Rodakowska Katarzyna

Nauczanie Początkowe i Wychowanie Przedszkolne

Bezrobocie jako problem indywidualny i społeczny

SPIS TREŚCI

1. Kto jest bezdomnym?..........................................................3

2. Definicja bezrobocia.............................................................5

2.1. Bezrobocie w skali makro............................................5

2.2. Bezrobocie w skali mikro.............................................5

2.3. Bezrobocie rejestrowane i ukryte................................5

2.4. Rodzaje bezrobocia.......................................................6

3. Stopa bezrobocia jako podstawowy miernik pomiaru bezrobocia............................................................................7

4. Bezrobocie jako problem społeczny..................................8

5. Bezrobocie jako problem indywidualny.............................9

6. Specyfika polskiego bezrobocia -

dane statystyczne..............................................................10

7. Bezrobocie w Polsce na tle

Unii Europejskiej................................................................23

8. Przyczyny bezrobocia w Polsce........................................24

9. Skutki bezrobocia...............................................................28

10. Przeciwdziałanie bezrobociu...........................................32

11. Literatura...........................................................................38

1. Kto jest bezrobotnym?

Bezrobotni to:

1. obywatele polscy zamieszkali w Polsce, poszukujący i podejmujący zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zatrudnienie lub inną pracę zarobkową za granicą u pracodawców zagranicznych lub

2. cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadający zezwolenie na osiedlenie się lub którym nadano status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, poszukujący i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na terytorium Polski, jeżeli:

• nie są zatrudnieni i nie wykonują innej pracy zarobkowej,

• są zdolni i gotowi do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, z zastrzeżeniem litery f) (poniżej),

• nie uczą się w szkole w systemie dziennym,

• są zarejestrowani we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy.

Uzyskanie statusu i uprawnień osoby bezrobotnej wymaga spełnienia szeregu warunków. W szczególności chodzi o to aby ubiegająca się o rejestrację osoba:

1. ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów, kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,

2. nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobierała świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego,

3. nie była właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, lub nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,

4. nie była właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) gospodarstwa stanowiącego dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów podatkowych, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2,0 ha przeliczeniowych, ustalonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie,

5. nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega - na podstawie odrębnych przepisów - obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, lub zaopatrzenia emerytalnego,

6. będąc osobą niepełnosprawną, legitymowała się stanem zdrowia pozwalającym na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie,

7. nie była tymczasowo aresztowaną lub nie odbywała kary pozbawienia wolności,

8. nie uzyskiwała miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem lit. c),

9. nie pobierała, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej.

2. Definicja bezrobocia

2.1. Bezrobocie w skali makro.

Bezrobociem w skali makro jest pozostawanie poza zatrudnieniem, na określonym obszarze geograficznym, znacznej liczby osób zdolnych do podjęcia pracy. Skala makro to poziom, na którym powstają i są rozwiązywane problemy społeczne i finansowe związane z bezrobociem: wpływ bezrobocia na przebieg procesów społecznych, możliwości sfinansowania wielkich programów zapobiegania skutkom bezrobocia, możliwości stwarzania udogodnień finansowych dla pracodawców tworzących nowe miejsca pracy, zagadnienia wpływu restrukturyzacji zatrudnienia i zwolnień grupowych na rynek pracy, wielkość, liczba i wartość wypłacanych zasiłków i innych należności.

2.2 Bezrobocie w skali mikro.

Bezrobociem w skali mikro jest utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub zaniku innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko. Z tego punktu widzenia praca do wzięcia jest zawsze - bo przecież inni pracują - to tylko nam brakuje czegoś, co powoduje, że pracodawcy nas omijają. Większość specjalistów uważa, że prawdziwe bezrobocie jest kryzysem kwalifikacji i jako takie staje się problemem, który należy rozpatrywać w skali indywidualnej i lokalnej.

2.3. Bezrobocie rejestrowane i ukryte.

Powyższe pojęcia odnoszą się do określania skali bezrobocia, które popularnie określamy jako “statystyka bezrobocia”, chociaż nie zawsze lub nie we wszystkich elementach jest ono związane z zastosowaniem metod statystycznych.

Bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

Bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, które albo nie są zatrudnione de facto albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Najbardziej oczywistą reprezentacją bezrobocia ukrytego są zbędne ręce do pracy w gospodarstwach rolnych.

Spotykamy także inne określenia - na przykład definicje Międzynarodowej Organizacji Pracy, które honorowane są w badaniach statystycznych prowadzonych w krajach Europy w ramach systemu Eurostat. Wynikają z tego pewne różnice w poziomie bezrobocia obliczanego w Polsce według rejestrów urzędów pracy i według badań reprezentatywnych, w których zastosowano definicję MOP - badania takie prowadzi m.in. Główny Urząd Statystyczny w ramach programu BAEL.

Z punktu widzenia znaczenia wyników badań dla późniejszych analiz, obie definicje są uprawnione. Ważnym jest natomiast aby je odróżniać i wskazywać, z której korzystaliśmy przy ocenie poziomu bezrobocia.

