1. Istota i znaczenie czynnikow w gospodarce rynkowej:

Człowiek (praca zywa) + srodki pracy (narzędzia) (te 2 to sily wytworcze)= przedmiot pracy (odnawialny, przetwarzalny, odrabialny czyli srodki produkcji)

2. Zasoby z reguly sa skończone (rzadkość zasobow), sa wolne i naturalne, naleza do nich dobra i usługi.

Naturalne: odnawialne, nieodnawialne (ziemia)

Kapitalowe: rzeczowe i finansowe, infrastruktura

Osobowe: ilościowe (wiek, plec, wzrost, waga), jakościowe (wykształcenie, umiejętności)

Technologiczne: nauka, wiedza

Naturalne: odnawialne, nieodnawialne (ziemia)

6. Cena maksymalna - to cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro. Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej. Wprowadzana jest tylko w nielicznych przypadkach, gdy według decydentów wymaga tego ważny interes społeczny (np. ceny mieszkań komunalnych dla najbiedniejszych rodzin). Często jest przedmiotem kontrowersji. Cena maksymalna ma chronić interes konsumenta.

Cena minimalna - to cena urzędowa, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku.

7. Rzadkość zasobow:

- skonczona ilość zasobow ludzkich i rzeczowych

- nawet za pomoca najlepszej osiągalnej wiedzy technologicznej można wykorzystac do wytworzenia jedynie ograniczonych ilości dobr ekonomicznych

Obfitość zasobow:

- wyposażenia krajow w czynniki wytworcze-

- wymiana miedzy krajami

- naklad dobr i wymiana (reguluje ceny i koszta)

Przykład: Tajlandia jest obfita w ludzkie zasoby pracy i posiada ubogie wyposażenie technologiczne (wszystko powstaje dzieki ludziom, za pomoca malych wydatkow).

8. Ekonomia - jest nauką o tym, jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu zasobów (wszystkich, gdyż wszystkie zasoby mają alternatywne zastosowanie i z definicji są w niedoborze) - które mogą mieć także inne, alternatywne, zastosowania - w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i różne grupy w społeczeństwie. Tradycyjnie ekonomię dzieli się na mikroekonomię, która zajmuje się zachowaniem indywidualnego konsumenta, przedsiębiorcy, handlowca, rolnika oraz na makroekonomię, która skupia swoją uwagę na badaniu takich wielkości jak całkowity dochód gospodarki, odsetek osób zatrudnionych, przepływ kapitału.

9. Model ekonomiczny - jest to uproszczony obraz rzeczywistości ekonomicznej.

Model ekonomiczny stosuje się, aby uzyskać uproszczony, ale przejrzysty obraz rzeczywistości. Próba przedstawienia całej rzeczywistości gospodarczej jest bezcelowa i z góry skazana na niepowodzenie ze względu na nieskończoną ilość szczegółów.

Model ekonomiczny może mieć różne formy. Można go przedstawić za pomocą słów, wykresów czy układów równań matematycznych.

Przykładem najprostszego ekonomicznego modelu matematycznego może być model popytu na dobro - popyt na dobro
zależy tylko od ceny
tego dobra. Wówczas zależność tą zapiszemy w postaci równania:

, które odczytujemy następująco popyt jest funkcją ceny.

10. Rynek - zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami.

Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (oferenci) zaś część popyt (nabywcy). Przeciwstawienie się popytu podaży w określonym miejscu oraz czasie prowadzi do ustalenia ceny wartości będącej przedmiotem obrotu - sprawia to iż dochodzą do skutku transakcje kupna sprzedaży.

11. Popyt - funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy "popytem", a "wielkością popytu". Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy zadanej cenie.

Czynniki kształtujące popyt:

• związane z rynkiem:

• wielkość dochodów, gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie)

• cena towaru:

• nie związane z rynkiem (pozarynkowe):

• preferencje konsumentów:

• moda,

• czynniki demograficzne

• warunki geograficzne

• warunki klimatyczne

• pora roku

• poziom zamożności

• sytuacja gospodarcza

• sytuacja polityczna.

12. Podaż - to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.

Czynniki kształtujące wielkość podaży (Determinanty podaży)

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów - czyli poziom kosztów produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

• liczba producentów na danym rynku

• cele przedsiębiorstwa

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• czas, jakim dysponują producenci

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

• elastyczność podaży

13. Cena równowagi rynkowej - cena, przy której występuje zrównoważenie popytu (D) i podaży (S).

Krzywa popytu przecina się z krzywą podaży, tworząc w ten sposób punkt równowagi cenowej. Obie krzywe stanowią instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Gdy cena jest mniejsza od ceny równowagi rynkowej, następuje nadwyżka popytu nad podażą. Natomiast kiedy cena jest większa od ceny równowagi rynkowej występuje nadwyżka podaży nad popytem. Nadwyżki może zlikwidować tzw. skup interwencyjny.

14. Konkurencja doskonała (nazywana także wolną konkurencją) jest modelem teoretycznym opisującym jedną z form konkurencji na rynku; cechą charakterystyczną konkurencji doskonałej w odróżnieniu od innych jej form jest przekonanie zarówno kupujących jak i sprzedających, że ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; rynek, na którym panuje konkurencja doskonała zapewnia optymalną alokację zasobów w sensie Pareta.

