TEORIA I METODY PRACY SOCJALNEJ(1), materiały na UKW, pedagogika spoleczna


TEORIA I METODY PRACY SOCJALNEJ

Wykładowca: dr hab. prof. UW Jerzy Szmagalski

IPSiR, Kierunek: Praca socjalna, II rok, 2009-2010 studia stacjonarne

Tematy wykładu

1. Podstawowe pojęcia, zakres przedmiotu,

Co rozumiemy pod pojęciem `praca socjalna'?

Istnieje dystans praktyków p.s. w stosunku do teorii. Może on być wynikiem mistyfikacji przyswajania teorii w praktyce. Lęk przed teoriami abstrakcyjnymi prowadzi do leku przed teoriami w ogóle.

Teoretycy p.s. - badacze życia społecznego, badacze nauki społecznych, kształtują i definiują pojęcia

p.s. - zjawisko społecznie tworzone i opisywane przez ludzi w celu realizacji jakiegoś celu, forma jej realizacji zależy od kraju w którym jest realizowana, wszystkie formy mają cechy wspólne

definicja IFSW : Praca socjalna jest profesja wspierającą zmianę społeczna, rozwiązywanie problemów w stosunkach międzyludzkich oraz dodawanie sił  (empoverment0 i wyzwoleniu ludzi dla wzbogacenia ich dobrostanu. Wykorzystując teorie ludzkich zachowań i systemów społecznych, praca socjalna interweniuje w miejscach, gdzie ludzie wchodzą w interakcje ze swoim środowiskiem. Fundamentalnymi dla pracy socjalnej są zasady praw człowieka i sprawiedliwości społecznej. 

Rodzaj aktywności ludzkiej.

P.s. w jej różnych formach odnosi się do wielostronnych złożonych transakcji zachodzących miedzy ludźmi a ich środowiskiem. Jej misja jest umożliwianie ludziom rozwoju ich pełnego potencjału, wzbogacanie ich życia, zapobieganie dysfunkcjom

Rzeczywistość społeczna często jest przeciw człowiekowi, ale nie musi taka być - można ją zmienić (wow!)

IFSW budując definicję p.s. zastrzegał, że nie jest ona niezmienna i w pełni wyczerpująca (XX w jest to proces dynamiczny)

Co oznacza pojęcie `teoria'?

Teorie gorące - posługują się nim wszyscy są to nasze przekonania oparte na doświadczeniach uogólnieniach

Teorie naukowe (zimne) - zbudowane na badaniach wiedzy na podstawowe opracowanych danych statystycznych zastosowanie metody badawczej opisujące rzeczywistości (…)

B. Sheldon - nie posiadanie teorii wobec rzeczywistości jest psychologicznie nie możliwe człowiek wykorzystując swoją wiedzę statyczną możne próbować przyszłości (teotyzowanie)

R. Barker - teoria to grupy powiązanych ze sobą hipotez, koncepcji i konstuktów opartych na faktach i obserwacjach, które starają się wyjaśnić określone zjawisko.

Tworzenie teorii jest zinstytualizowane pod postacią nauki.

Badania naukowe:

- reprezentatywne

- poprawność metodologiczna

Metody prowadzą do upowszechnienia wiedzy, które tworzy nauka przez opublikowanie wyników badań i weryfikację wyników badań.

Definicja naukoznawcza: teoria to system logicznie i rzeczowo uporządkowanych twierdzeń, spełniających przyjęte w danej nauce kryteria poprawność metodologicznej, na podstawie tych twierdzeń można przewidzieć wstępowanie zjawisk, którymi zajmuje się dana nauka.

Predykatywna teoria- przewidywać zdarzenia

Nauki społeczne są probabilistyczne (przewidywane tylko z pewnym prawdopodobieństwem)

Kategorie teorii

  1. prakseologiczne - teorie formułujące zasady skutecznego działania, odpowiadają na pytanie „jak?”

  2. generalizacyjne - teorie opisowo-wyjaśniające, odpowiadają na pytania „dlaczego? Jaki jest stan rzeczywistości?” prawidłowość związków

Teoria - wiedza wyjaśniająca daną dziedzinę rzeczywistości ściśle związana z praktyką, ponieważ została sformułowana na podstawie doświadczeń praktycznych, wiedza ta stanowi postawę działań praktycznych w tej dziedzinie życia.

Jaki jest zakres pojęcia `teoria pracy socjalnej'?

Praca socjalna obejmuje rozległe i złożone dziedziny zjawisk, co uniemożliwia tworzenie teorii ściśle naukowych, podlegają one wielu czynnikom, uniemożliwiających podanie uogólnień, dużego prawdopodobieństwa występowania jakiegoś zjawiska, każda z nauk społecznych nie pomoże nam wyjaśnić dane zjawisko potrzebne podejście interdyscyplinarne

Teoria pracy socjalnej - zasób naukowo uzasadnionej refleksji nad wiedzą umiejętnościami i motywacjami potrzebnymi przy praktycznym wykonywaniu tej pracy; refleksja ta jest gromadzona i przekazywana jako podstawa kształcenia pracowników socjalnych oraz ich doskonalenia zawodowego.