2.4. Rodzaje bezrobocia.

Wyróżnia się typy bezrobocia:

• bezrobocie frykcyjne obejmuje osoby przejściowo pozbawione pracy ze względu na brak wzajemnego dopasowania w wyniku zmiany zawodu, miejsca zamieszkania itp.,

• bezrobocie strukturalne wynika ze strukturalnych zmian w gospodarce w wyniku kurczenia się niektórych dziedzin produkcji i zwalniania pracowników ze względu na wiek lub zbędne już kwalifikacje (w Polsce np. w hutnictwie i górnictwie),

• bezrobocie koniunkturalne (cykliczne), powstaje gdy popyt globalny maleje a ceny i płace nie przystosowują się dostatecznie szybko, aby mogło być przywrócone pełne zatrudnienie. Wiąże się ono z cyklem koniunkturalnym rozwoju gospodarki i pojawia się szczególnie w fazie recesji,

• bezrobocie sezonowe będące wynikiem wahań zapotrzebowania na pracowników w następujących po sobie okresach (np. w cukrowniach),

• bezrobocie ukryte, czyli nie występujące w statystykach, pojawia się najczęściej na wsi, dlatego często zwane jest agrarnym.

3. Stopa bezrobocia jako podstawowy miernik pomiaru bezrobocia.

Pierwszy i podstawowy miernik poziomu bezrobocia to podawana w procentach “stopa bezrobocia”. Jej wielkość, jak każdego wskaźniku procentowego, jest uzależniona od definicji wartości przyjmowanych do obliczeń.

Obliczając stopę bezrobocia rejestrowanego przyjmujemy, jako podstawę oceny liczby bezrobotnych, wartości uzyskane w trakcie rejestracji osób pozbawionych pracy w warunkach, które wspomniana na początku ustawa określa jako wymagane i wystarczające do uzyskania uprawnień osoby bezrobotnej.

Stopa bezrobocia to ukazywana w procentach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie określonych warunkach do podjęcia pracy).

Ta ostatnia grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 (kobiety do 60) roku życia - to znaczy także bezrobotnych. Osoby nie osiągające lub przekraczające wymienione granice wieku stanowią odrębne kategorie, nie związane z pojęciami bezrobocia.

Zatem: stopa bezrobocia = liczba bezrobotnych/liczba czynnych zawodowo*100.

Wskaźnik ten stosowany jest w badaniach bezrobocia rejestrowanego w urzędach pracy zgodnie z wymogami ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w prowadzonym co kwartał przez Główny Urząd Statystyczny badaniu aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), polegającym na ankietowaniu ogólnopolskiej próby gospodarstw domowych.

Natomiast wartość jaką przybiera obliczany wskaźnik jest uzależniona od przyjętych definicji bezrobocia. W przypadku BAEL stosowane są definicje zalecane przez Międzynarodową Organizację Pracy, zatem poziom bezrobocia według tego badania różni się od poziomu bezrobocia rejestrowanego.

4. Bezrobocie jako problem społeczny.

Bezrobocie ma swój nie dający się zlekceważyć wymiar ekonomiczno-społeczny. Ludzie, którzy nie pracują, nie powiększają dochodu narodowego, a zabezpieczenia socjalne, jakie trzeba im zagwarantować (nie tylko ze względu na wymogi sprawiedliwości, ale po prostu w trosce o pokój społeczny), nieuchronnie obciążają budżet. Każdy l % wzrostu bezrobocia to powiększenie deficytu budżetowego. Już choćby ta niepokojąca, czysto ekonomiczna przecież zależność powinna uświadamiać nam wszystkim, że bezrobocie nie jest wyłącznie problemem tych, których bezpośrednio dotknęło - pośrednio dotyka ono każdego z nas, jutro zaś może się stać osobistym doświadczeniem każdego.

Masowe bezrobocie prowadzi do dualizacji czy nawet antagonizacji społeczeństwa. Grupie, która materialne podstawę swej egzystencji zawdzięcza własnym kwalifikacjom i wysiłkowi, przeciwstawia się inna, której użyteczność gospodarcza zostaje sprowadzona do możliwości konsumpcji, grupa nie doświadczająca dobrodziejstw wzrostu ekonomicznego, niesamodzielna, całkowicie zależna od różnych form opieki społecznej. Jest to oczywiście sytuacja konfliktogenna. Do tych dwóch grup można też dodać trzecią - na razie nieliczną, lecz rosnącą z dnia na dzień i wyłaniającą się właśnie z ogromnej rzeszy bezrobotnych. Ta trzecia grupa to bezdomni, ludzie, którzy - utraciwszy pracę - z czasem utracili też prawa do jakiejkolwiek opieki społecznej.

