Socjologia - wykłady.

Wykład 1

• Średniowiecze, Renesans

• małe zmiany

• kryzys feudalizmu (wzmożona ruchliwość społeczna) N. Machiavelli - „Książę” (społeczna teoria osobowości, cechy idealnego władcy), koncepcja państwa świeckiego, metody socjotechniczne. Celem państwa jest dobrobyt obywateli (cel. Wewnętrzny), Ekspansje (cel zewn.), narzędzie realizacji: siła jako istota prawa. Podstawowy motyw: żądza władzy, posiadania. „Cel uświęca środki”

• XV - XVI w.

• Tomasz Morus „Utopia”

• Opis idealnego społ. (społeczna własność środków produkcji)

• Krytyka społ. Feudalnego

• Nowożytny komunizm i socjalizm

• Wpływ reformacji

• Luter, Kalwin, zjawiska procesów żywiołowych

• Koncepcja kalwinizmu (Max Weber), duch społeczeństwa kapitalistycznego

• Cechy refleksji socjologicznej etapu przednaukowego

• Normatywny i finalistyczny punkt widzenia (wizja idealna, a nie realna)

• Wpływ woluntaryzmu: + wiara we wszechmoc władzy (państwowa, religijna), wiara w opatrzność, koncentrowanie się na problematyce państwa i władzy, brak refleksji nad terminem społeczeństwo

• XVIII w. / Refleksja nad społeczeństwem

• Cechy wiedzy potocznej: związania z wartościowaniem, skłonność do operowania ocenami skrajnymi, pochodność uogólnień, operowanie stereotypami

• ETAP NAUKOWY; nauka o socjologii

• Cechy wiedzy naukowej: opis rzeczywistości i wyjaśnienie jej za pomocą teorii, neutralność powstrzymywanie się od wartościowania

• Reguły postępowania badawczego: problem badawczy, jawność warsztatu i danych, oddzielenie faktów od domysłów (weryfikacja hipotez)

• Historyczne warunki narodzin Socjologii

• Wielkie wyprawy geograficzne, różne kultury

• Pojęcie rozwoju, rozwój form życia społecznego

• Wielka rewolucja francuska (zjawiska żywiołowe); społeczeństwo jest czymś innym niż państwo

• Rewolucja przemysłowa, zmiana organizacji życia społecznego. Powstanie dzielnic robotniczych, migracje ze wsi do miast, zmiana stylu zycia, inna praca, pojawienie się pojęcia „czasu wolnego”. Emancypacja, problemy socjalne

• Wiek XIX, powstanie socjologii (porządek i wartościowanie świata)

• Prekursorzy socjologii

• G. Vico (XVII - XVIII w.)

• Helwecjusz (XVIII w.)

• Condorcet (XVIII w.)

• C. Saint-Simone (XVIII - XIX w.), Domagał się stworzenia nauki społecznej. Proponował dwie nazwy: fizyka społeczna i fizjologia społeczna, wzorowanie się na naukach przyrodniczych, społeczeństwo to organizm, którego rozwojem rządzą nieznane prawa. Społeczeństwo industrialne (przemysłowe), porównanie społeczeństwa do maszyny. Najważniejsze jest industri, wytwórczość - najważniejsza klasa społeczna.

• Narodziny socjologii (1837-39)

• A. Comte „Kurs filozofii pozytywnej” (Ojciec socjologii)

• Nadał powszechnie akceptowaną nazwę dyscypliny S O C J O L O G I A

• Określenie przedmiotu badań: badanie jednostek elementarnych społeczeństwa

• Określenie metod badawczych: obserwacja, eksperyment, porównanie, analiza historyczna

Wykład 2

Zasada ujęcia całościowego (holistyczne ujęcie) (Conte)

• Badanie zjawisk i procesów mieszczących się w obrębie nauk społecznych

• Organizm ujęty całościowo, ciągła przemiana

• Jedyna nauka o społeczeństwie, jedyna nauka społeczna

• Traktowanie każdego stanu społecznego jako nierozerwalnie połączonego - określonymi stanami wcześniejszymi i późniejszymi

• Zmiany w systemie, a nie zmiana systemu

• Przedmiot studiów: społeczeństwo jako-takie (ludzkość)

Statyka społeczna	Badanie ładu i porządku społecznego
Dynamika społeczna	Teoria postępu i rozwoju (charakter historyczny)

Składniki porządku społecznego

. Rodzina (elementarna jednostka życia społ.) . Podział pracy . Aparat władzy (forma rządu, el. Przymusu) . Spójne więzi (np. Religia)

• Klasycy socjologii:

• Emil Durkheim - francuski socjolog, wg. Niego socjologia nie jest nauką o społeczeństwie a nauką o faktach społecznych; zewn. Przymus na jednostkę np. religia, język, moda. Wprowadził termin anomii społecznej: załamanie się norm i wartości, związane jest to z nagłymi zmianami w społeczeństwie, podczas gdy nie wykształciły się nowe normy i wartości. Jednostka znajduję się w zawieszeniu. Założył on w 1895 r. Katedrę Socjologii, a w 1896 r. Pismo socjologiczne. Uważany za twórcę francuskiej szkoły socjologicznej.