Cechuje ja:

- Duża liczba sprzedających i kupujących

- Jednorodność produktu

- Doskonała informacja rynkowa

- Swoboda wejścia i wyjścia z branży

Konkurencja niedoskonala:

- Jeden sprzedawca lub kupujący nie jest na tyle duzy, by moc wywierac wpływ na cene rynkowa

- Czysty monopol, oligopol, konkurencja monopolistyczna

- Dochodzenie do równowagi w zbyt krotkim czasie

15. Formy prawne przedsiębiorstw (również formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw) - formy, jakie przyjmują przedsiębiorstwa w momencie rejestracji. Można je podzielić na:

1. formy krajowe, które przewidziane są w ustawodawstwie danego kraju oraz

2. formy paneuropejskie, które są uregulowane w ustawodawstwie wspólnotowym i obowiązują we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej.

Wybór formy determinuje m.in. sposób rejestracji przedsiębiorstwa lub spółki oraz zasady organizacji, czyli jego strukturę organizacyjną.

16. Prawo malejących przychodów - zgodnie z tym prawem, zwiększając nakłady jednego czynnika o kolejne jednostki i utrzymując nakłady pozostałych czynników bez zmian, osiągamy punkt, począwszy od którego dalsze zwiększanie ilości tego czynnika powoduje zmniejszanie krańcowych przyrostów całkowitej produkcji.

17. Ekonomiczna korzysc skali w produkcji i zbycie wystepuje kiedy wielkość produkcji i zbytu rosnie szybciej niż naklad czynnikow produkcji. Koncentracja geograficzna sprzyja rozwojowi i rozprzestrzenianiu się wiedzy, wystepuje duza ilość firm (duze firmy dominuja nad malymi). Koszta na jednostke produktu zaleza od rozmiaru przemyslu, rozwoj przemyslu pozwala na bardziej efektywne zapoatrzenie się na surowce.

18. Monopol to struktura rynkowa charakteryzująca się:

• występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy lub producenta danego towaru, który kontroluje podaż i ceny, oraz wielu odbiorców;

• występowaniem barier uniemożliwiających innym firmom wejście na rynek (np. ustawodawstwo, patenty, koszty itp.);

• unikatowością produktu monopolu (nie posiada on dobrego lub bliskiego substytutu).

Monopol może mieć charakter:

• państwowy - kiedy prawo danego państwa pozwala świadczyć usługi lub produkować określony asortyment towarów tylko jednemu podmiotowi (np. monopol spirytusowy, monopol loteryjny itp.);

• wymuszony - kiedy jeden z producentów towaru/usługi osiąga taką pozycję na rynku, że pozostali producenci bankrutują;

• naturalny - wynikający z natury dostarczanej usługi/towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja wielu podmiotów jest niemożliwa lub utrudniona (np. koleje żelazne, dostarczanie prądu elektrycznego i gazu, telekomunikacja itp.).

Oligopol - forma struktury rynkowej, różna od doskonałej konkurencji, gdzie występuje znaczna liczba małych konkurentów, oraz od czystego monopolu, gdzie istnieje tylko jedna potężna firma; dominująca forma w krajach rozwiniętych; sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.

Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.). Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia. Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, charakteryzuje się najwyższym stopniem monopolizacji.

19. Inwestycje bezpośrednie to bezpośrednie nakłady na środki trwałe (np. maszyny, całość lub wydzieloną część przedsiębiorstwa).

W zakresie bilansu płatniczego obejmują one te inwestycje, w których inwestorzy (określani tu mianem inwestorów bezpośrednich) pragną uzyskać znaczący stopień kontroli nad przedsiębiorstwem (określanym tu przedsiębiorstwem bezpośredniego inwestowania). Mają więc charakter bardziej trwały niż inwestycje portfelowe, które charakteryzują się większą płynnością i podatnością na wpływ kapitału spekulacyjnego. W statystyce bilansu płatniczego najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem pozwalającym odróżnić inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych jest posiadanie tzw. trwałego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Wyraża się to posiadaniem minimum 10% akcji zwykłych lub 10% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Inwestycje portfelowe (zagraniczne inwestycje pośrednie) - inwestycje dokonane przez zakup papierów wartościowych, a nie konkretnego przedsiębiorstwa, dobra materialnego czy intelektualnego bądź usługi.

20. Dobra publiczne to dobra, które charakteryzują się tym, że nie ma możliwości wyłączenia ich z konsumpcji oraz jednocześnie nie są konkurencyjne w konsumpcji. Pierwszy warunek oznacza, że dostawca dobra nie może legalnie zapobiec używaniu dobra przez innych. Drugi warunek oznacza, że konsumpcja dobra przez jedną osobę, nie pozbawia innych osób możliwości konsumpcji tego samego dobra, a zatem bez żadnych konsekwencji dobro może być konsumowane przez wiele osób jednocześnie.

Przykład: Definicję dobra publicznego, można zilustrować na przykładzie pokazu sztucznych ogni. Nie ma możliwości wyłączenia z ich konsumpcji, ponieważ jeżeli ktoś znajduje się w miejscu, z którego dobrze widać pokaz, wówczas organizująca go firma nie może zabronić mu go oglądać. Z drugiej strony, fajerwerki nie są konkurencyjne w konsumpcji, ponieważ oglądanie ich przez jedną osobę nie pozbawia innych możliwości oglądania tego samego pokazu.