Trzeba tu zdać sobie sprawę z faktu, że dualizacja wydaje się nierozerwalnie związana z dominującym w społeczeństwach modelem postępu ekonomicznego, który eliminuje pracę niewykwalifikowaną. Dlatego nowym obliczem tego społecznego podziału staje się wykluczenie, odłączenie od dokonujących się przemian technologicznych i profesjonalnych, degradacja kulturowa. W ten sposób już nie tylko bezrobocie staje się źródłem ubóstwa; zależność okazuje się dwustronna i również ubóstwo zaczyna generować bezrobocie. Żyjące w niedostatku materialnym i wykluczone z aktywności gospodarczej grupy społeczne utrwalają będący ich udziałem model egzystencji. Kształtuje się spirala nędzy: bezrobotni nie potrafią rozbudzić w swych dzieciach aspiracji kulturowych i społecznych, nie są w stanie zapewnić im odpowiedniego wykształcenia, wyposażyć na przyszłość, przekazać etosu pracy. Bezrobotne dzieci bezrobotnych będą miały jeszcze mniejsze niż ich rodzice szansę na aktywne włączenie się w życie gospodarcze, lecz także mniejsze skrupuły w korzystaniu z opieki społecznej i silniejsze postawy roszczeniowe. Nawet gdyby społeczeństwu obce były wartości moralne i nieegoistyczne pobudki działania, to trzeba przyznać, że w swoim własnym interesie powinno ono zabiegać o przerwanie owej spirali nędzy; społeczeństwo i jego instytucje polityczne, ekonomiczne oraz kulturowe nie przetrwają, jeśli stopa bezrobocia będzie wzrastać.

5. Bezrobocie jako problem indywidualny.

Nie mniej ważne i jeszcze bardziej niebezpieczne niż ekonomiczne, społeczne czy psychologiczne są indywidualne - moralne skutki stania się osobą bezrobotną. Praca w administracji lub na tzw. tanich stanowiskach pracy nie daje satysfakcji pracownikom zdolnym, o dobrym przygotowaniu fachowym i powoduje szybką degradację ich kwalifikacji. Nie stawia ona przed nimi żadnych wymagań, jest znacznie poniżej ich możliwości, a nawet ich aktualnej wiedzy zawodowej i nie tylko nie daje im świadomości rozwoju, ale faktycznie cofa ich w stosunku do współczesności. Jeżeli dodamy, że jest ona nisko wynagradzana, to staje się zrozumiałe, że pracownik taki, zwłaszcza młody, dochodzi do wniosku, iż zamknięto przed nim perspektywy rozwojowe. Nie ceni więc swojej pracy, łatwo ją porzuca, a przynajmniej wykonuje ją źle, bo ulega zniechęceniu. Ponieważ nie stawia mu się wysokich wymagań, nie jest w stanie sam sobie ich postawić i czuje się pokrzywdzony. Praca taka nie osiąga ani tego celu, jakim jest rozwój pracownika, ani nie przyczynią się do postępu społecznego i gospodarczego. Z drugiej strony nie jest w stanie, także ze względów ekonomicznych, na podnoszenie swoich kwalifikacji, a wielu pracodawców stawia nierealne warunki uzyskania zatrudnienia.

Na czym polegają procesy degradacji społecznej osób, które tracą zatrudnienie? Jak kształtuje się sfera szeroko rozumianego ubóstwa?

Najczęstszą reakcją jest rosnące poczucie braku wartości, z którym łączy się zwykle świadomość, że oto z dnia na dzień przestało się odgrywać jakąkolwiek produktywną rolę w społeczeństwie. Wewnętrzny dramat bezrobotnych to permanentna konfrontacja z obojętnym społeczeństwem, które co dnia mówi im: "Nie potrzebujemy waszego talentu. Nie potrzebujemy waszej inicjatywy. Nie potrzebujemy was".

Frustrację pogłębia poczucie winy wobec najbliższych i pewien rodzaj wstydu, że oto nie okazałem się dość fachowy, dość utalentowany, dość "konkurencyjny", by ów nowoczesny i ze wszech miar atrakcyjny świat gospodarki rynkowej, znany głównie z telewizyjnych reklam, okazał się moim światem. Bezrobotny, który "wypada z gry" w procesie przeobrażeń strukturalnych obejmujących całą gospodarkę społeczną i jego własne przedsiębiorstwo, nieuchronnie postrzega siebie jako żywy anachronizm, przeżytek nie z tej epoki. Jego stosunek do kształtującego się w Polsce rynku może mieć wszelkie cechy "zawiedzionej miłości", która zmienia się w nienawiść, gdy się odkrywa (urojoną bądź rzeczywistą) nieprzekraczalną przepaść między sobą a przedmiotem marzeń.

6. Specyfika polskiego bezrobocia - dane statystyczne.

Szczegółowe informacje w załączniku nr 1

Bezrobocie w Polsce pod wieloma względami różni się od bezrobocia w krajach Europy Zachodniej. Przyczyny bezrobocia w Polsce były swoiste i związane z przekształceniem całego systemu gospodarczego i z różnicowaniem się rynku pracy.

Charakterystyczna dla polskiego bezrobocia była nowość, nagłość pojawienia się,

kontrast z okresem minionym i wielka dynamika (do końca 1991 r.) Nagła zmiana na polskim rynku pracy była zaskoczeniem dla wszystkich. Brakowało doświadczeń i nikt w Polsce nie był przygotowany do masowego bezrobocia. W pośpiechu uchwalano pierwszą dotyczącą go ustawę i organizowano urzędy pracy.

Inną cechą charakterystyczną bezrobocia w Polsce jest to, że ubożenie bezrobotnych zaczyna się od niższego poziomu zamożności niż w krajach Europy Zachodniej.

