Prezentacja nr 1 WPROWADZENIE DO MIKROEKONOMII

ROLA EKONOMII

Ekonomia- powstała po to, aby człowiek nauczył się lepiej zaspokajać swoje potrzeby

Potrzeba- jest to, odczuwany stan niezaspokojenia

TYPY POTRZEB

• TYPY POTRZEB:

• Potrzeby biogenne - naturalne potrzeby organizmu wynikające z jego funkcjonowania

• Potrzeby psychogenne - wynikające z przemyśleń człowieka, jego osobowości, emocji

• Potrzeby socjogenne - wynikające z funkcjonowania w określonym otoczeniu społecznym ( kręgu kulturowym)

• TYPY WARTOŚCI

• Fizjologiczne

• Bezpieczeństwa

• Afilacyjne

• Uznania

• Samorealizacji

• Wiedzy

• Estetyki

CECHY POTRZEB

• Nieograniczoność, co do ilości - pojawiają się i rozwijają stale nowe potrzeby

• Ograniczoność, co do objętości - zaspokojenie potrzeby następuje w wyniku konsumpcji określonej ilości dóbr i usług

• Ponawianie się - raz zaspokojona potrzeba może pojawić się po jakimś czasie ponownie jako czynna

• Komplementarność - potrzeby uzupełniają się wzajemnie

RACJONALNOŚĆ CZŁOWIEKA JAKO PODSTAWOWE ZAŁOŻENIE EKONOMII

• Cechy człowieka ekonomicznego (homo oeconomicus)

• Racjonalne wybory i zachowanie

• Dążenie do maksymalizacji zysku

• Nonkonformizm

• Analityczne i szczegółowe podejście do problemu

• Racjonalność wyborów:

• Alokacja - rozdział środków pomiędzy różne konkurujące cele

• Koszt alternatywny - koszt zaniechanych możliwości, obejmuje wartość produkcji nie zrealizowanej ze względu na realizację produkcji innych dóbr

• Racjonalność gospodarowania:

• Zasada gospodarności - minimalizacji wysiłku w procesie zdobywania środków zaspokajania potrzeb. Może występować, jako zasada największego efektu lub zasada najmniejszego nakładu

• Zasada największego efektu - uzyskanie największego efektu przy danym nakładzie

• Zasada najmniejszego nakładu - osiągnięcie danego efektu powinno być uzyskane przy najmniejszym możliwym nakładzie

GOSPODAROWANIE, JAKO PODSTAWOWE ZJAWISKO EKONOMICZNE

• Ekonomia - to nauka zajmująca się badaniem procesu gospodarowania

• Gospodarowanie - to produkcja, wymiana i konsumpcja środków zaspokajania potrzeb

• Środki zaspokajania potrzeb - to inaczej dobra, czyli coś, co jest cenne i przedstawia jakąś wartość

• Dobra rzadkie - są szczególnie wartościowe, są, bowiem wynikiem gospodarczej działalności człowieka, czyli produkcji

• Produkcja - pozwala na dostarczenie dóbr:

• Materialnych, określanych, jako produkty

• Niematerialnych, określanych jako usługi

• Wytworzenie dóbr jest możliwe dzięki zastosowaniu trzech podstawowych czynników produkcji:

• Pracy ludzkiej

• Ziemi, czyli zasobów naturalnych oraz zagospodarowania terenu

• Kapitału rzeczowego, finansowego, technologii

• Możliwości produkcji środków zaspokajania potrzeb są ograniczone ze względu na ograniczoność czynników produkcji

MIEJSCE MIKROEKONOMII W NAUCE EKONOMII

• Ekonomia - Nauka o tym, jak jednostki i społeczeństwo wybierają alternatywne kierunki wykorzystania rzadkich zasobów, w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i grupy społeczne

• Mikroekonomia - Bada współzależność kosztów produkcji, utargów, cen, produkcyjności czynników produkcji i ich wynagrodzeń, czyli płac, zysków, procentów i rent

• Mezoekonomia - Zajmuje się opisem i analizą zjawisk związanych ze zmianami w działowo-gałęziowej, sektorowej i regionalnej strukturze produkcji i zatrudnienia

• Makroekonomia - Bada współzależność między agregatami, ( np. dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, popyt na pieniądz i podaż pieniądza, przeciętny poziom cen, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia) w celu wykazania przyczyn niepełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych

• Polityka gospodarcza - Działalność państwa zmierzająca poprzez politykę fiskalną i pieniężną do osiągnięcia celów społeczno-ekonomicznych ( np. zahamowanie inflacji, zmniejszenie bezrobocia, zrównoważenie budżetu państwa, zrównoważenie bilansu płatniczego państwa)

GŁÓWNE PROBLEMY MIKROEKONOMICZNE

• Rynek - Kształtowanie się cen i równowagi rynkowej

• Gospodarstwo domowe - optymalizacja wyrobów konsumpcyjnych przez gospodarstwa domowe

• Przedsiębiorstwo - efektywność i skuteczność funkcjonowania

ANALIZA EKONOMICZNA

• Prawo ekonomiczne to ogólna prawidłowość typu statystycznego rządząca procesami gospodarczymi i obserwowana, jako stale powtarzające się zależności między kategoriami ekonomicznymi

• Kategorie ekonomiczne to m.in.: praca, produkcja, wymiana, rynek, pieniądz, towar, cena, płaca, dochód, popyt, podaż, kapitał, dochód narodowy.

• Określanie zależności między kategoriami ekonomicznymi odbywa się w oparciu o następujące metody:

• Obserwacja rzeczywistości

• Analiza faktów i danych statystycznych

• Eksperyment

• Prawa ekonomiczne są podstawą teorii ekonomicznych, które w wyjaśnianiu zależności wykorzystują założenia upraszczające rzeczywistość, czyli modele

• Model ekonomiczny to uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej

• Wyróżnia się dwa główne typy modeli: makro i mikroekonomiczne

ZAŁOŻENIA UŻYTECZNE W BUDOWANIU MODELI EKONOMICZNYCH

• Klauzula ceteris paribus - Założenie stałości pozostałych czynników w modelu badającym zależność pomiędzy wielkościami wyodrębnionymi

• Logiczny błąd post hoc ergo hoc - Fakt wystąpienia zjawiska A poprzedzającego zjawisko B nie stanowi dowodu, że zjawisko A jest przyczyną zjawiska B

• Logiczny błąd założenia - Gdy prawda w odniesieniu do części uznawana jest za prawdę w odniesieniu do całości

Prezentacja nr 2

GOSPODARKA, JAKO SYSTEM:

• System gospodarczy to układ stosunków i organizacji, kształtujący prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą, determinujący prawa własności oraz decyzje gospodarcze

• System gospodarczy- składa się z: instytucji, organizacji i jednostek

• Gospodarka współcześnie ma charakter towarowo-pieniężny - relacje między podsystemami gospodarki polegają na wymianie towarów i pieniędzy

PRODUKCYJNOŚĆ GOSPODARKI:

• System gospodarczy dysponuje określonym potencjałem produkcyjnym, który powinien być optymalnie wykorzystany

• Ze względu na ograniczoność możliwości produkcyjnych konieczne jest wybór takiej kombinacji dóbr, która zapewni zaspokojenie różnych, często sprzecznych potrzeb

GRANICA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH SYSTEMU GOSPODARCZEGO

• Krzywa możliwości produkcyjnych (transformacji) pokazuje największą możliwą produkcję jednego dobra przy danej produkcji drugiego dobra ( przy stałych zasobach oraz technologii).

• Krzywa transformacji wyznacza maksymalne możliwości produkcyjne systemu przy danych mocach produkcyjnych, a więc:

• Punkty leżące na krzywej oznaczają, że moce produkcyjne wykorzystane są maksymalne

• Punkty leżące na lewo od krzywej oznaczają, że moce produkcyjne wykorzystane są w niepełnym stopniu

• Punkty leżące na prawo od krzywej są nieosiągalne przy danych mocach produkcyjnych

• Dokonując wybory między kombinacjami optymalnymi (leżącymi na krzywej obojętności konsumenta należy brać pod uwagę:

• Prawo malejącego przyrostu produkcji zwiększonej - każda kolejna jednostka nakładu powoduje malejący przyrost produkcji

• Prawo rosnącego kosztu alternatywnego - wzrost produkcji jednego dobra wymaga coraz większego ograniczenia produkcji dobra substytucyjnego

SPRAWNOŚĆ SYSTEMU GOSPODARCZEGO

• Sprawność systemu gospodarczego to jego zdolność do przekształcania się, rozwoju.