21. Efekty zewnętrzne - zjawisko w ekonomii polegające na przeniesieniu części kosztów lub korzyści wynikających z działalności jednego podmiotu na podmioty trzecie bez odpowiedniej rekompensaty. Zazwyczaj jest to uboczny skutek działalności danego podmiotu gospodarczego, którego konsekwencje (pozytywne bądź negatywne) ponosi szersze grono odbiorców niezależnie od swojej woli. Typowym przykładem efektów zewnętrznych są zanieczyszczenia środowiska naturalnego spowodowane produkcją niektórych dóbr przemysłowych. Efekty zewnętrzne zachodzą poza rynkiem, co jest główną przyczyną trudności przy określaniu wartości i egzekwowaniu rekompensaty.

Efekty te należy rozumieć jako koszty lub korzyści o charakterze ekonomicznym, a nie wyłącznie finansowym. Ich występowanie powoduje zakłócenia w funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i stanowi jedną z przyczyn zawodności rynku.

22. Sprawiedliwość społeczna, która w potocznym rozumieniu oznacza przyznanie człowiekowi tego, co z tytułu jego wkładu pracy lub zasług słusznie mu się należy lub w ujęciu prawnym przyznanie każdej jednostce należnych jej praw wynikających z zasad demokracji.

W części publikacji postuluje się, by sprawiedliwość społeczna oznaczała taką organizację systemu ekonomicznego danego państwa, w którym jest zachowany w miarę równy dostęp do podstawowych dóbr materialnych dla wszystkich jego mieszkańców, a w bardziej zachowawczej wersji -- przynajmniej w miarę równe szanse na uzyskanie takiego dostępu do tych dóbr, który umożliwia godne życie, oraz brak grup społecznych zepchniętych na margines nędzy i pozbawionych realnych szans na poprawę swojej sytuacji.

23. Rola panstwa w gospodarce rynkowej:

-Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno - prawnej

-Państwo może ograniczyć obniżenie poziomu dobrobytu społeczeństwa podtrzymując konkurencję , wzmacniając system obiegu informacji, usuwając bariery wejścia na rynek, przeciwdziałając praktykom monopolistycznym.

- Państwo może nakłonić podmioty gospodarcze do pokrywania całości lub części kosztów związanych z ograniczeniem negatywnych skutków ubocznych ich działalności w sferze produkcji lub konsumpcji np. kosztów instalowania urządzeń zmniejszających zatrucie środowiska naturalnego lub natężenie hałasu

- Istnienie dóbr publicznych takich jak np. latarnie morskie , chodniki i oświetlenie ulic oraz usługi dostarczane przez armię , policję czy straż pożarną. Ze względu na trudności z egzekwowaniem opłat za korzystanie z tego typu dóbr oraz związane z tym wysokie koszty są one mało opłacalne dla sektora prywatnego i bez odpowiedniego zaangażowania się państwa mogłoby całkowicie zaniknąć

24.

25. Dwie charakterystyczne cechy jakie posiada gospodarka planowana to :

-dominacja państwowej własności czynników produkcji

-planistyczny mechanizm alokacji zasobów gospodarczych.

Charakterystyczne jest powstanie nakazowego, planistycznego mechanizmu alokacji zasobów gospodarczych. Cechował się on przede wszystkim opracowaniem planu, w którym ustalone były przez szczebel główne cele działaności zarówno te krótko- jak i długoplanowe. Te drugie ustanano na podstawie oceny możliwości produkcyjnych gospodarki i wizji centralnego planisty, dotyczącej wielkości i struktury a także efektu produkcyjnego. Plany te ustalane były z bardzo szczegółowymi zadaniami pod względem rzeczowym, ilościowym i jakościowym. Narzędziem do realizacji planu były nakazy, które określały wielkość i strukturę produkcji oraz przydziały środków niezbędnych do wytworzenia planowanej produkcji.

26. Gospodarka rynkowa to taka, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji, podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania.

Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości.

W tym systemie gospodarczym bardzo ważnym czynnikiem jest konkurencja. Prowadzi ona do obniżania cen produktów i usług oraz do podnoszenia ich jakości. Dzięki temu że występuje zjawisko konkurencji potencjalny nabywca (produktów, usług)ma bardzo dużą możliwość wyboru.

27.

28.

29. Mikroekonomia jest dziedziną ekonomii zajmującą się badaniem zachowania indywidualnych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków. Jest to nauka zajmująca się szczegółową analizą podejmowanych przez jednostki decyzji dotyczących zakupu i sprzedaży towarów.\

Do podstawowych zagadnień mikroekonomii należą:

• teoria wyboru konsumenta

• teoria postępowania producenta

• konkurencja doskonała

• konkurencja niedoskonała

• konkurencja monopolistyczna

• monopol

• oligopol

• ryzyko i niepewność w działaniach gospodarczych

• rynki czynników produkcji

• równowaga ogólna i dobrobyt

• rola rządu

30. Makroekonomia - dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami agregatowymi (zbiorczymi, dotyczącymi całej gospodarki) do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako całości.

Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest przede wszystkim tworzenie i podział dochodu narodowego a także zagadnienia związane między innymi z inflacją, bezrobociem, inwestycjami, bilansem płatniczym i handlowym, z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego oraz polityki gospodarczej państwa.