W Polsce nie ma systemu indywidualnych ubezpieczeń od bezrobocia. Ci, którzy nie

mają prawa do zasiłku zwykle stają się podopiecznymi ośrodków pomocy społecznej. Za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się jednak „nałożenie się nowych

stosunków rynkowych na starą strukturę gospodarczą i rządzące w niej mechanizmy”.

W przeciwieństwie do krajów, w których mniejsze lub większe bezrobocie trwa nie przerwanie od początków rewolucji przemysłowej, w Polsce jawne, masowe bezrobocie pojawiło się po prawie pięćdziesięcioletniej przerwie i dla większości obywateli naszego kraju było zjawiskiem nowym. Tylko najstarsi mogli pamiętać bezrobocie z okresu międzywojennego. Na polskim rynku pracy dokonała się nagła, dramatyczna zmiana od sztucznego niedoboru siły roboczej, wywołanego nadmiernym zatrudnieniem w przedsiębiorstwach i urzędach - do bezrobocia.

Charakter polskiego bezrobocia nie da się jednoznacznie określić. Jest ono w dużym stopniu koniunkturalne jako efekt recesji (niedobór miejsc pracy), ale równocześnie strukturalne, ze względu na rodzaj i poziom kwalifikacji poszukujących pracy.

Długookresowe i groźne jest natomiast masowe bezrobocie pracobiorców pierwszego typu, wynikające z recesji i „załamywania się przemysłu o przestarzałej strukturze i technologii, nie spełniającego wymogów konkurencyjności” oraz niedostosowanie posiadanych przez pracowników kwalifikacji do potrzeb

nowych, rozwijających się firm.

Taki obraz polskiego rynku pracy można zaakceptować, ale nasuwają się dwa zastrzeżenia. Po pierwsze - większość firm prywatnych w Polsce, to firmy małe, rodzinne, mogące oferować niewiele miejsc pracy, zaś nowoczesne, rozwijające się przedsiębiorstwa skupiają się głównie w wielkich miastach, gdzie poziom bezrobocia jest relatywnie niski.

 Wiele małych miast pozbawionych jest pracodawcy mogącego zatrudnić większą liczbę ludzi. Po drugie - autorzy utożsamiają jakby osobę bezrobotną z robotnikiem zwolnionym z państwowego przemysłu, chociaż sami przyznają, że tylko dwie trzecie pracowało wcześniej na stanowiskach robotniczych. Dotyczy to głównie mężczyzn. Wśród bezrobotnych kobiet pod koniec 1993 r. tylko 53,5% pracowało poprzednio na stanowiskach robotniczych.

W Polsce brakowało wzorów postępowania w sytuacji niedoboru miejsc pracy. Następstwem nagłości pojawienia się w 1990 r. i szybkiego zwiększania się bezrobocia w naszym kraju było zaskoczenie, nie przygotowanie zarówno samych bezrobotnych, jak i władz państwowych. Skala i skutki bezrobocia „zaskoczyły zarówno władze centralne i lokalne, jak też różne podmioty polityki gospodarczej i społecznej”. Konieczności przystosowania się do nowej sytuacji towarzyszył brak doświadczeń.

Sami bezrobotni znaleźli się w sytuacji, która ich zaskoczyła i do której byli całkowicie nie przygotowani psychicznie. Ich mentalność ukształtowana została w centralnie planowanej i zarządzanej gospodarce, w której pracodawcy konkurowali o pracowników, a uzyskanie zatrudnienia było bardzo łatwe.

Charakterystyczne dla bezrobotnych w Polsce jest nie tylko nieprzyzwyczajenie do konieczności zabiegania o pracę i trudność zrozumienia, że „rynek pracownika” z okresu realnego socjalizmu przeobraził się w „rynek pracodawcy”. Sytuacja finansowa większości z nich jest zła, a proces ubożenia zaczyna się na niskim poziomie, ze względu na niski standard życia większości społeczeństwa.

W Polsce nie ma systemu indywidualnych ubezpieczeń od bezrobocia (jak np.w Anglii)

Zasiłki dla bezrobotnych są niskie w porównaniu z kosztami utrzymania. Prawo do zasiłku trwa rok (z wyjątkiem gmin szczególnie zagrożonych bezrobociem) i nie wszyscy zarejestrowani w urzędach pracy mają do niego prawo.

Załącznik nr 1

ministerstwo pracy I POLITYKI SPOŁECZNEJ

departament rynku pracy

informacja o bezrobociu wE WRZEŚNIU 2005 roku 9/ 2005

Warszawa, listopad 2005

SPIS TREŚCI

Strona

1. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia...................................................... 1

1.1. Liczba bezrobotnych...................................................................... 1

1.2. Stopa bezrobocia .......................................................................... 1

2. Wybrane kategorie bezrobotnych................................................................. 2

2.1. Poprzednio pracujący, dotychczas nie pracujący.......................... 2

2.1.1. Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy....................... 2

