ĆWICZENIA

EKONOMIKA I ORGANIZACJA PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ

Zagadnienia do studiowania

1. Znaczenie i struktura poszczególnych gałęzi produkcji zwierzęcej;

2. Czynniki kształtujące warunki i zakres produkcji zwierzęcej;

3. Ekonomika gospodarski paszowej;

4. Ekonomika poszczególnych gałęzi produkcji zwierzęcej (chowu bydła mlecznego, chowu trzody chlewnej, chowu owiec, chowu pozostałych zwierząt);

5. Obrót stada, przelotowość, stany średnie;

6. Struktura stada i struktura inwentarza żywego.

Literatura

1. Klepacki B.: Ekonomika i Organizacja Rolnictwa. Wydawnictwo Szkolne i pedagogiczne, Warszawa 1998, (str. 46 - 55)

2. Klepacki B.: Wybrane pojęcia z zakresu organizacji gospodarstw, produkcji i pracy w rolnictwie, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1998, (str. 43 - 48)

3. Manteuffel R.: „Ekonomika i organizacja gospodarstwa rolniczego”. PWRiL Warszawa 1979, (str. 325 - 366)

4. Reisch E., Zeddies J.: Wprowadzenie do ekonomiki i organizacji gospodarstw rolnych. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu. Poznań 1995, (str. 281 - 499)

5. Rocznik statystyczny rolnictwa, Warszawa 2006, 2001

6. Rocznik statystyczny, GUS, Warszawa 2006

7. Ziętara W., Olko-Bagieńska T.: Zadania z analizy działalności gospodarczej i planowania w gospodarstwie rolniczym. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne. Warszawa 1986, (str. 129 - 137)

8. Ziętara W.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa rolniczego. Wydawnictwo FAPA, Warszawa 1998, (str. 117 - 128)

ZADANIA

Zadanie 1

Na podstawie przedstawionych w poniższej tabeli danych gospodarstwa „A” i gospodarstwa „B” obliczyć i ocenić :

1. obsadę zwierząt w sztukach fizycznych na 100 ha UR,

2. obsadę zwierząt w sztukach przeliczeniowych (dużych) na 100 ha UR,

3. strukturę inwentarza żywego,

4. strukturę stada,

W gospodarstwie „A” użytkowane było 43 ha UR, a w gospodarstwie „B” 850 ha UR.

Grupy zwierząt	Stan średni zwierząt [SE]		Współczy-nnik przeli-czeniowy [SD]	Liczba [SD]		Struktura stada [%]		Struktura inwentarza żywego [%]
		Gos-poda-rstwo „A”		Gos-poda-rstwo „B”		Gos-poda-rstwo „A”	Gos-poda-rstwo „B”	Gos-poda-rstwo „A”	Gos-poda-rstwo „B”	Gos-poda-rstwo „A”	Gos-poda-rstwo „B”
Krowy	15	250	1,00
Jałówki cielne	3	10	0,90
Jałówki pow. 1,5r	2	15	0,80
Jałówki od 0,5 do 1,5r	5	21	0,60
Cielęta od 2 tyg. do 0,5r	6	10	0,22
Cielęta do 2 tyg.	3	8	0,08
Bukaty (MBO)	5	25	1,10
Opasy dorosłe		5	1,10
Razem bydło	39	344	X
Maciory	10		0,36
Knury	2		0,40
Loszki hodowlane	2		0,20
Knurki hodowlane			0,20
Tuczniki	150		0,17
Warchlaki	45		0,06
Prosięta	55		0,03
R-M trzoda chlewna	264		X
Matki		40	0,12
Jarki		10	0,10
Tryczki		10	0,10
Jagnięta		25	0,05
Tryki		4	0,10
R-M owce		89	X
Razem inwentarz żywy	303	433

Obsada zwierząt w sztukach fizycznych na 100 ha UR w gospodarstwie „A” __________________

Obsada zwierząt w SD/100 ha UR w gospodarstwie „A” _____________________

Obsada zwierząt w sztukach fizycznych na 100 ha UR w gospodarstwie „B” __________________

Obsada zwierząt w SD/100 ha UR w gospodarstwie „B” ______________________

Zadanie 2

Na podstawie sprawozdawczego obrotu stada bydła mlecznego ustal:

• Średni stan zwierząt w obrębie poszczególnych grup technologicznych zwierząt;

• Wskaźnik wycieleń krów ze stanu początkowego;

• Wskaźnik wycieleń krów ze stanu średniorocznego;

• Wskaźnik brakowania krów;

• Wskaźnik upadków cieląt do 2 tygodni.

