1. Fizjologia Komórki:

Komórka jest podstawowym i uniwersalnym budulcem wszystkich organizmów żywych

Jest zdolna do funkcjonowania jako samodzielny organizm .

Ma potencjalne możliwości spełniania wszystkich funkcji życiowych jest także zdolna do skrajnej specjalizacji.

Komórki będące samodzielnymi organizmami wyróżniają się własnym cyklem życiowym.

Istotną cechą komórki jest jej plastyczność w zakresie morfologii i funkcji.

Organella charakterystyczne dla komórki zwierzęcej i roślinnej

- Błona komórkowa

- Jądro komórkowe

- Rybosom

- Cytoplazma

- Retikulum endoplazmatyczne (Szorskie i Gładkie)

- Aparta Golgiego

- Lizosomy

- Mikrotubule

- Wakuole

- Centriola

- Mitochondrium

Elementy komórki zwierzęcej

A) Błona komórkowa (tak zwana plazmolema )

- zbudowane z trzech warstw. Skrajnie położone są dwie warstwy białkowe , a pomiędzy nimi znajduje się Warstwa lipidowa. Ostatecznie ma ona strukturę mozaikową.

Błona komórkowa, delikatna, elastyczna powłoka okrywająca powierzchnię każdej komórki, oddzielająca jej żywą zawartość od środowiska zewnętrznego.

Spełnia niezwykle ważną rolę w regulowaniu składu treści komórkowej, ponieważ przechodzą przez nią wszystkie składniki pokarmowe wnikające do komórki oraz wszystkie wydaliny i wydzieliny przedostające się z niej na zewnątrz.

Ma strukturę podwójnej błony lipidowej, jej środkowy region zbudowany jest z dwóch jednocząsteczkowych warstw fosfolipidów, z którymi związane są specyficzne białka strukturalne błon, będące enzymami bądź receptorami hormonów lub innych specyficznych związków.

W komórkach zwierzęcych błona komórkowa pokryta jest od zewnątrz otoczką śluzowatą. U bakterii i roślin występuje ponadto ściana komórkowa.

B) Jądro komórkowe - w żywej komórce na tle cytoplazmy widać jaśniejsze jądro z jednym lub kilkoma jąderkami. Komórki pozbawione jądra giną w krótkim czasie. Niektóre komórki mają więcej niż jedno jądro. Twory wielojądrne, powstałe przez zanik błon komórkowych, komórek macierzystych nazywamy zespólniami lub syncytiami.

Komórczaki powstają poprzez wielokrotne podziały jądra bez podziału komórki. Kształt jądra uzależniony jest od kształtu komórki.

Wielkość zależy od wielkości D.N.A. i białek w jądrze. Jądro wykonuje obroty dookoła własnej osi i ruchy wędrujące. Wnętrze jądra oddziela od cytoplazmy białkowo-lipidowa błona jądrowa. Poprzez pory w tej błonie , do cytoplazmy przenoszone są tylko fragmenty R.N.A (Kwas Rybonukleinowy) i D.N.A (Kwas dezoksyrybonukleinowy) nie opuszcza jądra. Rolą jądra jest przechowywanie informacji zawartej w D.N.A, jej powielanie w procentach podziału komórki , a także kontrolowanie całości metabolicznej komórki dzięki kopiowaniu fragmentów D.N.A.(kopiowane są odcinki R.N.A) odpowiednich dla syntezy potrzebnych enzymów.

C) Rybosomy - występują w ziarnistym ER również w jądrach mitochondriach. Oraz swobodnie w cytoplazmie. Są to drobne ciałka, złożone z dwóch podjednostek, podjednostek różnej wartości i sedymentacji. Licznie występują w komórkach intensywnie syntezujących białko. Zawierają rybosomy R.N.A (rR.N.A - rybosomowe RNA), białko - w stosunku prawie 1:1 i czasem niewielkie ilości lipidów . W obecności mR.N.A (matrycowe RNA), aminokwasów, energii, enzymów enzymów tR.N.A (transkrypcja RNA), prowadzą synteza swoistych białek jak zwykle w 5-6 rybosomów, osadzonych na nitce mR.N.A zespół taki nosi nazwę polirybosomu.

D) Cytoplazma podstawowa - zajmuje miejsce wewnątrz plaznolemy bez przestrzeni odgraniczonych siateczką śródplazmatyczną. O właściwościach fizycznych cytoplazmy decydują składniki włókienkowe (białko i kwasy nukleinowe) i woda. Wspomniane struktury włókienkowe mogą łączyć się , tworząc „rusztowanie”. W innych sytuacjach drobinki te mogą przesuwać się swobodnie w stosunku do siebie. Cytoplazma może przyjmować postać żelu. Jest więc wkładem koloidalnym. Strefa zewnętrzna, bardziej sztywna to egzoplazma .Wnętrze komórki wypełnia plazma o konsystencji żelu (bardziej płynna, zawierająca ziarnistości ) tak zwaną endoplazmę.

E) Retikulum endoplazmatyczne, siateczka śródplazmatyczna, siateczka wewnątrzplazmatyczna, ergastoplazma, ER - wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków. Siateczka śródplazmatyczna jest szczególnie rozbudowana w komórkach, w których zachodzi intensywna synteza białek.

Rozróżnia się dwa typy retikulum:

Retikulum endoplazmatyczne szorstkie - charakteryzujące się obecnością licznych rybosomów, osadzonych na jego zewnętrznej powierzchni.

Retikulum endoplazmatyczne gładkie - nie związane z rybosomami, stąd jego nazwa - gładkie. Jest odpowiedzialne m. in. za syntezę tłuszczów - tworzenie sferosomów.

Funkcje ER:

- synteza białek (szorstkie) i tłuszczów (gładkie)

- uczestniczy w przemianach węglowodanów

- przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby).

- pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe (cytoplazma jest w nim rzadsza)

- dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych

- przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.

W procesie wirowania frakcjonującego lizatu komórkowego błony retikulum endoplazmatycznego tworzą frakcję mikrosomalną.

Enzymem markerowym (markerem) ER jest glukozo-6-fosfataza.

F) Aparat Goldiego - składa się z diktiosomów - zlokalizowanych najczęściej dookoła jądra . W diktiosomach występują błony ułożone podobnie do stosików talerzy. W strukturach Goldiego odbywa się sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów, modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów, synteza polisacharydów: glikozoaminoglihomów, hemicelulozy, pektyny. Struktury błoniaste są strukturami dynamicznymi, odbywa się między nimi przepływ substancji zawartych wewnątrz kanałów i pęcherzyków oraz błon.

G) Lizosomy - pozostają w genetycznym związku z aparatem Goldiego. Są to pęcherzyki otoczone pojedyńczą półprzepuszczalną błoną. Zawierają około dwudziestu enzymów hydrolizujących. Stanowią one układ trawienny i resorbcyjny komórki. Jeżeli błona lizosomu zostawi zniszczone to wydalające się enzymy trawią wszystko po drodze. Trawiąc ciało obce stają się wodniczkami trawiącymi .

Rodzaje Lizosomów :

-Trawienne - rozkład substancji

-Magazynujące

-Rozkład obumarłych składników cytoplazmy podjednostek (małej i dużej).

Obie podjednostki są zbudowane z białek i R.N.A

H) Mikrotubule - włóknista rurkowata sztywna struktura o średnicy 25-26 nm, powstająca w wyniku polimeryzacji białka tubuliny. Mikrotubule wraz z innymi strukturami pełnią funkcję cytoszkieletu nadając komórce kształt a nawet przyczyniając się do jego zmiany. Biorą udział w transporcie wewnątrzkomórkowym stanowiąc szlak, po którym przemieszczają się białka motoryczne, biorą udział w czasie podziału komórki tworząc wrzeciono kariokinetyczne, które rozdziela chromosomy do komórek potomnych. Mikrotubule mogą również tworzyć stałe struktury takie jak: rzęski lub wici, umożliwiające ruch komórki.