2.2. Kobiety........................................................................................... 3

2.3. Zamieszkali na wsi......................................................................... 3

2.4. Bezrobotni posiadający prawo do zasiłku...................................... 3

2.5. Cudzoziemcy................................................................................. 3

3. Bezrobotni będący w szczególnej sytuacji na rynku pracy .......................... 3

3.1. Bezrobotni do 25 roku życia........................................................... 3

3.2. Bezrobotni powyżej 50 roku życia ................................................. 3

3.3. Długotrwale bezrobotni.................................................................. 3

4. Struktura bezrobotnych według wieku, poziomu wykształcenia i czasu

pozostawania bez pracy.............................................................................. 4

4.1. Bezrobotni według wieku............................................................... 4

4.2. Bezrobotni według poziomu wykształcenia.................................... 5

4.3. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy....................... 6

5. Oferty pracy.................................................................................................. 6

6. Płynność bezrobocia, podjęcia pracy........................................................... 7

7. Podsumowanie............................................................................................. 8

Aneks tabelaryczny

1. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia

1.1. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu września br. wyniosła 2.760,1 tys. osób i była o 23,2 tys., tj. o 0,8% niższa niż w poprzednim miesiącu.

Spadek liczby bezrobotnych (w granicach 1,7% - 0,1%) wystąpił w 15 województwach, przy czym największy w:

dolnośląskim	1,7% (3,9 tys. osób),
lubuskim	1,5% (1,4 tys. osób),
łódzkim	1,2% (2,5 tys. osób),
pomorskim	1,2% (2,0 tys. osób).
śląskim	1,1% (3,2 tys. osób).

W województwie zachodniopomorskim zanotowano wzrost liczby bezrobotnych o 0,4% (o 0,7 tys. osób).

Od początku bieżącego roku liczba bezrobotnych spadła o 239,5 tys. osób, tj. o 8,0%. W analogicznym okresie ubiegłego roku spadek ten wynosił 204,8 tys. osób (6,3%), czyli był o 34,7 tys. (1,7 punktu procentowego) niższy.

1.2. Stopa bezrobocia* w końcu września br. kształtowała się na poziomie 17,6 %. W porównaniu do sytuacji sprzed miesiąca wysokość tego wskaźnika spadła o 0,1 punktu procentowego.

We wrześniu 2004 r. stopa bezrobocia wynosiła 18,9% ludności aktywnej zawodowo.

Najwyższa stopa bezrobocia w omawianym miesiącu występowała w województwach:

warmińsko-mazurskim	27,2% (spadek do sierpnia br. o 0,1 punktu),
zachodniopomorskim	25,2% (wzrost do sierpnia br. o 0,1 punktu),
lubuskim	23,7% (spadek do sierpnia br. o 0,3 punktu),
kujawsko-pomorskim	22,1% (spadek do sierpnia br. o 0,2 punktu).

Najniższą stopą bezrobocia charakteryzowały się województwa:

małopolskie	13,6% (spadek do sierpnia br. o 0,1 punktu),
mazowieckie	13,9% (spadek do sierpnia br. o 0,1 punktu),
wielkopolskie	14,5% (spadek do sierpnia br. o 0,1 punktu),
podlaskie	14,8% (spadek do sierpnia br. o 0,1 punktu).

* GUS dokonał korekty stopy bezrobocia za okres od grudnia 2004 r. do sierpnia 2005 r., wynikającej z ustalenia ostatecznej liczby pracujących poza rolnictwem indywidualnym na koniec 2004 r.

Tab.1 Miesięczne przyrosty liczby bezrobotnych oraz stopa bezrobocia w poszczególnych miesiącach 2004 r. i 2005 r.

Miesiąc	2004			2005
		przyrost/spadek(-)		stopa bezrobocia	przyrost/spadek(-)		stopa bezrobocia
		tys.	%			tys.		%
styczeń	117,5	3,7	20,6	95,3	3,2	19,4
luty	1,3	0,0	20,6	-0,4	0,0	19,4
marzec	-28,7	-0,9	20,4	-41,9	-1,3	19,2
kwiecień	-92,0	-2,8	19,9	-94,8	-3,1	18,7
maj	-81,3	-2,6	19,5	-90,5	-3,1	18,2
czerwiec	-21,3	-0,7	19,4	-39,9	-1,4	18,0
I półrocze	-104,5	-3,3	19,4	-172,2	-5,7	18,0
lipiec	-28,8	-0,8	19,3	-18,4	-0,7	17,9
sierpień	-36,7	-1,0	19,1	-25,7	-0,9	17,7
wrzesień	-34,8	-1,2	18,9	-23,2	-0,8	17,6
październik	-32,7	-1,1	18,7
listopad	4,4	0,1	18,7
grudzień	57,0	1,9	19,0
II półrocze	-71,6	-2,2	19,0	x	x	x
razem	-176,1	-5,5	19,0	-239,5	-8,1	x

2. Wybrane kategorie bezrobotnych

2.1. We wrześniu br. zmniejszenie liczby bezrobotnych zanotowano w kategorii osób poprzednio pracujących - o 21,5 tys. osób (1,0%) oraz w kategorii osób dotychczas nie pracujących - o 1,7 tys. (0,2%).

W kategorii osób poprzednio pracujących silniejszy spadek bezrobocia odnotowano wśród mężczyzn - o 15,5 tys. (1,6%).