• Wskaźniki sprawności systemu gospodarczego

• Realny wzrost produkcji, dochodu narodowego, konsumpcji, mocy produkcyjnych

• Postęp techniczny, innowacyjne rozwiązania

• Zdolności przystosowania, adaptacji do zmian w zakresie produkcji i konsumpcji

• Właściwości selekcyjne (upowszechnienie się przedsiębiorczości, zdolności organizacyjnych, rzetelności)

• Podział dochodu narodowego (bodźcowy, egalitarny)

• Zatrudnienie wszystkich, którzy chcą pracować

• Rozwój społeczno - kulturalny, w zakresie m.in. edukacji, służby zdrowia itd.

• Własność, władza i decyzje, czyli poziom decentralizacji, wpływ społeczny na politykę, zakres wolności

• Współczesne systemy gospodarcze o wysokiej sprawności mają charakter gospodarki rynkowej

GOSPODARKA RYNKOWA

• Gospodarka rynkowa to taki system gospodarczy, w którym koordynacja działalności podmiotów odbywa się za pośrednictwem rynku.

• Model gospodarki rynkowej to uproszczony sposób opisu i analizy procesów gospodarczych zakładający:

• Istnienie systemu społeczno - gospodarczego i politycznego umożliwiającego istnienie wolnego rynku ( gospodarka kapitalistyczna)

• Istnienie dwóch podstawowych podmiotów uczestniczących w wymianie gospodarczej, czyli przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

• Istnienie dwóch podstawowych typów rynku:

• Rynek dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych

• Rynek zasobów

• Istnienie współzależności między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi.

ATRYBUTY I STRUKTYRA GOSPODARKI RYNKOWEJ

• Atrybuty gospodarki rynkowej:

• Dominacja prywatnej własności czynników produkcji

• Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej

• Samodzielność i samofinansowanie podmiotów gospodarczych

• Rynkowa alokacja zasobów gospodarczych

ZALETY I WADY GOSPODARKI RYNKOWEJ

• Zalety gospodarki rynkowej:

• Racjonalne wykorzystanie zasobów

• Duża innowacyjność

• Dyscyplina finansowa przedsiębiorstw

• Efektywny system motywacyjny

• Samoczynne ustalanie się równowagi gospodarczej

• Duża elastyczność gospodarki

• Dobre zaopatrzenie sklepów ( rynek producenta)

• Wady gospodarki rynkowej:

• Procesy powodujące ograniczenie rynku, np. monopolizację

• Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych (np. zanieczyszczenie środowiska i ich przerzucanie na otoczenie)

• Występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę ( np. inflacja, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy produkcyjnych)

• Powstanie dużego rozwarstwienia społecznego pod względem ekonomicznym

PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

• Podmiot gospodarczy- każdy aktywny uczestnik procesu gospodarowania

• Wyróżnia się trzy podstawowe typy podmiotów gospodarczych:

• Gospodarstwa domowe- decyduje o miejscu i sposobie zastosowania posiadanych zasobów oraz o tym, co i ile konsumować

• Przedsiębiorstwa- wyodrębnione prawnie i ekonomicznie. Wykorzystują zasoby do produkcji dóbr i usług

• Państwo- aktywnie uczestniczy w procesie produkcyjnym oraz w usługowym poprzez udziały w podmiotach gospodarczych. Ponadto stymuluje gospodarkę poprzez politykę budżetową i monetarną

ZASOBY I STRUMIENIE W GOSPODARCE RYNKOWEJ

• Zasób to ilość produktów, zasobów, pieniędzy, itd. W danym momencie czasu

• Strumień to przepływ produktów, zasobów, pieniędzy itd. Pomiędzy podmiotami z określoną szybkością w określonym czasie

PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE I REALNE

• Przepływy pieniężne- od gospodarstw do firm ( zapłata za dobra i usługi) oraz od firm do gospodarstw domowych ( zapłata za pracę)

• Przepływy realne - od gospodarstw domowych do firm ( ziemia, praca i kapitał) od firm do gospodarstw domowych ( dobra i usługi)

RYNEK

• Rynek - miejsce zorganizowane w sensie instytucjonalnym, gdzie dokonują się akty kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych produktów i usług

• Rynek - proces, za pośrednictwem, którego wzajemne oddziaływanie nabywców i sprzedawców danego dobra prowadzą do określenia jego ceny i ilości; proces ten zachodzi:

• Między producentami

• Między producentami a gospodarstwami domowymi

• Między producentami i gospodarstwami domowymi a różnymi instytucjami finansowymi

• Między instytucjami finansowymi a bankiem centralnym oraz władzami lokalnymi

FUNKCJE RYNKU

• Rynek dokonuje wyceny różnych dóbr

• Rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych

• Rynek jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych

• Rynek umożliwia ustalanie stanów równowagi w gospodarce

• Rynek jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowania produkcji do potrzeb

• Rynek wskazuje, co, jak i dla kogo produkować

MECHANIZM RYNKOWY

• Mechanizm rynkowy- forma organizacji gospodarczej, w której indywidualni konsumenci i indywidualne przedsiębiorstwa za pośrednictwem rynków współdziałają w procesie rozwiązywania problemów ekonomicznych: co?, jak? Dla kogo?

• Problem: co wytwarzać? Rozstrzygany za pomocą pieniądza przeznaczonego na zakup danego dobra

• Problem: jak wytwarzać? Rozstrzygany za pomocą konkurencji między producentami, którzy kierując się motywem maksymalizacji zysku wybierają najmniej kosztowną metodę produkcji

• Problem: dla kogo wytwarzać? Rozstrzygany za pomocą podaży i popytu na rynkach czynników produkcji, które wyznaczają poziom płac, rentę gruntową, stopę procentową i zyski składające się na dochody ludności

ZJAWISKO CENY

• Cena - wartość produktu wyrażona w jednostkach pieniężnych i ukształtowana przez rynek ( oraz niekiedy instytucje regulujące relacje popytu i podaży)

• Cena relatywna to cena danego dobra w porównaniu do cen innych dóbr. Stanowi podstawową informację wykorzystywaną w decyzjach alokacyjnych

• Cena graniczna - najwyższa cena, jaką kupujący jest w stanie zaakceptować, aby kupić dane dobro

• System cen rynkowych umożliwia:

• Określanie relacji cen poszczególnych produktów i usług

• Kalkulację rentowności działalności gospodarczej

• Wybór optymalnych kierunków alokacji zasobów

Prezentacja nr 3 ZJAWISKO POPYTU

ZJAWISKO POPYTU

• Popyt ( Demand - D) - zapotrzebowanie na dane dobro przy ustalonej na rynku cenie:

• Popyt indywidualny - zapotrzbowanie pojedynczego podmiotu na dane dobro przy ustalonej na rynku cenie

• Popyt rynkowy - zapotrzebowanie wszystkich podmiotów na dane dobro przy ustalonej na rynku cenie

• Prawo popytu - kiedy cena dobra rośnie ( ceteris paribus), wielkość popytu na to dobro spada, natomiast wraz ze spadkiem ceny, wilkość popytu wzrasta

• Funkcja popytu - pewna określona zależność pomiędzy ceną rynkową danego dobra, a wielkością popytu na to dobro

• Krzywa popytu - graficzne przedstawienie funkcji popytu

• Zmiana wielkości popytu - zmiany wzdłuż danej krzywej popytu spowodowane zmianą ceny

Zmiana popytu - przesunięcia krzywej popytu spowodowane czynnikami niecelowymi

WYJĄTKI OD PRAWA POPYTU

• Wzrost ceny powoduje wzrost wielkości popytu - popyt zachowuje się wbrew prawu popytu (paradoks):

• Paradoks Giffena - wzrost ceny dóbr podstawowych (żywnościowych) może iść w parze ze wzrostem popytu na nie, jeśli inne produkty nie są dostępne

• Paradoks Veblena - wzrost ceny towaru luksusowego powoduje zwiększony popyt wynikający z chęci dowartościowania siebie i wywarcia odpowiedniego wrażenia

• Paradoks spekulacyjny - wzrostowi ceny towarzyszy wzrost popytu, gdy kupujący przewiduje dalszy wzrost ceny

• Zmiana ceny nie powoduje zmiany wielkości popytu - popyt nieelastyczny ( sztywny)

• Zmiana ceny powoduje krańcowo elastyczną zmianę wielkości popytu - popyt doskonale elastyczny

DETERMINANTY POPYTU

• Popyt może ulega przesunięciu pod wpływem następujących determinant:

• Przeciętny dochód konsumenta (income - I) wzrost (spadek) przeciętnego dochodu (ceteris paribus) powoduje wzrost (spadek) popytu

