Źródła prawa administracyjnego



Pojęcie „źródeł prawa” nie zostało zdefiniowane wprost i przypisywano mu różne znaczenia. Mianem tym określano między innymi akty prawne zawierające przepisy prawa, formy wyrażania przepisów prawnych bądź akt stanowienia prawa i inne. Analizując problematykę źródeł i systemu źródeł prawa administracyjnego przypomnieć należy dwa zasadnicze nurty przypisywanych pojęciu „prawo”. Pierwszy traktujący prawo jako zespół określonych faktów społecznych lub psychicznych oraz drugi gdzie prawo pojmowane jest jako zespół określonych norm postępowania. Drugiemu nurtowi przypisać należy pierwszoplanowe miejsce w naszym systemie, daje on podstawę do identyfikowania prawa z pewnym uznanym przez państwo, obowiązującym w danym czasie zbiorem abstrakcyjnych i generalnych norm. Można zatem przyjąć, że właściwie uporządkowany zbiór tych norm, powiązanych w wymagany sposób, uwzględniający relacje treściowe, hierarchiczne i formalne, tworzy system prawa. System ten może być traktowany także jako system źródeł prawa. W tym ujęciu jest to - odnoszony do danego miejsca i czasu - usankcjonowany wolą państwa zbiór źródeł prawa, pozostających we wzajemnych, uporządkowanych relacjach, zapewniających jedność, spójność i zupełność. Cechy te w połączeniu z praworządnością i hierarchicznością określają system źródeł prawa.
Cechami charakterystycznymi, a nierzadko swoistymi, źródeł prawa administracyjnego są ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych, oraz to, że większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji, prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako działu, w nim samym, skutkiem wyróżnienia i regulowania pewnych przedmiotów szczególnych, dochodzi, do dalszego podziału na niższym stopniu i wyodrębnieniu tzw. działów kompleksowych, które charakteryzują się jednoczesnym udziałem także norm z innych działów prawa (np. prawo ochrony środowiska, prawo budowlane).

Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004r. a stworzony w ramach Wspólnot Europejskich, które są obecnie częścią składową Unii Europejskiej, system prawny obejmuje szereg źródeł sklasyfikowanych na podstawie różnych kryteriów. Najczęściej spotykanym podziałem prawa europejskiego jest podział na prawo pierwotne (inaczej traktatowe i statutowe) i wtórne (pochodne).
Prawo pierwotne obejmuje umowne prawo międzynarodowe, które dało podstawy powstaniu i ewolucji Wspólnot, a obecnie stanowi podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej. Mianem tym określa się Traktaty założycielskie, ich uzupełnienia i modyfikacje. Prawo pierwotne to ta część prawa europejskiego, która została ustanowiona bezpośrednio przez państwa członkowskie działające jako „konstytuanta”. Do źródeł tych zaliczamy:
1.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisany na 50 lat 18 kwietnia 1951r.,(utracił moc 22 lipca 2002r.),
2.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25 marca 1957r. (obecnie Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską),
3.Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25 marca 1957r. (tzw. Euroatom),
4.Konwenkcja o niektórych wspólnych instytucjach dla EWG i Euroatomu weszła w życie 1 stycznia 1958r., podpisana wraz z powyższymi traktatami,
5.Traktat o fuzji instytucji podpisany 8 kwietnia 1965r. ,
6.Dwa traktaty budżetowe z lat 1970 i 1975,
7.Akt o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego z 1976r.
8.Jednolity Akt Europejski podpisany 17 i 28 lutego 1986r. Wszedł w życie 1 lipca 1987r.
9.Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992r., wszedł w życie 1 listopada 1993r.
10.Traktat Amsterdamski, podpisany 2 października 1997r., wszedł w życie 1 lutego 2003r.,
11.Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001r., wszedł w życie 1 lutego 2003r.,
12.Traktaty o przystępowaniu nowych członków (tzw. umowy akcesyjne).

Wymienione przepisy prawa pierwotnego razem z ogólnymi zasadami prawa tworzą konstytucyjne podstawy systemu prawnego Unii Europejskiej. Zawarte w tych aktach normy prawne określają cele, dla których powołano do życia Unię. Zawarto w nich przepisy wskazujące sposób osiągnięcia powyższych celów, instytucje oraz organy odpowiedzialne za ich realizację. W Traktatach uregulowano również niewielką część praw i obowiązków przysługującym obywatelom państw członkowskich. Autorami prawa pierwotnego są państwa członkowskie, które jednomyślnie decydują o jego treści w toku specjalnych konferencji międzyrządowych. Treść tego prawa przybiera formę traktatu, który następnie poddany jest procesowi ratyfikacji.
Prawo wtórne to zespół norm prawnych przyjętych przez instytucje wspólnotowe w celu realizacji celów tej organizacji wynikających z Traktatów. O treści prawa pochodnego decydują instytucje i organy Unii, co odróżnia to prawo od prawa krajowego. Katalog źródeł prawa wtórnego obejmuje:
1.Rozporządzenia,
2.Dyrektywy,
3.Decyzje,
4.Opinie,
5.Zalecenia,
6.Konwencje zawierane przez państwa członkowskie na podstawie art. 20 i 220 TWE,
7.Umowy międzynarodowe.

Pomiędzy prawem pierwotnym a prawem wtórnym zachodzi relacja nadrzędności prawa pierwotnego nad prawem pochodnym. Akty prawa wtórnego muszą być zgodne z prawem pierwotnym.
Zasada nadrzędności, inaczej pierszeństwa prawa wspólnotowego przed prawem krajowym, nie wynika z traktatów. Została sformułowana przez ETS, który uznał, że prawo wspólnotowe, nawet bezpośrednio stosowane i wywołujące bezpośredni skutek, nie mogłoby wywołać zamierzonych efektów, gdyby w przypadku konfliktu z normą prawa krajowego musiało przyznać jej pierszeństwo. Uznano nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym za najistotniejszy warunek zapewniający funkcjonowanie wspólnot i realizację ich celów.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483) dokonała podziału źródeł prawa na: źródła powszechnie obowiązującego prawa i źródła prawa o charakterze wewnętrznym. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej, (zgodnie z art. 87 Konstytucji) są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, natomiast na obszarze działania organów, które je ustanowiły-akty prawa miejscowego. Zgodnie z przyjętym podziałem konstytucyjnym, źródłami prawa są tylko akty prawne wymienione w Konstytucji, które mogą być stanowione wyłącznie przez organy również wymienione w Konstytucji. Są to zatem źródła prawa w sensie ustawodawczym-stanowienia prawa. Konstytucja nie zajmuje się natomiast całą grupą przepisów administracyjnych, których podstawą wydania jest nie delegacja ustawowa, lecz kompetencja administracyjna. Są to np. zarządzenia organów centralnych administracji rządowej wydawane w ramach określonych ustawami kompetencji tych organów, przepisy stanowione przez NBP, ZUS, uchwały samorządów zawodowych, statuty, przepisy organizacyjne, przepisy w zakresie władztwa zakładowego. Przyjmując kryteria określone w Konstytucji, tego rodzaju przepisy administracyjne nie należą do kategorii źródeł prawa, a do kategorii prawnych form działania administracji. Jednakże, tworząc w szerokim rozumieniu katalog źródeł prawa administracyjnego (w ujęciu formalnym), tego typu przepisy mieścić się będą wśród źródeł prawa. Ponadto, mówiąc o źródłach prawa administracyjnego, wymienić należy również tzw. nieformalne źródła prawa, a mianowicie zwyczaj, orzecznictwo sądowe i poglądy zawarte w doktrynie.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa są:
Konstytucja jest to akt normatywny zajmujący naczelne miejsce w systemie źródeł prawa. Jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej. Konstytucja jest w hierarchii źródeł prawa najważniejszym aktem ustawowym, stąd przyjęte jest w doktrynie określenie-ustawa zasadnicza. Wszystkie inne źródła muszą pozostawać w pełnej zgodności z Konstytucją. Jako źródło prawa administracyjnego Konstytucja zasługuje na uwagę z wielu względów. Zawarte w niej postanowienia zobowiązują wszystkie organy państwa do działań zgodnych z jej treścią. Organy administracji nie mogą podejmować żadnych działań czy rozstrzygnięć, które w jakikolwiek sposób naruszałyby postanowienia Konstytucji. Zasada ta określona została wyraźnie w art. 7, zgodnie, z którym: „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Ustawa zasadnicza określa podstawowe zasady ustroju państwa, który oparty został na podziale i równowadze władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Określone zostały także kompetencje Prezydenta RP, Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i innych członków rządu. Konstytucja daje także podstawy prawne dla organizacji i funkcjonowania samorządu terytorialnego oraz zawiera uregulowanie zasad kontroli administracji publicznej. Konstytucja zawiera określenie wolności i praw człowieka i obywatela. Takie zawiązanie prawem daje obywatelom, innym osobom fizycznym i prawnym poczucie bezpieczeństwa wobec państwa i jego organów.

Umowy międzynarodowe stają się źródłem prawa po ich ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP. Ratyfikacja oznacza, że państwo przyjmuje obowiązek przestrzegania umowy. Konstytucja RP rozstrzygnęła problem bezpośredniego stosowania umów międzynarodowych, art. 91 ust. 1 stanowi, że po ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw umowa stanowi cześć krajowego, czyli wewnętrznego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba, że jej stosowanie jest uzależnione od wydania odrębnej ustawy. Konstytucja wyróżnia dwie grupy umów międzynarodowych: których ratyfikacja przez Prezydenta RP wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie oraz te umowy międzynarodowe, których ratyfikacja należy wyłącznie do Prezydenta RP. W razie sprzeczności pomiędzy umową międzynarodową ratyfikowaną za zgodą wyrażoną w ustawie a ustawą - pierwszeństwo ma taka umowa.