Teoria międzynarodowej definicji pracy socjalnej:

Praca socjalna opiera swoją metodologię na usystematyzowanej, doświadczalnej wiedzy wywiedzionej z badań i ewaluacji praktyki, w tym na lokalnej wiedzy specyficznej dla miejscowych okoliczności. Praca socjalna uznaje złożoność interakcji pomiędzy ludzkimi istotami i ich środowiskiem oraz ludzkie możliwości zarówno podlegania wielorakim oddziaływaniom, w tym czynnikom biopsychospołecznym jak i zmieniania ich

Profesja pracy socjalnej wykorzystuje teorie ludzkiego rozwoju zachowania oraz systemów społecznych do analizy złożonych sytuacji i ułatwienia indywidualnych organizacyjnych społecznych i kulturowych zmian.

M. PAYNE - 3 zakresy teorii

  1. t. natury pracy socjalnej - są to koncepcje funkcji społecznych, celów i wartości pracy wywiedzione z ogólnych filozofii społecznych i politycznych (refleksje aksjologiczne, t. generalizacyjne)

  2. t. praktyki - są to względnie wyodrębnione, kompletne i wewnętrznie spójne koncepcje wyznaczające interwencje pracowników socjalnych w określonych sytuacjach (t. prakseologiczne)

  3. t. światła klientów - są to koncepcje dotyczące zachowań ludzkich i życia społecznego wnioskowane z teorii i badań w zakresie zarządzania, filozofii, psychologii, polityki społecznej i socjologii (t. generalizacyjne)

TYPOLOGIA teorii wg SIBEONA

Teoria

Teoria formalna

Teoria nieformalna

Teoria czym jest praca socjalna?

Spisane foremnie paradygmaty, które definiują naturę i cele pomocy społecznej, np. jednostkowe patologie, reforma liberalna, marksizm, feminizm etc.

Kulturowe wartości morlano-polityczne pomocy społecznej zinternalizowanie przez praktyków i wykonywane do definiowania natury oraz celów (funkcji) pracy socjalnej w społeczeństwie

Teoria jak robić prace socjalną?

Formalnie spisane teorie praktyków, np. metody pracy z indywidualnym przypadkiem, pracy grupowej, pracy środowiskowej

Wyprowadzone indukcyjnie i zwykle niepisane teorie praktyki skonstruowane w oparciu o praktyczne doświadczenie w prowadzeniu pracy socjalnej

Teoria światła klientów

Formalnie spisane teorie nauk społecznych i dane empiryczne dotyczące osobowości, zachowań społecznych małżeństwa, rodziny, struktury klasowej, płci kulturowej, społeczności dewiacji etc

Uznawane przez praktyka, nabyte przez doświadczenie ogólne kulturowe znaczenia i definicje, np. natura zachowania społecznego, klasy, rasy, rodziny jako instytucji „normalnego „ zachowań kulturowych definicji „dobrego” i „złego” rodzicielstwa, kulturowe założenia dotyczące „właściwej”

Jak rozumieć pojęcie `metody pracy socjalnej'?

Klasyczne metody pracy socjalnej:

Mary Richmond „What is case work?”

Wprowadzenie do polskiej literatury: A. Kamiński „funkcje pedagogiki społecznej” - opis metod pracy socjalnej (nazwanej przez niego metodami pracy socjalno-wychowawczej).

Modele praktyki zaczęły zastępować metody. Metody dawały specjalistów od metod a nie od problemów. Specjalista z danej metody nie umiał działać w innej sytuacji.

Modele praktyki:

1. model jest konceptualnym wzorem rozwiązania problemu powstałego w rzeczywistości (papell, rothman)

2. swoisty zespół wskazówek, który mówi jak powinien być prowadzony dany przypadek, określa co powinien robić praktyk lub co robi w danej sytuacji (reid, epstein)

Model pracy socjalnej - „recepty” działania w danej sytuacji, modele edukacyjne

2. Etapy rozwoju teoretycznych podstaw pracy socjalnej.

Poszukiwania tożsamości teoretycznej

Twórcy pracy socjalnej od początku poszukiwali dla niej tożsamości teoretycznej, żeby podbudować jej status, autorytet.

Etapy rozwoju wg Davida HOWE:

  1. badania (przełom XIX i XX wieku)

działania zdroworozsądkowe, większość pracowników socjalnych była przed naukowcami - systematyczne zbieranie danych o klientach i stawanie hipotez ich zachowani. Z tego etapu prace socjalną wyprowadziła pod koniec lat 20 Mary Richmond („Social diagnosis”) wprowadziła do nauki skategoryzowany opis.

  1. psychoanalizy ( 1920-1930)

„powódź psychoanalityczna” - koncepcja pomocy ludziom za pomocą psychoanalizy była ogromna (nazwa trochę ironiczna; była podstawą do praktyki; pracownik socjalny miał stać się psychoanalitykiem i pomóc jednostce zrozumieć jej wewnętrzne problemy

  1. szkół diagnostycznych i funkcjonalistycznych (koniec lat 30 do początku lat 50)

dalej duży wpływa orientacji freudowskiej (deterministycznej, bo człowiek jest determinowany przez wewnętrzne motywy, czasami nieświadome)- jest to orientacja diagnostyczna (wgłębianie się w ludzka psychikę, aby rozpoznać przyczyny i przy pomocy pracownika socjalnego się z nimi uporać.