Grupy zwierząt	Stan począ-tkowy	Przychody z:				Rozchody na:					Stan końco-wy	Prze-loto-wość	Stan średni
				urodz-enia	zaku-pu	prze-klaso-wania	razem	sprze-daż	spo-życie	prze-klaso-wanie				upadki	razem
Krowy	45	0	0	14	14	5	0	0	0	5	54
Jałówki cielne	2	0	10	8	18	0	0	14	0	14	6
Jałówki pow. 1,5r	2	0	0	15	15	2	0	8	0	10	7
Jałówki od 0,5 do 1,5r	15	0	0	27	27	2	0	15	0	17	25
Ciel. od 2 tyg. do 0,5r	10	0	0	48	48	21	0	27	3	51	7
Cielęta do 2 tyg.	5	50	0	0	50		0	48	5	53	2
Bukaty (MBO)	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
Razem	79	60	10	122	192	39	0	122	8	169	102

Rozwiązanie

Wskaźnik wycieleń krów ze stanu początkowego -----------------------

Wskaźnik wycieleń krów ze stanu średniorocznego -----------------------

Wskaźnik brakowania krów -----------------------

Wskaźnik upadków cieląt do 2 tygodni -----------------------

Zadanie 3

Zaplanuj roczny obrót stada trzody chlewnej przy założeniu reprodukcji prostej. Parametry obrotu stada są następujące:

• Przeciętna liczba miotów od maciory w roku -2;

• Przeciętna liczba prosiąt w miocie - 10;

• Stopa brakowania stada podstawowego 40%;

• Upadki prosiąt - 10%;

• Upadki warchlaków - 5%;

• Równomierny rozkład wyproszeń w roku;

• Wiek sprzedawanych tuczników 7 msc.

Tabela pomocnicza do zadania 3

Grupy zwierząt

Stan począ-tkowy

Przychody z:

Rozchody na:

Stan końco-wy

Prze-loto-wość

Stan średni

urodze-nia

prze-klaso-wania

zakupu

razem

sprze-daż

spoży-cie

prze-klaso-wanie

upadki, uboje

razem

Maciory

80

Loszki hodow.

8

Tuczniki

342

Warchlaki

234

Prosięta

175

RAZEM

839

Zadanie 4

Oblicz średni przyrost młodego bydła opasowego wiedząc, że:

L. p	Data	Wyszczególnienie	Obroty w sztukach	Stan zwierząt	Liczba dni	Liczba sztukodni	Waga w kg
1	1.06	stan początkowy	146				55480
2	3.06	z przeklasowania	93				15810
3	11.06	na sprzedaż	75				33750
4	17.06	padło	1				200
5	21.06	na sprzedaż	10				4500
6	24.06	z przeklasowania	50				9250
7	27.06	na sprzedaż	10				4500
8	30.06				30		41750

Przyrost globalny -----------------------------------

Przyrost dzienny -----------------------------------

POMOCNICZE DEFINICJE I WZORY DO PRZEDSTAWIONYCH POWYŻEJ ZADAŃ

1. Przez pogłowie zwierząt gospodarskich należy rozumieć liczbę zwierząt utrzymywanych w przedsiębiorstwie (gospodarstwie) rolniczym.

2. Strukturę stada określa się procentowym udziałem poszczególnych grup zwierząt (wg wieku, płci i sposobu użytkowania) w ogólnej liczbie zwierząt danego gatunku znajdujących się w gospodarstwie. Określa się ją na podstawie średnich rocznych stanów zwierząt wyrażonych w sztukach dużych. Na podstawie struktury stada określa się kierunek chowu zwierząt.

3. Strukturę inwentarza żywego określa się procentowym udziałem poszczególnych stad w ogólnej liczbie zwierząt znajdujących się w gospodarstwie. Podstawę obliczeń stanowią średnie roczne stany zwierząt, wyrażone w sztukach dużych.