Makroekonomia bada gospodarkę, zarówno narodową jak i światową, jako ogół zależności, występujących między najważniejszymi agregatami gospodarczymi, takimi jak: łączny (globalny) popyt i podaż produktów i usług, średni poziom cen, poziom zatrudnienia, wielkość konsumpcji i inwestycji, czy dochody i wydatki budżetu państwa.

31. Produkt Krajowy Brutto (PKB, ang. GDP - Gross Domestic Product) - pojęcie ekonomiczne, oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

Zatem od strony popytowej:

PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów.

Zatem od strony dochodowej:

PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału + dochody państwa + amortyzacja.

PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, PKB realny natomiast według realnej wartości pieniądza, a więc oczyszczony z wpływu inflacji. Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego.

32. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

Produkt narodowy netto, (PNN) dochód narodowy, miernik efektów rocznej działalności gospodarki, obliczany poprzez odjęcie od produktu narodowego brutto wartości amortyzacji. - Amortyzacja, wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego.

PNN jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu kwoty niezbędnej do odtworzenia zużytego w ciągu roku kapitału trwałego i utrzymania na dotychczasowym poziomie zasobu kapitału i rozmiarów produkcji.

33. Dobrobyt ekonomiczny netto - uwzględnia przy obliczaniu PNB miernikowe dobra i straty w celu ustalenia lepszej miary jakości życia i dobrobytu narodowego .

Modyfikacje:

1. Odejmuje od PNB pewne nieuwzględnione koszty obniżenia życia , które pojawiają się wraz z

objętą w PNB .

2. Dodaje do PNB niektóre pozycje np. pracę w gospodarstwach domowych i czas wolny .

3. Wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową .

34. PKB -Produkt krajowy Brutto -jest to suma dochodów uzyskanych z zasobów zlokalizowanych na terenie danego państwa niezależnie od tego kto jest właścicielem zasobów.

NIEDOSKONAŁOŚCI:

• nie uwzględniają czasu wolnego, zanieczyszczenia wód, hałasu
• trudno określić dobra
• nie uwzględniają szarej strefy

35.

36. Inwestycja to nakład gospodarczy na tworzenie lub zwiększanie majątku trwałego. Inwestycja to wydatki przedsiębiorstw na dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług. Jest to tzw. "efekt korzyści odroczonych w czasie". Inwestycja to wyrzeczenie się obecnych, pewnych korzyści na rzecz niepewnych korzyści w przyszłości.

Rodzaje inwestycji:

Ze względu na termin realizacji wyróżnia się:

1. inwestycje długoterminowe (ponad 1 rok)

2. inwestycje krótkoterminowe (do 1 roku)

Ze względu na to czego dotyczą wyróżnia się:

1. inwestycje infrastrukturalne

2. inwestycje produkcyjne

3. inwestycje restrukturyzacyjne (udoskonalenia)

Ze względu na formę:

1. inwestycje pośrednie — inwestycje o charakterze finansowym (np. akcje, obligacje)

2. inwestycje bezpośrednie — mają charakter rzeczowy (np. nieruchomości)

37. Budzet panstwa opisuje, jakie dobra i usługi panstwo chce kupic w nadchodzącym roku, jakich chce dokonac płatności transferowych i jak chce za to zapłacić. Zwykle rzad planuje sfinansowanie większości wydatkow podatkami od ludności.

- Procedura budżetowa obejmuje prace przygotowawcze, które polegają na opracowaniu prognoz dotyczących kształtowania podstawowych wielkości ekonomicznych.

- Prace nad projektem budżetu rozpoczyna minister Finansów, który wraz z ministrami i wojewodami opracowuje projekt założeń polityki społeczno-gospodarczej. Na podstawie tego projektu opracowany jest projekt ustawy budżetowej.

- W trakcie wykonywania budżetu może ujawnić się nadwyżka budżetowa która jest spowodowana wzrostem dochodów. Kontrola budżetu polega na sprawdzeniu czy zaplanowane dochody zostały osiągnięte.

- Minister finansów do 10.09. przedstawia sprawozdanie z wykonania budżetu za 1 półrocze natomiast sprawozdanie roczne przedstawia w ciągu 5 miesięcy roku następnego. Dyscyplina budżetowa oznacza przestrzeganie przepisów budżetowych.

Funkcja redystrybucyjna - jej istota polega na tym, że budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego. Działalność redys­trybucyjna budżetu polega zatem na regulowaniu dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej. Zewnętrznym wyrazem redystrybucyjnej działalności budżetu jest gromadzenie dochodów, głównie w postaci podatków, od podmiotów gospodarujących i przeznaczanie ich na rzecz tych podmiotów, które albo w ogóle nie osiągają dochodów, albo osiągają je, ale w stopniu nie wystarczającym na ich potrzeby (np. szkoły, szpitale, jednostki administracji publicznej).
W ramach redystrybucyjnej działalności państwo dokonuje też korekty bardzo wysokich dochodów pewnej części społeczeństwa. Wysokie dochody powstałą najczęściej na skutek niesprawności mechanizmu rynkowego.

38. Ekonomiczne funkcje pieniądza:

- cyrkulacyjna (transakcyjna) -Pieniądz jest powszechnym "środkiem wymiany" w transakcjach kupna-sprzedaży. Każdy przyjmuje go za sprzedane towary i usługi, wiedząc o tym, że za pieniądze będzie mógł nabyć inne niezbędne mu dobra (materialne lub usługi).