Szkoła funkcjonalistyczna - Otto Rank: jednostka i jej funkcjonowanie może być rozumieć tylko w stosunku do sytuacji w jakiej się znajduje, relacje pracownik socjalny - klient jest ważnym doświadczeniem; pracownik socjalny zmienia sytuację klienta w sensie poznawczym, emocjonalnym itp.; czynnikiem zmiany jest klient a pracownik zmienia potencjał zmiany

  1. aktywizacji (lata 60)

nabywanie, przyswajanie, otwarcie się na poszukiwanie teorii pracy socjalnej doprowadziło do odwołania się do teorii sprzed Freuda, przyczyny dysfunkcji w jednostce ale i poza nią; odwołania do różnych teorii; wg ówczesnych pracowników socjalnych - etap rozwoju; „okres zamętu/ chaosu” wg Howe - zbyt duża ilość różnorakich teorii zagubienie wśród różnych teorii

  1. inwentaryzacji (przełom lat 60 i 70)

świadomość, że trzeba uporządkować wszystkie teorie i sprawdzić co jest przydatne

Roberts i Nee - przegląd najważniejszych teorii, pogrupowanie ich w kategorie; podejście psychodynamiczne, techniki behawiorystyczne, socjalizacja, interwencja kryzysowa

Praca socjalna w rozumieniu politycznym miała się …. Uznawana za ważne narzędzie; rozprzestrzeniona na polu służby zdrowia i w naukach społecznych

Inwentaryzacja nie pokazywała zastosowania tych teorii w praktyce, ale dawała jej naukową legitymizację.

  1. wspólnego celu i unifikacji teorii (lata 70)

zaczęto rozumieć, że trzeba znaleźć pewien wspólny mianownik przydatności teorii; koncepcja funkcjonowania społecznego - zadaniem pracownika socjalnego jest pomoc klientowi w osiągnięciu społecznie akceptowanego sposobu funkcjonowania społecznego;

poszukiwania teorii integrującej różne podejścia do pracy socjalnej, sięgniecie do teorii systemów - miała wyjaśnić pracownikowi socjalnemu sytuacje klienta i jego problemy, klient był postrzegany nie jako przypadek nie pasujący do systemu ale dostrzeżono wielostronność relacji klienta z otoczeniem, zawrócenie uwagi na środowisko przyczyny niepowodzeń klienta; ostatecznie nie powstała wspólna jedna teoria

Współczesny kontekst teoretyczny pracy socjalnej

P. LEONARD wyróżnił 2 główne typy nauk: przyrodnicze i humanistyczne

Wg wzoru nauk przyrodniczych badacze przyjmują, że nauki społeczne powinny być analizowane wg metod nauk przyrodniczych. Rzeczywistość badania przez doznania sensoryczne. Dostrzegania podobieństwa nauk społecznych i przyrodniczych - nie zawsze gwarantuje pewność ( np. zasada nieoznaczoności w fizyce wkraczając w badaną rzeczywistość z narzędziami badawczymi zmienia ją).

Wzorzec humanistyczny:

  1. dla nauk społecznych nie jest istotne osiągnięcia obiektywistycznej wiedzy, ważna jest wiedza subiektywna, uwarunkowania aksjologiczne badaczy, odpowiedzi badanych mogą być neutralne

  2. podejście: nauki społeczne są społecznie zdeterminowane, czyli wyznaczone wartościami ale tez interesami badacza?

PAYNE: praca socjalna czepre inspiracje z subiektywnych założeń (przyjmowanych z nauk humanistycznych, opartych na założeniu, że światu, który nas otacza my nadajemy znaczenie) a także założeń obiektywistycznych.

Orientacja teorii pracy socjalnej wg g. BURRELLA i G. MORGANA

Teorie radykalnej zmiany

subiektywizm

Radykalna praca socjalna

(trzeba skończyć z kapitalizmem)

marksisistowska praca socjalna (utopia)

obiektywizm

Interakcjonistyczna praca socjalna

( trzeba skończyć z zakłóconymi relacjami jednostka-społeczeństwo)

Tradycyjna praca socjalna

Teorie regulacji

PAYNE twierdzi że praca socjalna inspiruje 3 orientacje teoretyczne:

  1. refleksyjno-terapeutyczna - opierająca się na niej zwolennicy ps jako pomocy terapeutycznej

  2. indywidualistycznie - reformistyczna - oddziaływania pracownika socjalnego na rzecz adaptacji klienta w społeczeństwie, reformuje jednostkę

  3. socjalistycznie- kolektywistyczna - oddziaływania emancypacyjne, uświadamiające człowiekowi jego prawa i możliwości, sugeruje oddziaływania transformacyjne - zmiany społeczne, które ogranicza przeszkody w zaspokojeniu potrzeb

Wspólny paradygmat pracy socjalnej zawiera wszystkie teorie z wyjątkiem radykalnych zmian w makroskali. Ten powszechny paradygmat ukształtował się pod wpływem zachodniej teorii, szczególnie angielskiej i amerykańskiej. Wielu teoretyków krytykuje rozwój teorii pracy socjalnej tylko pod wpływem zachodu, nie sprawdzają się one w innych kręgach kulturowych.