4. Obsada zwierząt gospodarskich jest to liczba zwierząt przypadających na 100 ha użytków rolnych. Obsadę zwierząt możemy wyrażać w sztukach rzeczywistych (fizycznych) poszczególnych gatunków zwierząt lub w sztukach przeliczeniowych (najczęściej w sztukach dużych).

5. Sztuki przelotowe są to sztuki zwierząt, które przeszły przez daną klasę w ciągu roku. Suma zwierząt, które przeszły przez daną klasę w ciągu roku nazywa się przelotowością. Oblicza się ją w następujący sposób:

Przelotowość = sztuki na sprzedaż + na przeklasowanie + ubój na własne potrzeby + 0,5 upadków +0,5 stanu na koniec roku - 0,5 stanu na początek roku

6. Obliczanie stanów średnich zwierząt przebywających w grupie powyżej 1 roku

• (stan początkowy + stan końcowy)/2

• (suma 11 stanów końcowych miesiąca + 0,5 stanu na początek roku + 0,5 stanu na koniec roku)/12

• (0,5 stanu początkowego + suma na koniec trzech kwartałów + 0,5 stanu końcowego)/4

• suma sztukodni / 365

1. Obliczanie stanów średnich zwierząt przebywających w grupie poniżej 1 roku

• (przelotowość x okres przebywania w klasie (msc) / 12 miesięcy

• suma sztukodni / 365

7. wskaźnik wycieleń krów ze stanu początkowego = liczba urodzonych cieląt przez krowy / stan początkowy krów

8. wskaźnik wycieleń krów ze stanu średniorocznego = liczba urodzonych cieląt / średni roczny stan krów

9. Przyrost globalny = stan końcowy - stan początkowy + rozchody zwierząt - przychody zwierząt

10. Przyrost dzienny = przyrost globalny / suma sztukodni

ZADANIA DODATKOWE

Zadanie 5

Sporządzić obrót stada bydłem mlecznym w gospodarstwie rodzinnym, gdzie planowane jest powiększenia stada podstawowego w oparciu o zakup 10 jałówek cielnych.

Założenia do prowadzonej produkcji:

• Planowany wskaźnik wycieleń krów ze stanu początkowego szacowany jest na poziomie 90%;

• Wskaźnik zacieleń jałówek powyżej 1,5 roku zakłada się, że będzie wynosił 90 %. Jałówki które się nie zacielą będą sprzedawane jako żywiec wołowy;

• Brakowanie krów szacuje się na poziomie 20%. Wybrakowane krowy będą sprzedawane jako żywiec wołowy (przeciętna cena 1,7 zł za kg wagi żywej);

• Zakładany poziom upadków cieląt do 2 tygodni wynosi 10%;

• Zakładany poziom upadków cieląt od 2 tygodni do 0,5 roku wynosi 5 %;

• Urodzone byczki w wieku 4 tygodni będą sprzedawane a wszystkie jałóweczki przeznaczane do dalszego chowu w gospodarstwie;

• W gospodarstwie znajduje się obora z 35 stanowiskami dla krów mlecznych;

• Na rynku lokalnym istnieje możliwość sprzedaży jałówek cielnych po dość atrakcyjnej cenie (3000 zł za sztukę).

Stany początkowe zwierząt podane są w tabeli pomocniczej do zadania.

Zadanie 6

Zaplanuj obrót stadem bydła w roku bieżącym w poniższym gospodarstwie .

Młody rolnik wziął w dzierżawę gospodarstwo rolne z ANR. Przeanalizował sytuację gospodarstwa i biorąc pod uwagę wszystkie czynniki (stan bazy paszowej, stan pomieszczeń inwentarskich, możliwości nadzoru i obsługi w kolejnych fazach produkcji i inne) zdecydował się na chów bydła mięsnego. W produkcji postanowił zastosować model w którym krowy cielą się w miesiącach zimowych (styczeń, luty). W modelu tym cielęta są dobrze przygotowane do korzystania z najtańszej paszy jaką jest pastwisko. Wychodzą z krowami na pastwisko, gdzie korzystają z mleka krów i świeżej zielonki. Cielęta przebywają z krowami do 0,5 roku. Na koniec okresu pastwiskowego buhajki trafiają do obory uwięzionej, natomiast jałówki utrzymywane są wolnostanowiskowo. Buhajki na uwięzi przebywają około roku. Osiągają wagę na koniec okresu około 500 kg. i są sprzedawane. Jałówki w wieku około 1,5 roku są zacielane. Aby uzyskać koncentrację wycieleń w okresie zimowym, wszystkie dojrzałe zwierzęta płci żeńskiej muszą być zacielone w miesiącach: kwiecień, maj, ewentualnie początek czerwca. Fakt ten wymusił na rolniku (bardzo chciał powiększyć stado w bieżącym roku) zakup na początku miesiąca kwietnia 100 jałówek. .

