ZAGADNIENIA NA PEDAGOGIKĘ SPOŁECZNĄ

1. DEFINICJA ,,PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ”

Wg Radlińskiej- jest nauką praktyczną rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem (teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom poprzez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.

Wg Kamińskiego- uważana jest w pierwszej kolejności za teorię , która zmierza do uogólnienia wychowawczego aspektu warunków społecznych oraz środowiskowych ludzkiego życia oraz praktyki instytucji powoływanych do ich ulepszania. Mówi się w związku z tym o instytucjach kulturowo-oświatowych , opiekuńczych , pomocowych, rekreacyjnych czy resocjalizacyjnych. Włączanie jednostek do życia społecznego.

Wg Wroczyńskiego- opierając się na badaniach empirycznych analizuje wpływy wychowawcze , których źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowania. (środowisko, wychowanie, instytucje, potrzeby, osoba).

2. GENEZA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

Na początku drugiego dziesięciolecia w Krakowie ukazała się praca zbiorowa pt. „Praca oświatowa. Jej zadania, metody, organizacja". Podrę­cznik opracowany staraniem Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza. Treści przedstawione w Pracy oświatowej wskazują na niektóre istotne założenia:

- Praca społeczna jest równoznaczna z oświatą pozaszkolną,

- Jej podstawą są doświadczenia i własny dorobek polskich działaczy i ba­daczy,

- Doświadczenie i tradycje pracy oświatowej stanowią punkt wyjścia dla ukazania problemów przyszłości.

Redaktorem całego tomu była Helena Radlińska. Warsztatem koncentru­jącym materiały i szereg wybitnych współpracowników było Polskie Archi­wum Oświatowe funkcjonujące przy Uniw. Ludowym im. A. Mickiewicza. Książka liczy 501 stron i podzielona jest na 6 działów, z których najobszer­niejszy pt. Zadania pracy oświatowej zawiera dwa artykuły H. Orszy (pseu­donim H. Radlińskiej) Początki pracy oświatowej w Polsce i Praca oświatowa wobec zadań wychowania narodowego oraz artykuł L. Krzywickiego pt. Drogi oświaty. Pierwszy z wymienionych artykułów H. Radlińskiej i praca L. Krzywickiego wzajemnie się uzupełniają. Autorzy podnoszą zagadnienie zależności pracy oświatowej od warunków politycznych, społecznych, eko­nomicznych. Przedstawiają rozwój pracy oświatowej w Polsce niepodległej i pod zaborami, podkreślają, że obok postępu technicznego, drogi oświaty toruje ruch społeczny, który dla wszystkich żąda prawa do kultury i dla każdego - udziału w życiu publicznym. Szczegółowe wyjaśnienie znajdujemy w następujących słowach:

Helena Radlińska po drugiej wojnie światowej w czasie swego pobytu w Łodzi, przygotowała nie tylko prace, które byty odpowiedzią na zapotrze­bowanie społeczne, np. badania nad sieroctwem, potrzebami socjalnymi robotników, zwalczaniem analfabetyzmu, lecz także wiele pisała dla szero­kiego kręgu odbiorców. Do prac przeznaczonych dla nauczycieli, działaczy oświatowych i badaczy należy tom pt. Badania regionalne dziejów pracy społecznej i oświatowej, 1948. W ostatnim okresie swego życia (zmarła w 1954 roku) przygotowała dwie prace, które stanowią syntezę jej dorobku naukowego, poczynając od wczesnych lat młodości. W 1946 roku ukazało się czwarte wydanie (zmienione) Książki wśród ludzi, w rok później Oświata dorosłych. Zagadnienia - dzieje ~ formy ~ pracownicy - organizacja. Nie wspominam innych większych prac, które podjęta w ostatnich latach swego życia. Zostały wydrukowane wiele lat po jej śmierci.

3. ETAPY ROZWOJU PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ NA ŚWIECIE

I okres: Podejmowano tutaj praktyczną działalność wychowawczą bez większej refleksji naukowej. Przedstawiciele: Johan Pestalozzi (1746 - 1827), Robert Owen (1771 - 1858), Friedrich Diesterwerg (1790 - 1866)
II okres: To okres uprawiania pedagogiki społecznej w sposób spektakularny bez powiązania jej z badaniami empirycznymi. Przedstawiciele: Paul Bergman (1869 - 1946) oraz Paul Netrop (1854 - 1924). Paul Natrop wprowadził nauką - pedagogika społeczna. 
III okres: Rozwój pedagogiki społecznej nastąpił na podstawie badań empirycznych wraz z rozwijająca się się refleksją metodologiczną. Jest to okres silnego rozwoju tej subdyscypliny. Helena Radlińska (1879 - 1954) wyrażała troskę o nadanie pedagogice społecznej jak największej rangi naukowej, dlatego nakreśliła główny przedmiot, zadania i charakter pedagogiki społecznej oraz ustaliła w miarę precyzyjnie takie pojęcia jak: średnia, norma, wzorzec, miernik siły, wiek społeczny dziecka, co z kolei ułatwiło badania empiryczne traktowane głównie jako ocena faktów i zjawisk społeczno - wychowawczych oraz jako projektowanie działań. W tym okresie Mary Richmond wprowadziła do metodologii pojęcia diagnozy społecznej opartej na wywiadzie środowiskowym. Jej kontynuatorką była w Niemczech A. Salmon, zaś w Rosji Stanisław Szacki (1878 - 1934). Szacki wprowadził koncepcję poznania pryzmatycznego i bezpośredniego oraz modele szkoły środowiskowej w rejonach wiejskich. 
IV okres: To okres ilościowego wzrostu badań empirycznych, które wykazały różnice orientacji metodologicznej, choć głównie skierowane w kierunku socjologii, np. badania morfologiczne z udziałem nauczycieli.
V okres: Próby zsyntetyzowania rozsianych badań empirycznych w kierunku nakreślenia na nowe obszary badawcze oraz swoistą metodologię. Koncentrowano się głównie na analizie środowiska wychowawczego oraz na opracowaniu podstawowych technik badawczych.