- obrachunkowa (miernik wartości towarów) -Pieniądz jest „miernikiem wartości”. Przy pomocy pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów (w postaci cen towarów w jednostkach pieniężnych), ponieważ jest powszechnym ekwiwalentem.

- płatnicza -Pieniądz jest "środkiem płatniczym". Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza

- tezauryzacyjna- Funkcję "środka przechowywania wartości (tezauryzacji)" pieniądz spełnia wtedy, gdy środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane).

Cechy pieniądza:

- poręczność

- stabilność

- jednolitość

- trwałość

- podzielność

- rozpoznawalność

- akceptowalność

39. Trzy główne funkcje banku centralnego:

• Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.

• Bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (Przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.

• Bank centralny jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny.

Banki komercyjne (ang. commercial banks) - są wyspecjalizowanymi instytucjami finansowymi trudniącymi się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między wszystkimi jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielenie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym. Świadczą usługi klientowi masowemu. Usługi świadczone przez banki komercyjne są na gruncie prawa bankowego określane mianem czynności bankowych.

40. Płaca nominalna, kwota pieniężna otrzymywana jako wynagrodzenie za pracę najemną. Płaca nominalna jest ważnym elementem siły nabywczej ludności i ma zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi na rynku i stabilizację poziomu cen.

Płaca realna, suma dóbr i usług, które można nabyć za dane wynagrodzenie pieniężne. Wysokość płacy realnej rośnie wraz ze wzrostem płacy nominalnej, a maleje ze wzrostem kosztów utrzymania (przy innych wielkościach stałych).

Wskaźnikiem płacy realnej jest iloraz wskaźnika zmian płacy nominalnej przez wskaźnik zmian kosztów utrzymania. Zwyżka kosztów utrzymania towarzysząca wzrostowi płac nominalnych osłabia tempo wzrostu płac realnych i prowadzi do ich spadku.

41. Gospodarka zamknięta to gospodarka, która nie utrzymuje stosunków gospodarczych z zagranicą. W gospodarce zamkniętej produkt krajowy brutto, jest to wartość wyprodukowanych w ciągu roku oraz kupionych przez konsumentów i inwestorów dóbr finalnych, powiększona o wydatki państwa.

Nie istnieją import i eksport, a zatem nie są one uwzględniane w PKB, jak w przypadku gospodarki otwartej.

W takich warunkach PKB nie różni się wielkością od produktu narodowego brutto, PNB, i od produktu narodowego netto, PNN, liczonego czy to w cenach czynników produkcji, czy w cenach rynkowych.

Gospodarka otwarta - gospodarka zamknięta otwiera się , gdy zaczyna prowadzić wymianę handlową (eksport netto) oraz kapitałową (odpływ netto) z zagranicą.

Gospodarka otwarta to nie tylko import towarów z kraju za granicę, ale także otwarcie rynku krajowego na towary z zagranicy. Ponadto w gospodarce otwartej następuje włączenie się w międzynarodowy podział pracy, czyli pełnienie przez handel zagraniczny funkcji aktywnej i realizowanie funkcji efektywnej.

42. Rynek walutowy znajduje się w równowadze, jeśli depozyty we wszystkich walutach oferują taką samą oczekiwaną stopę zwrotu. Z tego stwierdzenia wynika bezpośrednio warunek nazywany w ekonomii warunkiem parytetu stóp procentowych. W konsekwencji tego twierdzenia potencjalni posiadacze depozytów w różnych walutach będą je uważać za jednakowo atrakcyjne, jeśli oczekiwane stopy zwrotu z nich będą takie same- tylko wówczas zostanie osiągnięta równowaga pomiędzy popytem a podażą depozytów w danej walucie

43. Amortyzacja oznacza rozłożenie wartości przez pewien okres. Można mówić o amortyzacji kredytu (rozłożeniu jego spłaty), ale najczęściej pojęcie to odnosi się do amortyzacji księgowej.

Amortyzacja księgowa służy przypisaniu ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do całego okresu ekonomicznej użyteczności tych aktywów. Suma odpisów amortyzacyjnych stanowi umorzenie.

Amortyzacja jest kosztem niepieniężnym (to znaczy nie pociąga za sobą wydatków w bieżącym okresie). Jest także źródłem finansowania inwestycji restytucyjnych. Z pomocą amortyzacji nakłady na zakup czy wytworzenie środka trwałego są stopniowo zaliczane w koszty poszczególnych okresów, co pozwala (przynajmniej teoretycznie) zgromadzić fundusze na zakup nowych środków trwałych po całkowitym zamortyzowaniu starych.

44. Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

• Faza ożywienia

• rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• maleje: bezrobocie

• Faza szczytu

• koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie

• Faza kryzysu

• rośnie: bezrobocie

• maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• Dno

• koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (ang. Expansion) i recesję (Contraction).

45. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX wieku sformułowana została „właściwa” teoria politycznego cyklu koniunkturalnego. Zakłada ona, że przebieg cyklu koniunkturalnego jest modyfikowany przez polityków, którzy manipulują instrumentami polityki makroekonomicznej (narzędzia polityki monetarnej i fiskalnej) w celu pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji. Teoria ta wyjaśnia zatem dość regularne zmiany priorytetów polityki gospodarczej w państwach demokratycznych. Badania empiryczne dowodzą, iż np. w krajach należących do Unii Europejskiej obecne są działania mające na celu „podretuszowanie” stanu koniunktury przed wyborami w celu zjednania sobie elektoratu.