Ustawy w demokratycznym państwie prawa stanowią podstawę kształtowania całego systemu prawa. W hierarchii źródeł prawa zajmują miejsce bezpośrednio po Konstytucji. Ustawy regulują wszystkie sprawy związane z funkcjonowaniem administracji, a także określają prawa i obowiązki obywateli w stosunku do administracji. Dlatego zajmują one najważniejsze miejsce w systemie źródeł prawa administracyjnego. Stanowią one podstawę prawną do bezpośredniej władczej ingerencji administracji w różne sfery życia społecznego, co może być dokonywane w formie indywidualnego aktu administracyjnego bądź w formie aktu prawnego ogólnie obowiązującego. Sejm jest jedynym organem uprawnionym do uchwalania ustaw. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów, a także grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Konstytucja nie określa materii ustawowej, czyli zakresu spraw, dla których uregulowanie w ustawie jest obowiązkowe. Tak więc ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Niektóre natomiast sprawy muszą znaleźć swe uregulowanie ustawowe, albowiem Konstytucja odsyła do regulacji ich w ustawach, np. ograniczenie wolności organizowania i uczestniczenia w zgromadzeniach (art. 57), tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg składanych w związku z wykonywanymi zadaniami z zakresu administracji publicznej (art. 63), określenie innych niż gmina jednostek samorządu terytorialnego (art. 164 ust. 2). Podkreślić należy prymat ustawy wobec innych źródeł prawa. Zgodnie z tą zasadą wszystkie inne źródła prawa muszą być formalnie zgodne z ustawami, a także materialnie mają służyć ich wykonywaniu. Trybunał Konstytucyjny bada konstytucyjność ustaw oraz aktów podustawowych z ustawą. Warunkiem wejścia w życie ustawy jest jej ogłoszenie, które następuje przez jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw RP. Dopóki ustawa nie jest odpowiednio ogłoszona, nie może stanowić podstawy do działania administracji, nie można też żądać od obywatela zachowania przewidzianego w ustawie.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997r. Przyznała naczelnym organom władzy wykonawczej (choć Konstytucja nie posługuje się tym pojęciem, ale nadal występuje w polskim systemie prawnym) prawo do stanowienia: rozporządzeń z mocą ustawy, rozporządzeń, uchwał i zarządzeń. Rozporządzenia wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji w tym zakresie innemu organowi (art. 92 Konstytucji). Konstytucja nie przewiduje zatem możliwości udzielania tzw. Subdelegacji. Rozporządzenia wymagają każdorazowo szczegółowego upoważnienia ustawowego. Ustawa upoważniająca może przewidywać, iż przy wydawaniu rozporządzenia mają współdziałać różne podmioty. Współdziałanie to może polegać na udzieleniu zgody (ustawa określa wówczas, że rozporządzenie wydane zostanie „w uzgodnieniu” lub” w porozumieniu”) bądź tylko na wyrażeniu opinii.

Rozporządzenia z mocą ustawy wprowadzane są do sytemu źródeł prawa wyjątkowo, jako odstępstwo od zasady nadrzędności ustaw. Moc prawna takiego rozporządzenia jest taka sama jak ustaw zwykłych. Upoważnienie do ich wydawania daje Prezydentowi RP Konstytucja zgodnie z art. 234, jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent, na wniosek Rady Ministrów, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy określające zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a także podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń. Konieczność zatwierdzenia rozporządzeń z mocą ustawy przez Sejm jest wyrazem poddania się kontroli szczególnej, bo na płaszczyźnie ustawowej, normatywnej działalności władzy wykonawczej.

Rozporządzenia są aktami normatywnymi wykonawczymi w stosunku do ustaw. Uprawnienia do ich wydawania mają: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, minister kierujący określonym działem administracji rządowej, przewodniczący określonych w ustawie komitetów oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Katalog tych podmiotów jest zamknięty. W każdym wypadku do wydania rozporządzenia konieczne jest szczegółowe upoważnienie zawarte w ustawie. Ustawy mogą generować szczególny tryb stanowienia rozporządzeń, np. po konsultacji ze związkami zawodowymi, po konsultacji z mieszkańcami. Warunkiem wejścia w życie rozporządzeń jest ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.



Zgodnie z Konstytucją RP akty prawa miejscowego są źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Oznacza to, że mogą one regulować zachowanie się wszystkich kategorii adresatów, np. wszystkich obywateli, wszelkich organizacji. Akty prawa miejscowego mają ograniczony przestrzennie zasięg obowiązywania, obowiązują bowiem na części terytorium RP, na obszarze terytorialnej właściwości organów je stanowiących. Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej.

Można dokonać różnych klasyfikacji aktów prawa miejscowego w zależności od przyjętego kryterium np. według kryterium podmiotowego wyodrębnić można akty stanowione przez: organy samorządu gminnego, organy samorządu powiatowego, organy samorządu województwa, wojewodę oraz terenowe organy administracji niezespolonej. Najczęściej przeprowadza się jednak klasyfikację aktów prawa miejscowego ze względu na podstawę prawna, wyróżniając: akty zawierające statuty (gminy, powiatu, województwa), akty zawierające przepisy wykonawcze, akty zawierające przepisy porządkowe. Przedmiotem regulacji przepisów porządkowych mogą być zakazy lub nakazy określonego zachowania się związane z koniecznością ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Dotyczy to tylko przypadków i zakresu, jakie nie zostały unormowane w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Należy zaznaczyć, że powiatowe przepisy porządkowe wydane zostaną wówczas, gdy przyczyny uzasadniające ich wydanie występują na obszarze więcej niż jednej gminy.


Do aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym nie mających przymiotu powszechnie obowiązujących przepisów prawa Konstytucja zalicza: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, zarządzenia ministrów. Podstawową ich cechą jest ograniczony zakres ich obowiązywania gdyż obowiązują w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organowi który je wyda. Akty prawa wewnętrznego nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów spoza danej struktury organizacyjnej. Nie mogą stanowić podstawy decyzji administracyjnych. Z unormowań konstytucyjnych wynika zmiana charakteru prawnego uchwał i zarządzeń - stają się one wyłącznie źródłem prawa wewnętrznego. Akty te wydawane są wyłącznie przez organy konstytucyjne określone w zakresie przyznanych im kompetencji. Zarządzenia wydawane są tylko na podstawie ustawy. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Poza wymienionymi w Konstytucji organami upoważnionymi do wydawania zarządzeń, akty te wydają również organy centralne administracji rządowej - na podstawie upoważnienia szczególnego zawartego w ustawach lub na podstawie przepisów kompetencyjnych.

Z uwagi na specyfikę działania administracji zakres źródeł prawa administracyjnego jest szerszy aniżeli źródła prawa określone w Konstytucji, które odnoszą się do każdej gałęzi prawa. Źródłami prawa administracyjnego będą także regulaminy, instrukcje, okólniki i wytyczne. Mają one charakter wewnętrzny i muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Regulaminy określają wewnętrzną strukturę organizacyjną organu administracji oraz zasady organizacji pracy urzędów. Pozostałe zawierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpersonalną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej.
Nieco inny charakter mają statuty. Niekiedy bowiem mają one charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa, np. statut gminy, a niekiedy są źródłem wewnętrznego, np. statut urzędu wojewódzkiego.

Akty kierownictwa wewnętrznego

Polecenie służbowe jako akt kierownictwa wewnętrznego jest to ustne lub pisemne zlecanie pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania. Wykonywanie poleceń służbowych dotyczących pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych, a nieusprawiedliwiona odmowa wykonania polecenia jest uznawana za ciężkie naruszenie tych obowiązków. Polecenie służbowe jest zaliczane do najważniejszych wewnętrznych form działania administracji publicznej. Polecenie służbowe wydawane jest w warunkach nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami (podporządkowanie poziome lub pionowe). Jest to dyrektywa skierowana przez zwierzchnika służbowego do podległego mu pracownika i stanowi formę określenia sposobu wykonania obowiązku ciążącego na adresacie tego polecenia. Polecenie musi mieścić się w granicach prawa co oznacza, że musi je wydawać tylko osoba upoważniona i tylko w granicach swoich kompetencji, a treść polecenia (nakaz działania lub zaniechania) nie może być sprzeczny z prawem.
Źródłami prawa administracyjnego będą także instrukcje, okólniki i wytyczne. Mają one charakter wewnętrzny i muszą być zgodne ze źródłami powszechnie obowiązującego prawa. Zwierają zazwyczaj treść informacyjną lub interpersonalną przepisów prawa, a ich celem jest ujednolicenie działań administracji publicznej.