4. OKRESY ROZWOJU POLSKIEJ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

I (1908-1939) (1939-1945)

Pojawia się pierwsza próba sformułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej przez Helenę Radlińską w 1908 roku w pracy pod tytułem „Z zagadnień pedagogiki społecznej”. Jest to okres tworzenia podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce. Głównym ośrodkiem rozwoju myśli pedagogiki społecznej było 1925 roku powstało Studium pracy społeczno-oświatowej „Wolnej wszechnicy Polskiej” w Warszawie, kierownikiem i założycielem tego studium była Helena Radlińska. Po pierwszych próbach formułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej w pracach pt. „Podstawy wychowania narodowego” 1909-1910 Radlińska przygotowała wydanie zbiorowe pt. „Praca oświatowa jej zadania, metody i organizacja” 1913r. uznawany za pierwszy podręcznik polski z oświaty poza szkolnej. Zasadnicze przesłanki własnych koncepcji pedagogiki społecznej zamieściła w pracy pt: „Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego” 1935r. Podkreśliła tam, że głównym punktom widzenia pedagogiki społecznej jest wzajemny, aktywny stosunek jednostki i środowiska. W rozprawie pt. „Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych” odkryła ograniczenia i środowiskowe uwarunkowania dostępności oświaty dla dzieci. Radlińska tworząc podstawy swojej pedagogiki odczuwała potrzebę sięgnięcia do fundamentów pedagogiki narodowej czerpania inspiracji wielkich twórców oświaty polskiej takich jak Hugo Kołłątaj, czy Stanisław Staszic.

Szeroko rozumiane pojęcie pedagogiki społecznej zaczerpnęła z prac pedagogów niemieckich Bergmana, Natorpa.

Ryszard Wroczyński szkołę naukową Radlińskiej umieścił na pograniczy dwóch nurtów- Pedagogiki kultury i pedagogiki socjologizującej.

Co różniło Radlińską od innych teoretyków pedagogiki społecznej? - Odmienne traktowanie wzajemnych powiązań jednostki i środowiska, przygotowywała ona jednostki i grupy do obrony przed warunkami środowiskowymi panującymi i obniżającymi życie i rozwój człowieka, a także do zmiany tych warunków własnymi siłami. W środowisko Radlińska wnosi nowy sens działalności wychowawczej polegający na uruchomieniu sił społecznych na ulepszaniu środowiska życia, działalnościami dynamicznymi jednostek i grup społecznych a także na odnajdywaniu ich i wspierania działania. Kontynuacja pracy wolnej wszechnicy polskiej nastąpiła także w okresie okupacji w latach 1939-1945 i wtedy kierownikiem konspiracyjnego studium pracy społeczno-oświatowej była nadal Helena Radlińska.

II. (1945-1980) Aleksander Kamiński wskazał na początkowy etap kształtowania się pedagogiki społecznej w Polsce powojennej. 1945-1960. Był to etap kontynuacji dorobku tej dyscypliny pedagogicznej z lat drugiej rzeczypospolitej z próbą zaadoptowania tego dorobku do nowych potrzeb społecznych i wychowawczych. 1950-1956 przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej. 1957 rok Warszawa pierwszy zjazd pedagogik społecznych zorganizowanych przez grupę uczniów i współpracowników Heleny Radlińskiej. Skupioną wokół Ryszarda Wroczyńskiego. Rekrutacja katedr: Łódź-Kamiński.

III. lata 80.Kontynuowane są poszukiwania empiryczne (badawcze) i przemyślenia teoretyczne na ogół w obszarach dystansujących się od aktualnych wydarzeń politycznych. Formułowane są koncepcje wychowania przeciwstawiające się indoktrynacji i urabianiu wychowanków. Nowe obszary zagrożeń społecznych.

IV. Lata 90. Dokonująca się transformacja społeczno-ustrojowa wprowadzone reformy (nowy podział administracyjny kraju) ubezpieczenia społeczne i system edukacji 1999r. rodzą nowe nadzieje a jednocześnie napięcia społeczne. Rośnie więc zapotrzebowanie na myśl naukową pedagogiki społecznej i racjonalne rozwiązania w pracy socjalnej.

Zadania pedagogiki społecznej w I i II okresie jej rozwoju Helena Radlińska zakres zadań pedagogiki społecznej ujmuje w trzy dziedziny:

-Teoria pracy społecznej rozpoznawanie warunków których zachodzi potrzeba ratownictwa , opieki, pomocy oraz poszukiwania sposobu odnajdywania sił ludzkich i organizacja ich do przezwyciężania do zmian niekorzystnych warunków środowiskowych na korzystne dla rozwoju jednostek i grup społecznych

-Teorię oświaty dorosłych obejmującą zagadnienia kształtowania i dokształcania dorosłych, wspomagania kompetencji jednostek i grup niezbędnych do wypełniania różnorodnych zadań

-historię pracy społecznej i oświatowej poszukującą czynników ewolucji urządzeń i instytucji społecznych ich powiązań trwałości, zmienności, dążeń i pól oraz samorzutnych oddziaływań wychowawczych.

5.PRZEDSTAWICIELE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ NA GRUNCIE ŚWIATOWYM

Robert Owen- angielski specjalista utopijny, pisarz, działacz polityczno- społeczny i pedagogiczny. Jako kierownik zespołu fabryk skrócił robotnikom dzień pracy, poprawił warunki pracy i płacy.

Paul Bergman- podkreślał ważność procesów wychowania odbywających się poza szkołą, czyli w środowisku życia dziecka, szczególnie interesował się rodziną będącą instytucją wychowawczą, twierdził , że wychowanie jest przede wszystkim procesem społecznym, postulował o nadanie publicznej kontroli nad wychowawczą funkcją rodziny, wykazywał potrzebę organizowania pracy wychowawczej i oświatowej dla ludzi już nie uczących się, jego założenia wychowawcze to : wielostronna więź wychowanków ze środowiskiem społecznym, oparcie nauczania na rozwijaniu samodzielności, powiązanie nauczania z pracą twórczą, odpowiednie wychowanie moralne, estetyczne, fizyczne, przysposabiające do życia społecznego.

Jan Henryk Pestalozzi- twórca i teoretyk nauczania początkowego, szwajcarski pedagog i pisarz, twierdził, że wychowanie to wszechstronny proces realizowany w toku planowanej działalności wychowawczej, oraz działania różnych bodźców w rodzinie, w środowisku lokalnym i rówieśniczym, nauczyciel powinien angażować się w pracę społeczną i wych. W środowisku , środowisko jest głównym źródłem bodźców oraz wpływów determinujących skuteczność pracy szkoły, twierdził, że szkoła powinna troszczyć się o rozwój 3 sił ludzkich: moralnej, intelektualnej i fizycznej.

Natrop Paul- niemiecki filozof, filolog, pedagog wychowanie traktował jako przygotowanie jednostki do życia społecznego, chciał przekształcić tradycyjną szkołę w małe społeczeństwo pracy, był zwolennikiem obowiązkowej pracy fizycznej, na bazie, której rozwinąć się może praca umysłowa.

Alice Salomon- żydówka, prekursorka ped. Społ. Na gruncie europejskim, działaczka na rzecz kobiet , przeciwniczka nierówności w kapitalistycznym świecie.

6. PRZEDSTAWICIELE POLSKIEJ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

Helena Radlińska-twórczyni pedagogiki społecznej w Polsce, twierdziła, że ped. Społ. Jest nauką praktyczną rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem, wyróżniła działy ped. Społ: teoria pracy specjalnej, teoria pracy kulturalno- oświatowej, historia pracy społecznej i oświatowej.