• Max Weber - Niemiec, wg. Niego przedmiotem badań socjologii są działania społeczne. Modele typów idealnych. Twórca koncepcji biurokracji i racjonalizacji(oparta na wiedzy technicznej i podporządkowana wydajności, organizacja życia społecznego i ekonomicznego; gospodarka rynkowa, kapitalistyczna). Odczarowanie Świata - zanik sentymentalizmu, brak przesądów zabobonów, ludzie są mniej naiwni, racjonalizacja. Podział społeczny(stratyfikacja). Upowszechnił problematykę socjologii religii; etyka protestancka.

• Proces instytucjonalizacji socjologii:

• 1892 r. - Uniwersytet w Chicago (pierwsza katedra socjologii)

• 1919 r. - Uniwersytet w Monachium (założony przez M. Webera)

• 1920 r. - Pierwsza katedra socjologii w Polsce na Uniw. W Poznaniu, zał. F. Znaniecki

• Od 1930 r. - Można studiować socjologie jako samodzielny kierunek

• Od 1930 r. - Wydawane jest „Przegląd socjologiczny” 1 takie pismo w Polsce

Podział nauk społecznych

Socjologia Antropologia Ekonomia Historia Psychologia Nauki polityczne

Wewnętrzne zróżnicowanie socjologii
Scjentystyczna	Taka sama jak nauki przyrodnicze. Społeczeństwo traktowane jest przedmiotowo. Skrajna niechęć do metafizyki. Empiryzm.
Humanistyczna	Kwestionowanie wzorów z nauk przyrodniczych. Jako nauka humanistyczna. Społeczeństwo jest traktowane podmiotowo.

Wykład 3

Temat: Stratyfikacja społeczna, teorie.

1. Systemy stratyfikacji

2. Teorie stratyfikacji

1. Ujęcie funkcjonalistyczne

2. Teoria konfliktu

3. Ujęcie wielowymiarowe

4. Próba Syntezy

3. Utrzymywanie systemu stratyfikacji

1. Systemy stratyfikacji

Nierówność społeczna, a więc stratyfikacja (uwarstwienie). Odzwierciedlenie nierówności społecznych, mogących wynikać np. z tego że dana osoba wybrała inny zawód czy karierę, która zapewnia więcej władzy niż inne. Na stopień stratyfikacji wpływają różne cechy mieszane: dochód, wykształcenie, zawód (prestiż zawodowy). Różnice między całymi kategoriami społecznymi, a nie tylko między jednostkami nazywa się zróżnicowaniem społecznym. Osoby z tej samej warstwy społecznej mają podobne szanse życiowe. Stratyfikacja jest:

• cechą wszystkich społeczeństw [poza najbardziej prymitywnymi pod względem technicznym]

• ma różne formy

• Kasta, System kastowy

• Jest zamkniętym systemem stratyfikacyjnym

• Pozycja zależy od rodziny w jakiej dana osoba się urodziła

• Statusy przypisane (wynikające z urodzenia, np. rasa, płeć...) określają pozycję kastową osoby.

• Często wiąże się z określonym zawodem. Członkowie jednej kasy mogą być rzeźnikami itp. / związki małżeńskie na tym samym poziomie społecznym. Endogamia.

• Często ideologią wspierającą system kastowy jest religia, przekonanie że kontakty między członkami różnych kast mogą doprowadzić do skażenia rytualnego

• Przykłady takich społeczeństw: Indie (4 kasty i kilka tysięcy podkast które nie uległy zmianie mimo wysiłków Brytyjczyków podczas kolonizacji) po i Afryka Południowa (4 kasty: biali, czarni, „kolorowi”, Azjaci. Ludzie są przypisani do danej kasty poprzez urodzenie)

• Klasa, System klasowy

• Jest otwartym systemem stratyfikacji, gdzie można zmieniać pozycję określoną przez urodzenie

• Pozycja w klasie zależy od statusu osiąganego (np. małżeństwa, zawodu), do którego dochodzi się dzięki własnym wysiłkom i decyzjom

• Otwartość systemu prowadzi do ruchliwości społecznej, czyli ruch w górę lub w dół w strukturze klasowej.

• Kryteria są dość płynne

• Podział na klasy w Wielkiej Brytanii jako przykład:

• Klasa wyższa - urodzeni w bogatych rodzinach (arystokracja, ludzie czerpiący ogromne zyski z showbiznesu). Rodziny od pokoleń cieszące się prestiżem, majątkiem, niekiedy dostępem do władzy.