W Polsce w okresie międzywojennym zauważyć można wyraźną tendencję do uznawania systemu źródeł prawa za otwarty. Obejmował on nie tylko prawo stanowione ale także np. orzecznictwo sądowe i zwyczaj. W powojennej nauce prawa administracyjnego stanowiska dotyczące otwartego systemu źródeł prawa były zróżnicowane. Utrzymywany przez lata brak klarowności oraz normatywnej koncepcji źródeł prawa administracyjnego, doprowadził do rozchwiania stanowiska doktryny prawniczej w ocenie systemu źródeł prawa. Brak takiej jednoznaczności w ustaleniu fundamentalnego dla porządku prawa pojęcia „źródła prawa”, doniosłość tej instytucji w państwie prawnym oraz potrzeba zahamowania zjawiska „inflacji prawa” a także wyeliminowania tzw. „szarej strefy prawotwórstwa” zadecydowały o unormowaniu kwestii źródeł prawa w Konstytucji RP. Nazwą źródła prawa objęto wskazane tu prawotwórcze akty generalne i abstrakcyjne, charakteryzujące się określonymi cechami, powstałe drogą konsensualną (umowy międzynarodowe) albo stanowione jednostronnie w przewidzianym trybie przez legitymowane konstytucyjnie podmioty. Jeśli w aktach tych zawarto normy zaliczane do prawa administracyjnego, mamy do czynienia ze źródłami prawa administracyjnego.
Konstytucja wprowadziła też dychotomiczny podział na źródła powszechnie obowiązującego prawa oraz wewnętrznie obowiązującego prawa. Analiza przepisów Konstytucji pozwoliła na wysunięcie wniosków, że także poza rozdziałem IV Konstytucji wprowadzono przepisy odnoszące się do źródeł prawa co można uznać za niekonsekwencję i zachwianie jednoznaczności np. art. 9. Konstytucyjne usankcjonowanie w zasadzie zamkniętego modelu źródeł prawa pociąga za sobą doniosłe następstwa. Należało dostosować do wymogów ustawy zasadniczej nowo tworzone prawo, ale także prawo już ustanowione. Pojawiła się konieczność zharmonizowanie z Konstytucją całego porządku prawnego, gdzie różne akty podustawowe grały niekiedy pierwszoplanową rolę.
Ustanowienie zamkniętego systemu źródeł prawa, sprawiło że wiele aktów traktowanych dotąd za takie źródła, trudno obecnie włączyć do tej kategorii. Dotyczy to dużej liczby aktów normatywnych, wydawanych przez organy administracji np. kierowników urzędów centralnych. Problem ten dotyka również aktów stanowionych przez inne podmioty realizujące zadania z zakresu szeroko pojmowanej administracji publicznej. Charakter prawny norm zawartych w tych aktach nie jest obecnie jasny, co znalazło swoje odzwierciedlenie w piśmiennictwie prawniczym, orzecznictwie sądowym oraz Trybunału Konstytucyjnego. Sytuacja powyższa skłoniła doktrynę do zaproponowania obok konstytucyjnych źródeł prawa tzw. „przepisów administracyjnych”. Przepisy administracyjne nie są aktami stanowienia prawa (nie są przepisami wykonawczymi) natomiast są one aktami stosowania prawa, przyjmującymi jedynie postać jednej z prawnych form działania administracji publicznej. Źródłem ich tworzenia jest ustawowo określona kompetencja administracyjna.
Konstytucyjna formuła sytemu źródeł prawa nie zmienia rzeczywistości i nie eliminuje tzw. „żywego prawa”. W dalszym ciągu obok norm prawnych zawartych we wskazanych w Konstytucji aktach prawotwórczych, działać będą doniosłe w praktyce inne normy generalne i abstrakcyjne. Łącznie kształtują one rzeczywisty obraz obowiązującego prawa. To życie tworzy prawo, które legislator ujmować powinien następnie w ramy aktu prawotwórczego. Konstytucyjna koncepcja źródeł prawa nie rozwiązuje wszystkich kwestii, jakie ujawniają się już teraz i jakie mogą się pojawić w przyszłości.

sąd najwyższy→ sąd apelacyjny → Sądy okręgowe→Sądy rejonowe
I instancja II i I instancja

Konstytucja jest ustawą zasadniczą - na jej straży stoi Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu.
! Prawo administracyjne materialne - reguluje prawa i obowiązki państwa i obywateli
Prawo administracyjne - to gałąź prawa, która reguluje działalności organów państwowych, podejmowane w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania.
Wyróżniamy takie formy działania jak:
- wydawanie aktów administracyjnych,
- zawieranie umów,
- prowadzenie działalności społeczno-organizacyjnej
- wykonywanie czynności materialno-technicznej.

Podział wewnętrzny prawa administracyjnego:
- Normy ustrojowe - to prawo administracyjne, na która składają się normy administracji rządowej w województwie (ustawa o policji, ustawa o straży pożarnej)
- Proceduralne prawo administracyjne - to normy dotyczące organizacji aparatu organizacyjnego i toku działania organów administracyjnych np. kodeks postępowania administracyjnego (KPA), ordynacja podatkowa, materialne prawo administracyjne (prawo budowlane, oświatowe, górnicze, wodne, ustawa o broni i amunicji)
Administracja publiczna - tworzą ją wszystkie instytucje i urzędy, których zadaniem jest bezpośrednie, praktyczne zarządzanie różnymi dziedzinami życia społecznego. W ujęciu przedmiotowym (materialnym) administrację publiczną jest taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne czyli zadania, kompetencje w zakresie władzy wykonawczej. W ujęciu formalnym jest to cała działalność wykorzystywana przed podmioty administracji bez względu na to czy ma charakter administracyjny czy nie ma takiego charakteru.

Władza ustawodawcza to sej i senat.

Klasyfikacje administracji wegług kryteriów:
- terenowa,
- centralna
- samorządowa
- rządowa - centralna
- rządowa - zespolona
- rządowa - niezespolona

Organy administracji państwowej można podzielić na:
- naczelne
- centralne
- terenowe organy

Administracja rządowa realizuje zadania na poziomie centralnym i terenowym. Ma strukturę hierarchiczną. Na czele administracji centralnej stoi:
- prezes rady ministrów - tworzą ją organy naczelne i centralne oraz administracja ministrestw i urzędy centralne kierowane odpowiednio przez ministrów i kierowników urzędów centralnych.
Z kolei terenowa administracja rządowa dzieli się na:
- administracja zespolona
- administacja niezespolona

Wojewoda to przedstawiciel rządu w terenie
Marszałek Województwa (dwa województwa mają dwie stolice LUBUSKIE - Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski oraz KUJAWSKO - POMORSKIE - Bydgosz i Toruń

Administracja zespolona działa na zasadach zespolenia i zwierzchnictwa wojewody. W efekcie realizacja zadań odbywa się przez wojewodę lub w jego imieniu przez wojewódzkich komendantów, inspektorów lub inne osoby w obszarach bezpieczeństwa wewnętrznego, przestrzeganie prawa, porządek publiczny, stany nadzwyczajne.
Administracja niezespolona jest podległa bezpośrednio ministrom i stosownym organom centralnym, ale wojewoda wobec nich dysponuje uprawnieniami koordynacyjnymi, opiniodawczymi i częściowo kontrolnie. Obejmuje administrację skarbową, celną, statystyczną.
Aparat administracyjny - to uporządkowany wewnętrzny układ, którego elemtenty ze sobą współgrają, jest to system dobranych podmiotów, na który wpływa system prawa i od którego jest xależny.
Kompetencje (właściwość) administracyjna - to właściwości prawem przypisane organom administracji.
- uprawnienia
- pełnomocnictwa
Są to zadania tych organów przewidziane prawem administracyjnym. W zakres kompetencji administracyjnej organów administracji mogą wchodzić zadania obligatoryjne (obowiązki)

! Rodzaje kompetencji !
- miejscowe - (terytorialne) organy mają wyznaczony obszar kompetencji (centralne, terenowe)
- rzeczowe (podmiotowe) - organy mają określone kategorie spraw, którymi się zajmują (np. oświata, finanse)
- instancyjne - w postępowaniu wieloinstancyjnym (wieloszczeblowym) organ ma przewidzianą rolę na określonym etapie postepowania. Wieloinstancyjność daje uczestnikom postępowania możliwość odwołania się odd decyzji organu niższego szczebla do właściwego organu szczebla wyższego.

TEMAT |14.04.2007|: ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA.
Administracja samorządowa wykonuje zdecentralizowane zadania publiczne na poziomie gminy, powiatu i województwa.

24 lipca 1998 Ustawa o wprowadzeniu zasaniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.
Poprzez organy wykonawcze tj, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, zarządy powiatów i wojewódzrw wsparte odpowiednio przez urzędy gminne, starostwa, powiatowe i urzędy marszałkowskie. Administracja działa na zasadzie reglamentacyjnej lub świadczącej, obejmuje wszystkie dziedziny i zjawiska życia społeczno-gospodarczego (np. ewidencja lubności, dowody osobiste, paszporty, służba zdrowia).
Wyróżniamy administrację władczą i niewładczą.
Administracja władcza - charakteryzuje ją prawo wydawania jednostronnych aktów prawnych, który służy domniemanie własności oraz możliwość zastosowania środków przymusu bez ingerencji sądu (np. kara grzywny)
Administracja niewładcza - działa ona przy pomocy środków dostępnych osobom fizycznym tj. środków prawa cywilnego.
Drugi podział wyróżnia administrację władczą i administrację świadczącą.
Administracja władcza - mówimy o niej gdy administracja wkracza w sferę prawną jednostki, a ogranicza jej wolność lub własność, gdy nakłada na nią obowiązek lub w jakiś sposób ją obciąża. Przeprowadza swoje nakazy, zakazy lub używa środków przymusu. Administracja świadcząca zapewnia określone świadczenia lub inne kożyścui, zaliczamy tu pomoc społeczną, dotacje, subwencje, oddanie dróg lub urządzeń komunalnych do dyspozycji ogółu.

Źródła prawa administracyjnego. Źródłem prawa administracyjnego jest sam akt, w którym zawarte są normy prawne. Źródłem prawa jet forma, której akty prawa powstają i są ogłaszane.

1. Źródła prawa stanowione przez centralne organy państwowe (centralne organy władzy ustawodawczej -sejm, senat), centralne organy władzy wykonawczej (prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów i inne organy administracji publicznej.
2. Źródła prawa stanowione przez organy terenowe (np. sejmiki wojewódzkie, rada powiatu, rada gminy)

Akty kierownictwa wewnętrznego wydawane są na podstawie ustawy. Ustawodawca określa kto ma być organem wydającym te akty, cyz organy jednoosobowe - monokratyczne (np. minister, prezydent), czy wieloosobowe - kolegialne (np. RADA Ministrów). Muszą być one zgodne z ustawą. Regulaminy i statuty mają na celu rozwinięcie prrzepisów ustawy w zakresie niezbędnym dla skonkretyzowania zasad organizacji i działania określonych jednostek. Zasady odnoszą się do urzytkowników, wydają je organy administracji publicznej jako wytyczne, instrukcje, okólniki. To interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centalny dla użytku wewnętrznego. Podają one zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne.

W ramach przepisów prawa miejscowego wyróżniamy:
1. Akty zwierające statuty
2. Akty zawietące przepisy wykonawcza, czyli akty wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień.
3. Przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych.

Akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodów, organy administracji niezespolonej oraz przez organy jednostek samorządu terytorialnego na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie. Akty te wydawane są z uwagi na zróżnicowanie kraju i brak możliwości wydawani optymalnych przepisów dostosowanych do wymagań lokalnych na szczeblu centralnym.
Akty prawa miejscowego dzialą się na:
1. Stanowione przez organy administracji rządowej wydawane przez wojewodę (rozporządzenia wykonawcze) porządkowe i wydawane przez organy administracji niezależnej.

??????? coś tutaj powinno być ale nie mam tego ????????????

Przepisy prawa miejscowego wydawane przez Radę Gminy, Radę Powiatu , Sejmik Województwa.
Przepisy prawa miejscowego porządkowe wydawane są przez Radę Gminy, Radę Powiatu, a w sprawach niecierpiących zwłoki przez Zarząd Gminy, Zarząd Powiatu. Zwykle wchodzą w życie z chwilą ogłoszenia przez rozplakatowanie, w środkach masowego przekazu lub w sposób zwyczajowo przyjęty.

TEMAT|15.04.2007|: STOSUNEK ADMINISTRACYJNO PRAWNY (ćw)

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO PRAWNY - odzwierciedla relacje zachodzące pomiędzy władzą publiczną i działającymi w jej imieniu podmiotami administracji publicznej, a podmiotami administrowanymi czyli osobami fizycznymi, osobami prawnymi i jednostakami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej oparte na normach prawa administracyjnego.
Elementami stosunku administracyjno prawnego są przedmiot, poodmiot, treści stosunku oraz układ prawnej zależności między podmiotami.
Przedmiotem stosunku są rzezy i zachowania ludzi. Przedmiot stosunku mieści się w swerze kompetencji administracji publicznej.
Podmiotami stosunku administracyjno-prawnego zawsze jest organ administracji, a ściślej podmiot administrujący, z drugiej zaś podmiot administrowany. Cechą charakterystyczną stosunku administracyjno-prawnego jest nierównorzędność podmiotu. Organ administracji ma pozycję nadrzędną ponieważ w sposób władczy rozstrzyga o prawach i obowiązkach podmiotu administrowanego.
Treścią stosunku administracyno-prawnego są wyznaczone prawem administracynnym obowiązki, możliwości określonego działania, znoszenia lub zaniechania.
Układy stosunków między organem, a podmiotami administrowanymi charakteryzują się brakiem równorzędności. Tylko w przypadku stosunku sporno-administracyjnego zachodzi równorzędność partnerów. Stosunek taki ma miejsce w przypadku zaskarżenia, rozstrzygnięcia do sądy. W sądzie zarówno organ jak i strona są równorzędni.
Wykonanie stosunku administracyjnie-prawnego jest zabezpieczone możliwością zastosowania przymusu państwowego.
Powstanie stosunku administracyjno-prawnego może wynikać bezpośrednio z:
- mocy prawa (np. obowiązek zgłoszenia się do rejestracji wojskowej)
- z mocy indywidualnego aktu administracyjnego skierowanego do konkretnej osoby (np. decyzja o przyznaniu mieszkania)
- poprzez roszczenie o określone zachowanie się organu administracji (np. odszkodowanie za szkody powstałe przy budowie drogi)

W oparciu o kryterium podstawy prawnej wyróżniamy stosunki administracyjno-prawne:
- materialny
- trwały (obowiązek szkolny) lub jednokrotnego działania (kontrola paszportów)
- proceduralny (procesowy) powstaje na podstawie stosunku materialnego i trwa przez okres postępowania administracyjnego.
- sporno-administracyjny czyli stosunek czasowy trwający od chwili zaskarżenia aktu do sądu do czasu wydania rozstrzygnięcia przez sąd.
- egzekucyjny czyli zastosowanie środków przymusu podporządkowania się

Pojęcie akt administracyjny:
- decyzja, pozwolenie, zezwolenie, licencja, koncesja

Akt administracyjny - to jendostronne, władcze wyrażenie woliorganu administracji państwowej załatwiające konkretną sprawę i skierowane do określonego adresata. Jest wydawany przez argan administracji państwowej, niekiedy przez inny organ państwa lub jednostkę wyposażoną w prawo do wydawania aktów administracyjnych. Przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień władczyc. Występuje więc w stosunku do adresata jako rozkazowdawca. Adk administracyjny dotyczy zawsze stosunku administracyjno- prawnego lb taki stosunek tworzy.

Definicja decyzji
Decyzja - to jednostronne rozstrzygnięcie organu administracji państwowej o wiążących konsekwencjach obowiązującej normy prawnej dla indywidualnie określonego podmiotu i konretnej sprawy. Podjęcte przez ten organ w swerze stosunków zewnętrznych. Decyzja może występować pod różnymi nazwami np. zezwolenia. pozwolenia, koncesji.
Elementy, które powinna zawierać decyzja:
- oznaczenie organu administracji wydającego decyzję
- data wydania
- oznaczenie strony lub stron
- podstawę prawną rozstrzygnięcia
- uzasadnienie faktyczne
- prawne pouczenie
- czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie
- podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osowy uprawnionej do jej wydania
Ponadto powinna zwierać pouczenie co do formy wystąpienia na drogę sądową jeżeli istnieje taka możliwość.

Koncesja - to akt, w którym następuje przeniesienia na okreśłony podmiot uprawnienia do wykonywania ściśle określonej działalności gospodarczej, produkcyjnej bądź usługowej w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję (sprzedaż alkocholi, broni palnej, prowadzenie apteki, stacji benzynowej)

Licencja - jest to taki akt administracyjny w drodze, którego zezwala się indywidualnemu podmiotowi na korzystanie z określonych praw (praw na dobrach materialnych) bądź wykonywania określonej dziąłalności związanej z koniecznością legitymowania się określoną wiedzą lub umiejętnościami.

Zezwolenie, pozwolenie - Jest to akt w drodze, którgo uporawnia się konkretnego adresata do prowadzenia działalności gospodarczej bądź dokonana określonej czynności, bądź używania jakiegoś sprzętu, bądź urządzenia. Zezwolenie nie nadaje nowych praw lecz jedynie je konkretyzuje.

TEMAT|15.04.2007|: STOSUNEK ADMINISTRACYJNO PRAWNY (ćw)

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO PRAWNY - odzwierciedla relacje zachodzące pomiędzy władzą publiczną i działającymi w jej imieniu podmiotami administracji publicznej, a podmiotami administrowanymi czyli osobami fizycznymi, osobami prawnymi i jednostakami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej oparte na normach prawa administracyjnego.
Elementami stosunku administracyjno prawnego są przedmiot, poodmiot, treści stosunku oraz układ prawnej zależności między podmiotami.
Przedmiotem stosunku są rzezy i zachowania ludzi. Przedmiot stosunku mieści się w swerze kompetencji administracji publicznej.
Podmiotami stosunku administracyjno-prawnego zawsze jest organ administracji, a ściślej podmiot administrujący, z drugiej zaś podmiot administrowany. Cechą charakterystyczną stosunku administracyjno-prawnego jest nierównorzędność podmiotu. Organ administracji ma pozycję nadrzędną ponieważ w sposób władczy rozstrzyga o prawach i obowiązkach podmiotu administrowanego.
Treścią stosunku administracyno-prawnego są wyznaczone prawem administracynnym obowiązki, możliwości określonego działania, znoszenia lub zaniechania.
Układy stosunków między organem, a podmiotami administrowanymi charakteryzują się brakiem równorzędności. Tylko w przypadku stosunku sporno-administracyjnego zachodzi równorzędność partnerów. Stosunek taki ma miejsce w przypadku zaskarżenia, rozstrzygnięcia do sądy. W sądzie zarówno organ jak i strona są równorzędni.
Wykonanie stosunku administracyjnie-prawnego jest zabezpieczone możliwością zastosowania przymusu państwowego.
Powstanie stosunku administracyjno-prawnego może wynikać bezpośrednio z:
- mocy prawa (np. obowiązek zgłoszenia się do rejestracji wojskowej)
- z mocy indywidualnego aktu administracyjnego skierowanego do konkretnej osoby (np. decyzja o przyznaniu mieszkania)
- poprzez roszczenie o określone zachowanie się organu administracji (np. odszkodowanie za szkody powstałe przy budowie drogi)

W oparciu o kryterium podstawy prawnej wyróżniamy stosunki administracyjno-prawne:
- materialny
- trwały (obowiązek szkolny) lub jednokrotnego działania (kontrola paszportów)
- proceduralny (procesowy) powstaje na podstawie stosunku materialnego i trwa przez okres postępowania administracyjnego.
- sporno-administracyjny czyli stosunek czasowy trwający od chwili zaskarżenia aktu do sądu do czasu wydania rozstrzygnięcia przez sąd.
- egzekucyjny czyli zastosowanie środków przymusu podporządkowania się

Pojęcie akt administracyjny:
- decyzja, pozwolenie, zezwolenie, licencja, koncesja

Akt administracyjny - to jendostronne, władcze wyrażenie woliorganu administracji państwowej załatwiające konkretną sprawę i skierowane do określonego adresata. Jest wydawany przez argan administracji państwowej, niekiedy przez inny organ państwa lub jednostkę wyposażoną w prawo do wydawania aktów administracyjnych. Przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień władczyc. Występuje więc w stosunku do adresata jako rozkazowdawca. Adk administracyjny dotyczy zawsze stosunku administracyjno- prawnego lb taki stosunek tworzy.

Definicja decyzji
Decyzja - to jednostronne rozstrzygnięcie organu administracji państwowej o wiążących konsekwencjach obowiązującej normy prawnej dla indywidualnie określonego podmiotu i konretnej sprawy. Podjęcte przez ten organ w swerze stosunków zewnętrznych. Decyzja może występować pod różnymi nazwami np. zezwolenia. pozwolenia, koncesji.
Elementy, które powinna zawierać decyzja:
- oznaczenie organu administracji wydającego decyzję
- data wydania
- oznaczenie strony lub stron
- podstawę prawną rozstrzygnięcia
- uzasadnienie faktyczne
- prawne pouczenie
- czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie
- podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osowy uprawnionej do jej wydania
Ponadto powinna zwierać pouczenie co do formy wystąpienia na drogę sądową jeżeli istnieje taka możliwość.