I) Wakuole (wodniczki) - struktury komórkowe występujące u roślin i niektórych pierwotniaków, w śladowych ilościach mogą znajdować się również w komórkach zwierzęcych. Wraz ze starzeniem się komórki wakuole zlewają się, tworząc jedną dużą wodniczkę. Wakuolę otacza błona, zwana tonoplastem.

W skład soku komórkowego wypełniającego wakuolę wchodzą:

związki nieorganiczne: - woda (ok. 90% całości składu); - jony potasowe, sodowe, wapniowe, magnezowe, cynkowe, siarczanowe, fosforowe, chlorkowe; - kryształy szczawianu wapnia (rafidy, druzy, styloidy) oraz węglanu wapnia (cystolity);

związki organiczne: - wolne aminokwasy; - białka; -cukry; - glikozydy (alkohol+cukier), np. strofantyna, digitalina, digitoksygenina (glikozydy nasercowe); -antocyjany (barwnik o barwie czerwonej bądź niebieskiej, zależnie od pH), np. cyjanidyna w owocach śliwy; -flawony (barwnik o barwie żółtej);

-alkaloidy (np. nikotyna, kofeina, kokaina, morfina, teofilina, teobromina, chinina, kolchicyna, skopolamina, atropina);

Funkcje wakuol: - Utrzymanie komórki w stanie turgoru (napięcia); -Magazynowanie zbędnych produktów przemiany materii (u roślin); -Wodniczki tętniące (u pierwotniaków wydalają nadmiar wody); - Wodniczki trawiące (u pierwotniaków)

J) Centrum komórkowe (Centrole) - W pobliżu jądra komórkowego, znajduje się, obszar nieco gęstej cytoplazmy (centrosfera), pozbawiony uformowanych składników komórki. Ma on strukturę promienistą zawiera dwie centriole, tworzące razem diplosom. Liczba centrów komórkowych odpowiada liczbie jąder. Centrum komórkowe odpowiada za ruch wewnątrz komórkowy. Odgrywa istotną rolę w procesie formowania wrzeniowe podziałowego komórki zwierzęcej. Wyznaczają bieguny komórki podczas jej podziału .

K) Mitochondrium - Stanowią one znaczną część komórki. Są równomiernie rozmieszczone w cytoplazmie. Mają charakterystyczną budowę wewnętrzną. Ich ścianę tworzą dwie błony elementarne . Błona wewnętrzna jest pofałdowana, przez co powstają grzebienie mitochondrialne, dzielące wnętrze mitochondrium ma wiele komórek. Funkcją jest rozkład kwasów tłuszczowych do CO2 i H2O przy użyciu O2 wyzwalające się w trakcie tych procesów energia ulega zmagazynowaniu w wiązaniach A.T.P i może być zużyta, w miarę potrzeba na działalność biologiczną komórki. Poza tym współdziałają w syntezie białek, fosfolipidów i kwasów tłuszczowych, dzięki zawartości odpowiednich enzymów. Mitochondria mogą gromadzić się w miejscach większej intensywności procesów metabolicznych w komórce .

Układ nerwowy

2. Budowa i podział układu nerwowego.

odp.: 1) Budowa: układ zbudowany z tkanki nerwowej, integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce, przetwarzający zawartą w nich informację oraz sterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów. Podstawowa jednostka: neuron /komórka/: składa się z wypustek (dendryty) - neuryt i akson.

Układ nerwowy autonomiczny tworzą komórki nerwowe, które za pośrednictwem swoich wypustek przewodzą impulsy nerwowe do narządów wewnętrznych. Układ ten stanowi część eferentną trzewnych łuków odruchowych. Efektorem w łukach odruchowych autonomicznych są wszystkie Inne komórki i tkanki organizmu poza komórkami mięśniowymi, mięśni poprzecznie prążkowanych, szkieletowych, unerwionych przez układ nerwowy somatyczny.

Najprostszy łuk odruchowy autonomiczny ma co najmniej dwa neurony przewodzące eferentną impulsację. Ciała pierwszych neuronów - przedzwojowych, wysyłających impulsy do narządów wewnętrznych, znajdują się w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, a ich wypustki tworzą włókna nerwowe przedzwojowe, kończące się synapsami na drugich neuronach zwojowych w zwojach autonomicznych. Wypustki tych drugich neuronów, czyli zazwojowe aksony, tworzą włókna zazwojowe kończące się synapsami na komórkach narządów wewnętrznych.

Czynności układu nerwowego można umownie podzielić na dwie kategorie:

a) Układ nerwowy somatyczny - łączność ze światem zewnętrznym.

b) Układ nerwowy autonomiczny /wegetatywny/ - sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.

2) Podział: a) topograficzny - ośrodkowy (mózgowie, rdzeń kręgowy), obwodowy (nerwy czaszkowe, nerwy rdzeniowe). b) czynnościowy - układ nerwowy somatyczny (piramidowy /ruchy dowolne i postawę ciała/, pozapiramidowy /ruchy automatyczne/), autonomiczny (części współczulna /przygotowanie do walki bądź ucieczki/, przywspółczulna /odpoczynek i trawienie/)

3. Podział receptorów w organizmie

Odp: Receptory - wyspecjalizowane komórki i ich zespoły mające zwiększoną pobudliwość w stosunku do określonej formy energii

Podział receptorów ze wzg. na stopień złożoności budowy: jednokomórkowe, skupiska komórek czuciowych, cały narząd zmysłu.

Podział receptorów ze wzg. na rodzaj odbieranej energii:

1) Chemoreceptory, receptory związane ze zmysłem węchu i smaku, wrażliwe na różne substancje chemiczne. Zostają podrażnione po rozpuszczeniu się danej substancji w płynie wytwarzanym przez błonę śluzową jamy ustnej i nosowej oraz gardła.

Do podstawowych chemoreceptorów zalicza się receptory wykrywające smak i zapach. Z chemorecepcją związane są również receptory wykrywające tlen, dwutlenek węgla i poziom pH płynów ustrojowych.

białka: białka receptorowe smaku i węchu

komórki: neurony smakowe, neurony węchowe

narządy: kubki smakowe, śluzówka węchowa

a) Smak to jeden z podstawowych zmysłów dostępnych organizmom - służący do chemicznej analizy składu pokarmu. U wielu organizmów smak i węch nie są oddzielone.

Odczuwany smak pokarmów zależy nie tylko od receptorów smakowych, ale również węchowych. Ludzie mają 5 rodzajów receptorów smakowych, odpowiadających z grubsza ważnym grupom substancji chemicznych znajdujących się w pożywieniu:

słodki - węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry - największe zagęszczenie receptorów słodkiego smaku jest na koniuszku języka;

słony - sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali. Receptory rozrzucone są równo po całym języku;

kwaśny - kwasy organiczne i nieorganiczne. Najwięcej receptorów smaku kwaśnego jest na bokach języka;

gorzki - alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Najwięcej receptorów smaku gorzkiego występuje u nasady języka (tył języka);

umami - wykrywa obecność kwasu glutaminowego, składnika większości białek, wyczuwalny np. w pomidorach.

b) Węch to jeden z dwóch, oprócz smaku, zmysłów chemicznych.

Istota tego zmysłu zasadza się na umiejętności rozpoznawania występowania określonych związków chemicznych lub ich mieszanin w otoczeniu.