Zgodnie z omawianą koncepcją, wyborcy mają krótką pamięć, są krótkowzroczni, a więc bardzo podatni na manipulację i pozostają pod wpływem bieżącej sytuacji gospodarczej. Odpowiednio wcześniej rząd stosując restrykcyjną politykę fiskalną i monetarną doprowadza do pogorszenia stanu koniunktury. Natomiast tuż przed wyborami, za pomocą polityki ekspansywnej, wywołane zostaje ożywienie gospodarcze, połączone nierzadko dodatkowo np. z wprowadzeniem ulg podatkowych dla poszczególnych grup społecznych. Nagromadzone w czasie kryzysu rezerwy produkcyjne pozwalają na silną dynamizację wzrostu gospodarczego znacznie wykraczającą ponad długookresowy trend. Społeczeństwo ma wrażenie, że ekipa rządząca opanowała kryzys i poparcie dla niej wzrasta.

Konsekwencjami takiego oportunistycznego manipulowania gospodarką są: wzrost inflacji, spadek oszczędności i inwestycji, zmniejszenie dochodów rozporządzalnych a nawet zaburzenia równowagi handlowej kraju. Wobec tego po wyborach rządzący podwyższają podatki, ograniczają wydatki państwa, pozwalają na ograniczenie podaży pieniądza i wzrost stóp procentowych itd.

46. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom; cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem; składa się on z czterech faz:

1) kryzysu (recesji) - produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie;

2) depresji (dna) - stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie;

3) ożywienia - wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia;

4) rozkwitu (szczytu, boomu) - stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie;

Cykl gospodarczy może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana; państwo może podejmować pewnie działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków; noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego.

47. Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Zasób bezrobotnych (U) można określić jako różnicę między zasobem siły roboczej (L), a zasobem pracujących (N).
U = L - N

Miarą bezrobocia na danym rynku pracy jest stopa bezrobocia (czyli stopa bezrobocia faktycznego). Siła robocza, L, to suma bezrobotnych i pracujących.

48. Do najczęstszych przyczyn bezrobocia należą:

• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• ograniczenie produkcji

• brak informacji o miejscach pracy

• brak mobilności

• przeniesienie zakładów do innego rejonu

• niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracowników

• zmiany w technologii

• wysokie obciążenia fiskalne

49. Bezrobocie naturalne stanowi pewien nieunikniony dodatni poziom bezrobocia towarzyszący normalnie rozwijającej się gospodarce. Wiąże się ono z naturalną dynamiką procesów zachodzących na rynku pracy, czyli powstawania nowych i likwidowania już istniejących miejsc pracy oraz ze zmianą aktywności siły roboczej. Obejmuje ono bezrobocie frykcyjne i strukturalne.

50. Rodzaje bezrobocia

• Bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; ludzie zmieniają zawód, pracę, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają krótko na rynku pracy. To bezrobocie występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.

• Bezrobocie koniunkturalne lub recesyjne - pojawia się wówczas, gdy następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej.

• Bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może ono z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także wówczas, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy.

• Bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.

• Bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych.

• Bezrobocie cykliczne - powstaje na skutek spadku zagregowanego popytu w gospodarce.

51. Ekonomiczne skutki bezrobocia:

- Z ekonomicznego punktu widzenia główną stratą dla społeczeństwa wynikającą z bezrobocia jest strata produktu narodowego brutto.

- Wysokie bezrobocie będzie również wpływało depresyjnie na dochody ludności i pośrednio na dobra i usługi. Niższy popyt będzie oznaczał mniejszy nacisk na wzrost cen.

- Bezrobocie narusza interes ekonomiczny państwa i obywateli, bo konsumuje bezproduktywne środki, które powinny być przeznaczone na inne cele: zapewnienie godziwej starości bezpieczeństwa, rozwój nowoczesnego szkolnictwa i kultury.

- Wysokie bezrobocie, związane z nim budżetowe wydatki socjalne sa hamulcem w negocjacjach z Unią Europejską i powodują jednostronną blokadę przepływu siły roboczej z Polski, a równocześnie utrwalają na wiele lat przewagę importu nad eksportem. Może to spowodować kłopoty z bilansem obrotów bieżących, bilansem płatniczym, wzrost inflacji i wzrost deficytu budżetowego.

52. Społeczne skutki bezrobocia:

- Bezrobocie zawsze ma negatywne skutki dla społeczeństwa. Są nimi: duże koszty świadczeń socjalnych, niewykorzystanie zdolności do pracy bezrobotnych, poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych i niebezpieczeństwo zwiększenia się zjawisk niepożądanych (np. alkoholizm, rozwody, narkomania, przestępczość).

- Osoby bezrobotne, pozbawione wsparcia najbliższych, bądź nie mające takiego w ogóle, często skazane są na nędzną egzystencję, prowadzącą do powolnej degeneracji. Bezrobotni, mający na utrzymaniu rodzinę, straciwszy silną wolę w poszukiwaniu zajęcia pogrążają się w nędzy, często stając się zalążkiem rodziny patologicznej.