Kontrargumenty tej krytyki: praca socjalna rozwija się w społeczeństwach wielokulturowych krajów zachodnich.

Orientacja uniwersalistyczna - praca socjalna ma charakterystyczne wyróżniki czyniące ją przydatną na całym świecie.

Indygenizacja (orientacja) - (z ang indigenous - tutejszy, miejscowy) dotyczy przenoszących się znaków kultury; model jest przenoszony i dostosowany do stylu funkcjonowania w nowym kręgu kulturowym

Polska praca socjalna w porównaniu z amerykańską jest zindyganizowana, nie przyswoiła podejścia refleksyjno-terapeutycznego.

Pedagogika społeczna jako podstawa teoretyczna pracy socjalnej

Pierwsza definicja pedagogiki społecznej pojawiła się w 1844 Karl MAGER

Ped społ- utożsamiana z wychowaniem w społeczeństwie, szeroko rozumianym.

1850 r - Adolf DIESTERWEG zawęził do problemów biedy definicję ped społ.

Zrodziła się w Niemczech, zaczęła rozpowszechniać na wschód i południe.

W. LORENZ - podkreśla, że ped społ stanowi teoretyczne podstawy pracy socjalnej, bo występują w niej elementy społecznej kontroli, założenia teoretyczne ped. zawierają późniejsze założenia pracy socjalnej; inne nauki tylko wypożyczają pracy socjalnej wiedzę.

Niektórzy badacze twierdzą, że praca socjalna powstała nie tyle na podstawie pedagogiki społecznej, co na postawie nauk społecznych.

W czasie reform szkolnictwa w Niemczech zaczęto krytykować teoretyczne podstawy pracy socjalnej na bazie pedagogiki, uważano, że podstawy te powinny być interdyscyplinarne

Ped społ. tracąc znaczenie w Niemczech zdobyła uznanie w krajach anglosaskich

Podstawy ped społ w Polsce H. Radlińska

A. Kamiński do ped społecznej stworzonej przez Radlińską dołożył postrzegane jej jako nauki zarówno teoretycznej, jaki i prakseologicznej. Miała to być wg niego nauka zarówno generalizująca jak i prakseologiczna (co w orientacji amerykańskiej odpowiadało teorii dla praktyki i świata klientów).

Od monokazualnych teorii nauk społecznych do eklektyzmu teoretycznego w pracy socjalnej

Etiologia problemów społecznych

Teoria

Wyjaśnienie

Przeciwdziałanie

Anomii

Pod wpływem gwałtownych zmian społ-ekonom ulega naruszeniu system wartości i norm oraz autorytet instytucji społ kontrolujących ich postrzeganie

Odbudowa autorytety instytucji kontroli społecznej i/lub modyfikacja społecznego systemu wartości

Dewiacji indywidualnych

Gwałcenie norm społecznych lub bierne niestosowanie się do nich przez jednostki społeczne emocjonalne czy intelektualne upośledzenie w rozwoju

Działania nakierowane na rehabilitacje czy resocjalizację jednostek niestosujących się do norm społecznych

Konfliktu

Zderzenie interesów grup mających różny dostęp do dóbr, które są przedmiotem wartości - dane dobro jest osiągane przez jakąś grupę kosztem innej grupy

Zmiany w społecznym dostępie do dóbr, które są powodem zderzenia interesów grupowych

W rzeczywistości rozwiązywanie problemów społecznych to wykorzystywanie powyższych teorii jednocześnie oraz wielu innych teorii.

Przekierunkowanie teorii pracy socjalnej od tzw. wielkich teorii do podejścia eklektycznego - lata 80 XX wieku

Eklektyzm - połączenie stylów

Staranie o legitymizację nowego zawodu i podbudowanie autorytetu pracy socjalnej poprzez naukę

Początkowo praca socjalna szukała solidnego fundamentu, podstaw naukowych w tzw. wielkich teoriach

Z czasem zaczęła pojawiać się refleksja i krytycyzm, poszukiwano jak najskuteczniejszych podstawy pracy socjalnej

Założenia teoretyczne:

  1. żadna pojedyncza teorie naukowa nie wyjaśnia wyczerpująco zjawisk występujących w życiu społecznym

  2. te teorie są dobre, które sprawdzają się w praktyce ( stąd podejście eklektyczne)

Teorie:

- generalizacyjne - teorie systemów (opisuje świat, opisowo wyjaśniająca)

- prakseologiczne - procedura rozwiązania problemów

3. `Teoria świata klientów' - podejście systemowe

Podstawowe założenia,

Ma swoje początki w pracy socjalnej lat 70tych w Ameryce. A. Kamński opublikował artykuły na ten temat. H. Radlińska - interpretacje świata klientów w podejściu systemowym, lecz za pomocą innych terminów niż współcześnie.