Zapachy odczuwa się na skutek kontaktu związków o własnościach zapachowych z receptorami, które "potrafią" je rozpoznawać i przesyłać odpowiednie sygnały do mózgu.

U człowieka receptory zapachowe znajdują się w kanałach nosowych, w ich szczytowej części, tuż pod oczami i częściowo między nimi.

Związki zapachowe muszą mieć zdolność do przeniknięcia przez błonę śluzową, którą są otoczone receptory. Sama błona dokonuje już "wstępnej" selekcji zapachów i dopuszcza określone grupy związków do określonych grup receptorów.

2) receptory (tzw. Interoreceptory) wrażliwe na ciśnienie parcjalne tlenu, dwutlenku węgla oraz stężenie jonów wodorowych (czyli pH) we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym.),

a) Fotoreceptory (receptory reagujące na światło)

Wzrok, zmysł wzroku - zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół czynności związanych analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu jest oko czyli gałka oczna otoczona aparatem ochronnym (brwi, powieki, rzęsy i narząd łzowy). Przystosowanie oka do pełnienia tych funkcji umożliwia:

- rozpoznawanie kształtów,

- ocenianie odległości położenia obiektów od oka,

- rozróżnianie barw.

b) Mechanoreceptory (narządy zmysłów pobudzane przez bodźce mechaniczne)

Dotyk - jest uznawany za jeden ze zmysłów, jednak wrażenia określane łącznie jako dotyk są kombinacją sygnałów przesyłanych przez komórki reagujące na ciepło lub zimno, nacisk oraz uszkodzenie (ból).

Zmysł dotyku mieści się w skórze. Wśród narządów czucia można wyróżnić:

- narządy czucia powierzchniowego - występują w skórze w postaci tzw. ciałek odbierających wrażenia dotykowe, ciepła, zimna, nacisku, pieczenia, swędzenia itp. Są rozmieszczone nierównomiernie (najwięcej znajduje się na wargach, opuszkach palców, podeszwach stóp, a najmniej w skórze grzbietu)

- narządy czucia głębokiego - leżą głęboko pod skórą (np. w mięśniach, stawach, więzadłach) i odbierają z nich różne wrażenia (np. ból przy stanach zapalnych tych narządów). Są one bardzo podobne do ciałek czucia powierzchniowego. Dzięki nim oceniamy też kształt, ciężar, elastyczność, twardość itp. ujmowanego ręką przedmiotu.

Bodźce z receptorów czuciowych nerwami czuciowymi docierają do mózgu.

Zmysł dotyku spełnia bardzo ważną funkcję obronną. W momencie zadziałania czynnika szkodliwego, powodującego ból, następuje automatyczny ruch ciała, mający na celu uniknięcie kontaktu z czynnikiem wywołującym ból.

c) Podział receptorów ze wzg na pochodzenie informacji:

Eksteroreceptory - informacje z powłok ciała <z zewnątrz>,

Interoreceptory - informacje z wnętrza ciała.

Telereceptory - rejestrują bodźce, których źródło znajduje się w jakiejś odległości od organizmu.

4. Pompa sodowo-potasowa

odp: Pompa sodowo-potasowa, inna często używana nazwa to Na+/K+ ATP-aza to ważny enzym uczestniczący w aktywnym transporcie kationów sodu (Na+)i potasu (K+). Ma on podstawowe znaczenie dla każdego rodzaju komórek żywych, utrzymując potencjał błonowy i objętość komórki.

Działanie pompy wymaga: stałego dopływu glukozy i tlenu, stałej resyntezy ATP, zachowania temperatura ok. 37°C, odprowadzania CO2, odpowiedniego stężenia jonów Mg²+, odpowiedniego stężenia jonów Na+ i K+,

Utrzymanie wewnątrz komórek dużego stężenia jonów K+ i małego stężenia jonów Na+ wymaga aktywnego transporty obu tych kationów przez błonę komórkową przeciwko gradientowi stężeń. Enzym transportujący jony K+ i Na+ przez błonę komórkową przeciw gradientowi stężeń czerpie energię z hydrolizy ATP do ADP. Aktywowany jest przez jony Na+ i K+. Energia wyzwolona z rozpadu 1 mol ATP do ADP wykorzystania jest antyport 3 mol Na+ z komórki i 2 mol K+ do komórki. Rozpad ATP do ADP pod wpływem Na-K-ATP-azy zachodzi w obecności jonów magazynowych zawartych w płynie wewnątrzkomórkowym.

Zatrzymanie pompy prowadzi do: zmian składu płynu wewnątrzkomórkowego, zmian składu płynu zewnątrzkomórkowego w którym stężenie jonów Na+ zmniejsza się i zwiększa stężenie jonów K+, utraty przez komórki własnych właściwości, braku reakcji komórek na bodźce i do ich niepobudliwości.

5. Potencjał czynnościowy i spoczynkowy

odp: 1) Potencjał Czynnościowy: czyli impuls nerwowy, jest krótkotrwałym odwróceniem potencjału błonowego.

Potencjał czynnościowy trwa krócej, niż 1 ms i osiąga maksymalnie wartości około +40 mV. Hiperpolaryzacja następcza trwa kilka milisekund.

Potencjały czynnościowe powstają na wzgórku aksonowym neuronu i rozprzestrzeniają się po błonie aksonu.

Bodziec działający na błone komórkową neuronu zmienia jej właściwości, co z kolei wywołuje potencjał czynnościowy. Impulsem nerwowym jest przesuwanie się fali depolaryzacyjnej od miejsca zadziałania bodźca na błonę komórkową, aż do zakończeń neuronu. Miejsce stykania się ze sobą błony komórkowej zakończenia aksonu z błona komórkową drugiej komórki nosi nazwę synapsy. Błonę komórkową neuronu przekazującego impuls nazywamy błoną presynaptyczną, a błona komórkowa neuronu odbierającego impuls nosi nazwę błony postsynaptycznej.

2) Potencjał Spoczynkowy: Potencjał spoczynkowy to różnica napięcia między obiema stronami błony plazmatycznej niepobudzonej komórki pobudliwej. Pomiędzy wnętrzem komórek tkanek pobudliwych a płynem zewnątrzkomórkowym występuje stale w spoczynku ujemnym potencjał elektrycznym, czyli potencjał spoczynkowy błony komórkowej.

Wszystkie napięcia na błonie wyraża się jako stosunek potencjału wnętrza komórki do potencjału po stronie zewnętrznej. Potencjały spoczynkowe mają wartości ujemne, które w komórkach nerwowych wahają się między -65 mV a -90 mV.

6. Depolaryzacja i repolaryzacja błony komórkowej. Opisz proces

Odp:

1) Depolaryzacja: zmniejszenie elektroujemnego potencjału elektrycznego błony komórkowej spowodowane napływem przez kanały jonowe w błonie komórkowej jonów sodu do cytoplazmy komórki (potencjał zmienia się średnio od -80 mV do +10 mV). Prowadzi do pobudzenia komórki nerwowej lub mięśniowej.

2) Repolaryzacja: to proces odwrotny do depolaryzacji, zespół zjawisk fizykochemicznych następujący po przejściu impulsu nerwowego, przywracający polaryzację błony komórkowej czyli różnicę potencjału elektrycznego (potencjał spoczynkowy) między zewnętrzną a wewnętrzną powierzchnią błony komórkowej, wewnątrz komórki ładunek staje się ujemny, na zewnątrz dodatni;

7. Próg pobudzenia.

Odp: to punkt graniczny, w którym poziom energii przychodzącego bodźca jest wystarczający do pobudzenia określonego neuronu czuciowego.