Aleksander Kamiński- pedagog, wychowawca, twórca metody zuchowej, harcerz, twierdził , że pedagogika jest nauką praktyczną, mającą służyć ludzkim potrzebom zarówno w kategorii jednostki jak i społeczeństwa, skupiając się na warunkach środowiska wych. Z uwzg. Faktu iż są to czynniki wpływające na rozwój i efekty, które mogą zostać uzyskane poprzez szereg oddziaływań dydaktyczno- wych.

Ryszard Wroczyński- wprowadzenie do pedagogiki społecznej, szczególnie skupiał się na zagadnieniach ped. Opiekuńczej , twierdził , że ped. Społ. Jest nauką o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych i problemów wychowania poza szkołą.

Wincenty Okoń- polski pedagog, specjalista w zakresie dydaktyki i pedeutologii, autor teorii kształcenia wielostronnego, w myśl której w nauczaniu należy uwzględniać stronę teoretyczną, praktyczną i emocjonalną nauczania, a nie jedynie teoretyczną.

7. POJĘCIE, RODZAJE I TYPY DIAGNOZ

Termin ,,diagnoza” - z języka greckiego diagnosis. Oznacza rozpoznawanie, różnicowanie . Wg. Podgóreckiego współczesna interpretacja tego podejścia podkreśla dwa jego składniki: zebranie potrzebnych danych i ich krytyczne opracowanie w drodze rozumowani.

Diagnoza społeczna i badania

Stwierdzenia jakiegoś stanu w grupie społecznej, która jest badana. Jest to opis, który odwołuje się do obserwacji (badania empiryczne). Nie są to badania teoretyczne, nie są to diagnozy na podstawie teorii.

Diagnoza- rozpoznanie, wyróżnienie (wyodrębnienie pewnych elementów w całości, w j. polskim: zarówno proces badawczy- proces stawiania diagnozy, proces prowadzeni badań) w 2 znaczeniu- wynik badań.

Diagnoza społeczna- to badania o charakterze naukowym, ale też badania praktyczne (wywiad środowiskowy)

Są dwa zakresy diagnoz społecznych:

1) znaczenie szerokie- wszelkie badania empiryczne prowadzone w nauce o polityce społecznej

2) znaczenie wąskie- badania, które są prowadzone w ramach stosowanych nauk społecznych i badań, które dotyczą problemów społecznych.

Bezpośrednim rezultatem przeprowadzenia diagnozy społecznej jest ekspertyza, bądź raport, który stanowi podstawę do przeprowadzenia prognoz przyszłych wydarzeń oraz działań ekspertów np. z zakresu polityki społecznej i oświatowej.

Najważniejsze rodzaje diagnozy społecznej:

- historyczno-przyczynowa,- wskazuje na przyczyny i mechanizmy pojawienia się problemu społecznego

twórcza/kreatywna - podejmuje próbę wskazania czynników społecznych, które mogą stać się zalążkiem pożądanych zmian

poznawcza- daje w sposób opisowy lub porównawczo-opisowy charakterystykę diagnozowanego fragmentu rzeczywistości w zestawieniu z szerszymi zjawiskami społecznymi stanowi podstawę do tego aby zaplanować szeroko idące zmiany społeczne.

8. CHARAKTERYSTYKA FORM PRACY SOCJALNEJ

Pojęcie pracy socjalnej  

Zdaniem H. Radlińskiej polega na „wydobywaniu i pomnażaniu sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi”. Praca socjalna to działanie profesjonalne, mające na celu poprawę warunków życia jednostki i społeczeństwa oraz złagodzenie ludzkiego cierpienia i rozwiązywanie problemów społecznych - B. Dubois, K.K. Miley. Praca socjalna jest na pewno działalnością o charakterze pomocowym. Podstawowym jej celem jest niesienie pomocy ludziom w bardzo różnych sytuacjach, nie tylko w trudnościach materialnych, ale także psychicznych, emocjonalnych, a nawet duchowych.

Formy pracy socjalnej wg. H. Radlińskiej:

-pomoc doraźna (ratownictwo) - wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwo, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej np. organizacja schronienia dla ofiar powodzi lub działalność noclegowni dla bezdomnych

-opieka - forma świadczona w sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęściem nie umieją albo nie mają dość sił, by przezwyciężyć trudności. Jest formą zindywidualizowaną. Opiera się na dokładnej diagnozie potrzeb. Opiekun przyjmuje odpowiedzialność za losy drugiego człowieka. np. w ośrodkach dla osób przewlekle chorych, domach małego dziecka itp. placówkach.

-pomoc - działania mające wspierać pomyślny rozwój zarówno osób z jakiś względów zagrożonych jak i wszystkich członków społeczności np. poradnie rodzinne, kluby seniora, poradnie społeczno-zawodowe, świetlice socjoterapeutyczne 

-kompensacja - stanowi specyficzną formę pracy socjalnej, polegającą na wyrównywaniu braków, utrudniających prawidłowy rozwój i funkcjonowanie jednostki lub grupy. Klasycznym przykładem instytucji kompensacyjnej jest rodzina zastępcza

9. ZAŁOŻENIA I ZASADY PRACY SOCJALNEJ

Założenia ontologiczne (dotyczące bytu jednostki w społeczeństwie).
- wiara w postęp moralny przyjmujący wartość liniową wznoszącą . postęp ten jest czynnikiem rozwoju społecznego, gospodarczego i socjalnego. Z przekonania tego wyrasta pogląd, że idee mają siłę sprawczą a zatem wychowując i edukując człowieka, dostarczając mu wzorców moralnych, można kreować zmiany społeczne.
- uznanie, że człowiek jest aktywnym podmiotem kształtującym losy swoje i otoczenia społecznego a nie podmiotem, o którego życiu decyduje przeznaczenie lub siły nadprzyrodzone. Wynika stąd oczekiwanie aktywności ze strony jednostki a jeśli jej nie przejawia, dążenie do rozbudzenia w człowieku odpowiedzialności przy równoczesnym poszanowaniu jego praw.
- przeświadczenie, że jednostka jest przez całe życie podatna na wpływy środowiska społecznego. Nie jest ona jednak mechanicznym wytworem dzięki swej podmiotowości i zdolności do zachować kreatywnych.

Założenia epistemologiczne (dot. możliwości i źródeł poznania rzeczywistości)
- poznanie jednostki i środowiska społecznego musi opierać się na doświadczeniu. W teorii pracy socjalnej powinny kumulować się odpowiednio opracowane i uporządkowane wyniki badań empirycznych. W pracy socjalnej natomiast czerpać należy zarówno z ustaleń nauki jak i z osobistego doświadczenia oraz introspekcji (spojrzenia w głąb).
- możliwe jest tworzenie norm i wzorców sytuacji społecznych. Służą one do określania celów pracy socjalnej, do oceny jej rezultatów.