W kategorii osób, które nie pracowały przed zarejestrowaniem się w urzędzie pracy, spadek liczby bezrobotnych obserwowany był wśród kobiet - o 3,1 tys. (0,8%), wzrosła natomiast - o 1,4 tys. (0,5%) - liczba mężczyzn.

2.1.1. Spośród 183,8 tys. osób poprzednio pracujących, które we wrześniu zgłosiły się do urzędów pracy, jedynie 5,3 tys. (2,9%) zostało zwolnionych w trybie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Według stanu w końcu omawianego miesiąca, w ewidencji urzędów pracy zarejestrowanych było 119,6 tys. osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy, tj. o 3,2 tys. mniej niż w sierpniu br., a ich udział w bezrobociu ogółem kształtował się na poziomie 4,3%.

2.2. Kobiety, w liczbie 1.506,0 tys., stanowiły w końcu września 54,6% ogółu bezrobotnych. W porównaniu do sierpnia ich liczba spadła o 9,1 tys. (0,6%), wzrósł natomiast o 0,2 punktu procentowego udział kobiet w bezrobociu ogółem.

Bezrobocie wśród mężczyzn było niższe o 14,1 tys. (1,1%).

2.3. We wrześniu odnotowano spadek liczby bezrobotnych zamieszkałych na wsi. Liczba osób tej kategorii zmniejszyła się o 3,8 tys. (0,3%), do poziomu 1.154,4 tys. Bezrobotni tej kategorii stanowili 41,8% ogółu bezrobotnych.

Bezrobocie wśród mieszkańców miast spadło w omawianym miesiącu o 19,4 tys. osób (1,2%).

2.4. W ewidencji urzędów pracy zanotowano niższą niż przed miesiącem liczbę bezrobotnych z prawem do zasiłku - o 2,7 tys. osób. W końcu września bezrobotni posiadający prawo do zasiłku, w liczbie 340,5 tys., stanowili tak jak w poprzednim miesiącu 12,3% ogółu bezrobotnych.

2.5. W końcu września br. w ewidencji urzędów pracy zarejestrowanych było 1,0 tys. cudzoziemców posiadających status bezrobotnego, w tym 68 osób z prawem do zasiłku. W porównaniu do poprzedniego miesiąca liczba bezrobotnych cudzoziemców wzrosła o 51 osób (5,3%).

3. Bezrobotni będący w szczególnej sytuacji na rynku pracy*

3.1. We wrześniu br. do urzędów pracy zgłosiło się 123,8 tys. bezrobotnych w wieku do 25 roku życia. Wyrejestrowało 112,7 tys. osób, w tym z powodu podjęcia pracy 39,5 tys. (35,0%), oraz 31,5 tys. (28,0%) z tytułu rozpoczęcia szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy.

Według stanu w końcu miesiąca w ewidencji urzędów pracy pozostawało 624,7 tys. bezrobotnych tej kategorii, tj. 22,6% ogółu bezrobotnych. W porównaniu do poprzedniego miesiąca ich liczba wzrosła o 11,1 tys., tj. o 1,8%.

3.2. W końcu miesiąca bezrobotni powyżej 50 roku życia, w liczbie 438,0 tys., stanowili 15,9% bezrobotnych ogółem (w sierpniu odpowiednio 443,4 tys. i 15,9%). Napływ do bezrobocia tej kategorii osób wyniósł w omawianym miesiącu 20,3 tys., odpływ 25,7 tys. Spośród osób wyrejestrowanych, 10,8 tys. (42,0%) podjęło pracę, 2,0 tys. (8,1%) rozpoczęło szkolenia lub przyuczenie do zawodu w zakładzie pracy.

3.3. Liczba długotrwale bezrobotnych, tj. osób pozostających w rejestrach urzędów pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich dwóch lat, kształtowała się w końcu września br. na poziomie 1.843,0 tys. osób, a ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych wynosił 66,8%. Pracę z tej kategorii bezrobotnych podjęło 66,1 tys. osób, tj. 44,1% wyrejestrowanych. Z liczby tej w wyniku działań urzędów pracy, pracę subsydiowaną rozpoczęło 8,7 tys. osób, a szkolenia, staże bądź przyuczenie do zawodu w zakładzie pracy 18,9 tys. osób.

*zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz.1001), wymienione kategorie bezrobotnych zaliczane są do „osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy”, w stosunku do których powiatowy urząd pracy w okresie do 6 miesięcy od dnia rejestracji, a w przypadku długotrwale bezrobotnych pobierających świadczenia z pomocy społecznej lub realizujących indywidualny program usamodzielnienia, w okresie 6 miesięcy od dnia utraty prawa do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania, powinien przedstawić propozycję zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, stażu, odbycia przygotowania zawodowego w miejscu pracy lub zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych

Tab.2 „Napływ” i „odpływ” wybranych kategorii bezrobotnych, będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy we wrześniu 2005 r.