8. Budowa komórki nerwowej

Odp: Komórka Nerwowa (Neuron): rodzaj komórek występujących w układzie nerwowym. Najwięcej neuronów znajduje się w ośrodkowym układzie nerwowym. Neurony składają się z ciała komórki, jądra komórkowego(interfazowe, z rozpuszczoną chromatyną) oraz neurytów: dendryt i akson, za pomocą których połączone są z innymi neuronami. Połączenie między komórkami nerwowymi zwane jest synapsą.

Budowa: dendryty, ciało komórki, wzgórek aksonu i odcinek początkowy aksonu, akson z osłonka mielinową, gałąź oboczna aksonu, zakończenie aksonu.

Neurony różnią się dość znacznie pomiędzy sobą zarówno pod względem morfologicznym, jak i czynnościowym. Neurony składają się z ciała komórkowego praz dwóch rodzajów wypustek: jednego aksonu i licznych dendrytów.

Zasadniczą funkcją neuronu jest przekazywanie informacji zakodowanych w postaci impulsów nerwowych. Przewodzenie impulsów nerwowych przez neurony związane jest z procesami elektrochemicznymi przebiegającymi w ich błonie komórkowej.

Ciała neuronów mają różnorodny kształt i wielkość w granicach od 4 do 150 um. Są utworzone z jądra komórkowego wraz z oataczającą go cytoplazmą. Ciała neuronów są zasadniczym miejscem metabolicznym i syntezy składników komórkowych.

W aksonach wystepuje również przepływ antydromowy aksoplazmy - czyli wsteczny, około 200mm na dobę, mający znaczenie dla czynności neuronów. Ciało neuronu zazwyczaj otaczają liczne komórki należące do tkanki podporowej, które dzielą się na komórki makrogleju i mikrogleju.

Większość długich aksonów biegnących przez istotę białą w ośrodkowym układzie nerwowym oraz w nerwach rdzeniowych otoczona jest przez dodatkową osłonkę mielinową. Długie aksony z osłonką mielinową, zwaną również osłonką rdzenną, noszą nazwę włókien rdzeniowych w odrużnieniu od włókien bezrdzennych, czyli aksonów bez osłonki mielinowej.

9. Ośrodkowy układ nerwowy

Odp: Ośrodkowy układ nerwowy charakteryzuje się złożoną budową zarówno makroskopową, jak i mikroskopową. Podstawowe elementy czynnościowe, jakimi są komórki nerwowe, różnią się znacznie pod względem morfologicznym i funkcjonalnym. Ciała neuronów często znajdują się w jednej strukturze, zakończenia tych neuronów w innej strukturze, zaś dość odległej. W obrębie jednej struktury sąsiadują ze sobą neurony pobudzające i hamujące, a więc uwalniające na swych synapsach przekaźniki chemiczne depolaryzujące lub hiperpolaryzujące postsynaptyczną błonę komórkową.

Zbudowany jest z istoty szarej i białej. Częścią składową istoty szarej są komórki nerwowe. Składa się z: mózgowie (rdzeń przedłużony, móżdżek, śródmózgowie, międzymózgowie, kresomózgowie).

10. Obwodowy układ nerwowy

Odp: Składa się z układu somatycznego i autonomicznego. Nerwy przekazują informacje pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym i poszczególnymi narządami. Część somatyczna obwodowego układu nerwowego przewodzi impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami lub gruczołami. Część autonomiczna łączy ośrodkowy układ nerwowy i narządy wewnętrzne, jak np. serce czy żołądek.

a) Somatyczny: odpowiada za odbiór informacji ze środowiska zewnętrznego oraz z narządów ruchu, kieruje pracą mięśni szkieletowych, gruczołów skórnych i komórek barwnikowych skóry. Układ ten odpowiada także za kontakty ze środowiskiem zewnętrznym i szybkie reakcje na zachodzace w nim zmiany. Ze względu na to, że układ somatyczny unerwia mięśnie szkieletowe, jest w znacznej mierze odpowiedzialny za czynności ruchowe organizmu. Działanie tego układu w dużym stopniu podlega kontroli świadomości.

b) Autonomiczny: tworzą komórki nerwowe, które za pośrednictwem swoich wypustek przewodzą impulsy nerwowe do narządów wewnętrznych. Układ ten stanowi część eferentną trzewych łuków odruchowych. Efektorem w łukach odruchowych autonomicznych są wszystkie inne komórki i tkanki organizmu poza komórkami mięśniowym mięśni poprzecznie prążkowanych, szkieletowych, unerwionych, przez układ nerwowy somatyczny.

1) Część współczulna: pierwsze neurony współczulne znajdują się w istocie szarej rdzenia kręgowego w rogach bocznych w części piersiowej i górnej lędźwiowej w segmentach od Th1 do L3. Ich wypustki, czyli włókna przedzwojowe, opuszczają rdzeń kręgowych w korzeniach brzusznych i za pośrednictwem gałęzi łączących białych wchodzą do zwojów pnia współczulnego, gdzie kończą się synapsami na drugich neuronach współczulnych. Wypustki tych neuronów, czyli włókna zazwojowe, przez gałęzie łączące szare powracają do nerwów rdzeniowych, wraz z którymi biegną do mięsni i skóry. Włókna te unerwiają mięsnie gładkie naczyń krwionośnych oraz gruczoły i komórki mięśni gładkich.

2) Część przywspółczulna: pierwsze neurony przywspółczulne ośrodkowe skupione są w: części przywspółczulnej jąder nerwów czaszkowych oraz części krzyżowej rogów bocznych rdzenia kręgowego. Wypustki tych neuronów jako włókna przedzwojowe typu B biegną w nerwach czaszkowych. Około 90% włókien nerwowych przywspółczulnych biegnie w nerwie błędnym. Nerw ten przewodzi do większości narządów wewnętrznych impulsy odgrywające zasadniczą rolę w układzie przywspółczulnym. Przywspółczulne włókna przedzwojowe biegną do narządów wewnętrznych i w nich obrębie kończą się synapsami na drugich neuronach przywspółczulnych zwojowych.

11. Nerwy i Sploty nerwowe organizmu

Odp: Nerw rdzeniowy odchodzi od rdzenia kręgowego i opuszczaja go przez otwory międzykręgowe, które są utworzone przez wcięcie kręgowe dolne i górne. Jest ich 31 par i dzielą się na:

- nerwy szyjne C1-C8 (8 par)

- nerwy piersiowe Th1-Th12 (12 par)

- nerwy lędźwiowe L1-L5 (5 par)

- nerwy krzyżowe S1-S5 (5 par)

- nerwy guziczne Co1 (1 para)

W odcinku szyjnym jest 8 par nerwów rdzeniowych - z ich gałęzi przednich powstają dwa sploty: splot szyjny, utworzony z gałęzi przednich od pierwszego do czwartego nerwu szyjnego i splot ramienny, w skład którego wchodzą gałęzie przednie od piątego do ósmego szyjnego i pierwszego nerwu piersiowego. Splot szyjny unerwia szyję i częściowo głowę.

Od splotu ramiennego odchodzą nerwy do kończyny górnej: nerw łokciowy, nerw promieniowy, nerw pośrodkowy, nerw pachowy, a także i nerw mięśniowo-skórny.

W odcinku piersiowym gałęzie przednie nie tworzą splotów, a oddają 12 par nerwów międzyżebrowych, zaopatrujących ściany klatki piersiowej i górną część przedniej ściany brzucha.