• Wielkość rynku (numer of consumers - NoC) - wzrost (spadek) liczby klientów (ceteris paribus) powoduje wzrost spadek popytu

• Cena i stopień dostępności innych dóbr

• Dobra substytucyjne można używać zamiennie. Wzrost ( spadek) ceny dobra substytucyjnego powoduje wzrost (spadek) popytu na dane dobro

• Dobra komplementarne uzupełniają konsumpcję danego dobra. Wzrost (spadek) ceny dobra komplementarnego powoduje spadek (wzrost) popytu na dane dobro

• Dobra niezależne nie są związane z danym dobrem, a zmiany ich ceny nie wpływają bezpośrednio na zmiany popytu na dane dobro

• Gusty i preferencje klientów - pojawienie się mody na dany produkt powoduje wzrost popytu, zaś spadek zainteresowania wpływa na spadek popytu.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU

• Elastyczność popytu (E_D) - miara względnej zmiany wielkości popytu w stosunku do względnej zmiany czynnika oddziałującego na popyt

E_D=względna zmiana wielkości popytu / względna zmiana czynnika wpływającego na popyt

• Można wyróżnić trzy rodzaje elastyczności:

• Elastyczność cenową (E_P)

• Elastyczność mieszaną (E_M)

• Elastyczność dochodową (E_DP)

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU

• Współczynnik cenowej elastyczności popytu (E_P) - stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny, wskazuje, w jakim stopniu wielkość popytu reaguje na zmiany ceny rynkowej

E_P=(∆Q/Q)/(∆P/P)

E_P - Współczynnik cenowej elastyczności popytu

∆Q - Zmiana wielkości popytu (wzrost/spadek) wywołana zmianą ceny (spadek/wzrost)

Q - Wielkość popytu przy dotychczasowej cenie

∆P - Zmiana ceny (spadek/wzrost)

P - Dotychczasowa cena

• Współczynnik cenowej elastyczności popytu przyjmuje wartości ujemne ze względu na odwrotne kierunki zmian ceny i wielkości popytu

DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI CENOWEJ POPYTU

• Cenowa elastyczność popytu zależy głównie od następujących czynników:

• Występowanie substytutów - im więcej substytutów posiada dane dobro tym większy współczynnik elastyczności tego dobra

• Znaczenie dobra w całkowitym dochodzie konsumenta - im większą część w całym budżecie stanowią wydatki na dane dobro tym większa elastyczność popytu

• Długość czasu reakcji popytu na zmianę ceny - im dłużej trwa zmiana ceny tym konsument ma większe szanse, aby zmienić model konsumpcji, a więc tym większa jest elastyczność popytu

ELASTYCZNOŚĆ MIESZANA POPYTU

• Współczynnik mieszanej elastyczności popytu (E_M) - stosunek względnej zmiany popytu na dobro A do względnej zmiany ceny dobra B, wskazuje, w jakim stopniu popyt reaguje na zmiany ceny rynkowej dobra komplementarnego, substytucyjnego lub niezależnego

E_M=(∆Q_A/Q_A)/(∆P_B/P_B)

E_{M -} Współczynnik mieszanej elastyczności popytu

∆Q_A - Zmiana popytu (wzrost/spadek) na dobro A wywołana zmianą ceny (spadek/wzrost) dobra B

Q_A - Wielkość popytu na dobro A przy dotychczasowej cenie dobra B

∆P_B - Zmiana ceny dobra B (spadek/wzrost)

P_B - Dotychczasowa cena dobra B

• Współczynnik mieszanej elastyczności popytu przyjmuje wartości:

• Ujemne - E_M<0, gdy dobra A i B są komplementarne

• Dodatnie - E_M>0, gdy dobra A i B są substytucyjne

• Zerowe - E_M=0, gdy dobra A i B są niezależne

ELASTYCZNOŚĆ DOCHODOWA POPYTU

• Współczynnik dochodowej elastyczności popytu - stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany dochodu, wskazuje, w jakim stopniu popyt reaguje na zmiany dochodu konsumenta

E_DP=(∆Q/Q)/(∆DP/DP)

E_P - Elastyczność cenowa popytu

∆Q - Zmiana popytu (wzrost/spadek) wywołana zmianą dochodu konsumenta (spadek/wzrost)

Q - Wielkość popytu przy dotychczasowym dochodzie konsumenta

∆DP - Zmiana dochodu konsumenta (spadek/wzrost)