Wrzesień 2005	Bezrobotni
		do 25 roku życia		pow. 50 roku życia		długotrwale
		tys.	%	tys.	%	tys.	%
zarejestrowani wyrejestrowani w tym z powodu: podjęcia pracy subsydiowanej niesubsydiowanej rozpoczęcia szkolenia stażu przygotowania zawodowego w miejscu pracy stan w końcu miesiąca	123,8 112,7 39,5 4,0 35,5 8,7 19,7 3,1 624,7	100,0 100,0 35,0 3,5 31,5 7,7 17,5 2,8 22,6*	20,3 25,7 10,8 2,0 8,8 1,4 x 0,6 438,0	100,0 100,0 42,0 7,8 34,2 5,4 x 2,7 15,9*	129,0 150,0 66,1 8,7 57,4 10,0 2,3 6,6 1.843,0	100,0 100,0 44,1 5,8 38,3 15,1 3,5 4,4 66,8*

*do liczby bezrobotnych ogółem

4. Struktura bezrobotnych według wieku, poziomu wykształcenia i czasu pozostawania bez pracy (dane ze sprawozdawczości kwartalnej)

4.1. W końcu września br. w urzędach pracy zarejestrowanych było 769,0 tys. osób w wieku 25-34 lata, stanowiąc 27,9% ogółu bezrobotnych. Od początku roku ich liczba spadła o 75,7 tys., a udział w bezrobociu ogółem o 0,3 punktu procentowego.

Drugą pod względem liczebności grupą bezrobotnych są osoby w wieku 45-54 lata. W końcu września w liczbie 647,6 tys., stanowiły one 23,5% wszystkich bezrobotnych. Liczebność tej populacji na przestrzeni trzech kwartałów spadła o 34,2 tys., wzrósł natomiast o 0,8 punktu procentowego jej udział w ogólnej liczbie bezrobotnych.

Spadek liczby bezrobotnych w okresie trzech kwartałów odnotowano także w grupach wiekowych 18-24 i 35-44 lata, odpowiednio o 81,1 tys. oraz o 65,6 tys.

Wzrosła natomiast liczba bezrobotnych w grupach wiekowych 55-59 oraz 60-64 lata, odpowiednio o 15,3 tys. oraz o 1,8 tys.

Tab.3 Liczba i struktura bezrobotnych według grup wieku w końcu grudnia 2004 r. i września 2005 r.

Grupy wieku	Liczba bezrobotnych (tys.)
		grudzień 2004		wrzesień 2005
		tys.	%	tys.	%
Ogółem	2.999,6	100,0	2.760,1	100,0
wiek w latach:
18-24	728,2	24,3	647,1	23,4
25-34	844,7	28,2	769,0	27,9
35-44	628,5	20,9	562,9	20,4
45-54	681,8	22,7	647,6	23,5
55-59	101,3	3,4	116,6	4,2
60-64	15,1	0,5	16,9	0,6

4.2. Utrzymującą się niekorzystną cechą bezrobocia jest niski poziom wykształcenia bezrobotnych. Najliczniejszą grupę stanowią osoby o wykształceniu zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poniżej gimnazjalnego, których udział w ogólnej liczbie bezrobotnych w końcu września 2005r. wynosił odpowiednio 32,3% i 32,2%. Ich liczba na przestrzeni trzech kwartałów spadła o 121,8 tys. oraz o 81,2 tys.

Jedyną grupą, wśród której w okresie 9-ciu miesięcy zaobserwowano niewielki wzrost (o 6,4 tys.) bezrobocia były osoby legitymujące się wykształceniem średnim ogólnokształcącym.

Tab.4 Liczba i struktura bezrobotnych według poziomu wykształcenia w końcu grudnia 2004 r. i września 2005 r.

Poziom wykształcenia	Liczba bezrobotnych (tys.)
		grudzień 2004		wrzesień 2005
		tys.	%	tys.	%
Ogółem	2.999,6	100,0	2.760,1	100,0
wykształcenie:
wyższe	149,4	5,0	148,8	5,4
policealne i średnie
zawodowe	655,8	21,9	613,5	22,3
średnie ogólnokształcące	209,4	7,0	215,8	7,8
zasadnicze zawodowe	1.014,4	33,8	892,6	32,3
gimnazjalne i poniżej	970,6	32,3	889,4	32,2

4.3. W końcu września br. w urzędach pracy pozostawało 1.427,2 tys. osób od ostatniego zarejestrowania których upłynęło ponad 12 miesięcy. Stanowili oni 51,6% ogółu bezrobotnych. W porównaniu do końca 2004r. liczba osób tej kategorii spadła o 138,1 tys., spadł również o 0,6 punktu procentowego jej udział w ogólnej liczbie bezrobotnych.

Tab.5 Liczba i struktura bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy w końcu grudnia 2004 r. i września 2005 r.

Czas pozostawania bez pracy	Liczba bezrobotnych (tys.)
		grudzień 2004		wrzesień 2005
		tys.	%	tys.	%
Ogółem	2.999,6	100,0	2.760,1	100,0
czas pozostawania bez
pracy w miesiącach:
do 1	205,5	6,9	255,8	9,3
1-3	396,0	13,2	322,0	11,7
3-6	366,9	12,2	299,9	10,9
6-12	465,9	15,5	455,2	16.5
pow. 12	1.565,3	52,2	1.427,2	51,6

5. Oferty pracy

We wrześniu br. urzędy pracy miały do dyspozycji 93,9 tys. ofert pracy, czyli o 9,5 tys. więcej niż w poprzednim miesiącu. Zakłady pracy z sektora prywatnego zgłosiły 77,5% wszystkich ofert pracy (72,8 tys.), natomiast 38,3 tys. ofert (40,8%) dotyczyło pracy subsydiowanej (m.in. z Funduszu Pracy, PFRON), 16,0 tys. (17,0%) ofert pracy sezonowej.