W odcinku lędźwiowym jest 5 nerwów rdzeniowych, których gałęzie przednie tworzą splot lędźwiowy, od którego odchodzą nerwy zaopatrujące dolną część ściany brzucha i częściowo kończynę dolną.

Odcinek krzyżowy liczy również pięć nerwów, których gałęzie przednie wraz z gałęzią od ostatniego nerwu lędźwiowego i pierwszego guzicznego tworzą splot krzyżowy.

Sploty Nerwowe: połączenia nerwów rdzeniowych lub należących do autonomicznego układu nerwowego w jeden wspólny pień (lub kilka pni); położone z reguły między warstwami mięśni; u człowieka rozróżnia się s.n. rdzeniowe i autonomiczne; do s.n. rdzeniowych należą: splot szyjny, ramienny, lędźwiowy i krzyżowy; do splotów autonomicznych, które występują gł. w sąsiedztwie narządów wewn., zalicza się m.in.: splot sercowy i trzewny, zw. słonecznym (z uwagi na odgałęzienia biegnące promieniście we wszystkich kierunkach).

12. Łuk odruchowy

Odp: Łuk odruchowy to droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora. Łuk odruchowy stanowi strukturalny (anatomiczny) element reakcji odruchowej.

Składa się z 5 zasadniczych elementów: 1) receptora, 2) dośrodkowej drogi doprowadzającej neuronu czuciowego, 3) ośrodka nerwowego (kora mózgowa, rdzeń kręgowy, móżdżek), 4) odśrodkowej drogi wyprowadzającej neuronu ruchowego, 5) efektora.

W zależności od liczby neuronów w ośrodkach nerwowych, przewodzących impuls nerwowy od receptora do efektora, odruchy dzielą się na proste i złożone. Odruchy proste są to przede wszystkim odruchy rdzeniowe. Łuki odruchowe tych odruchów składają się z dwóch lub trzech komórek nerwowych. Impulsy nerwowe do i od rdzenia kręgowego biegną przez nerwy rdzeniowe, które składają się zarówno z włókien aferentnych, jak i eferentnych.

W miejscu rozdzielenia się nerwu rdzeniowego na korzeń grzbietowy i na korzeń brzuszny rozdzielają się również włókna aferentne od aferentnych. Włókna aferentne wstępują do rdzenia kręgowego w korzeniach grzbietowych, a eferentne opuszczają rdzeń przez korzenie brzuszne.

Korzeń grzbietowy na swoim przebiegu ma zgrubienie stanowiące zwój rdzeniowy. W zwoju rdzeniowym znajdują się ciała neuronów czuciowych odbierających pobudzenie z receptorów.

Układ mięśniowy

13. Podział mięśni ich budowa i występowanie

Odp: 1) Podział: mięsień gładki, mięsień poprzecznie prążkowany, mięsień sercowy

2) Budowa: Mięśnie zbudowane są z tkanki mięśniowej. Połączone z elementami szkieletu, w wyniku skurczów mięśniowych powodują ruchy poszczególnych elementów szkieletu względem siebie. Energią, z której mięsień korzysta, jest zmagazynowany w nim glikogen lub glukoza dostarczona przez krew. U mężczyzn mięśnie stanowią około 40% masy ciała a u kobiet około 35%.

Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się.

Mięsień poprzecznie prążkowany szkieletowy - elementami strukturalnymi, z których zbudowany jest ten typ tkanki, są komórki wielojądrzaste, nazwane włóknami mięśniowymi. Włókno mięśniowe ma więc charakter syncytium, które powstało w wyniku zespolenia wielu komórek. Dlatego też w każdym włóknie występuje od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie komórki, pod błoną sarkoplazmatyczną. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty, długość ich sięga od 1 do 5 cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu centymetrów.

Wnętrze włókna wypełniają prawie całkowicie włókienka kurczliwe (miofibryle). Biegną one równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki, odizolowane skąpą ilością sarkoplazmy. Sarkoplazma zawiera czerwony barwnik - mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren glikogenu. W komórkach tkanki mięśniowej znajdują się liczne mitochondria, słabo rozwinięty układ Golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra oraz siateczka środplazmatyczna gładka, oraz włókna kurczliwe, układ kanalików podłużnych i poprzecznych (sarkotubule).

Mięsień gładki - działa niezależnie od woli i świadomości człowieka. Jest zdolny do ciągłego lecz bardzo powolnego kurczenia się. Jest elementem budowy naczyń, ścian przewodu pokarmowego, ścian moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej.

Mięsień sercowy - występuje tylko w mięśniu sercowym i choć przypomina budową mięśnia szkieletowego to wykorzystuje przede wszystkim procesy tlenowe i dzięki dobremu ukrwieniu jest zdolny do ciągłego wysiłku (okres odpoczynku tej tkanki to okres rozkurczu serca).

Funkcje tkanki mięśniowej:

- wykonywanie wszystkich ruchów, - lokomocja, - realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie), - utrzymanie postawy ciała, - wytwarzanie ciepła, - kształtowanie sylwetki, - ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią, - ochrona dla naczyń i nerwów.

14. Skurcz mięśnia

Odp: Skurcz mięśnia jest to proces skracania się włókien mięśniowych. Poruszanie się organizmu możliwe jest dzięki synchronizowanemu skurczowi różnych grup mięśniowych.

Pod wpływem działającego na komórkę mięsniową pojedynczego bodźca o sile progowej lub większej od progowej, jej błona komórkowa ulega deporaryzacji, po której następuje skurcz calej komórki. Bodziec podprogowy nie wywołuje depolaryzacji błony komórkowej i komórka mięsniowa nie kurczy się.

W czasie skurczu izotonicznego komórki mięśniowe skracają się i cały mięsień ulega skróceniu, jego napięcie zaś nie zmienia się. Przyczepy mięśnia w układzie szkieletowym zbliżają się do siebie. Skurcz izotoniczny charakteryzuje się zwiększeniem napięcia mięśnia bez zmian jego długości. Przyczepy mięsnia w układzie szkieletowym nie zmieniają swojej odległości.

Pobudzenie wszytskich komórek wywołuje skurcz maksymalny.

Skurcze mięśni dzielimy na:

A)

- izotoniczny - gdy zmienia się długość mięśnia przy stałym poziomie napięcia mięśniowego (wynikiem skurczu jest ruch)

- izometryczny - wzrasta napięcie mięśnia przy stałej długości.

- auksotoniczny - zmiana długości i napięcia mięśni

B) ze względu na częstotliwość docierających do mięśnia impulsów nerwowych.

- tężcowy - jeżeli impulsy docierają do mięśnia w trakcie jego rozkurczania to nastepują kolejne jego skurcze

- pojedynczy- wywołany przez pojedynczy impuls nerwowy lub elektryczny, trwa trwa od kilku do kilkudziesieciu mili sekund. Po skurczu następuje rozkurcz mięśnia. odstępy miedzy impulsami są duże, większe niż czas trwania całego pojedynczego skurczu.

15. Pompa wapniowa w jakim procesie występuje, opisz ten proces

Odp: rodzaj → pompy jonowej, układ enzymatyczny transportujący wbrew gradientowi stężeń jony wapniowe przez błonę komórkową lub błony organelli komórkowych, przywracający i utrzymujący małe stężenie jonów wapniowych w cytoplazmie komórki.

16. Podstawowa jednostka motoryczna mięśni

Odp: jedna komórka nerwowa, jej wypustka, biegnąca do mięśnia i wszystkie komórki nerwowe przez nią unerwione stanowią jednostkę motoryczną (motor unit). Ruchy kończyn i ruchy całego ciała, są spowodowane skurczami tężcowymi izotonicznymi i izometrycznymi oraz auksotonicznymi (jednoczesne zbliżenie przyczepów i zwiększenie napięcia).