• Współczynnik dochodowej elastyczności popytu przyjmuje wartości:

• Dodatnie - E_DP≥0, dla dóbr normalnych

• W przedziale: - E_DPϵ<0; 1>, dla dóbr podstawowych

• W przedziale: - E_DP>1, dla dóbr luksusowych

• Ujemne - E_DP<0, dla dóbr podrzędnych

Prezentacja nr 4 ZJAWISKO PODAŻY

ZJAWISKO PODAŻY

• Podaż - zaoferowanie do sprzedaży dobra po cenie ustalonej na rynku:

• Podaż indywidualna - zaoferowana do sprzedaży jednego producenta ilość dobra po cenie ustalonej przez rynek

• Podaż rynkowa - zaoferowana do sprzedaży przez wszystkich producentów ilość dobra po cenie ustalonej przez rynek

• Prawo podaży - wzrost ceny prowadzi (ceteris paribus) do wzrostu ilości oferowanych produktów, zaś wraz ze spadkiem ceny wielkość podaży spada

• Funkcja podaży - zależność między ceną rynkową jakiegoś dobra a tą jego ilością, jaką gotowi są dostarczyć producenci

• Wykres podaży - graficzny obraz funkcji posaży , ma nachylenie dodatnie

• Zmiana wielkości podaży - zmiany wzdłuż krzywej podaży powodowane zmianą ceny

• Zmiana podaży - przesunięcia krzywej podaży powodowane wpływem czynników pozacenowych

ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY

• Współczynnik cenowej elastyczności podaży - stosunek względnej zmiany wielkości podaży do względnej zmiany ceny

E_S=(∆Q/Q)(∆P/P)

E_S - Współczynnik cenowej elastyczności podaży

∆Q - Zmiana wielkości podaży (wzrost/spadek) na skutek zmiany ceny (wzrost/spadek)

Q - Wielkość podaży przy dotychczasowej cenie

∆P - Zmiana ceny (wzrost/spadek)

P - Dotychczasowa cena

• Współczynnik cenowej elastyczności podaży przyjmuje wartości w przedziale E_Sϵ<0;+∞>, przy czym:

• Krzywa podaży jest elastyczna, jeśli E_S>1 - każda liniowa krzywa podaży przecinająca oś rzędnych

• Krzywa podaży jest jednostkowa, jeśli E_S=1 - każda liniowa krzywa podaży wychodząca z układu współrzędnych

• Krzywa podaży jest nieelastyczna, jeśli E_Sϵ<0;1> - każda liniowa krzywa podaży przecinająca oś odciętych

Prezentacja nr 5 DECYZJE EKONOMICZNE PRODUCENTA

GOSPODARSTWO DOMOWE

• Gospodarstwo domowe to wyodrębniony, samodzielny ekonomicznie podmiot, działający głównie w sferze spożycia

• Gospodarstwo domowe realizuje w gospodarce dwie funkcje:

• Funkcja konsumpcyjna gospodarstwa domowego polega na organizowaniu i realizacji procesu konsumpcji

• Funkcja produkcyjna gospodarstwa domowego polega na pozyskiwaniu środków na konsumpcję z tytułu dochodów z pracy oraz dochodów z własności ziemi i kapitału

• Ekonomiczny cel działalności gospodarstwa domowego to optymalizacja spożycia. Przy niskim poziomie dochodów skłania to gospodarstwa do maksymalizacji dochodów, przy wysokich może powodować wzrost wagi czasu wolnego

MAJĄTEk GOSPODARSTWA DOMOWEGO

• Składniki rzeczowe majątku: nieruchomość (ziemia, budynki) oraz ruchomości (wyposażenie, pojazdy)

• Papiery wartościowe i udziały

• Aktywa pieniężne

FUNKCJA KONSUMPCYJNA GOSPODARSTW DOMOWYCH

• Konsumpcja to rosnąca funkcja dochodu

• Skłonność do konsumpcji - stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu ogółem

• Dochodowe determinanty konsumpcji - wraz ze wzrostem dochodu wzrasta również konsumpcja, choć jej udział w dochodzie maleje

• Pozadochodowe determinanty konsumpcji obejmują:

• Czynniki subiektywne: tworzenie rezerw na nieprzewidziane okoliczności, przygotowanie się do mniej korzystnych relacji między dochodem i potrzebami, gromadzenie kapitału do prowadzenia działalności gospodarczej, skąpstwo, itd.