Rzeczywistość jest zbiorem powiązanych ze sobą elementów. Zmiana, któregoś z nich powoduje zmianę innych elementów - podejście systemowe.

Od lat 30tych XX wielu podejście systemowe ma 2 nurty:

  1. ogólna teoria systemów (wypracowanie środków opisu i badania rzeczywistości w bardzo ogólnym zakresie)

  2. poszukiwanie metody badawczej w poszczególnych dziedzinach nauki ( interdyscyplinarność w badaniach)

Podejście systemowe jako nauka wypracowała sobie bardzo szeroki system - posiada ok. 100 różnych definicji

  1. R. L. Ackoff - zestaw składników, między którymi zachodzą wzajemne stosunki

  2. A. Kamiński - zbiór elementów, które pozostają ze sobą w takiej współzależności, że zmiana jednego z nich powoduje jakąś zmianę w stanie pozostałych. Znaczy to, że składniki danego systemu sa ze sobą sprzężone i współzależne

  3. A. Siciński - zbiór elementów sprzężonych ze sobą w taki sposób, że tworzą one pewną całość wyodrębniającą się w danym otoczeniu.

Podejście systemowe uzupełnione być musi pojęciami środowiska systemu, czyli mówiąc w języku teorii systemów otoczenia

R. L. Ackoff - otoczenie systemowe to zestaw składników i ich istotnych cech, gdy składniki te nie są częściami systemów, lecz gdy zmiana któregokolwiek z nich może wywołać zimne staniu systemu

Zasadnicze cechy systemu:

Granice między systemami nie oznaczają barier.

Teorie organizacji - system działa sprawnie tylko wtedy, gdy jest oddzielony od otocznie szczelnymi granicami przeciw wpływom zewnętrznym

Wg innych teoretyków systemy wytwarzają energię i czerpią energię z otoczenia; bez wymiany między systemem a otoczeniem, system nie może funkcjonować

Zasadnicze cechy systemów społecznych:

Krytyka teorii systemów:

- abstrakcyjność i niepraktyczność teorii

Podejście systemowe obroniło się refleksją ekologiczną. Ekologia wyk. to podejście zależności w przyrodzie. Jednym z narzędzi poznawczych pracownika socjalnego stał się tzw. model życia ( opis typowego zbioru ludzkich życiorysów). Załatwia on przewidziane możliwości problemów, jakie mogą występować w danej rodzinie.

Podstawowe pojęcia,

Pojęcie systemów społecznych i ich funkcje.

4. `Teoria praktyki' - procedura rozwiązywania problemów

Wiedza o zjawisku problemu

H. PERLMAN 1957 - w swojej pracy po raz pierwszy przyjęła procedurę rozwiązywania problemów w pracy socjalnej, wprowadziła tą koncepcje do pracy socjalnej

Problem wg prof. J. Kozieleckiego: na problem składają się sytuację trudne, niepewne i nowe.

Psychologiczna definicja problemu: rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych zasobów wiedzy (umiejętności, środków). Rozwiązanie go jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, którego prowadzi do wzbogacenia wiedzy (możliwości działania) podmiotu (wg. KOZIELECKIEGO)

John DEWEY „How do we think?” - rozwiązywanie problemu przebiega przez zastosowanie pewnej procedury.

Procedura rozwiązywania problemów

Wg DEWEY`a

W pracy socjalnej

1. odczucie trudności

1. diagnoza potrzeb, definicja problemu

2. zdefiniowanie problemu

2. poszukiwanie rozwiązań

3. poszukiwanie rozwiązań

3. wybór rozwiązania

4. Wybór rozwiązania (ocena)

4. opracowanie planu realizacji rozwiązania

5. wdrożenie rozwiązania

5. realizacja planu

6. ewaluacja rezultatów i ewentualna dynamiczna modyfikacja poprzedzających etapów procedury

W toku socjalizacji człowiek może być oduczony zdolności rozwiązywania problemów - popadanie w stany wyuczonej bezradności ( następuje po długim paśmie niepowodzeń w rozwiązaniu problemu)

Wyuczona bezradność powstaje w efekcie dłuższego szeregu niepowodzeń. Tu wkracza pracownik socjalny

Rozwój podejścia problemowego w pracy socjalnej

Wg. H. PERLMAN dominacja pracownika socjalnego - metoda indywidualnych przypadków ( pracownik socjalny rozpoznaje problem i wskazuje sposób jego rozwiązania)

Kontynuatorzy (ltat 70) zasada aktywizowania klienta wobec jego własnego problemu - inne metody;

Założenia:

Cechy skutecznej pomocy:

Wykorzystanie zjawiska problemów w pracy socjalnej

Główne techniki usprawniające rozwiązywanie problemów w pracy socjalnej

1. Wprowadzenie zgody pracownik socjalny - klient, np., co do tego, jaki problem ma być rozwiązany, bez zgody współpraca się nie uda.

Pracownik socjalny powinien zawsze zaczynać w miejscu, w którym jest klient. Jeżeli człowiek nie umie zaspokoić swoich potrzeb życiowych, to większość tych ludzi nie postrzega tego jako barku swoich umiejętności.