Koncesja - to akt, w którym następuje przeniesienia na okreśłony podmiot uprawnienia do wykonywania ściśle określonej działalności gospodarczej, produkcyjnej bądź usługowej w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję (sprzedaż alkocholi, broni palnej, prowadzenie apteki, stacji benzynowej)

Licencja - jest to taki akt administracyjny w drodze, którego zezwala się indywidualnemu podmiotowi na korzystanie z określonych praw (praw na dobrach materialnych) bądź wykonywania określonej dziąłalności związanej z koniecznością legitymowania się określoną wiedzą lub umiejętnościami.

Zezwolenie, pozwolenie - Jest to akt w drodze, którgo uporawnia się konkretnego adresata do prowadzenia działalności gospodarczej bądź dokonana określonej czynności, bądź używania jakiegoś sprzętu, bądź urządzenia. Zezwolenie nie nadaje nowych praw lecz jedynie je konkretyzuje.

TEMAT |29.04.2007|: CECHY PRAWIDŁOWEGO AKTU ADMINISTRACYJENGO. (ćw)

Przypomnienie instancyjności w prawie administracyjnym.
NSA - Naczelny Sąd Administracyjny

WSA

Wojewoda lub SKO

Wój, burmistrz, prezydent

Cechy prawidłowego aktu administracyjnego.
Akt administracyjny muai być zgodny z prawem materialnym, prawo zezwala na rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach okreśłonych podmiotów w drodze akdtu administracyjnego.
Z prawem ustrojowym - przestrzeganie właścwości rzeczowej, miejscowej, i instancyjnej.
Z prawem proceduralnym - odpowiedni tryb z właściwym wykożystaniem samodzielności prawnej organów. Akty, które nie spełniają tych warunków są aktami wadliwymi.
Wady istotne - to naruszające przpisy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego, naruszające konstytucję i wykładnię prawa.
Wady nieistotne - to błędy pisarskie i rachunkowe.
Uznanie administracyjne istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybrać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy, gdy norma prawa nie determinuje w sposób jednoznaczny konsekwencji skutku prawnego lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu. Ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować czy dany środek można w ogóle zastosować, albo taż jaki ze środków wybrać.

Pojęcia nieokreślone:
Interes publiczny, interes społeczny, dobro publiczne, interes bezpieczeństwa państwa, ważny interes strony, ważny interes państwowy, porządek publicznyi inne.
Ustalenie co kryje się pod takimi określeniami należy do administracji wykonującej ustawy.

Pojęcie organu administracji publicznej (organy monokratyczne, organy kolegialne)
Organ stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część aparatu administracji publicznej, tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidziany. Działa w imieniu i na rachunek państwa. Z reguły jest uprawniony do stosowania środków władczych. Wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji, działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji.
Organem centralnym jest organ, którego zasięg działania rozciąga się na obszar całego państwa, a organem terenowcym organ, którey realizujeswoje kompetencje tylko na okreśłonej części terytorium państwa np. w województwie, powiecie, gminie czy okręgu.
Organ kolegialny - grupa osób - wolę organu wyraża uchwała zaepołów osób. Organy kolegialne tworzy się do tego, aby ustalały ogólne kierunki działania, cele strategiczne, założenia polityki w poszczegulnych dziedzinach działalności państwa.
Organ monokratyczny - jenda osoba - organy jednoosobowe są powoływane do załatwienia spraw konkretnych, licznych, wymagających szybkiego rezstrzygania, gdy niezbędna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno okreśłoną odpowiedzialność.

Organy zawodowe i społeczne
Organ zawodowy składa się lub jest obsadzany przez osoby, które z tego tytułu otrzymują wynagrodzenie będące źródłem utrzymania. Chodzi o osoby, które są zatrudniane w danym organie, a więc o urzędników służby cywilnej, pracowników państwowych, czy samorządowych.
Za organ społeczny uważa się taki organ w skład, którego wchodzą osoby traktujące swą pracę (działalność) w organie honorowo, nie otrzymują z tego tytułu stałego wynagrodzenia będącego podstawą ich utrzymania.

Pojęcie organu administrującego - organ jest powołany w drodze wyboru lub powołania. Podmiot, który ma wszystki atrybuty organów administracji, a nie jest organem administracji ma prawo wydawania decyzji administracyjnych w drodze cesji uprawnień na podstawie przepisów prawa lub upoważnień. Funkcje administracji publicznej mogą być zlecone organizacjom społecznym, fundacjom. państwowym jednostkom organizacyjnym, komunalnym jednostkom administracyjnym niebędącymi organami administracji rządowej bądź samorządu terytorielnego. Zlecenie funkcji z zakresu administracji publicznej następuje, gdy przepisy prawa powierzają lub zezwalają na powierzenie określonym podmiotom niebędącym organami administracji publicznej na wykonywanie zadań tej administracji. Do takich organizacji społecznych realizujących zadania administracji publicznej należą np. OSP, PCK.

Pojęcie urzędu - struktura organizacyjna i majątkowa oraz zespół ludzi wyodrębniony do realizacji zadań (praw i obowiązków) związanych z określonym organem administracji publicznej (urząd jako stanowiesko np. Urząd Ministra, Starosty, Wojewody). Jako szczególna nazwa organu administrującego (np. Urząd Celny, Urząd Stanu Cywilnego - nazwa umowna organem tego urzędu jest kierownik). Zorganizowany zespół osób wyposażonych w środki materialne przydatne organowi do pracy i wykonywania jego funkcji (np. Urząd Gminy, Starostwo, Ministerstwo) dfg
TEMAT |06.05.2007|: TRÓJSTOPNIOWY PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY PAŃSTWA.
1. Gmina
To wspólnota samorządowa mieszkańców na odpowiednim terytorium. Może występować również jako jesdnostka samorządu specjalnego np. gminna, wyznaniowa, gmina szkolna. Od 1990 roku w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. O ustroju gminy stanowijej statut. Gmina może być gminą miejską, gminą miejsko-wiejską, lub gminą miejską. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne.
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy6 publiczne o znaczeniu lokalnym. Niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzielimy na własne - nadane ustawowo i zlecane, przydzielane przez władze państwowe. Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie swojej gminy poprzez głosowanie w wyborach samorządowych oraz referendum lokalnym lub za pośrednictwem organów gminy.
Organami gminy są:
- Rada Gminy to władza uchwałodawcza i kontrolna.
- Wójt (burmistrz, prezydent miasta) to władza wykonawcza.

Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego (powiat, województwo samorządowe)
Na tereni Polski znajduje się 2478 gmin w tym 65 gmin ma statu miasta na prawach powiatu.
Rada Gminy - to organ stanowiący i kontrolny gminy. Jeżeli siedziba Rady Gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy to dara nosi nazwę Rady Miejskiej. W gminach miejskich jest to Rada Miasta.
W skład rady wchodzą radni w liczbie:
1. 15 w gminach do 20 tyś. mieszkańców.
2. 21 w gminach do 50 tyś. mieszkańców.
3. 23 w gminach do 100 tyś. mieszkańców.
4. 25 w gminach do 200 tyś. mieszkańców.
Oraz po 3 na każde dalsze rozpoczęte 100 tyś. mieszkańców, nie więcej jenak niż 45 radnych. Warszawa stanowi wyjątek tutaj jest 60 radnych.

Kadencja Rady Gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. Na czele rady stoi przewodniczący, wiceprzewodniczący w liczbie od 1 do 3. Do właściwości Rady Gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy. Rada Gminy może powoływać stałe i doraźne komisje do określonyuch zadań ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.
Do wyłącznej właściwości Rady Gminy należy:
1. Uchwalanie statusu gminy.
2. Wybór i odwołanie zarządu, ustalenie wynagrodzeń przewodniczącego zarządu, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności.
3. Powoływanie i odwoływaenie sekretarza oraz skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu.
4. Uchwalanie budżetu gminy.
5. Uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
6. Uchwalanie programów gospodarczych.
7. Podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicahc określonych w odrębnych ustawach.
8. Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy:
- emitowania obligacji,
- zaciągania długoterminowych porzyczek,
- tworzenia i przystepowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania oraz rozwiązywania i występowania z nich,
- nadawanie honorowego obywatelstwa gminy.

Prezydent miasta.
Odpowiednik burmistrza (Wójta) - to organ wykonawczy gminy. W miastach na prawach powiatu pełni ponadto funkcję starosty.
Samorząd terytorialny to forma administracji publicznej, której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium, pod określonym nadzorem administracji rządowej.
Tylko część zadań lokalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej bezpośrednio. Uporządkowane hierarchicznie w radzie ministrów, premierowi bądź poszczególnym ministrom. Pozostałe zadania są realizowane przez organy samorządowe, podporządkowane wspólnoscie lokalnej i reprezentującej jej interesy, a więc przez samorząd terytorialny. Samorząd terytorialny jest jedną z form samorządności rozumianej jako przesunięcie w obrębie administracji publicznej pewnej dziedziny praw tj. odebranie ich scentralizowanej administracji rządowej i ponierzonie ich do samodzielnego rozwiązywaniu tej grupie społecznej, której te sprawy dotyczą.

Samorząd powiatowy - to wyodrębniony związek społeczności lokalnej funkcjonujący w randzie powiatu, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej. Samorząd powiatowy stanowi drugi szczebel samorządu terytorialnego w Polsce obok samorządu gminnego i samorządu województwa.

Samorząd województwa - Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym. Administracja samorządowa w województwie jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem.