• Czynniki obiektywne: struktura rodziny (wg. Wieku, płci), wykształcenie, miejsce zamieszkania, miejsce pracy, wyznania.

CECHY GOSPODARSTWA DOMOWEGO NA RYNKU DÓBR I USŁUG

• Gospodarstwa domowe uczestnicząc w procesach gospodarczych charakteryzuje się tym, że:

• Na rynku dóbr i usług zgłasza popyt konsumpcyjny, kupując dobra jednorazowego i trwałego użytku

• Jest podmiotem działającym w sposób racjonalny - proces decyzji opiera się na zasadzie optymalizacji

• Dokonując zakupu kieruje się właściwymi sobie preferencjami (np. gustami)

• Jest suwerennym podmiotem gospodarczym w zakresie tworzenia i kształtowania preferencji przejawiających się w dokonywanych wyborach

ZJAWISKO UŻYTECZNOŚCI (V. PARETO)

• Optymalizacja wyboru konsumenta wyraża się w postaci maksymalizacji zadowolenia. Im więcej zadowolenia dostarczają dobra, tym bardziej użyteczne są dla konsumenta

• Użyteczność (utility - U) - jest to podstawowa kategoria ekonomiczna w teorii konsumenta, opisująca sumę zadowolenia, jaką daje posiadanie danego dobra

• Użyteczność krańcowa ( marginal utility - MU) - stosunek przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumpcji lub zapasu dobra

• Prawo malejącej użyteczności krańcowej (pierwsze prawo Gossena) - dodatkowe (krańcowe) przyrosty użyteczności zmniejszają się w miarę, jak dana osoba spożywa coraz większe ilości danego dobra; użyteczność całkowita rośnie, ale w tempie coraz wolniejszym

KONCEPCJA NADWYŻKI KONSUMENTA A.MARSHALA

• Nadwyżka (renta) konsumenta - wyrażona w jednostkach pieniężnych różnica między całkowitą użytecznością zakupionych jednostek dobra a jego całkowitą wartością rynkową (iloczyn ceny i zakupionej ilości dobra)

• Założenia koncepcji nadwyżki konsumenta:

• Prawo malejącej użyteczności krańcowej

• Wycena użyteczności krańcowej w jednostkach pieniężnych

• Postępując racjonalnie konsument kupuje dobro dopóki użyteczność z jego konsumpcji jest większa lub równa jego cenie

STAN RÓWNOWAGI KONSUMENTA

• Koszyk konsumpcji - gospodarstwo domowe nabywa i konsumuje szereg dóbr o różnych cenach, dokonując między nimi wyborów, które zapewniają osiągnięcie najwyższej użyteczności całkowitej

• Drugie prawo Gossena (wyrównanie się użyteczności krańcowych) - przy założeniu, że ceny wszystkich dóbr są jednakowe, gospodarstwo dąży do takiej kombinacji konsumpcji, aby zrównały się użyteczności krańcowe wszystkich dóbr:

UM_A=UM_B=UM_C=UM_D…=UM_n

UM_A, UM_B itd. - Użyteczności krańcowe poszczególnych dóbr

• Urealnienie drugiego prawa Gossena - Ceny dóbr są różne

UM_A/P_A=UM_B/P_B=UM_C/P_C=UM_D/P_D…=UM_n/P_n

UM_A, UM_B itd.. - Użyteczności krańcowe poszczególnych dóbr

P_A, P_B itd. - Ceny poszczególnych dóbr

ZAŁOŻENIA SYSTEMU PREFERENCJI KONSUMENTA

• System preferencji dotyczących kombinacji konsumowanych dóbr jest podstawą wyboru konsumenta

• Teoria wyboru konsumenta opiera się na następujących założeniach:

• Założenia kompletności preferencji - konsument dokonujący wyboru jest w stanie określić czy woli dobro A, czy B, czy też jest mu to obojętne. Preferencje są kompletne, jeśli konsument potrafi uporządkować w ten sposób wszystkie dobra.

• Założenie przechodniości preferencji - jeśli konsument woli dobro A od B, zaś B od C to woli też A od C.