Wypracowanie kontaktu, służy wypracowaniu zrozumienia angażuje klienta w rozwiązywanie problemu

Kontrakt w pracy socjalnej to wyraźnie sformułowana ugoda, pisemna lub nie, pomiędzy pracownikiem a klientem, dotycząca przedmiotowego problemu, celów i planu interwencji oraz zadań stron które tę ugodę zawierają.

Ugoda - czyli zapis tego co uzgodniono co mamy zrobić i jak.

Kontrakt etapy (Garlin i Seabury)

Zamiar -> problem do rozwiązania -> cel 1 -> zadanie -> działanie

Podstawą kontraktu jest psychologiczna gotowość klienta do działania, rozwiązywania problemu. Dlatego ważna jest dobrowolność. Istotne jest również rozwinięcie i podtrzymywanie informacji zwrotnej działającej w obie strony, pozwala to na kontrolę działań, ocenę postępów.

Proces rozwiązywania problemów w p.s. wg B. COMPTONE i B. GALAWAYA

  1. pierwszy kontakt między klientem a pracownikiem socjalnym poświecony przedstawieniu problemów i zawarcia wstępnego kontraktu w sprawie zebrania danych potrzebnych do rozpoczęcia interwencji

  2. klient i pracownik zbierają dane konieczne do ustalenia kontraktu w sprawie interwencji

  3. pracownik i klient wspólnie wypracowują kontrakt w sprawie interwencji, który:

- definiuje problem

- określa cele

- ustala plan interwencji

  1. działanie interwencyjne klienta i pracownika

  2. ciągła wzajemna informacja zwrotna oceniająca skutki ustaleń i działań podejmowanych przez klient i pracownika

Praca socjalna wypracowała inne podejście do kontraktu niż ma to miejsce w formalnych relacjach miedzy ludźmi np. handlu ( w nich opieramy się na umowach np. cywilno- prawnych). W pracy socjalnej możliwa jest renegocjacja umowy, ponieważ proces realizacji kontaktu to permanentny proces zmiany ( klienta, pracownika środowiska). Za pomocą kontraktu można zaangażować klienta, w pracę na swoją korzyść, kontrakt jest swego rodzaju mapą a pracownik pomocą i wsparciem/ przewodnikiem.

2. technika parcelizacji problemu

Klient zazwyczaj ma wiele problemów. Technika ta polega na rozpoznawaniu tych problemów i wybieraniu tych, które muszą być rozwiązane w pierwszej kolejności. Wszystkich problemów nie da się rozwiązać jednocześnie. Wybieramy problem najważniejsze i najłatwiejsze.

3. technika uniwersalizacji problemu

Praca z klientem, który odczuwa swoje trudności jako wyjątkowe. Polega na pomocy w relatywizowaniu przez klienta nadmiernie wyolbrzymianej krzywdy np. „popatrz są ludzie, którzy sobie z tymi problemami radzą”.

4. technika konfrontacji

Jasne wyraźne i bez gniewu wypowiedzenie zarzutów, co do niedotrzymywania kontraktu, potrzeby jest pewien dystans, aby postawa pracownika socjalnego przybierała formę kary.

Algorytmy zawsze przynoszą rozwiązanie

W naukach społecznych nie ma takich algorytmów, są heurystyki zwiększające prawdopodobieństwo rozwiązania problemu, zaistnienia sytuacji

Lista zasad interwencji w procesie rozwiązania problemu:

Ostatecznym testem pracownika socjalnego jest samodzielne rozważanie problemu przez klienta. Jeżeli skuteczne samodzielne działanie klienta jest testem p.s. To w interwencji trzeba przyjąć uczenie się samodzielności. Techniki uczenia się to tzw. zadania domowe - zaprojektowane wspólnie próby poradzenia sobie z problemami przeszkodami w praktyce

Po rozwiązaniu zadania - analiza uzyskanych doświadczeń omówienie z pracownikiem.

5. Tradycyjne metody pracy socjalnej i ich ograniczenia we współczesnej praktyce

Metoda indywidualnych przypadków

Pomoc jednostce w przezwyciężeniu jej trudności funkcjonowania psychospołecznego

Korzenie tkwią w przekonaniu, że problemy jednostki leżą w niej samej

Ograniczenia w Polsce:

Metoda pracy grupowej

Wspólne działanie w małych grupach na rzecz rozwoju emocjonalnego, intelektualnego, społecznego ich uczestników celem usprawnienia ich funkcjonowania psychospołecznego.

Wcześniej była to metoda organizacji młodzieżowych, rozwój lata 30 XX wieku.

Zajęcia grupowe - praca w grupach osób o podobnych lub takich samych problemach, pracownik socjalny w sztucznych warunkach pracuje nad przemodelowaniem zachowań aż do uzyskania rezultatu.

W Polsce A. Kamiński pomysł rozwoju i popularyzacja tej metody, były to metody pracy socjalno- wychowawczej.