Ogólne zasady pracy socjalnej:

-akceptacja klienta

-afirmacja indywidualności

-celowe wyrażanie uczuć i odczuć

-postawa nieoceniająca

-obiektywizm

-kontrolowanie zaangażowania emocjonalnego

-samostanowienie

-dostęp do zasobów

-poufność

10. PROJEKT SOCJALNY- ETAPY POWSTAWANIA, FAZY, MODEL

Projekt socjalny - zespół zaplanowanych działań mających na celu poprawę sytuacji społecznej, oparty na założeniach teoretycznych oraz diagnozie społecznej. Opis projektu jest podstawą do wdrożenia oraz jego ewaluacji (oceny).

Fazy projektu:

1. Przygotowanie (konceptualizacja) - Konceptualizacja polega na spojrzeniu na sytuację problemową od strony racjonalnego działania, stworzeniu koncepcji działania w oparciu o diagnozę problemu społecznego oraz poszerzeniu wiedzy na jego temat, wyznaczeniu celów do realizacji, zaplanowaniu metod i środków niezbędnych do ich realizacji

2. Realizacja (operacjonalizacja) - Na etapie operacjonalizacji następuje wdrożenie zaplanowanych działań, sukcesywne osiąganie celu głównego i celów szczegółowych.

3. Ewaluacja (ocena) - Ewaluacja natomiast jest systematycznie realizowana w trakcie projektowania socjalnego, a także po realizacji projektu. Ocena dotyczy osiągnięcia celów, zastosowanych metod, uzyskanych efektów oraz dokonanych zmian u uczestników projektu

Etapy projektu:

1. Zdefiniowanie problemu socjalnego, tj. zauważenie pewnej specyficznej trudności, problemu społecznego z którym nie można sobie poradzić, stosując dotychczasowe typowe metody pracy socjalnej,

2. Diagnoza problemu, która ma na celu jakościowe i ilościowe zanalizowanie obranego problemu socjalnego, oszacowanie rozmiaru problemu,

3. Usytuowanie problemu w kontekście teorii społecznych, podczas którego następuje powiązanie aktualnego problemu z istniejącymi koncepcjami teoretycznymi z zakresu socjologii, profilaktyki społecznej, pedagogiki i psychologii. Szukanie uzasadnienia podejmowanego działania w analizie problemu w oparciu o te koncepcje,

4. Określenie celu projektu i zadań (cele operacyjne) - cele i zadania powinny zrodzić się na gruncie wiedzy o dotychczasowych (nieskutecznych) działaniach, oraz być dla nich alternatywą, pewnego rodzaju odmiennym podejściem do sprawy.

5. Opracowanie założeń metodologicznych - założenia metodologiczne powinny odnosić się zarówno do aspektu realizacji projektu w środowisku, jak i do diagnozowania tej społeczności. W przypadku diagnozowania należy skorzystać z metodologii badań społecznych. Opracowanie metodologii w odniesieniu do etapu realizacji projektu dotyczą form, metod i technik stosowanych w celu wdrożenia projektu, a także osiągnięcia jego zamierzeń,

6. Analiza założeń metodologicznych, często wykonywana już w trakcie prac koncepcyjnych, ma na celu uwzględnienie zapotrzebowania jednostek/ odbiorców na konkretne formy pracy, a także możliwości środowiskowych, np. instytucji, które projekt będzie realizować,

7. Ustalenie planu pracy, tj. stworzenie harmonogramu realizacji zadań służących przygotowaniu do realizacji a także samej realizacji projektu, w tym także: określenie kompetencji osób realizujących projekt, określenie ram czasowych, uzgodnienie form realizacji projektu z instytucjami wspomagającymi jego realizację

8. Wdrażanie projektu - systematyczna realizacja harmonogramu prac, a także weryfikacja obranych założeń,

9. Analiza odbioru projektu przez uczestników - ocena obiektywnych i subiektywnych elementów realizacji projektu, ich skuteczności, celowości i przydatności na potrzeby społeczne i konkretnych jednostek,

10. Opracowanie wniosków - zbiorcze opracowanie, dotyczące sprawozdania z realizacji, uwzględniające czynniki utrudniające jego realizację, oraz czynniki pomagające, uwagi niezbędne z punktu widzenia realizacji kolejnych projektów oraz sugestie dotyczące przyszłych realizacji.

11. DEFINICJE POJĘĆ: SOCJALIZACJA, KOMPENSACJA, SIŁY LUDZKIE

Socjalizacja

Nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie.

Kompensacja

Uzupełnianie, wyrównanie braków środowiskowych i społecznych , zastępowanie niekorzystnych czynników bardziej korzystnymi.

Siły ludzkie- pojęcie wprowadzone przez H. Radlińska- siły jako czynniki działające, które stanowią uzdolnienia i cechy jednostek oraz grup, wyrażając się albo mogące się wyrazić w działaniu w jakiejkolwiek dziedzinie.

12.SILY SPOŁECZNE

Siły społeczne to ujawniające się lub ukryte wartości jednostek i grup społecznych, urządzeń i instytucji, dające pedagogowi oparcie w jego pracach.

Siły społeczne to zespół określonych czynników i wartości funkcjonujący w środowisku w postaci jednostkowych lub grupowych, jawnych bądź ukrytych uzdolnień wyrażających się w pozytywnym działaniu.

Siły społeczne są także używane za synonim wychowania- ponieważ człowiek prawidłowo wychowany będzie działał społecznie.

Źródła sił społecznych:

-grupa rówieśnicza

--instytucje społeczne

-role społeczne odgrywane przez jednostkę

-sam człowiek

-sytuacje zagrożenia

Siły społeczne spełniają następującą funkcję:

1. Kompensacyjna- wspieranie rozwoju wychowanków z trudnego środowiska społecznego

2. Animacyjna- spełniana przez jednostki i grupy zaangażowane w realizację pozytywnych idei

3. Integracyjne- to budowanie własnego zespołu wsparcia.

Siły społeczne kształtują komponenty wychowawcze, które są naturalne bądź formalne i związane z kolejnymi etapami życia i rozwoju jednostki. Do komponentów wychowawczych zalicza się:

1. Instytucje wychowania naturalnego (rodzina, gr. rówieśnicza)

2. Instytucje wychowania bezpośredniego (szkoła, klub)

3. Instytucje wychowania pośredniego (zakład pracy, kino, telewizja).

Tworzące się siły społeczne powodują zmianę społeczną, czyli przekształcającą środowisko. Najważniejsza kwestią jest aktywizacja i rozwój społeczności, ponieważ wszelkie zmiany w społecznościach możliwe są tylko wtedy, gdy podejmowane są przez samą społeczność zamieszkującą dany obszar.