53. Pozytywne skutki bezrobocia

• korzystny wpływ na konkurencyjność na rynku pracy, stymulacja wzrostu poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych wśród osób poszukujących pracy,

• wzrost motywacji do kształcenia, do zwiększania nakładów na inwestycje w kapitał ludzki, co prowadzi do przyspieszenia procesów długofalowego wzrostu gospodarczego kraju,

• możliwość realokacji zasobów ludzkich przy głębokich przemianach strukturalnych gospodarki z zawodów nieopłacalnych i nieefektywnych do zawodów nowoczesnych i efektywnych,

• walka z inflacją, wyższy poziom bezrobocia oznacza bowiem osłabienie pozycji pracowników i związków zawodowych w przetargach płacowych z pracodawcami, co z kolei prowadzi do zmniejszenia presji na wzrost płac. Wzrost bezrobocia osłabia także dynamikę popytu na towary, która odgrywa rolę w kształtowaniu inflacji,

• wzrost motywacji pracowników do bardziej efektywnej i solidnej pracy oraz ograniczenie nadmiernej fluktuacji kadr, przez co dochodzi do racjonalizacji zatrudnienia i poprawy efektywności gospodarowania.

54. Aktywne formy pomocy państwa w ograniczaniu bezrobocia:

- dostarczenie publicznym służbom zatrudnienia wysokiej jakości analiz empirycznych i prognoz dotyczących popytu na pracę, podaży pracy oraz mechanizmów oddziaływania polityki gospodarczej na kształtowanie się rynku pracy w Polsce,

- udzielenie instytucjom rynku pracy wsparcia merytorycznego (portal internetowy, e-konsultacje),

- przedstawienie publicznym służbom zatrudnienia kompleksowych rekomendacji dotyczących efektywnego oddziaływania polityki rynku pracy na poziom bezrobocia w Polsce.

55. Pasywne formy pomocy państwa w ograniczaniu bezrobocia:

Metody o charakterze pasywnym obejmują różnorodne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych. Do metod tych należą: zasiłki dla bezrobotnych, jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy oraz dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę. W praktyce społeczno-ekonomicznej najczęściej stosowaną formą pomocy finansowej są zasiłki dla bezrobotnych.

56. Inflacja - zjawisko monetarne wywołane wzrostem ilości pieniądza na rynku, czego skutkiem jest wzrost cen (a jednocześnie obniżanie się siły nabywczej pieniądza). W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.

Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac.

W celu obliczania inflacji konstruuje się wskaźnik cen, który wyraża procentowe zmiany wydatków związanych z zakupem pewnego zestawu dóbr (tzw. koszyka) w danym okresie.

Najpopularniejszymi wskaźnikami cen są: wskaźnik cen konsumpcyjnych; wskaźnik cen hurtowych i detalicznych; deflator - wskaźnik cen wszystkich produktów i usług wchodzących w skład PKB; stopa inflacji - procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w ciągu roku.\

Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę.

57. Teorie inflacji:
- monetarna (neoiliściowa) - nawiązuje do twierdzeń tradycyjnej ilościowej teorii pieniądza - ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do zmian ilości cyrkulującego pieniądza.

- popytowa - nadmierny popyt, którego nie równoważy podaż towarów i usług „ciągnie” ceny w górę. Istnienie luki inflacyjnej wywołuje inflację popytową.

- kosztowa - rosnące koszty produkcji wypychają ceny do góry (występuje obecnie).

58. Zależność między inflacją a bezrobociem

Badania wykazały wysoki stopień zależności między wysokością inflacji i bezrobocia. Zjawisko wzajemnej konkurencyjności inflacji i bezrobocia nazywane jest zjawiskiem wymienności. Im wyższa jest stopa bezrobocia tym niższa inflacja i odwrotnie. Jeżeli państwo chce zmniejszyć bezrobocie zwiększa wydatki, ułatwia dostęp do pieniądza, aby umożliwić inwestowanie, a zatem wzrasta inflacja.

Prawo Okuna wyraża zależność pomiędzy wielkością zmiany PKB i wielkością zmiany stopy bezrobocia. Ocenia się, że spadek wzrostu PKB powoduje wzrost bezrobocia.

59. Międzynarodowy podział pracy:

Podział pracy, sposób organizacji procesów produkcyjnych w społeczeństwie, polegający na wyodrębnieniu się grup ludzi zajmujących się wytwarzaniem określonych produktów (społeczny podział pracy), lub wykonujących określone czynności przy wytwarzaniu tego samego produktu (techniczny podział pracy).

Społeczny podział pracy

Podział pracy istniał już w społeczeństwach prehistorycznych - był to naturalny podział pracy, wynikający z płci i wieku. Wzrost ilości i różnicowanie się wytwarzanych dóbr doprowadziły do społecznego podziału pracy, który przebiegał w trzech fazach: pierwszy społeczny podział pracy polegał na rozdzieleniu się uprawy roli i pasterstwa, miał miejsce u schyłku wspólnoty pierwotnej.
Drugi społeczny podział pracy doprowadził do wyodrębnienia się we wczesnym niewolnictwie rzemiosła z rolnictwa. W wyniku trzeciego społecznego podziału pracy, u schyłku niewolnictwa, powstała grupa ludzi zajmująca się wyłącznie pośrednictwem w wymianie towarowej - kupcy. W każdej z wyodrębnionych grup dokonywały się dalsze podziały polegające na specjalizacji w wytwarzaniu płodów rolnych, produktów rzemieślniczych, usług i handlu określonymi produktami.