I. POJĘCIE ADMINISTRACJI
Występuje w trzech znaczeniach:
1. Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych
2. To działalność o specjalnych cechach podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym
3. To ludzie zatrudnieni( powołani, nominowani, wybierani, przyjęci w oparciu o umowę cywilną) w strukturach wyodrębnionych w 1 znaczeniu.
Ponadto można ją rozpatrywać:
a) z obszaru definicji negatywno-przedmiotowej- administracja jest to podejmowana w publicznym celu działalność państwa( i związków publicznoprawnych) poza ustawodawstwem i sądownictwem
b) z obszaru definicji negatywno-podmiotowej- administracja jest to działalność tych organów publicznych( państwowych), które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi
c) z obszaru definicji przedmiotowej pozytywnej- administracja to działalność( celowa, praktyczna, rzeczywista, konkretna, planowa, bezpośrednia, władcza, ciągła, regulująca, twórcza, kontrolowana, oparta na prawie, trwała, organizatorska, kierownicza, swoista) mająca na celu realizację zadań publicznych
d) z obszaru definicji pozytywnej podmiotowej- administracja to działalność organów administracyjnych.
II. PRAWNE ZASADY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI (zasada legalizmu prawnego)
Jej istota wyraża się w tym że organy administracji publicznej zobowiązane są do przestrzegania obowiązującego prawa a wydane przez nie akta adm. nie naruszają ustawowych praw podmiotowych obywateli oraz prawnie chronionego interesu publicznego. Zasada legalizmu zwana także zasadą praworządności to jeden z najbardziej znaczących filarów państwa prawnego. Zasada ta stanowi zabezpieczenie obywateli przed samowolą władzy adm. i gruntuje przekonanie że z jej strony nie grożą mu jakiekolwiek dolegliwości które byłyby sprzeczne z przepisami prawa.
III. POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych regulujących administrację publiczną( działalność publiczną). Drugi z podstawowych sposobów definiowania prawa administracyjnego opiera się na uwzględnieniu szczególnej cechy tego prawa tj. władztwa. Cecha ta umożliwia jednostronne rozstrzyganie sytuacji indywidualnych, które jest trwałe i obowiązujące wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczone przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku. Czyli, prawem administracyjnym jest prawo, które zawiera element władztwa.
IV. STRUKTURA PRZYPISÓW PRAWA ADMINISTRACYJNEGO


V. NORMY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
a) normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą tworzenia i obsadzania organów adm. i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji. Usunięcie tych norm poza granice prawa adm. nie jest możliwe, ponieważ określone nieprawidłowości w toku stosowania tych właśnie norm mają bezpośrednie i podstawowe znaczenie dla prawidłowości realizacji norm prawa materialnego
b) normy prawa materialnego określają:
1.gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji- organy właściwe do jej wydania, a także określają treść decyzji co do praw i obowiązków przydawanych lub nakładanych
2. gdy stosunki prawne( praw i obowiązki) powstają z mocy samego prawa- ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa
c) normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wydanie i kontrolowanie decyzji adm., jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.

VI. STOSUNEK PRAWNY I ADMINISTRACYJNO-PRAWNY
Stosunek prawny to stosunek pomiędzy dwoma podmiotami, ukształtowany przez normę prawną, polegający na obowiązku pewnego zachowania się jednego podmiotu względem drugiego i na odpowiednim uprawnieniu tego drugiego
STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY: stosunek prawny regulowany przez normy prawa administracyjnego. Powstaje wskutek zaistnienia przesłanek faktycznych lub określonych faktów prawnych. Ustaje z chwilę wydania przez organ administracji publicznej, wiążącego rozstrzygnięcia (pogląd dyskusyjny - zdaniem niektórych badaczy, to właśnie decyzja administracyjna kształtuje stosunek administracyjno-prawny).
VII. ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na obszarze całego państwa należą:
? konstytucja ? ustawy ? ratyfikowane umowy międzynarodowe ? rozporządzenia
Źródła prawa powszechnie obowiązującego o ograniczonym zasięgu (prawo miejscowe) tworzą:
? akty prawa miejscowego stanowione przez organy samorządu terytorialnego (uchwały organów kolegialnych samorządu terytorialnego)
? akty prawne, wydawane przez terenowe organy administracji rządowej
Ponadto charakter źródeł prawa powszechnie obowiązującego mają takie akty normatywne jak: rozporządzenia z mocą ustaw wydawane przez Prezydenta RP w ściśle określonych sprawach (rozdział XI Konstytucji), układy zbiorowe pracy, umowy zawierane przez Radę Ministrów z kościołami i związkami wyznaniowymi, niektóre regulaminy Sejmu i Senatu.
Źródłami prawa wewnętrznie obowiązującego są:
? uchwały Rady Ministrów
? zarządzenia Prezydenta RP
? zarządzenia Prezesa Rady Ministrów
? zarządzenia ministrów
? niektóre uchwały Sejmu i Senatu
? regulamin Zgromadzenia Narodowego
? niektóre akty innych centralnych organów państwowych

VIII. CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ PRAWA
? Konstytucja w skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może określać: podstawy ustroju społeczno - gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela. konstytucję jako ustawa zasadnicza charakteryzuje się specjalnym, wjatkowym procederem jej zmieniania (wg art 235). Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym.Tryb ustanawiania uchwalana jest przez Zgromadzenie Narodowe. Wchodzi w życie po upływie 3 miesiecy od daty ogłoszenia w Dz. U. Tryb zmiany konstytucji: Konstytucja RP nie rozróżnia zmiany całkowitej od częściowej. Inicjatywę ustawodawczą wysuwa 1/5 ustawowej liczby posłów czyli 92 i przedstawia wniosek Senatowi lub Prezydentowi. Następnie następuje I czytanie-najwcześniej 30 dni od złożenia projektu. Przy rozdziałach I, II lub XII uchwalenie przez Sejm zmiany konstytucji nastąpić może najwcześniej po 30 dniach od I czytania. Ustawę tą Sejm uchwala większością 2/3 głosów przy quorum połowy ustawodawczej liczby posłów. Senat zaś bezwzględną większością przy takim samym quorum. Zmiany konstytucji obie izby uchwalają w jednakowym brzmieniu. Senat ma na to 60 dni. Przy rozdziałach I, II, XII Senat lub Prezydent mogą żądać w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia referendum w ciągu 60 dni, za zmianą musi opowiedzieć się większość głosujących. Prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy, nie może jej zawetować, zarządza jej ogłoszenie w DZ.U. RP. Szczegółowy tryb zmiany konstytucji znajduje się w rozdziale XII konstytucji zatytułowanym ?Zmiana konstytucji?
. Ustawa to akt normatywny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament. W określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą (tzw. moc prawną) od Konstytucji i umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, a wyższą od rozporządzeń. Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Konstytucja wymaga niekiedy uchwalenia odpowiedniej ustawy, wskazując kierunek przyjętych w niej rozwiązań. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. ustawa budżetowa, określenie sytuacji prawnej obywatela, regulacja ustroju i zakres działania samorządu terytorialnego). Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją. Zgodnie z Konstytucją ustawa nie może być też sprzeczna z ratyfikowaną przez Polskę umową międzynarodową i prawem ustanowionym przez organizację międzynarodową, której Polska przekazała "kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach" (art. 90 ust. 1 Konstytucji). Inne akty normatywne (np. rozporządzenia) muszą być zgodne z ustawami.
W Polsce ustawy uchwala Sejm (wyjątkiem jest ustawa o zmianie Konstytucji, którą uchwala Sejm, a następnie Senat). Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Przebieg procesu legislacyjnego (to sposób uchwalania ustaw. Zakończony proces oznacza wejście ustawy w życie i obowiązywanie jej w prawie danego kraju.)
1.Powstaje inicjatywa ustawodawcza, czyli projekt ustawy zgłaszają uprawnione do tego organy, instytucje i grupy: prezydenta, Radę Ministrów, Senat, co najmniej 15 posłów, komisja sejmowa (niezależnie od liczebności) lub co najmniej 100 tysięcy obywateli. 2.Prezydium Sejmu przesyła projekt do odpowiedniej Komisji 3.Komisja sejmowa przesyła sprawozdanie, w którym oceniana jest ustawa, pod plenarne obrady Sejmu. 4.Odbywają się kolejno: pierwsze i drugie czytanie, podczas których ustawa może zostać zatwierdzona. W przypadku, gdy ustawa została odrzucona w obu czytaniach, nie wraca już pod obrady Sejmu. 5.Jeśli ustawa została zaakceptowana podczas jednego z dwóch czytań, Senat ma 30 dni (7 w trybie pilnym) na zgłoszenie ewentualnych poprawek. Jeśli poprawki nie zostaną zgłoszone, trwa dalszy proces legislacyjny. 6.Jeśli Senat zgłosi swoje poprawki, Sejm rozważa wnioski Senatu - może je odrzucić bezwzględną większością głosów przy obecności połowy wszystkich posłów lub zaakceptować. Jeśli zostaną zaakceptowane proces legislacyjny ulega powtórzeniu. 7.Ustawa trafia do prezydenta, który, zanim ją podpisze, może w ciągu 21 dni wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent może też odmówić podpisania ustawy (weto) i z umotywowanym wnioskiem w ciągu miesiąca przekazać ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia. 8.Jeśli Sejm większością 3/5 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów uzna, że ustawa powinna zostać uchwalona, prezydent ma obowiązek (w ciągu 7 dni) ją podpisać i zarządzić natychmiastową publikację w Dzienniku Ustaw. Dopiero publikacja w Dzienniku Ustaw oznacza wejście ustawy w życie, chyba że w treści ustawy zapisano inny termin rozpoczęcia jej obowiązywania. Umowa międzynarodowa: Za umowę międzynarodową uważa się zgodne oświadczenie woli (porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np. Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę. Nieważność umowy międzynarodowej: nieważności umów międzynarodowych można podzielić na trzy grupy: związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów ? 1.konwencja dopuszcza powołanie się na tę okoliczność wyłącznie w sytuacji, gdy pogwałcona norma prawa wewnętrznego ma zasadnicze znaczenie, zaś pogwałcenie było oczywiste, tj. obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie ze zwyczajną praktyką i w dobrej wierze 2.związane z wadami oświadczenia woli: a) przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienie do wyrażenia zgody ? przy czym na przesłankę tę można się powoływać tylko gdy ograniczenia upoważnienia były podane do wiadomości pozostałym państwom przed wyrażeniem zgody. b) podstęp umyślne wprowadzenie w błąd ze strony innego państwa negocjonującego. c)przekupstwo d)przymus wobec przedstawiciela państwa negocjonującego.
Rozporządzenia: Rozporządzenia są aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenia jako źródła prawa stanowią przejaw prawodawstwa delegowanego, dekoncentracji prawotwórstwa. Wydawane są na podstawie upoważnień ustawowych o charakterze specjalnym bądź generalnym. W hierarchii źródeł prawa rozporządzenia zajmują pozycje niższą niż ustawa, chociaż podobnie jak ustawa zawierają normy prawne powszechnie obowiązujące.