13. TYPY SIŁ WG. RADLIŃSKIEJ

Halina Radlińska wyróżnia 4 typy sił społecznych:
1. Narastające
2. Zanikające
3. Jawne
4. Ukryte

14. WIĘZI SPOLECZNE. DEFINICJE WG. SZCZEPAŃSKIEGO, TYPY WIĘZI

Wg. Szczepańskiego więziami społecznymi nazywamy zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej- skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość do trwania w rozwoju.

Są 2 typy więzi społecznych:

-więzi osobowe- o charakterze osobowym i emocjonalnym, aprobata utrzymywanych znajomości.

-więzi rzeczowe- wspólne cele i interesy, wzajemne świadczenie usług.

Warunki tworzenia się więzi społecznych:

- łączność psychiczna- aprobata własnego uczestnictwa we wspólnocie społeczeństwa lokalnego.

-łączność przestrzenna- kontakty z innymi ludźmi ze środowiska lokalnego wpisane w przestrzeń naszego życia.

15. WSPARCIE SPOŁECZNE:

Rodzaje wsparcia społecznego:

1. Wsparcie emocjonalne- akceptacja, opieka, miłość, sympatia, zrozumienie itp.

2. Wsparcie wartościujące- podkreślanie wartości drugiego człowieka, ,,dasz radę, wiele potrafisz”

3. Wsparcie instrumentalne- pomoc rzeczowa i materialna, ale taka która nie upokarza

4. Wsparcie informacyjne- komunikaty, gdzie, co i jak zrobić.

5. Wsparcie duchowe- obecność przy drugim człowieku

6. Wsparcie prestiżowe- członkostwo w grupie formalnej; rola społeczna

7. Wsparcie motywujące- zachęcanie do wysiłku

8. Obcowanie społeczne- udział w przyjemnych spotkaniach towarzyskich.

Przy udzielaniu wsparcia należy pamiętać, że jeżeli nie dajemy sobie rady to należy się wycofać (nie można czuć się wykorzystywanym). Wspierać należy tylko dotąd dopóki nie zbliżymy się do rozwiązania problemu. Wspieramy tak by nie uzależnić od pomocy osoby korzystającej ze wsparcia.

Przy wspieraniu można zastosować tzw. Spiralę życzliwości. Początek spirali stanowi ,,potrzeba” następnie wybrany rodzaj wsparcia i pomocy do momentu rozwiązania rzeczywistego problemu.

Warunki budowania spirali życzliwości:

-osoba wspierająca nie może się czuć wykorzystywana

-nie można doprowadzić do uzależnienia od pomocy osoby wspierającej.

16. TYPOLOGIE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO.

Typy Środowisk Wychowawczych Wg Wroczyńskiego:

- naturalne nie wymaga interwencji człowieka; działanie natury

- społeczne ludzie i stosunki społeczne otaczające osobnika czyli historyczne ukształtowane wszelkie stosunki społeczne

- kulturowe oddziałujące na osobę element dorobku historycznego; działalność człowieka:

-duchowa- przekazywane ustnie religie obyczaje,

-materialna

wg Radlińskiej:

- bezpośrednie to co najbliższe nam

- dalsze o szerszym zasięgu

- obiektywne to co możemy sięgnąć

- subiektywne elementy środowiska oddziałujące na nas w danej chwili

- materialne naturalne realne wytwory człowieka i przyrody

- niewidzialne psychiczne zwyczaje wierzenia idee

17. ŚRODOWISKO LOKALNE:

Środowisko lokalne to grupa ludzi żyjących na niewielkiej przestrzeni, wyznaczającej ich wspólny sposób życia, jej granice mogą obejmować: wieś, miasto, osiedle czy dzielnicę.

Środowisko lokalne to gromada ludzi zajmująca ograniczone, względnie izolowane terytorium, posiadających wspólną tradycję, wartości, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności i odrębności, gotowości do wspólnego działania, żyjących w poczuciu przynależności.

Cechy środowiska lokalnego

Tożsamość etniczna, religijna, kulturowa, poczucie odrębności i względnej izolacji. Poczucie przynależności, więzi, względna jednolitość ekonomiczna i zawodowa.

18. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE SPOŁECZNOŚCI WIEJSKIEJ I MIEJSKIEJ.

Cechy charakterystyczne społeczności wiejskiej:

• mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne

• poczucie jedności i poczucie względnej izolacji

• dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji

• społeczny charakter instytucji obsługi i kultury

• specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych ( ksiądz nauczyciel, wójt)

• dominacja przyrody i przyrodniczy tryb życia zawodowego

• kultura ludowa i folklor jako ważne składniki środowiska

• presja zewnętrznego świata informacji i kultury

• postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych urbanizacyjnych i kulturowych

• narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe

• szczególna rola szkoły i nauczyciela

Cechy charakterystyczne społeczności miejskiej:

• uczestnictwo mieszkańców w wielkiej liczbie grup celowych

• bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna

• anonimowość życia i działania

• zanik instytucji sąsiedztwa

• duże zróżnicowanie struktury zawodowej

• obciążenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycji autorytetów

19. KRĘGI ŚRODOWISKOWE WG. PIETERA

Kręgi środowisk według Pietera

1. środowisko okoliczne (okolica) - utożsamiane z wielkością powiatu,
2. środowisko miejscowe (lokalne) - utożsamiane z wielkością gminy lub miastem do 25 tys. mieszkańców,
3. Osobiste warunki środowiskowe, podzielone na cztery części:
a) środowisko domowe,

b) warunki opieki w środowisku domowym,

c) środowisko szkolne,
d) inne warunki środowiska osobistego

20. EDUKACJA ŚRODOWISKOWA

Edukacja środowiskowa - pedagogika podwórkowa, wychowanie w miejscu zamieszkania, wychowanie środowiskowe, wychowanie integralne, środowiskowa animacja kulturalna, małe ojczyzny, system środowiskowy, działalność kulturalno-oświatowa w środowisku, tworzenie lokalnego systemu wychowawczego, edukacja równoległa w skali lokalnej itp.

 

Cele edukacji środowiskowej:

1)     zaspokajanie potrzeb ekonom., kultur. i polit. społeczności lokalnej,

2)     kształtowanie podmiotowości osób, grup, środowisk,

3)     urzeczywistnienie idei demokracji i koncepcji otwartego społ. obywatelskiego.

EŚ - proces, metoda pracy społeczno-wychowawczej lub postawa prośrodowiskowa jednostki, grupy społecznej.