Skurcz mięśnia w organizmie zależy od:

- liczby jednostek motorycznych biorących udział w skurczu, -częstotliwości, z jaką poszczególne jednostki motoryczne są pobudzane, -stopnia rozciągnięcia mięsnia przed jego skurczem.

17. Mięsień sercowy- opisz budowę

Odp: Mięsień sercowy , składa się w istocie z dwóch mięsni. Są to: mięśień przedsionków i mięsień komór, odgrodzone od siebie pierścieniami włóknistymi otaczającymi ujście przedsionkowo-komorowe. Mięsień sercowy zbudowany jest z komórek mięśniowych, które mają włókienka mięśniowe i podstawowe elementy kurczliwe tworzące sarkomery. Błony komórkowe sąsiednich komórek mięsniowych ściśle do siebie przylegają w miejscach prążków - tworząc pozazębianą błonkę zwaną "wstawką".

18. Opisz proces skurczu serca

Odp: siła skurczu mięsnia sercowego zależy od początkowej długości, jego komórek, podobnie jak to występuje w mięśniach poprzecznie prążkowanych szkieletowych. Przy optymalnym wypełnieniu jam serca i optymalnym rozciągnięciu komórek mięśnia sercowego występują maksymalne skurcze zgodne z tzw. Prawem Starlinga. Energię potrzebną do skurczów, mięsień sercowy czerpie ze składników odżywczych którymi są: w 60% kwasy tłuszczowe, a w 35% węglowodany oraz aminokwasy, ciała ketonowe, kwas mlekowy i kwas pirogronowy.

19. EKG- omów wynik badania

Odp: to badanie zapisu czynności bioelektrycznej serca - analizując układ bodźcowo-przewodzący. Węzeł zatokowo-przedsionkowy pełni funkcję rozrusznika, wysyła impulsy trzema drogami do węzła przedsionkowo-komorowego. Dalej impuls przekazywany jest na pęczek Hissa, z niego odchodzą 3 włókna nerwowe, a z nich mnóstwo małych włókien Purkiniego.

Metody Badania EKG: Metoda Einthovena, Metoda Goldbergera, Metoda Wilssona

20. Co pobudza i hamuje pracę serca

Odp: Pobudzenie: W czasie pobudzenia komórek mięśnia komór serca występuje czynnościowy potencjał składający się z czterech faz. Rozpoczyna się faza „0” - bardzo szybko, zachodząca depolaryzacja, po której występuje nieznaczna repolaryzacja, czyli faza 1, przechodząca w fazę 2, charakteryzującą się utrzymywaniem stałej depolaryzacji w czasie około 300 ms. W 3 fazie następuje powrót do potencjału spoczynkowego.

Hamowanie: Okres bezwładnej niewrażliwości, czyli bezwzględnej refleksji, obejmuję depolaryzację oraz fazy 1 i 2 repolaryzacji. Okres ten przypada na fazę 3 repolaryzacji. Łącznie oba te okresy niewrażliwości są dłuższe od czasu skurczu mięśnia sercowego. Dzięki temu w warunkach prawidłowych w mięśniu tym nie występują skurcze tężcowe.

Układ oddechowy

21. Budowa układy oddechowego

Odp.: W skład układu oddechowego wchodzą:

DROGI ODDECHOWE: - Jama nosowa, - Gardło, - Krtań, - Tchawica, - Oskrzela

WŁAŚCIWY NARZĄD ODDECHOWY: - Płuca

Narządami pomocniczymi biorącymi udział w ruchach oddechowych są mięśnie: głównie przepona oraz mięśnie międzyżebrowe. Drogi oddechowe zaczynają się nozdzrzami przednimi, które prowadzą do jamy nosowej.

- Jama nosowa to pierwszy odcinek dróg oddechowych. Podzielona jest na dwie części przegrodą nosa zbudowaną z kości oraz chrząstki.

- Gardło jest odcinkiem, w którym krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe.

Jama gardła dzieli się na 3 części:

- górną - nosową , która łączy się z jamą nosową; w bocznej ścianie części nosowej gardła po obu stronach znajdują się otwory - ujścia trąbek słuchowych;

- środkową - ustną, leżącą bezpośrednio za jamą ustną;

- dolną - krtaniową, w której znajduje się wejście do krtani.

- Krtań, jest to narząd położony między gardłem a tchawicą. Zbudowana jest z 9 chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami i mięśniami, które służą do unoszenia i opuszczania krtani.

- Tchawica, ma kształt rury o dużej sprężystości, długości około 10-13cm. Od góry połączona jest z krtanią, u dołu przechodzi w dwa oskrzela.

- Oskrzela, są naturalnym przedłużeniem tchawicy. Zbudowane podobnie jak tchawica z podkowiastych chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami, wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami.

- Płuca, są narządem parzystym o gąbczastej strukturze, leżącym wewnątrz klatki piersiowej. Mają kształ zbliżony do spłaszczonych stożków. Płuco lewe - w związku z ułożeniem serca - jest nieco mniejsze od prawego.

22. Mechanika oddychania

A) Wdech - Wdech to faza czynna oddechu - biorą w niej udział mięśnie międzyżebrowe i przepona. Podczas wdechu płuca zwiększają swoją objętość i tworzy się podciśnienie, które zasysa powietrze. Mięśnie międzyżebrowe kurczą się, żebra unoszą się do góry, przepona obniża się, ciśnienie spada i dostaje się do płuc. Skład powietrza wdychanego: -78% azotu, -21% tlenu, -0,04% dwutlenku węgla, -ok. 1% innych gazów, -0,75% para wodna

B) Wydech - Wydech (inaczej faza bierna) jest to usuwanie "zużytego" powietrza zasobnego w dwutlenek węgla. Podczas wydechu następuje rozluźnienie przepony oraz mięśni oddechowych klatki piersiowej. Zmniejszanie objętości płuc wytwarza lekkie nadciśnienie, które wyciska powietrze z płuc. Skład wydychanego powietrza: -tlen - 17%, -dwutlenek węgla - 4%, -azot - 78%, -inne gazy - ok.1%, -para wodna - 6,2 %

23. Hiperwentylacja

Odp.: Hiperwentylacja - zwiększona wentylacja płuc:

Znaczenie 1: Stan, w trakcie którego zwiększona ilość powietrza wnika do pęcherzyków płucnych (pobudzona wentylacja pęcherzykowa), powodując zmniejszenie pCO2 (hipokapnia) i prowadząc do rozwoju zasadowicy (alkalozy) oddechowej.

Znaczenie 2 : Nieprawidłowy, przyspieszony lub pogłębiony oddech często stosowany jako badanie w kierunku padaczki.

24. Pojemność płuc

Odp.: Pojemnością życiową płuc Vc - nazywamy ilość powietrza, którą możemy usunąć z płuc podczas max powolnego wydechu po uprzednim max wdechu. Na pojemność życiową składają się trzy wielkości: (1) objętość oddechowa VT -powietrze którym oddychamy bez wykonania nasilonych ruchów oddechowych. Objętość wdychana i wydychana w czasie swobodnego wdechu i wydechu, (2) wdechowa objętość zapasowa IRV-, którą jest powietrze pobierane dodatkowo do płuc po spokojnym wdechu, jeżeli wykonujemy wdech nasilony. Objętość wciągana do płuc w czasie maksymalnego wdechu wykonywanego na szczycie swobodnego wdechu. (3) wydechowa objętość zapasowa ERV - którą z płuc możemy usunąć wykonując nasilony wdech. Objętość usuwana po swobodnym wdechu, wtedy można wykonać maksymalny wydech. (4) Objętość zalegająca - w czasie maksymalnego wydechu zawsze pozostaje w płucach.