60. Autorem teorii przewagi absolutnej- jest Adam Smith. Jednak obecnie jest stosowana w odniesieniu do różnych rodzajów zasobów, których dysponowanie daje absolutne korzyści wobec konkurentów. Przewaga absolutna występuje wtedy, gdy dany kraj posiada zdolność wytworzenia większej niż konkurenci ilości danego dobra z danego zasobu czynników produkcji. Źródłem przewagi absolutnej może być większa obfitość zasobów, ale także wyższa efektywność nakładów.

Przewaga komparatywna (przewaga względna) przewaga uzyskana poprzez zdolność do produkowania wyrobu po niższym koszcie, niż jest w stanie robić to konkurent. To samo dotyczy gospodarki światowej. Każdy kraj powinien produkować i eksportować te dobra, które wytwarza najbardziej efektywnie w porównaniu z innymi krajami. Specjalizacja i handel zależne są od przewagi komparatywnej a nie absolutnej.

Teoria przewagi komparatywnej (względnej) została sformułowana przez D. Ricarda. Istotą tej teorii jest to, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów także w sytuacji gdy jeden z partnerów wytwarza większość towarów taniej niż drugi. Do uzyskania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy bowiem istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania (wydajności produkcji) w obu krajach.

61. Cło - opłata pobierana przez państwo w związku z przemieszczaniem towarów przez granicę celną (powszechnie stosuje się cła importowe, niemniej w niektórych państwach ocleniu podlega również eksport i tranzyt).

Cło stosowane głównie w funkcji ochrony rodzimego przemysłu jest podstawowym narzędziem protekcjonizmu gospodarczego.

Bezpośrednim efektem stosowania ceł jest wzrost cen towarów importowanych, na które je nałożono. Skutkiem tego może być spadek popytu na towary obłożone cłem, a co za tym idzie spadek ich sprzedaży. W przypadku gdy nie są one wytwarzane przez krajowych producentów może nastąpić spadek ich konsumpcji. Jeśli jednak są one produkowane także w kraju, to wzrost cen towarów zagranicznych może prowadzić do wzrostu produkcji ich krajowych odpowiedników. Co dalej skutkuje zwiększeniem zatrudnienia w danej gałęzi.

62. Protekcjonizm to polityka ochrony państwa polegająca na wykorzystaniu przez państwo środków oraz narzędzi zagranicznej polityki handlowej, ekonomicznej, w której zawiera się także polityka makroekonomiczna. Te środki wykorzystywane są do osiągnięcia celów tej polityki. Do takich środków możemy zaliczyć: stosowanie ceł, subsydiów, środków pozataryfowych. W handlu zagranicznym protekcjonizm jest pochodną interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

Polityka ta ma za zadanie chronić rynek wewnętrzny państwa przed konkurencja ze strony towarów importowanych. Ma chronić nowo powstające gałęzi przemysłu, ochrona ta jest konieczna ponieważ zabezpiecza państwo przed napływem z zagranicy towarów dojrzałych technologicznie, tańszych i lepszych jakościowo. Bez takiej ochrony nowo powstająca gałąź przemysłu nie była by wstanie chronić się przed konkurencją towarów importowanych. Protekcjonizm jest traktowany również jako narzędzie przeciwdziałania nierzetelnej konkurencji. W przypadku kiedy zagranica stosuje różne formy oddziaływania na produkcje i eksport takie jak: dumping, rujnacja rynku, subwencjonowanie eksportu co prowadzi do wzrostu konkurencyjności wyrobów zagranicznych.

63. Bariery pozataryfowe - narzędzia polityki handlowej stosowane przez państwo. Wyróżnia się dwie grupy środków:

• bariery parataryfowe

• opłaty wyrównawcze;

• podatki nakładane na niektóre dobra;

• opłaty pobierane w związku zrealizacją transakcji importowej;

• ograniczenia administracyjne działające za pośrednictwem mechanizmu cenowego

• ograniczenia ilościowe;

• dobrowolne ograniczenia eksportu;

• normy techniczne i sanitarne;

• zakupy rządowe;

• wymóg składnika krajowego;

• reguły pochodzenia;

• subsydia eksportowe.

64. Źródła wzrostu gospodarczego

Głównym czynnikiem pobudzającym wzrost gospodarczy w krótkim okresie jest popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, krajowy i zagraniczny. W długim okresie natomiast - dostateczna podaż i efektywność czynników wytwórczych. Coraz częściej czynnikiem wzrostu staje się też handel zagraniczny. Tempo wzrostu (lub spadku) produktu krajowego brutto jest (w przybliżeniu) sumą wskaźników obrazujących zmiany stanu zatrudnienia oraz wydajności pracy. Jednym z najważniejszych źródeł wzrostu wydajności jest postęp techniczny oraz dynamika inwestycji.

Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

• Praca (w ujęciu ilościowym - podaż pracy, jak i jakościowym - dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje motywacja)

• Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)

• Kapitał - środki wykorzystywane w procesie produkcji

• kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)

• kapitał finansowy

• kapitał ludzki

• Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

65.

---