 

21. RODZINA- DEFINICJE, FUNKCJE SPEŁNIANE PRZEZ RODZINĘ

Rodzina- para małżeńska posiadająca dzieci własne i/lub adoptowane

Ujęcie socjologiczne- grupa złożona z osób których łączy stosunek małżeński i rodzicielski

Ujęcie psychologiczne- rodzinę tworzą osoby które wiążą stosunki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji

Ujęcie pedagogiczne- wyznacza sposób wychowania

Z. Tyszka wyróżnia następujące funkcje:

Funkcje biopsychiczne takie jak:

1) funkcja prokreacyjna- posiadanie potomstwa

2) funkcja seksualna- nie musi być związana z prokreacją

Funkcje ekonomiczne takie jak:

1) funkcja materialno-ekonomiczna: zaspokajanie potrzeb materialnych

a) podfunkcja produkcyjna- rodzina produkuje dobra (gospodarstwo rolne, usługowe), które są źródłem utrzymania

b) podfunkcja gospodarcza- ma za zadanie zebranie niezbędnych dóbr do zapewnienia bytu rodzinie czyli mieszkanie, artykuły gospodarstwa domowego czy samochód.

c) podfunkcja zarobkowa- rodzina nie dysponuje własnym gospodarstwem produkcyjnym. Wiąże się to z pracą najemną członków rodziny w celu uzyskania środków na jej utrzymanie.

d) podfunkcja usługowo - konsumpcyjna- łączy w sobie wszystkie czynności i prace usługowe niezbędne dla normalnego funkcjonowania członków rodziny. Obejmuje ona sprzątanie, prasowanie, przyrządzanie posiłków dla rodziny,

2) funkcja opiekuńczo - zabezpieczająca- troska nad dziećmi i osobami starszymi, chorymi

Funkcje społeczno - wyznaczające takie jak:

1) funkcja klasowa- utrzymać dziecko w klasie rodziny

2) funkcja legalizacyjno-kontrolna- rodzice legalizują pewne zachowania (przyzwyczajenie do nagości)

Funkcje socjopsychologiczne takie jak:

1) funkcja socjalizacyjna- wprowadzenie dziecka w świat kultury społeczeństwa, w którym przyszło jej żyć.

2) funkcja kulturalna- ma na celu zapoznanie młodego pokolenia z dziejami kultury społeczeństwa, w którym żyje. Jednostce zostają wpojone normy, wartości.

3) funkcja emocjonalno-ekspresyjna- poparcie, bezpieczeństwo, miłość

4) funkcja rekreacyjno- towarzyska- spędzanie wolnego czasu

Funkcje rodziny wg Marii Ziemskiej- prokreacyjna, zarobkowa/produkcyjna, usługowo-opiekuńcza, socjalizacyjna, psychologiczno-higieniczna

22. CHARAKTERYSTYKA GRUPY RÓWIEŚNICZEJ

Grupa rówieśnicza-to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku. Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku, przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej, występowanie określonych kontaktów, brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków. Grupy dzielimy według różnych kryteriów, z których najczęściej brane są pod uwagę wielkość i więzi emocjonalne. Charakteryzuje się tym, iż przynależność do niej jest dobrowolna, tworzona jest spontanicznie lub celowo.

Grupy te charakteryzują się : 
- mało stabilną strukturą wyrażającą się w sieci powiązań i kontaktach interpersonalnych , 
- względną spójnością będącą wyrazem wewnętrznych więzi określanych dość często w silnym poczuciu „ my „ , 
- określonym statusem czyniącym grupę atrakcyjną dla jej członków , 
- odrębnością wyrażającą się w wyraźnie określonym celu działania , 
- widocznym podziałem ról społecznych , 
- określoną i możliwą do przewidzenia długotrwałością funkcjonowania . 

23. ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE ZAKŁADU PRACY

Instytucja formalna, ma określoną strukturę, system stanowisk i zbiór zależności, są tu określone wzory postępowania, normy, obyczaje; relacje między pracownikami, kształtują się pewne cechy, postawy, poglądy, kultura pracy (wiedza, umiejętności, nawyki, fizyczne warunki pracy, stosunek pracowników do środków pracy), daje możliwość samorealizacji( doskonalenie zawodowe), poprzedza ją adaptacja społeczno - zawodowa)

24. CZAS WOLNY- DEFINICJE, FUNKCJE; SPOSOBY SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO.

Czas wolny to czas pozostający człowiekowi po wypełnieniu przez niego wszelkich obowiązków zawodowych, domowych, szkolny, które może być dowolnie wykorzystany na wypoczynek, rozrywkę i bezinteresowny rozwój osobowości.

B. Gruszin ujmuje pojęcie czasu wolnego bardzo szeroko. Jest to ta część poza pracą, która jest wolna od wykonywania różnego rodzaju obowiązków. Definicja ta określa ogólnie pojęcie nie dając sposobów spędzania czasu wolnego.

Z. Skorzyński: czas wolny to czas pozostający poza wykonywaniem wszelkich koniecznych obowiązków, jaki: praca zawodowa, obowiązki gospodarsko- zawodowe i obowiązki społeczne.

W ujęciu Gruszina czas wolny spełnia dwie podstawowe funkcje:

-funkcja odtwarzania sił człowieka pochłanianych sferze pracy i innych, niezbędnych zajęć

- funkcja duchowego, kulturowego, ideowego, estetycznego i fizycznego rozwoju człowieka.

Natomiast A. Kamiński wyróżnił trzy funkcje czasu wolnego:

1. funkcję wypoczynku,

2. funkcję rozrywkową,

3. funkcję rozwoju zainteresowań i uzdolnień

Z. Dąbrowski z kolei wyróżnił cztery funkcje:

1. wypoczynek

2. rozrywka

3. rozwój zainteresowań i uzdolnień

4. poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie

Tak więc czas wolny spełnia następujące funkcje:

1. funkcję odpoczynku i rekreacji, czyli odnowienie sił fizycznych i psychicznych podstawowe znaczenie czasu wolnego,

2. funkcję zabawy i rozrywki, ale dzieci to podstawowy i atrakcyjny sposób spędzania wolnego czasu,

3. funkcję zbiorowego spędzania czasu w różnych grupach rówieśniczych, dostarczająca wielu silnych bodźców o ogromnym znaczeniu dla uspołeczniania człowieka,

4. funkcję ekonomiczną, z którą wiąże się powstawanie przemysłu rozrywkowego i sportowego, która z jednej strony zapełnia czas wolny, z drugiej - jest nastawiona na jak najwyższą sprzedaż

Sposoby spędzania czasu wolnego:

• Turystyka

• Sport

• Środki masowego przekazu (muzyka, TV, internet, prasa)

• Samokształcenie

• Amatorstwo artystyczne

• Majsterkowanie i amatorstwo techniczne

• Hodowla amatorska (zwierzęta i rośliny)

• Zabawy i kontakty towarzyskie

• Kolekcjonerstwo

• Aktywność społeczna

25. AKTYWIZAJCA SPOŁECZNOSCI LOKALNEJ (METODA ORGANIZOWANIA ŚRODOWISKA)

A Kamiński wyróżnia wąskie i szerokie rozumienie pojęcia metody środowiskowej.