Upoważnienie do wydawania rozporządzeń dla władzy wykonawczej ma na celu odciążenie ustawodawcy parlamentarnego. Według zasady podziału władz stanowienie prawa należy do ustawodawcy parlamentarnego. Mimo ?powodzi? ustaw ustawodawca ten we współczesnym państwie nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania na regulację prawną, tym bardziej nadzwyczaj trudno sprostać byłoby temu zadaniu w okresie transformacji ustrojowej. Dlatego konstytucja stwarza ustawodawcy możliwość przeniesienia w części władzy prawodawczej na organy władzy wykonawczej, które wykorzystują przyznane im uprawnienia do stanowienia prawa przez wydawanie rozporządzeń.

Rozporządzenie nie ma zastępować ustawy, lecz ją odciążyć od szczegółów technicznych, uregulowań zamiennych w czasie, postanowień ściśle fachowych o niewielkim znaczeniu politycznym. Z tych przyczyn rozporządzenie jest dla władzy wykonawczej niezbędne.
Obecnie art. 92 ust. 1 Konstytucji stanowi, że rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji. Konstytucja zaś przewiduje, że rozporządzenia wydają:
§ Prezydent RP
§ Rada Ministrów
§ Prezes Rady Ministrów
§ Minister kierujący działem administracji rządowej, którego stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.
§ Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Rozsądne zastosowanie instytucji rozporządzenia nie prowadzi do utraty władzy przez parlament; wręcz odwrotnie ? przez jego odciążenie od politycznie nieistotnych szczegółów ? pozwala mu poświęcić się z należytą uwagą istotnym rozstrzygnięciem o wadze politycznej.
Zgodnie z art. 91 ust. 1 naszej konstytucji ratyfikowane umowy międzynarodowe po ich ogłoszeniu stanowią część polskiego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane, chyba że ich stosowanie zależy od wydania ustawy. Posłużono się tu metodą transformacji, tj. recepcją norm prawa międzynarodowego poprzez prawo krajowe. W rezultacie normy ratyfikowanych umów międzynarodowych stają się normami prawa wewnętrznego o charakterze powszechnie obowiązującym. Moc prawna tej kategorii umów - a do nich należałaby konstytucja europejska - jest niższa niż konstytucji, ale mają one pierwszeństwo przed ustawą. Oznacza to również, że ustawodawca jest zobowiązany do wydania ustaw, jeżeli jest to konieczne do realizacji postanowień tych umów i one to wyraźnie przewidują.
Zasady państwa prawa Zasada suwerenności narodu - źródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach najważniejszych dla państwa (sprawowanie władzy pośredniej- wybierając parlament, prezydenta itp., bezpośredniej- uczestnicząc w referendum lub korzystając z prawa weta i inicjatywy ludowej)
2.Zasada pluralizmu - realizowana w płaszczyźnie politycznej, społecznej, ideowej i ekonomicznej. Pluralizm polityczny polega na tym, że w państwie istnieje wiele partii które są niezależne od władz państwowych ani od siebie wzajemnie. Mogą tworzyć programy i strukturę organizacyjną, maja różną tożsamość ideową. Mogą też swobodnie ze sobą rywalizować(w ramach prawa i ustalonych reguł)o poparcie wyborców, dzięki któremu niektóre z nich będą rządzić państwem, a inne będą tworzyć opozycję parlamentarną bądź pozaparlamentarną. Opozycja_polityczna; Parlament
3.Zasada podziału władz - władza państwowa dzieli się na ustawodawczą (odpowiedzialną za stanowienie prawa), wykonawczą (mającą je realizować w praktyce) i sądowniczą (rozstrzygająca spory na podst. obowiązujących norm prawnych)
12. Organy UE
? Rada Europejska - naczelny organ polityczny.
Skład: szefowie państw lub rządów krajów członkowskich oraz przewodniczący Komisji
Posiedzenia: co najmniej dwa razy w roku.
Kompetencje: stymuluje rozwój Unii oraz określa ogólne kierunki jej polityki. Jej decyzje maja charakter polityczny. Są wprowadzane w życie przez organy UE. Sposób podejmowania decyzji: consensus.
? Rada Unii Europejskiej -główny organ decyzyjny, reprezentuje interesy państw.
Skład: ministrowie wszystkich państw, po 1 z każdego, zmieniający się zależnie od przedmiotu obrad ( np. rolnictwa, transportu );
Przewodnictwo: ministerstwo spraw zagranicznych kolejnych państw, zmieniający się co pół roku.
Posiedzenia: zazwyczaj raz w tygodniu; niejawnie.
Sposób podejmowania decyzji: zwykłą większością głosów, większością kwalifikowaną lub jednomyślnie, zależnie od przewidzianej procedury dla określonych spraw. Przy podejmowaniu decyzji większością kwalifikowaną państwa dysponują zróżnicowaną liczbą głosów .Jest to tzw. ważony podział głosów. Na łączną sumę 87 głosów do podjęcia decyzji wymagana jest większość 62 głosów gdy decyzja zapada na wniosek Komisji. Jeżeli zaś Rada podejmuje decyzje bez takiego wniosku, te 62 głosy musi oddać co najmniej 10 państw. Nie zależnie od powyższych ustaleń Rada dąży zazwyczaj uzyskania consensusu.
Siedziba: Bruksela
? Komisja Europejska -główny organ wykonawczy, reprezentuje interesy UE jako całości.
Sposób powołania kandydatów: Rada UE wyznacza kandydatów kandydatów mianuje ich po zatwierdzeniu składu Komisji przez Parlament Europejski.
Kadencja: 5 lat.
Sposób podejmowania decyzji: większością głosów, każdy członek Komisji ma 1 głos.
Kompetencje:
o inicjatywne - zgłasza Radzie Unii Europy - w dziedzinach określonych przez statut - propozycje aktów prawnych, bez których Rada Europy nie może podejmować decyzji;
o kontrolne - kontroluje i zapewnia wykonanie prawa Unii Europejskiej, przez państwa, organy Unii, osoby fizyczne i prawne; może stosować sankcje i wnosić skargi do Trybunału Sprawiedliwości;
o wykonawcze - wydaje akty prawne o charakterze wykonawczym, zarządza funduszami, zapewnia wykonanie budżetu;
o reprezentuje UE w stosunkach zewnętrznych, tj. w organizacjach międzynarodowych relacjach z państwami; negocjuje umowy międzynarodowe na podstawie mandatu Radu Unii Europejskiej.
Siedziba: Bruksela.
? Parlament Europejski - reprezentuje interesy społeczeństw, tj. około 370 ml obywateli Unii.
Skład: deputowani wybierani w wyborach powszechnych bezpośrednich przez obywateli Unii Europejskiej; obecnie w Parlamencie zasiada 626 deputowanych.
Posiedzenia: jedna roczna sesja zwyczajna; raz w miesiącu tygodniowe posiedzenia plenarne. Jej posiedzenia są jawne i otwarte dla publiczności.
Organizacja: taka, jak w parlamentach krajowych; posłowie łączą się w grupy polityczne (partyjne); obecnie istnieje 9 frakcji oraz grupa deputowanych niezrzeszonych.
Kompetencje: różnią się znacznie od parlamentów krajowych; nie ma on przede wszystkim uprawnień ustawodawczych.
Główne kompetencje Parlamentu Europejskiego są następujące:
o kontroluje pracę Komisji: może kierować do Rady UE i Komisji pytania ustne lub pisemne, ocenia współpracę polityczną rządów;
o przyjmuje i odrzuca budżet UE, w ramach budżetu ustala wysokość części wydatków UE;
o uczestniczy w procesie decyzyjnym UE, pełniąc najczęściej funkcje opiniodawcze, w niektórych jednak sprawach Rada UE nie może przyjąć aktu prawnego przy sprzeciwie Parlamentu;
o zatwierdza ważniejsze umowy międzynarodowe oraz umowy o przyjęciu nowych państw do UE.
Sesje plenarne Parlamentu odbywają się w Strasburgu i Brukseli, a jego komisje obradują w Brukseli.
? Europejski Trybunał Sprawiedliwości - stały organ sądowniczy.
Skład: 15 sędziów wspieranych przez 9 rzeczników generalnych, mających status funkcjonariuszy międzynarodowych,
powołanych przez Radę UE za zgoda wszystkich państw członkowskich. Kadencja: 6 lat.
Kompetencje: rozstrzyga spory dotyczące interpretacji i stosowania prawa UE oraz wydaje opinie prawne. Stroną sporu przed Trybunałem mogą być: organy UE, państwa członkowskie, osoby prawne lub fizyczne z państw członkowskich oraz funkcjonariusze międzynarodowi.
Siedziba: Luksemburg.
? Europejska Izba Obrachunkowa - składa się z 15 funkcjonariuszy międzynarodowych, którzy kontrolują finanse Unii Europejskiej;
13.Źródła prawa europejskiego ŹRÓDŁA PRAWA EUROPEJSKIEGO