Z ogólnej liczby oferowanych przez zakłady miejsc pracy, 19,5 tys. stanowiły staże dla bezrobotnych, a 8,8 tys. miejsca przygotowania zawodowego na stanowisku pracy.

Do osób niepełnosprawnych skierowanych było 2,8 tys. ofert pracy, tj. 3,0% ofert jakie wpłynęły do urzędów pracy.

W porównaniu z poprzednim miesiącem o 7,3 tys. wzrosła liczba ofert pracy z sektora prywatnego, o 4,0 tys. liczba miejsc pracy subsydiowanej oraz o 0,9 tys. pracy sezonowej.

Od początku roku do urzędów pracy wpłynęło 692,2 tys. ofert pracy, w tym 524,7 tys. (75,8%) ofert z sektora prywatnego. W analogicznym okresie ubiegłego roku urzędy pracy miały do dyspozycji 624,5 tys. ofert, w tym 473,4 tys. (75,8%) ofert pracy z sektora prywatnego.

Tab. 6 Oferty pracy zgłoszone przez pracodawców w poszczególnych miesiącach 2004 r. i 2005 r.

Miesiąc	Oferty zgłoszone w miesiącu (tys.)
		2004			2005
		ogółem	z sektora prywat-nego	pracy subsydio-wanej	ogółem	z sektora prywat-nego	pracy subsydio- wanej
styczeń	56,1	40,9	27,6	56,3	42,4	21,7
luty	55,6	42,3	28,2	62,8	46,3	29,1
marzec	72,5	54,7	34,8	73,0	53,5	35,3
kwiecień	88,5	59,7	46,7	84,1	60,6	38,9
maj	69,9	53,7	24,5	72,2	55,0	29,7
czerwiec	63,0	51,3	20,8	83,5	64,8	35,4
I półrocze	405,6	302,6	182,6	431,9	322,6	190,1
lipiec	71,7	55,9	28,3	82,0	63,8	35,8
sierpień	70,4	56,0	24,5	84,4	65,5	34,3
wrzesień	76,8	58,9	31,1	93,9	72,8	38,3
październik	66,4	51,8	26,1
listopad	58,4	41,3	27,6
grudzień	44,7	33,8	19,1
II półrocze	388,4	297,7	156,7	x	x	x
razem	794,0	600,3	339,3	692,2	524,7	298,5

6. Płynność bezrobocia, podjęcia pracy

We wrześniu br. zarejestrowanych zostało 281,7 tys. bezrobotnych (o 51,5 tys. osób więcej niż w sierpniu), wyłączono z ewidencji 304,9 tys. osób (o 49,0 tys. więcej niż w poprzednim miesiącu).

Z ogółu wyrejestrowanych z ewidencji urzędów pracy bezrobotnych, 135,0 tys. osób (44,3%) podjęło pracę, z tego 120,5 tys. osób pracę niesubsydiowaną i 14,5 tys. pracę subsydiowaną. Spośród bezrobotnych podejmujących pracę subsydiowaną, 6,1 tys. osób skierowanych zostało do prac interwencyjnych, 5,0 tys. do robót publicznych, 1,8 tys. podjęło działalność gospodarczą, 1,0 tys. podjęło pracę na stanowiskach, których wyposażenie i doposażenie zostało sfinansowane z Funduszu Pracy.

W omawianym miesiącu liczba podjęć pracy ogółem była o 32,0 tys. osób wyższa niż w sierpniu br. i dotyczyła zarówno pracy niesubsydiowanej (wzrost o 29,2 tys.), jak i podjęć pracy subsydiowanej (wzrost o 2,8 tys.).

W niewielkim stopniu wzrosła liczba osób skierowanych na staże - o 2,8 tys. Z tego powodu wyłączono z ewidencji 21,0 tys. bezrobotnych (6,9% ogółu wyrejestrowanych).

Nieco wyższa była liczba osób, które rozpoczęły przygotowanie zawodowe w miejscu pracy. Z ewidencji urzędów pracy z tytułu rozpoczęcia przygotowania zawodowego wyrejestrowano 9,0 tys. osób (3,0%).

Z tytułu nie potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy z ewidencji urzędów pracy wyłączonych zostało 88,6 tys. osób, tj. 29,1% ogółu wyrejestrowanych. W porównaniu do sytuacji sprzed miesiąca liczba wyrejestrowań z tego tytułu była niższa o 1,8 tys. osób, niższy był również - o 6,3 punktu - odsetek wyłączeń z tego tytułu w odniesieniu do ogólnej liczby wyrejestrowanych bezrobotnych.

7. Bezrobocie w Polsce na tle Unii Europejskiej.