W ujęciu szerokim metoda organizowania społeczności może odnosić się do pracy socjalnej, opiekuńczej i wspomagającej rozwój, a polega na ulepszaniu sytuacji społeczności lokalnej zjednoczonymi wysiłkami instytucji społecznych i organizacji, mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań opartych na wspólnym planie, wypracowanym za pomocą odpowiednich badań kompleksowych. Metoda ta polega, więc na ulepszaniu i wzbogacaniu życia społecznego w ramach długofalowego planowania, badania i organizowania społeczności, a u podstaw jej dynamizmu leży psychospołeczna potrzeba ludzi, aby uczynić coś dla społeczności, w której żyją i pracują. Dla przedstawicieli profesji społecznych metoda ta może być swoistą sztuką planowania zmian i przekształcania stosunków społecznych w przestrzeni społecznej, która jest objęta ich zawodowym działaniem (gminy, osiedla, rejonu czy nawet instytucji).

W wąskim rozumieniu metoda organizowania środowiska to sposób pobudzania i organizowania środowiska w sytuacji, gdy na użytek pracy socjalnej jest uruchamiana jakaś akcja. W wąskim sensie

metoda ta zwykle zastosowanie w odniesieniu do jednej grupy klientów (ludzi starych, chorych, osób niepełnosprawnych itp., np. olimpiad sportowa dla niepełnosprawnych) lub do jednej kategorii problemów (ubóstwa, bezrobocia itp., np. zabawa choinkowa i przygotowanie paczek świątecznych dla dzieci z rodzin ubogich). W wąskim znaczeniu metoda ta może mieć zastosowanie w organizowaniu jakiegoś zbiorowego działania lub przedsięwzięcia przez jedną grupę ludzi lub jedną instytucję czy organizację.

Zasadniczym celem organizowania środowiska jest:

• wspomaganie jego rozwoju,

• aktywizowanie,

• inspirowanie do pozytywnych zmian,

• przekształcenie wadliwych struktur i elementów,

• przekształcanie zachowań, postaw w danym środowisku.

Podjęte działanie profesjonalne odnosi się nie tylko do ludzi, ale przede wszystkim do warunków, w jakich oni żyją.

Wtórnym celem organizowania społeczności jest:

• kompensacja

• stwarzanie możliwości samorealizacji i samorozwoju jednostek i grup wchodzących w skład danej społeczności;

• tworzenie wspólnoty w aspekcie integracji danego środowiska, budowania więzi (emocjonalnych, sąsiedzkich);

• eliminowanie anonimowości;

• stwarzanie płaszczyzny kontaktów społecznych;

• wymiany i przepływu informacji o tym, co dzieje się w danym środowisku.

Warunki powodzenia to rozbudzenie sił społecznych - ochotniczych organizatorów życia zbiorowego.

26. METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW

Definicja wg T. Pilcha
Metoda indywidualnych przypadków- jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Najbardziej użyteczną techniką omawianej metody jest wywiad, a uzupełnia go obserwacja i analiza dokumentów osobistych. Zajmuje się takimi problemami jak: trudności dydaktyczne i wychowawcze a sytuacja rodzinna, funkcjonowanie rodzin zastępczych, opiekuńczych itp. Najbardziej użyteczną techniką omawianej metody jest wywiad, a uzupełnia go obserwacja i analiza dokumentów osobistych.

Zasady w stosowaniu metody indywidualnych przypadków

Bez względu na rodzaj przypadku w procesie pomocy muszą być realizowane i towarzyszyć mu od pierwszego kontaktu z klientem określone reguły postępowania:

a) zasada akceptacji - polegająca na respektowaniu podopiecznego jako osoby ze wszystkimi jego problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego nieporadności, odmienności, szacunek dla jego osobistych decyzji i wyborów;

b) zasada komunikacji - nawiązanie interakcji opartej na jasności i precyzji używanych pojęć, symboli lub terminów, rozumienie swoich intencji i wypowiedzi, ról i przedsięwzięć (właściwa interpretacja komunikatów werbalnych i niewerbalnych przez obie strony interakcji). Pracownik socjalny i klient mają prawo nie zgadzać się ze sobą, czy też prezentować odmienne preferencje do sposobu postrzegania lub rozwiązania problemu, ale muszą się rozumieć;

c) zasada indywidualizacji - koncentruje się na tym, by pracownik socjalny, korzystając z zasobu wiedzy i własnego doświadczenia zrozumiał, że jego klient, będący w określonej sytuacji problemowej, choć jest podobny do całej klasy ludzi w analogicznej sytuacji, musi być traktowany wyjątkowo. Pracownik socjalny widzi specyfikę jego trudności oraz złożoności problemu i stara się pomagać ze zrozumieniem: Jakie wzory zachowań są dominujące w jego relacji z otoczeniem i jak można je wykorzystać w procesie pomocy? Jakie są potrzeby i oczekiwania klienta nie tylko w odniesieniu do instytucji, ale przede wszystkim względem pracownika socjalnego?

d) zasada uczestnictwa - aby podopieczny był w stanie przełamać swą niechęć do aktywności i odzyskać równowagę psychiczną oraz zaangażować wszystkie swoje siły w proces działań korygujących i naprawczych, musi od samego początku aktywnie i świadomie uczestniczyć w tym procesie. Pracownik socjalny już od nawiązania pierwszego kontaktu stara się określić charakter tego uczestnictwa poprzez zastosowanie tzw. kontraktu socjalnego;

e) zasada zaufania i poszanowania prywatności - by klient mógł w pełni uczestniczyć w procesie rozwiązywania swoich problemów, był w stanie zaakceptować pracownika socjalnego jako swojego powiernika i doradcę, musi mieć przekonanie, że wszystkie informacje, jakich udziela w trakcie wywiadów, zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek rozwiązania jego problemów i w takim zakresie, w jakim on sobie tego życzy. Nie mogą być one także przedmiotem dyskusji poza kręgiem zawodowym osób zaangażowanych w proces pomocy. .

Obecnie zasady pracy socjalnej w tym aspekcie obwarowane są dodatkowymi regułami zawartymi zarówno w Kodeksie: etycznym pracownika socjalnego oraz Ustawie o ochronie dany.ch osobowych;

f) zasada samoświadomości - zarówno pracownik socjalny, jak i klient mają własny system motywacji i oceny zjawisk. Należy jednak umieć oddzielić stosunki z podopiecznym - czyli motywację zawodową i konieczność służenia pomocą potrzebującym - od osobistych preferencji czy uprzedzeń.