• Założenie nienasyconości zadowolenia - konsument zawsze woli kombinację dostarczającą większą satysfakcję

PREFERENCJE KONSUMENTA

• Krzywa obojętności konsumenta ( indifference curve - IC) - kombinacje dwóch dóbr, które dla konsumenta są obojętne i przynoszą takie samo zadowolenie (ten sam poziom całkowitej użyteczności)

• Cechy krzywej obojętności konsumenta:

• Ma nachylenie ujemne

• Nie może przecinać się z innymi krzywymi obojętności

• Jest wypukła w stosunku do układu współrzędnych

• Jest ich nieskończenie wiele

• Mapa preferencji konsumenta - obejmuje szereg kolejnych krzywych obojętności, zapewniających coraz to wyższy poziom zadowolenia

• Maksymalizacja zadowolenia - dążąc do uzyskania jak największej korzyści z konsumpcji konsument zawsze będzie preferował kombinację dóbr na izokwancie leżącej wyżej w stosunku kombinacji na izokwancie leżącej niżej

KRAŃCOWA STOPA SUBSTYTUCJI

• Stosunek substytucyjności - relacja pomiędzy dobrami, których kombinacja tworzy krzywą obojętności konsumenta. Polega ona na tym, że aby zapewnić jednakowy poziom zadowolenia zmniejszeniu konsumpcji dobra A musi odpowiadać zwiększenie konsumpcji dobra B.

• Krańcowa stopa substytucji (marginal rate of substitution - MRS) - jest to miernik efektu substytucyjności i oznacza stosunek przyrostu spożycia jednego dobra do ubytku innego dobra

MRS=∆A/∆B

MRS - Krańcowa stopa substytucji

∆A - Ubytek dobra A

∆B - Ubytek dobra B

• Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji - w zamian za zwiększenie konsumpcji dobra B o dodatkową jednostkę konsument jest skłonny zrezygnować z coraz mniejszej ilości dobra A

OGRANICZENIA WYBORY KONSUMENTA

• Ograniczenia wyboru - przeszkody, które napotyka konsument w rzeczywistości gospodarczej, w której istnieje zjawisko rzadkości zasobów

• Najważniejsze jest ograniczenie budżetowe, które uzależnione jest od:

• Zasoby pieniężne, którymi w danym momencie dysponuje konsument ( budżet konsumenta)

• Ceny produktów i usług, które wykształciły się na rynku, w którym konsument uczestniczy

• Budżet konsumenta zasilany jest przez:

• Dochody płacowe - stosunkowo regularne strumienie pieniądza uzyskiwane w zamian za wykonaną pracę

• Dochody pozapłacowe - zarówno regularne, jak i nieregularne, uzyskiwane z innych tytułów niż praca

DETERMINANTY RÓWNOWAGI KONSUMENTA

• Linia budżetu konsumenta ( budget line - BL) - wskazuje maksymalną kombinację dóbr dostępnych ze względu na wysokość budżetu domowego

BL=Q_A*P_A+Q_B*P_B

BL - Linia budżetu konsumenta

Q_A, Q_B - Ilość odpowiednio: dobra A i dobra B

P_A, P_B - Cena odpowiednio: dobra A i dobra B

• Punkt równowagi - wskazuje maksymalną użyteczność całkowitą płynącą z określonej proporcji spożycia kombinacji dóbr

• Zmiany punktu równowagi mogą wystąpić w wyniku pojawienia się dwóch podstawowych zjawisk:

• Efekt dochodowy - spowodowany jest obniżką/wzrostem cen dóbr bez zmiany relacji między cenami lub wzrostem/spadkiem dochodu konsumenta

Efekt substytucyjny - spowodowany jest zmianą relacji cen dóbr

EFEKT DOCHODOWY A DOBRA TYPY DÓBR

• Wzrost dochodu konsumenta powoduje zmianę struktury konsumpcji, w wyniku czego obserwuje się trzy typy reakcji popytu:

• W przypadku dóbr normalnych (normal goods - NG) popyt na dobro wzrasta w reakcji na wzrost dochodu

• W przypadku dóbr luksusowych (luxury goods - LG) popyt na dobro wzrasta w reakcji na wzrost dochodu

• W przypadku dóbr podrzędnych (inferior goods - IG) popyt na dobro spada w reakcji na wzrost dochodu

• Krzywa dochód - konsumpcja (income - consumption - I-C) inaczej krzywa Engla to zbiór punktów równowagi konsumenta odpowiadających wszystkim poziomom jego dochodu przy założeniu stałej relacji cen między dobrami, których kombinacja brana jest pod uwagę