Rozpisał metodę na 3 typy grup:

Metoda środowiskowa

Organizowanie w społeczności lokalnej współpracy miejscowych instytucji pozarządowych i mieszkańców dla poprawy określonych warunków życia tej społeczności

W USA przyjęta w latach 50 XX wieku

Ograniczenia : metoda najtrudniejsza do przyswojenia przez p.s. bo naruszane są rutynowe procedury służb publicznych oraz status quo społeczności

Zwiększanie szans skuteczności metod

Z większą skutecznością jest stosowane przez organizacje pozarządowe, ponieważ są one w większości niezależne od władzy.

Status usprawnienia tych metod leży w znalezieniu teorii, odzwierciedlającej rzeczywistość, w której pracuje pracownik socjalny.

Wspólną teorią jest teoria rozwiązywania problemów ( bez względu na to czy jest to praca socjalna z jednostką czy grupą).

6. Modele interwencji w pracy socjalnej

Pojęcie modeli, ich funkcje w teorii i praktyce

Model - odwzorowanie, zwykle uproszczone, podmiotów zjawisk, są wykorzystywane jako pomoce instruktażowe, służą do celów edukacyjnych.

W trakcie kształcenia pracowników socjalnych korzystanie z modeli interwencji rozpoczęło się w latach 60tych XX wieku

Def. REID, EPSTEIN : model to spoisty zespół wskazówek, który mówi jak powinien być prowadzony dany rodzaj terapii, zwykle stanowi to co ma robić praktyk lub co zwyczajowo praktycy robią w danych warunkach.

Przykłady modeli

1. model mediacji - pracownik socjalny jest trzecią neutralną stroną pomagającą w komunikacji pomiędzy stronami w konflikcie; pomoc w wypracowaniu działań potrzebnych do osiągnięcia kompromisu; ale pomoc w rozwiązywaniu konfliktu; skuteczność działania jako mediator: odwołanie do teorii systemów społ, t. interakcji symbolicznych, t. małych grup i t gier

wersje mediacji :

Nie do każdego problemu może być zastosowana mediacja. Jej skuteczność rośnie wraz ze wzrostem więzi między stronami obie muszą chcieć z niej skorzystać

2. model socjo-behawioralny - odwołuje się do pierwszych modeli ukształtowanych pod wpływem Skinera, składa się on z bodźca i reakcji, dążenia do zmiany przewidując reakcje na dane bodźce; teoria rozwinięta przez Bandurę; uwzględniała również emocje i proces poznawcze.

Celem pomocy jest oduczenia zachowań społecznie nieakceptowanych, odrzucenie negatywnych wzorów relacji

Wzory relacji są wyuczone w toku interakcji społecznych.

Negatywne relacje sprawiają, że jednostka wygasza zachowania spotykające się z dezaprobatą społeczną.

Opis interwencji:

Ważne jest odnalezienie środków gratyfikacji klienta i włączenie ich do procesu interwencji.

Model ten mieści się w ramach pracy z indywidualnym przypadkiem. Zaleca się zaangażowanie otoczenia klienta, aby wzmacniało ono pozytywne zachowania klienta, jego zmianę.

Zastosowanie: terapia małżeństwa, resocjalizacja, praca z dziećmi, terapia fobii

3.model interwencji kryzysowej - w polce zyskuje coraz więcej zastosowań, nie ogranicza się tylko do pracy socjalnej; modle ten można stosować wobec jednostek rodzin grup, których zdolność funkcjonowania społecznego została zaburzona w skutek nagłej, zaskakującej sytuacji lub sytuacji spodziewanej ale trudnej do opanowania.

Podstawy teoretyczne: teoria stresu, psychologia ego, teorie kognitywne.

Działanie:

w Polsce ma to formie grup wsparcia osobą dotkniętym przemocą w rodzinie

Grupy wsparcia nie zawsze są funkcjonalne, może działać, kiedy osoby biorące w nich udział potrafią zwerbalizować swoje uczucia mają doświadczenie w dyskutowaniu

Problem doboru modeli pracy socjalnej w praktyce

Dobór metod w pracy socjalnej zależy od tego, do czego model ma służyć (zakres zastosowania modelu) od wieku klienta, od umiejętności klienta ( np. zdolności werbalnych) zdolności współpracy w grupie, umiejętności i kompetencji pracownika socjalnego.

Przegląd wybranych modeli - prace studenckie

7. Podejścia aktywizujące klientów pracy socjalnej

Budzenie sił ludzkich według Radlińskiej

Wraz z rozwojem PS odpowiedzialność za powodzenie zostaje coraz bardziej poszanowana zarówno na klienta, jaki i pracownika socjalnego i umocnienie samodzielności klienta

Idea usamodzielnienia w polskiej tradycji p.s. pojawiła się już na samym początku dzięki H. Radlińskiej ( żeby pomóc ludziom trzeba w nich obudzić siły ludzkie).

Budzenie sił ludzkich - działania, które miały korygować, selekcja społeczna i biologiczna wg. Radlińskiej to naturalny proces, w którym jedni radzą sobie lepiej a inni gorzej, nie musimy się z tym godzić, powinniśmy uruchomić działania korygujące odwoływanie się do wewnętrznego potencjału

THEISS „ opieka społeczna w Warszawie w latach 23-47” - dotarł do uczniów Radlińskiej i materiałów, jakie mieli - służby społeczne w tamtym okresie organizujące prace kierowali się chęcią usamodzielnienia klientów jedną z metod pracy z najbiedniejszymi była nauka krawiectwa przy zaopatrzeniu ich w materiały.