*PIERWOTNE zalicza się traktaty konstytujące które tworzyły wspólnote Europejską i Unię Europejską
-traktaty założycielskie, aneksy i protokoły do traktatów założycielskich
*WTÓRNE są to źródła które są tworzone przez organ wspólnoty europejskiej
-rozporzadzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie
PODMIOTY UNII EUROPEJSKIEJ
Rada Europy (nie ma nic wsólnego z Unią)(jest organem Europejski Trybunał Praw Człowieka, funkcjonuje na podstawie konwencji prawa człowieka w Strasburgu
Rada Europejska wskład wchodzą szefowie rządu i głowy państw
Rada Unii Europejskiej wskład wchodzą ministrowie spraw zagranicznych, albo ministrowie resortowi którzy zabierają się na jakimś szczycie Siedziba Bruksela
Rada ma prawo podejmowania wszystkich typów uchwał przewidzianych przez Traktaty Wspólnot Europejskich EURATOMu, tj. rozporządzeń, dyrektyw, decyzji zaleceń i opinii.
Ponadto ma prawo zawierania w imieniu UE umów międzynarodowych, które wiążą wszystkie państwa członkowskie
(umowy handlowe, celne, w sprawie przystąpienia do UE, itp.).
Komisja Europejska wskład wchodzą komisarze na czele stoi przewodniczący.Komisja jest organem administracyjnym(HiBNER)
Parlament Europejski członkowie są wybierani w wyborach powszechnych przez obywateli Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych.
Kontroluje pracę Komisji Europejskiej
Europejski Trybunał Sprawiedliwości Siedziba znajduje się w Luksemburgu orzeka o zgodności z traktatami prawa krajowego
Trybunał Sprawiedliwości jest to organ Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego.
Europejski Trybunał Obrachunkowy zajmuje się kontrolą finansów Unijnych
AKTY NORMATYWNE
rozporządzenia europejskie są to akty wtórne , adresatem są wszyscy czyli państwa i obywatele tych państw.Mają charakter abstrakcyjny, podlegają bezpośrednio, są opublikowane w Dzienniku Unii Europejskiej Legis ma 21 dni
dyrektywy są adresowane do państw członkowskich Podlegają implementacji
decyzje są adresowane, głównie do podmiotów swojej treści.Konkretnie wyrażają, postulaty -wyrażają zadowolenie lub nie zadowolenie. Nie mają charakteru wiąrzącego, akty prawne nie mające odpowiednika w prawie polskim
zalecenia i opinie-są instrumentem oddziaływającym na wspólnoty i na ich państwa członkowskie w procesie realizacji zadań wytyczonych przez traktaty założycielskie. Zarówno zalecenia jak i opinie nie są uchwalane w drodze procedury prawotwórczej, jaka obowiązuje przy rozporządzeniach i dyrektywach. 14.Aparat administracyjny tworzą wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe czy też nie .to uporządkowany wewnętrznie układ, którego elementy odpowiadają za określone zadania i które ze sobą współgrają. Jest to system nieprzypadkowo dobranych podmiotów, na który wpływa system prawa i od którego jest zależny (siła powiązań pomiędzy poszczególnymi podmiotami i sposób ich podporządkowania w hierarchizacji)Celem podziału zadań jest dbałość o dokładne wykonywanie zadań administracyjnych, niepoprawne działanie podmiotów może być spowodowane czynnikami zewnętrznymi (np sytuacją w kraju)
15.Organy administracji publicznej
Zasadniczą jednostką składową administracji w sensie podmiotowym jest organ administracji ? człowiek (lub grupa ludzi w organie kolegialnym) znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu.

Zależnie od przedmiotu działalności, jej zakresu, charakteru organu, jego składu i innych okoliczności dokonać możemy kilku podziałów organów administracyjnych.
Podstawowym podziałem organów administracji publicznej jest podział na :
- organy administracji rządowej ? państwowej;
- organy administracji samorządowej.
Ze względu na sposób powoływania dzielimy organy administracji na :
- organy powoływane w drodze nominacji jako decyzji administracyjnej np. wojewoda;
- organy powoływane w drodze aktu organu władzy np. minister;
- organy powoływane w drodze wyborów np. zarząd gminy.
Ze względu na skład osobowy wyróżnić możemy :
- organy jednoosobowe;
- organy kolegialne.

Organy kolegialne to takie, w których decyzje zapadają zespołowo, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Do organów kolegialnych zaliczyć możemy uchwały podjętej większością głosów. Do organów kolegialnych zaliczyć możemy m.in. Radę Ministrów, Najwyższą Izbę Kontroli, Radę Radiofonii i Telewizji. W aparacie administracyjnym państwa działają oba rodzaje organów. Organy kolegialne powoływane są wszędzie tam gdzie liczy się przede wszystkim dojrzałość podejmowanych decyzji, natomiast organy jednoosobowe wykorzystywane są do zadań wymagających szybkiego podjęcia decyzji. Zarówno organy kolegialne jak też jednoosobowe posiadają wady i zalety. Organy jednoosobowe administrują sprawnie, ale istnieje duże prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji. W organach kolegialnych decyzje mogą być dopracowane merytorycznie, dokładniej przemyślane, poddane przed ich podjęciem wszechstronnej analizie, ale w skutek tego proces podejmowania decyzji może być opóźniony.

Połączenie zalet obu organów wydaje się tworzenie kolegiów przy organach jednoosobowych. Kolegium ma z reguły charakter doradczy, ale organ przed podjęciem ważniejszych decyzji obowiązany jest wysłuchać niewiążącej opinii kolegium. Działanie zespołu opiniodawczego zwiększa prawdopodobieństwo podjęcia słusznej decyzji.

Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej podzielić możemy na :

organy centralne;
organy terenowe.

Organy centralne to organy obejmujące zakresem swojego działania teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród organów centralnych nadrzędną pozycje zajmują organy naczelne. Wszystkie inne centralne organy są podporządkowane organizacyjnie organom naczelnym. Do organów centralnych zaliczamy m.in. Radę Ministrów, Prezydenta RP. Organy terenowe to takie, których kompetencje rozciągają się wyłącznie na część terytorium państwa odpowiadająca najczęściej jednostce podziału administracyjnego np. województwo, powiat.

Wśród organów administracji wyróżnić możemy :
organy o kompetencji ogólnej ? te, które zarządzają wszystkimi lub prawie wszystkimi dziedzinami życia na danym terenie np. wojewoda;
organy o kompetencji szczególnej ? te, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu np. minister.

Na podstawie sposobu podporządkowania wyróżnić możemy :
organy zdecentralizowane;
organy podległe hierarchicznie
16. Urząd - wyodrębniony w celu wykonywania zadań publicznych zespół praw i obowiązków określony przepisami prawa administracyjnego
17. Nadzór: 1. Definicja: jest to pewien zespół realizowanych kompetencji mających na celu usunięcie nieprawidłowości i zapobiegnięcie im na przyszłość. Pojęcie nadzoru jest pojęciem szerszym od kontroli, obejmuje pojęcie kontroli (nadzór obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie kontroli nie musi się łączyć z prawem wykonywania środków nadzorczych. O nadzorze mówi się wówczas gdy w grę wchodzi prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co do zmiany kierunków działania. Nadzór nie ogranicza się zatem do obserwacji i ustaleń stanu faktycznego, ale łączy się z możliwością stosowania środków nadzoru. Kontrola to pierwszy etap nadzoru.
? Kontrola: Definicja: jest to badanie zgodności stanu istniejącego z postulowanym. Przy badaniu stanu istniejącego z postulowanym stosuje się mierniki oceny poprawności działania podmiotu kontrolowanego i te mierniki noszą nazwę kryteriów kontroli. Kryteria kontroli : legalność, rzetelność, gospodarność, celowość, zgodność z polityką rządu, uwzględnienie interesu indywidualnego, publicznego, skuteczność w realizacji zadań publicznych. Najważniejsze kryterium to kryterium legalności, jemu podporządkowana jest cała reszta. 2. Rodzaje kontroli: a) z punktu widzenia zasięgu zależności organizacyjnych: zewnętrzna ? podmiot kontrolujący znajduje się poza strukturą organizacyjną podmiotu kontrolowanego; wewnętrzna ? podmiot kontrolujący znajduje się w strukturze podmiotu kontrolowanego b) ze względu na sposób przeprowadzania kontroli: inspekcja ? dokonuje się jej w drodze bezpośredniej obserwacji działania jednostki kontrolowanej i przez porównanie tych działań i zachowań ze wzorcami działań i zachowań poprawnych; lustracja - jest kontrolą skierowaną nie na zachowanie się podmiotu, lecz zwykle na określony podmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi wzorcami określającymi stan pożądany; rewizja ? ma z reguły charakter kontroli finansowej. Polega na porównaniu rzeczywistego stanu środków finansowych i innych składników majątkowych z odpowiednią dokumentacją; wizytacja ? zmierza do oceny poprzez bezpośredni wgląd w całokształt działalności jednostki kontrolowanej c) z punktu widzenia stosunku w czasie czynności kontrolowanej do czynności kontrolującej: kontrola wstępna ? to wkraczanie w czynność jednostki kontrolowanej zanim ta podejmie działanie na zewnątrz. Jest to kontrola zamierzeń podjęcia określonego działania przez organ kontrolowany. Występuje najrzadziej; kontrola faktyczna - to wkraczanie w czynność jednostki kontrolowanej w toku samego działania. Ta kontrola towarzyszy procesowi działania; kontrola następna ? to kontrola po dokonanej czynności. Ten rodzaj kontroli koncentruje się na etapach działania które zostały już dokonane. Jest to najczęściej spotykana i najbardziej efektywna forma kontroli. d): z urzędu ? z reguły ma na celu ochronę interesu publicznego; na wniosek - ma na celu ochronę interesu indywidualnego. e) ze względu na zakres kontroli: zupełna (nieograniczona) ? obejmuje całość działania kontrolowanej jednostki. W zasadzie niemożliwa ze względu na ograniczone środki którymi dysponują instytucji kontrolne oraz konieczność obradzania pracowników adm pewną dozą zaufania; ograniczona ? dotyczy fragmentu wskazanego przez obywatela bądź wybranego przez aparat kontrolny.

---