25. Funkcja układu oddechowego

Odp.: -pobranie tlenu z otoczenia (powietrza lub wody), -oczyszczenie, ogrzanie, nawilżanie wdychanego powietrza, -transport powietrza do narządu oddechowego, gdzie następuje wymiana gazowa, -dostarczenie tlenu do tkanek oraz dwutlenku węgla z tkanek do narządu oddechowego (tę funkcję przejmuje układ krwionośny), -wydalenie produktów końcowych z organizmu przez drogi oddechowe.

Układ Krążenia

26. Mały obieg krwi i jego funkcja

Odp.: Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca przez zastawkę tętnicy płucnej (trójdzielną) do tętnicy o tej samej nazwie, która rozgałęzia się w płucach (łac. pulmones) na sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi(to jedyne żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do lewej komory serca.

Funkcja: Mały obieg krwi zwany płucnym doprowadza krew ubogą w tlen i zasobną w dwutlenek węgla do płuc, gdzie ulega ona utlenowaniu. Obieg ten napędzany jest przez prawą komorę serca. Z płuc krew trafia do lewego przedsionka, a następnie do lewej komory. Stąd jest wypychana do krążenia obwodowego (dużego) tętnicą główną, docierając do wszystkich komórek organizmu.

27. Duży obieg krwi i jego funkcja

Odp.: Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na tętnice mniejszego kalibru, dalej na tętniczki, a następnie przechodzi przez sieć naczyń włosowatych (tzw. kapilarnych) we wszystkich narządach ciała. Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki, które przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w tlen) i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.

Funkcja: rozprowadza utlenowaną krew po całym organizmie.

28. Skład krwi

Odp.: Krew to płynna tkanka, składająca się z krwinek czerwonych, krwinek białych, płytek krwi i osocza (plazmy):

krwinki czerwone - są odpowiedzialne za transport tlenu do wszystkich komórek organizmu. Dzięki czerwonym krwinkom oddychamy! - Odnawiają się!

krwinki białe - są odpowiedzialne za obronę organizmu przed infekcjami. - Odnawiają się!

płytki krwi - odpowiadają za zatrzymanie krwawienia. - Odnawiają się!

osocze (plazma) - do 55% objętości krwi. Osocze zawiera białka (albuminę, czynniki krzepnięcia, białka odpornościowe), odpowiedzialne jest za transport wody i substancji odżywczych do komórek, a także odprowadzanie produktów przemiany materii do wątroby, nerek i płuc. - odnawiają się.

29. Grupy krwi i antygeny

Odp.: Jedną z cech krwi ludzkiej jest jej zróżnicowanie serologiczne - człowiek ma jedną z czterech grup krwi. Może to być grupa A, B, AB, lub 0.

Oprócz grupy krwi układu AB0 człowiek może posiadać na swych krwinkach antygen Rh D (85% ogółu ludności) - wtedy taką krew określa się jako Rh dodatnią. Pozostałe 15% ludzi nie ma tego antygenu. Taką krew określa się jako Rh ujemną.

Grupę krwi układu AB0 i Rh oznacza się u każdego potencjalnego biorcy (pacjenta) po to, by chory otrzymał do przetoczenia zgodną grupowo krew lub osocze.

30. Na czym polega konflikt serologiczny

Odp.: Zjawisko wytwarzania przez matkę przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciw płodowi (dokładniej: przeciw jego antygenom odziedziczonym po ojcu); ciała odpornościowe przenikają do układu krążenia płodu i niszczą jego krwinki czerwone. Ma na ogół łagodniejszy przebieg w pierwszej ciąży, silny - w następnych.

31. Hormony w organiźmie człowieka.

Odp.: Jest to związek chemiczny, który jest wydzielany przez gruczoły lub tkanki układu hormonalnego. Funkcją hormonu jest regulacja czynności i modyfikacja cech strukturalnych tkanek leżących w pobliżu miejsca jego wydzielania lub oddalonych, do których dociera poprzez krew.

Hormony są wydzielane przez rodzaj gruczołów do krwi lub limfy organizmów. Z tego względu bywają też określane mianem gruczołów dokrewnych, a układ hormonalny - układem dokrewnym.

Ogólnie działanie hormonów polega na aktywacji lub dezaktywacji pewnych mechanizmów komórkowych w tkankach docelowych (narządach docelowych).

Gruczoły dokrewne i hormony przez nie wytwarzane (u człowieka):

Podwzgórze: - tyreoliberyna (TRH), - gonadoliberyna (GnRH), - somatoliberyna (GHRH) , -kortykoliberyna (CRH), - somatostatyna, - prolaktostatyna inaczej dopamina (PIH)

Przysadka mózgowa: płat przedni (adenohypophysis):

- hormon wzrostu, - prolaktyna (PRL)

Przysadka mózgowa: płat tylny (neurohypophysis):

- oksytocyna, - ADH (hormon antydiuretyczny, wazopresyna, VP)

Szyszynka: - melatonina (zegar biologiczny)

Gruczoł tarczowy: - tyroksyna (T4), - trójjodotyronina (T3), - kalcytonina

Gruczoły przytarczyczne: - parathormon (PTH)

Serce - przedsionki: - przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)

Wątroba: - trombopoetyna

Trzustka (wyspy Langerhansa): - insulina (regulacja ilości cukru we krwi), - glukagon (regulacja ilości cukru we krwi) , - somatostatyna

Nadnercza: kora nadnerczy: - androgeny

Nadnercza: rdzeń nadnerczy: - adrenalina (epinefryna), - noradrenalina (norepinefryna)

Nerki: - renina, - erytropoetyna (EPO)

Tkanka tłuszczowa: - leptyna

Jądra: - testosteron (reguluje aktywność gruczołów płciowych)

Jajniki: - estrogeny (regulują aktywność gruczołów płciowych)

Grasica: - tymozyna, - tymopoetyna, - tymulina.

Układ Pokarmowy

32. Jama Ustna + Przełyk

Odp.: Jama Ustna: początkowy odcinek przewodu pokarmowego i oddechowego.

W niej następuje wstępna, mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego trawienia. Pokarm zostaje rozdrabniany, miażdżony i mieszany ze śliną, która zawiera enzym trawienny amylazę ślinową.Uzębienie heterodontyczne, difiodontyczne(dwa komp.zębów) tekodontyczne(w zębodołach). Dorosły człowiek ma 32 zęby - 16 w żuchwie i 16 w szczęce: - 4 siekacze, - 2 kły, - 4 zęby przedtrzonowe, - 6 trzonowych.

Siekacze służą do odgryzania kęsów, kły do rozrywania pokarmu, a zęby trzonowe i przedtrzonowe do jego rozcierania. W trakcie żucia pokarmu jest zwilżany śliną wydzielaną przez ślinianki (gruczoły ślinowe), których przewody uchodzą do jamy ustnej. W ślinie rozpuszczane są cząsteczki pokarmu, na których obecność wyczulone są rozmieszczone głównie na języku kubki smakowe (odpowiedzialne za wrażenia smakowe). Po uformowaniu kęsa pokarmowego zostaje on przekazany do dalszej części przewodu pokarmowego w akcie połykania.

Przełyk: jest przewodem mięśniowo-błoniastym o podłużnym przebiegu; łączy gardło z żołądkiem. Czynność przełyku polega na transporcie pokarmu z gardła do żołądka. Ściana przełyku nie ma zdolności wchłaniania pokarmu ani trawienia.

