatwe do zdobycia.
Według Epikura istnieją pragnienia i przyjemności, które podzielił na kilka grup. Pragnienia naturalne i konieczne - jedzenie, picie, sen. Naturalne i niekonieczne - seks, imprezy. Nienaturalne i niekonieczne - sława, przepych, pomniki. Im wyższe mamy pragnienia, tym bardziej narażamy samych siebie na ból i cierpienie związane z trudnościami w ich zaspokajaniu.

4. Ból jest łatwy do zniesienia.
Należy uświadomić sobie, że nie można traktować każdego bólu jako nie do zniesienia. Ból jest fizyczny i trzeba nad nim zapanować duchowo. Należy przypomnieć sobie piękne chwile, w których przeżywaliśmy przyjemności i rozkosz.

---