27. METODA PRACY GRUPOWEJ

W metodzie grupowej wychowawca ma przed sobą zespolony przez wspólne zadanie zbiór osób; wiąże go nie tylko „dialog” z pojedynczymi członkami tej zbiorowości, jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętności przewodzenia lub przodowania grupie. Definicji grupy jest tak wiele, dla potrzeb pedagogiki wciąż najkorzystniejszą jest ta sformułowana przez Floriana Znanieckiego: grupą społeczną nazywamy każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych tych ludzi stanowi odrębną całość.

Według Kamińskiego wyróżniamy 3 odmiany pracy grupowej:

1. rozwojowo- wychowawcza, grupy te mają na celu wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub bardziej świadomie identyfikują się stylami i wartościami grupy. Kształtowane są na gruncie pracy kulturalno- oświatowej dorosłych, młodzieży (w domach kultury, klubach, w związkach i stowarzyszeniach społecznych.

2. rewalidacyjne, stosują one pracę rozwojowo-wychowawczą do oddziaływań na jednostki społeczne lub fizycznie niedostosowane celem usprawnienia ich społecznego funkcjonowania. Specjalną odmianą pracy grupowej jest rozbijanie grupy uznanej za szkodliwą np. przestępczej..

3. psychoterapeutyczne, ich zadaniem jest usprawnienie społecznego i psychicznego funkcjonowania jednostki w oparciu o techniki z dziedziny psychologii klinicznej w odniesieniu do lżejszych przypadków. A więc pracownik socjalny zajmujący specjalizujący się w tej postaci metody grupowej musie mieć pogłębioną znajomość psychologii oraz większą praktykę z zakresy psychoterapii.

Praca grupowa obejmuje następujące zasady:

1. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni indywidualnie i zbiorowo

2. Rozumienie i wykorzystywanie w pracy metody pracy grupowej polegającej na wspólnym rozwiązywaniu problemów, wyrażaniu stosunku emocjonalnego wobec innych, kształtowaniu wzorów stosunków interpersonalnych, wpływu na innych

3. Dążenie do umocnienia zdolności uczestników do funkcjonowania samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako grupy

4. Nauczanie uczestników grupy wykorzystywania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w realnym życiu

Istotą metody grupowej jest wykorzystanie dynamizmu właściwej grupy.

Możemy wyróżnić 4 etapy pracy grupowej:

1. tworzenie grupy

2. stabilizacja jej struktury i norm

3. realizacja jej celów

4. oceny efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu grupy

28. POJĘCIE BEZROBOCIA I JEGO RODZAJE.

Bezrobocie to sytuacja, w której na rynku występują osoby poszukujące pracy i chętne do jej podjęcia, ale nie mogące znaleźć zatrudnienia.

Zjawisko bezrobocia jest różnie definiowane, jednak podstawą każdej definicji jest założenie, że zjawisko to charakteryzuje się pewną liczbą osób bez pracy. Bezrobocie jest przedmiotem wielu dyscyplin naukowych (ekonomia, prawo, psychologia, itd.) i każda z tych dyscyplin posługuje się inną definicją. Jednakże żadna z defincji nie oddaje w pełni istoty zjawiska.

Definiując pojęcie bezrobocia, należy wyjaśnić, kim jest bezrobotny. J. Reszke definiuje bezrobotnego jako człowieka wbrew własnej woli pozbawionego pracy zarobkowej. Bezrobotnym jest się dlatego, że się pracy nie znalazło bądź po utracie poprzedniej, bądź po przerwie w zatrudnieniu.

Rodzaje bezrobocia można wyróżniać ze względu na przyczyny jak i na formy, w których to zjawisko występuje. W literaturze naukowej ze względu na przyczyny, wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia:

-bezrobocie strukturalne - występuje, kiedy na rynku pracy obserwowana jest sytuacja niedopasowania oczekiwań pracodawców do możliwości osób poszukujących pracy;

bezrobocie technologiczne - jest następstwem szybkiego rozwoju techniki i zastępowanie pracy ludzkiej maszynami i komputerami poprzez unowocześnianie technologii, co powoduje redukcję zatrudnionych w zakładach pracy;

-bezrobocie koniunkturalne - wiąże się z (przejściowo) obniżonym popytem na pracę. Wywołane jest ono spadkiem popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada;

-bezrobocie sezonowe - jest uzależnione od pory roku. Dotyczy ono głównie takich obszarów zatrudnienia jak rolnictwo, ogrodnictwo czy budownictwo;

bezrobocie frykcyjne - jest związane z naturalnymi migracjami pracowników między podmiotami gospodarczymi. Dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innych miejscowości itp.

Natomiast ze względu na formy występowania można wyróżnić:

-bezrobocie krótkookresowe - umownie przyjmuje się, że jest to okres pozostawania bez pracy, który nie przekracza 3 m-cy;

-bezrobocie średniookresowe - poszukiwanie pracy w okresie 3-12 m-cy;

-bezrobocie długookresowe - pozostawanie bez pracy powyżej 12 m-cy, powoduje to, że ewentualni kandydaci do pracy stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń mało interesujących dla pracodawców;

-bezrobocie chroniczne - wiąże się nie tylko z dużą liczbą osób poszukujących pracy, obejmuje określone grupy ludności, np. młodzież, kobiety, osoby po przekroczeniu pewnej granicy wieku;

-bezrobocie fluktuacyjne - wynika ono z zawodności sposobów przystosowania się podaży i popytu pracy, może dotykać w znacznie wyższym stopniu osoby posiadające jeden, określony typ wykształcenia lub też osoby mające określony zawód

-bezrobocie jawne - dotyczy osób bezrobotnych, którzy znajdują się, w ewidencji biur pracy;

-bezrobocie ukryte - dotyczy osób nie ujętych, w statystykach bezrobocia, ponieważ nie rejestrują się w urzędach pracy. Osoby te posiadają dochód, ale nie mają zawartego stosunku pracy.

W każdym społeczeństwie istnieje grupa bezrobocia socjalnego- są to ludzie niezdolni do pracy przez kumulację kilku cech; niskich kwalifikacji, złej kondycji zdrowotnej, często uzależnionych oraz pozbawionych wsparcia rodziny i otoczenia społecznego. Ta grupa znajduje się raczej w systemie pomocy społecznej niż w obszarze instrumentarium rynku pracy.

Z powyższych klasyfikacji wynika, że poszczególne rodzaje bezrobocia nakładają się na siebie. Zjawisko bezrobocia jest zjawiskiem złożonym, które należy rozpatrywać z różnych punktów widzenia.

11

---