Stany początkowe zwierząt, które zakupił z ANR zawarte są w tabeli obrotu stada w kolumnie „początek roku”

Zadanie 7

• Obliczyć i ocenić poziom nadwyżki bezpośredniej generowanej z chowu maciory w zależności od czasu utrzymania prosiąt przy maciorze.

W poniższej tabeli przedstawiono wyniki dwóch technologii produkcji prosiąt w zależności od długości utrzymania prosiąt przy maciorze. Złożono, że liczba urodzonych prosiąt w miocie w obu wypadkach jest jednakowa. Koszty energii, wody, i urządzeń stanowią około 5% przychodów, a koszty weterynaryjne około 3%. Zużycie paszy na maciorę przy „normalnym” okresie odchowu prosiąt (6-tygodniowym) wynosi 1100 kg/rok, natomiast przy przyspieszonym (3 tygodnie) 950 kg/rok. W żywieniu prosiąt przy „normalnym” okresie od urodzenia do momentu odsadzenia zużywa się 20,2 kg na prosię, natomiast przy przyspieszonym około 23,2 kg. Cena paszy dla maciory wynosi 900 zł za tonę, a pasza dla prosiąt kosztuje 1100 zł za tonę.

Wyszczególnienie	Normalne odsadzenie	Wcześniejsze odsadzenie
Prośność	115	115
Dni ssania	42	21
Przeciętna liczba dni jałowości loch	17	23
Razem (dni/miot)	174	159
Liczba miotów rocznie	2,1	2,3
Liczba prosiąt na maciorę rocznie	18,9	20,7
Przychody ze sprzedaży prosiąt
Koszty bezpośrednie
Energia, woda, urządzenia
Koszty weterynaryjne
Pasza dla maciory
Pasza dla prosiąt
Razem koszty bezpośrednie
Nadwyżka bezpośrednia




Tabela pomocnicza do zadania 5

Grupy zwierząt

Stan początko-wy

Przychody z:

Rozchody na:

Stan końcowy

Przeloto- wość

Stan średni

urodze-nia

przekla-sowania

zakupu

razem

sprzedaż

spoży-cie

przekla-sowanie

upadki, uboje

razem

Krowy

15

Jałówki cielne

3

Jałówki pow. 1,5r

5

Jałówki od 0,5 do 1,5r

10

Cielęta od 2 tyg. do 0,5r

5

Cielęta do 2 tyg.

1

Bukaty (MBO)

5

Razem

44

Tabela pomocnicza do zadania 6

Grupy zwierząt

Stan początko-wy

Przychody z:

Rozchody na:

Stan końcowy

urodze-nia

przekla-sowania

zakupu

razem

sprzedaż

spoży-cie

przekla-sowanie

upadki, uboje

razem

Krowy c.b. (50% udział w genot. rasy piemontese)

33

Krowy (c.b.)

Jałówki cielne (c.b.)

28

Jałówki cielne (piemontese)

Jałówki powyżej2 lat w kryciu (c.b.)

12

Jałówki pow.1,5 roku w kryciu (c.b.)

14

Jałówki pow.1,5 roku w kryciu (piemontese)

0

Jałówki od 0,5 do 1,5r. (piemontese)

6

Jałówki od 2 tyg. do 0,5r (piemontese)

10

Buhajki od 2 tyg. do 0,5r (piemontese)

6

Cielęta do 2 tyg.

0

MBO od 0,5 do 1,5 roku

4

Buhaj rozpłodowy

1

Razem

114




---