Rozróżniamy część:szyjną, piersiową, brzuszną.

Przełyk ma długość średnio około 23-25 cm, odległość od siekaczy do żołądka około 40 cm.

Występują trzy fizjologiczne zwężenia przełyku:

- zwężenie górne - w przejściu gardła w przełyk, mięśnie w tym miejscu tworzą czynnościowy mięsień zwieracz górny przełyku.

- zwężenie środkowe - na wysokości rozdwojenia tchawicy w miejscu, gdzie aorta zstępująca od strony lewej i do tyłu, a oskrzele lewe od przodu obejmują przełyk. Nie jest ono powodowane budowa samej ściany przełyku, lecz przyleganiem obu sąsiednich narządów;

- zwężenie dolne - podobnie jak i górne, jest zwężeniem czynnościowym, spowodowanym napięciem mięśni okrężnych, leży około 3 cm powyżej wpustu żołądka. To - zwężenie jest nazywane zwieraczem dolnym przełyku - jego zbyt słaby skurcz leży u podstaw zarzucania kwaśnej treści pokarmowej do przełyku (czyli refluksu żołądkowo-przełykowego).

Ściana przełyku składa się licząc od wewnątrz z: błony śluzowej, utkania podśluzowego, błony mięśniowej, warstwy okrężnej, warstwy podłużnej.

Mięśnie w górnej 1/3 części są poprzecznie prążkowane w dolnej występują mięśnie gładkie. Umięśnienie środkowej części przełyku jest mieszane.

33. Żołądek

Odp.: to narząd stanowiący część przewodu pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest trawienie zawartych w pokarmie białek (nie zachodzi więc trawienie tłuszczów, a trawienie cukrów jest wręcz hamowane przez niskie pH żołądka). Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne:

- podpuszczka - ścina białko w mleku

- pepsyna - zapoczątkowuje trawienie białek

Żołądek wydziela kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje. Jest to rozszerzona część pomiędzy przełykiem i jelitem.

Położenie: U człowieka żołądek znajduje się w jamie brzusznej na wysokości od Th11 (11. kręgu piersiowego) (wpust żołądka) do L3 (3. kręgu lędźwiowego).

Budowa: Żołądek ma kształt workowaty, z przełykiem łączy się przez wpust żołądka (cardia), a z dwunastnicą łączy go odźwiernik (pylorus), otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami.

Ściana żołądka zbudowana jest z następujących warstw (od wewnątrz):

- błony śluzowej, -błony mięśniowej (mięśniówka), -błony surowiczej,

Mięśniówka żołądka zbudowana jest z trzech warstw mięśni; (od zewnątrz) podłużnej, okrężnej i skośnej.

34. Jelito Cienkie

Odp.: Jest to przewód, który ciągnie się od żołądka aż do jelita grubego, od którego oddziela je zastawka krętniczo-kątnicza. Zajmuje ono okolicę pępkową, podbrzuszną i obie okolice biodrowe, a częściowo i miednicę małą. Długość jego zależy od indywidualnych genów. Najdłuższe zanotowane ludzkie jelito cienkie miało około 11 m.

Jelito cienkie dzielimy na trzy podstawowe części. Są to, kolejno: dwunastnica, jelito czcze oraz jelito kręte.

Funkcje: Funkcją jelit jest wchłanianie pokarmów.

35. Jelito Grube

Odp.: Jest to końcowy odcinek jelita kręgowców łączący jelito cienkie z odbytem. W jelicie grubym odbywa się końcowy proces formowania kału. Śluzówka jelita grubego tworzy kosmki jelitowe (są one jednak dużo niższe niż np. w jelicie cienkim). Jest również silnie pofałdowana, co zwiększa jego powierzchnię. W jelicie grubym zachodzi końcowy etap wchłaniania wody i soli mineralnych z resztek pokarmowych.

Jelito grube (na ilustracji zaznaczone kolorem brązowym) ssaków dzieli się na:

- jelito ślepe (cecum), - okrężnicę (wstępującą, poprzeczną i zstępującą) (colon)

esicę (sigmoideum), - odbytnicę, czyli (jelito proste) (rectum).

Jelito grube uchodzi na zewnątrz pojedynczym otworem (odbyt). Jelito grube oddzielone jest od jelita cienkiego zastawką krętniczo-kątniczą.

36. Wchłanianie w przewodzie pokarmowym

Odp.: Odcinkiem przewodu pokarmowego, w którym najwięcej wchłania się składników pokarmowych, jest jelito czcze. Komórki nabłonkowe jelita czczego z rąbkiem prążkowanym, czyli enterocyty, zachowują się tak, jak gdyby miała mniejsze pory o średnicy 350 pm. Błona śluzowa jelita krętego zachowuje się tak, jak gdyby miała mniejsze pory o średnicy 350 pm.

Związki dobrze rozpuszczalne w tłuszczach mogą być wchłaniane z każdego odcinka przewodu pokarmowego.

37. Witaminy, sole mineralne, woda

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E i K - są wchłaniane z przewodu pokarmowego w obecności tłuszczów oraz żółci. Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie wymagają szczególnych warunków i są szybko wchłaniane do krwi. Witamina B12 wchłania się wyłącznie w jelicie krętym, tworząc kompleks z czynnikiem wewnętrznym.

Cząsteczki wody: dyfundują bez przeszkód przez nabłonek żołądka i jelita w obu kierunkach zgodnie z gradientem ciśnienia osmotycznego. W przypadkach treści hipertonicznej woda dyfunduje z krwi do światła przewodu pokarmowego, aż do wyrównania ciśnienia osmatycznego. W jelicie grubym jony sodowe są aktywnie wchłaniane i tam też woda dyfunduje do krwi.

Jony wapniowe, magnezowe i żelazowe są aktywnie transportowane przez nablonek górnego odcinka jelita cienkiego. Jony żelazowe w komórkach błony śluzowej dwunastnicy i jelita cienkiego wiążą się z białekiem apoferrytyną i są tam magazynowane w postaci ferrytyny.

38. Wątroba

Odp.: Jest to wielofunkcyjny gruczoł, część układu pokarmowego położony wewnątrzotrzewnowo. Jej masa u dorosłego mężczyzny wynosi ok. 1500-1700 g, a u kobiety 1300-1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500-800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew.

Budowa: Podstawową jednostką strukturalno-czynnościową wątroby jest hepatocyt. Hepatocyty układają się następnie w beleczki wątrobowe oplecione naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły środkowej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Płacik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd. Kolejną jednostką strukturalno-czynnościową jest płacik czynnościowy. Zawarty jest on między trzema żyłami środkowymi, znajdującymi się wewnątrz płacika anatomicznego. Następnym elementem strukturalno-czynnościowym jest gronko wątrobowe zawarte pomiędzy dwoma płacikami anatomicznymi. Możemy mówić o gronku wątrobowym gdy pomiędzy dwoma płacikami anatomicznymi przebiega żyła międzypłacikowa.

Funkcja: wątroba spełnia cztery funkcje: - detoksykacyjną, -metaboliczną, -zapasową, -magazynującą

39. Magazynowanie pokarmu

Odp: Składnikiem magazynowym w największych ilościach w komórkach wątrobowych jest glikogen. POwstaje on w wyniku kondensacji wchłoniętej w jelitach glukozy oraz w znaczeniu mniejszym stopniu z glukozy resyntetyzowanej z krążącego we krwi kwasu mlekowego. Zwiększenie stężenia glukozy we krwi sprzyja magazynowanie się glikogenu w wątrobie. W wątrobie magazynowane są witaminy rozpuszczone w tłuszczach: A, D, E, K.

---