Empowerment

W innych krajach „budzenie sił ludzkich” pojawiło się w postaci empowermentu (lata 70te) -dodanie ludziom siły, uruchomienie ich zdolności do samodzielnego rozwiązywania problemów;

Empowerment - znaczenie pojęcia:

przeciwieństwem empowermentu jest powerlessness ( bezsilność)

zastąpienie słowa empawerment pojęciem takim jak emancypacja upodmiotowienie byłoby mylące

Stowarzyszenie

8. Teoria pracy socjalnej z ofiarami katastrof

Katastrofa jako zjawisko psychospołeczne

Ustawa o pomocy społecznej art. 7 „  15)  klęski żywiołowej lub ekologicznej.”

katastrofa jako zjawisko psychospołeczne

def. Wg WHO (ogólna): Katastrofa jest nagłym zakłóceniem ekologicznym i psychospołecznym, które znacznie przekracza możliwości funkcjonowania społeczności nią dotkniętej.

WHO dostrzega kulturowa polityczna emocjonalną względność pojęcia katastrofy

Def. Wg WHO (medyczna): katastrofa jest to nagłe zdarzenie, którego ofiary potrzebują pomocy medycznej

Def. Wg czerwonego krzyża: katastrofa jest niszczącą sytuacją, w której nagłemu zakłóceniu ulegają codzienne wzory życia i w rezultacie, której powstaje potrzeba dostarczenia ludziom ochrony żywności schronienia opieki medycznej i socjalnej oraz innych konieczności życiowych

Definiowane granice katastrofy:

Górne - potencjalnie nieograniczone

Dolne - zdolności społeczne do opanowania lub złagodzenia skutków

Typologia katastrof (wg WHO)

Katastrofy wg ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r o stanie klęski żywiołowej

Klęski żywiołowe - katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu.

Konsekwencje psychospołeczne katastrofy

Syndrom katastrofy wg WHO - szczególny wzór zachowania charakteryzujący się obniżoną reaktywnością, oszołomieniem, osłupieniem;

Traumatyczne skutki katastrof:

Natychmiastowe konsekwencje emocjonalne katastrof:

Następcze konsekwencje:

PTSD - zespół zaburzeń po stresie urazowym

Podstawowe kryteria diagnostyczne:

  1. obecność w doświadczeniu zdarzeń lub sytuacji nie mieszczących się w granicach normalnych ludzkich przeżyć

  2. odtwarzanie traumatycznych doświadczeń np. w myślach

Inne reakcje:

reakcje wtórne : depresja, uzależnienia, somatyzacja

Reakcje u dzieci:

Wtórne stresory psychospołeczne

Metody pracy socjalnej w katastrofach

Interwencja psychospołeczna

Zasady ogólne:

Działania natychmiastowe:

Decyzje o priorytetach osoby kierującej sztabem akcji ratunkowej udział pracownika socjalnego może zwiększyć trafność decyzji.

Organizacja natychmiastowych interwencji psychospołecznych:

Metodyka pracy socjalnej:

Kierowanie p.s. w katastrofach



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pedagogika specjalna- program[1].d0 wysłania, materiały na UKW, pedagogika specjalna
ZAKłady POPRAWCZE, materiały na UKW, pedagogika resocjalizacyjna
PROGRAM PROFILAKTYCZNY(1), materiały na UKW, profilaktyka spoleczna, dokumenty różne
szkoła w procesie wychowania, Materiały na egzaminy, Pedagogika społeczna
MÓJ PROGRAM PROFILAKTYCZNY, materiały na UKW, profilaktyka spoleczna, dokumenty różne
Pedagogika spo+éeczna - opracowanie 3, Materiały na egzaminy, Pedagogika społeczna
program profilaktyczny, materiały na UKW, profilaktyka spoleczna, dokumenty różne
referat pedagogika spoleczna tekst, Materiały na egzaminy, Pedagogika społeczna
Korniluk Kaczmarska -Pedagogika społeczna(1), Materiały na egzaminy, Pedagogika społeczna
Pedagogika społeczna-materiał na egzamin., Pedagogika społeczna
program profilaktyczny(5), materiały na UKW, profilaktyka spoleczna, dokumenty różne
PROGRAM PROFILAKTYCZNY(1), materiały na UKW, profilaktyka spoleczna, dokumenty różne
Teoria wychowania pytania, materiały na UKW, teoretyczne podstawy wychowania
sciagawka test metodyka, pedagogika pracy socjalnej wsei lublin, Metodyka pracy socjalnej
materiał na zaliczenie, PEDAGOGIKA, edukacja matematyczna z metodyką, zaliczenie i egzamin
materiał na zaliczenie(1), PEDAGOGIKA, edukacja matematyczna z metodyką, zaliczenie i egzamin

więcej podobnych podstron