• Klasa średnia - jednostki które dorobiły się znacznego majątku przez działalność bądź wolne zawody; zawody urzędnicze, czy usługowe.

• Klasa robotnicza - praca fizyczne, zarobek poprzez pracę własnych rąk

• Klasa niższa - bezdomni, ubodzy, bezrobotni. Wykluczeni, lub funkcjonujący na marginesie. Kultura ubóstwa, kultura wyuczonej bezradności. Często wspierani przez rząd.

• W Anglii nawet sposób mówienia (akcent) odzwierciedla pozycję klasową. Siła systemu klasowego wzięła się w dużej mierze z feudalnej przeszłości Wielkiej Brytanii

• Społeczeństwo bezklasowe ?

• Próba stworzenia społeczeństwa bezklasowego w Rosji (1917 r.) zakończona niepowodzeniem. Rewolucja przeciw ceratowi i społeczeństwu klasowemu.

• Nie udało się ustanowić bezklasowego społeczeństwa komunistycznego.

2. Teorie stratyfikacji

Istnienie stratyfikacji niemal we wszystkich społeczeństwach zaowocowało stworzeniem pewnych teorii mających za cel wyjaśnienie tego zjawiska.

1. Ujęcie funkcjonalistyczne: Kingsley Davis, Wilbert Moore

• stratyfikacja jest nieunikniona i niezbędna

• społeczeństwo to złożony system statusów

• Talenty i zdolności w społ. Nie są równo rozdzielone. Nie każdy może zajmować określoną pozycję, społ. Musi stworzyć system nagród by zachęcić ludzi uzdolnionych do zdobywania wymaganego przygotowania. Gdyby każdy mógł zajmować każdą pozycję stratyfikacja nie byłaby potrzebna

• Społeczeństwo jest merytokracją - związek między przymiotami jednostki a nagrodami, jakie otrzymuje, nie odzwierciedla rzeczywistości. Sukces w zdobywaniu społecznych nagród w jednym pokoleniu jest przekazywany kolejnym przez co ogranicza swobodne dopasowywanie zdolności i nagród, jakie są wymagane w społeczeństwach demokratycznych i wydajnych.

2. Teorie konfliktu: Karol Marks

• istnieją 2 klasy w społeczeństwie

• Posiadający środki produkcji (kapitaliści, burżuazja, szlachta w społ. Feudalnym)

• Nie posiadający środków produkcji (proletariat, niewolnicy, chłopi)

• stratyfikacja nie jest nieuchronna ani niezbędna, pod warunkiem że środki produkcji staną się własnością zbiorową a nie własnością nielicznych jednostek

• za stratyfikację odpowiedzialny jest kapitalizm

• Kapitalizm każe produkować więcej niż to jest potrzebne, powstaje przez to wartość dodatkowa, wykorzystywana przez kapitalistę dla własnych zysków a nie zwraca jej wytwarzającym robotnikom

3. Ujęcie wielowymiarowe: Max Weber

• atak na teorie Marksa; nierówność ekonomiczna w klasie społecznej to za mało

• sfery różnicujące ludzi:

• Ekonomiczna[klasa]: pozycję ekonomiczną należy rozważać jako continuum od pozycji wysokiej do niskiej

• Społeczna[status]: ludzie cieszący się szacunkiem i prestiżem społecznym. Duchowieństwo ma duży prestiż ale nie ma majątku pozwalającego umieścić go wysoko na skali ekonomicznej czy klasowej. Popularni artyści są często szanowani i mają duży wpływ na prestiż, ale nie przedkłada się to na realną władzę polityczną.

• Polityczna[partia]: jednostki mogą posiadać wysokie pozycje na szczeblach władzy, nie mając zaplecza ekonomicznego w postaci osobistego majątku

4. Próba syntezy: Gerhard i Jean Lenski

• wszystko co jest produkowane zostaje skonsumowane, dlatego nierówny rozdział dóbr społecznych jest mało prawdopodobny

• wraz z udoskonalaniem technologii wzrasta nadmiar dóbr

• pewien stopień stratyfikacji społecznej jest nieunikniony, zależny od natury danego społeczeństwa. Społeczeństwa wysoko uprzemysłowione są mniej rozwarstwione.

4. Utrzymywanie systemu stratyfikacji

• trwałość systemów stratyfikacji jest wynikiem wpływu instytucji i procesów społecznych

• stratyfikacja wiąże się z nierówną dystrybucją dóbr społecznych, najczęściej dóbr ekonomicznych i usług

• Rodzina jest często mechanizmem przekazywania dóbr społecznych

• Często przekonania religijne i ideologiczne wspierają i usprawiedliwiają system stratyfikacji

• Państwo pomaga utrzymać porządek stratyfikacji poprzez stosowanie prawa

---