ZARYS SYSTEMU PODATKOWEGO W POLSCE, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne


ZARYS SYSTEMU PODATKOWEGO W POLSCE

1. Zasady systemu podatkowego

System podatkowy państwa - to ogół pobieranych podatków, ale także norm prawnych określających: zasady ich ustalania, pobierania, praw i obowiązków podmiotów podlegających tym normom. Z systemem mamy do czynienia, gdy pewna ilość elementów składowych, ma charakter uporządkowany, pozwalający na dokonanie ich klasyfikacji, przy uwzględnieniu różnych kryteriów.

Po raz pierwszy sklasyfikował i usystematyzował zasady podatkowe w połowie XVIII wieku ekonomista Adam Smith. Według niego, system podatkowy powinien być oparty na czterech filarach : równości podatkowej oraz pewności, taniości i dogodności ponoszonych świadczeń publicznoprawnych. Za podstawową uznał zasadę równości. Oznaczała ona powszechność podatku, likwidację przywilejów i ulg oraz proporcjonalność opodatkowania dochodów ( wszyscy płacą podatek według jednakowej stawki podatkowej, bez względu na wysokości uzyskiwanych dochodów). Postulował zatem równość w sensie obiektywnym, nie dostrzegał problemu subiektywnego ciężaru podatku. Zasada pewności oznaczała oparcie poboru podatków na jawnych i konkretnych przepisach, ustalających jego wysokość i terminy płatności w sposób nie budzący wątpliwości. Zasada taniości miał charakter techniczny. Obejmowała ona postulat :

Zasada dogodności zawierała postulat pobierania podatków, w jak najmniej uciążliwym czasie, tak aby nie zniszczyć podatnika ( nie zlikwidować źródła, z którego podatek jest pobierany) .

W drugiej połowie XIX wieku, pojawiły się następne teorie na temat roli podatków w życiu społecznym i gospodarczym. Najważniejsze znaczenie miały poglądów Adolfa Wagnera. Ten specjalista w dziedzinie ekonomii dokonał podziału zasad podatkowych na trzy grupy :

Zasady fiskalne miały zapewnić odpowiednie wpływy do budżetu państwa. Wśród zasad społecznych Wagner wyróżniał równość (równość w sensie subiektywnym, tzn. powszechność opodatkowania i możliwości płatnicze podatnika). W grupie zasad technicznych znalazły się zasady wymieniane przez Smitha: pewność, dogodność i taniość.

2. Podatki jako dochody publiczne. Klasyfikacja podatków

 Prawidłowe funkcjonowanie państwa, jego organów zarówno rządowych jak i samorządowych, zaspokajanie w podstawowym zakresie potrzeb społecznych zależy od wielu czynników : politycznych i gospodarczych, zewnętrznych i wewnętrznych, materialnych i pozamaterialnych. Najważniejszym zadaniem stojącym przez organami władzy państwowej, jest zapewnienie budżetowi stałych i wydajnych dochodów. Wśród dochodów publicznych, zdecydowanie najważniejsze znaczenie mają podatki. To one zapewniają, w miarę normalne funkcjonowanie całego organizmu państwowego.

Różnorodność podatków, pozwala na dokonanie ich teoretycznej klasyfikacji. Możemy wyróżnić podatki:

 Ze względu na osobę podatnika, wyróżniamy podatki pobierane od :

 Z punktu widzenia tożsamości osoby podatnika formalnego i rzeczywistego :

Uwzględniając okoliczności wprowadzenia podatków :

 Ze względu na sposób wprowadzenia podatków, możliwy jest podział na podatki:

 Uwzględniając charakter pobieranych podatków, można je podzielić na :

 Z punktu widzenia źródła poboru podatków, można je podzielić na :

 3. Pojęcie podatku. Elementy struktury podatku

Jak wyżej wspomniano, z pośród wszystkich dochodów państwa, największe znaczenie mają podatki. Podatek stanowi kategorię ekonomiczną, ale też jest instytucją prawnofinansową.2 Prawne ramy nakładania obowiązków podatkowych wyznacza Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Stanowi ona, że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów publicznych, w tym podatków określonych w ustawach podatkowych.3

 Definicja podatku zawarta jest w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa.4 Weszła ona w życie 1 stycznia 1998r. i uchyliła ustawę z 1980r.5 o zobowiązaniach podatkowych oraz przepisy działu III Kodeksu postępowania administracyjnego,6 dotyczące postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych.

Podatkiem zgodnie z definicją zawartą w Ordynacji podatkowej jest świadczenie:

Nauka prawa finansowego, wypracowała swoją definicję podatku. Według poglądów doktryny, jest to świadczenie pieniężne ponoszone na rzecz podmiotu prawa publicznego (państwa, samorządu terytorialnego), jednostronnie przez ten podmiot ustalonego posiadające charakter :

Obie definicje są w zasadzie podobne. Definicja ustawowa, nie zawiera cech teoretycznych : ogólności, zasadniczości i jednostronności ustalenia, ale nie umniejsza to jej znaczenia.

Wszystkie cechy podatku, które zostały przytoczone, odróżniają go od innych dochodów publicznych i nazywane są stałymi elementami podatku. Oprócz nich występują także elementy, które ulegają zmianom i pozwalają odróżniać jeden podatek od innych. Są to elementy zmienne, zwane elementami struktury podatku. Należą do nich :

 3.1. Podmiot, przedmiot podatku

Wyróżniamy dwa podmioty stosunku prawnopodatkowego :

Zgodnie z Ordynacją podatkową podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjne nie posiadająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.8 Obowiązkiem podatkowym jest nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.9 Osoba podatnika może być :

 Najczęściej osoba podatnika formalnego jest jednocześnie podatnikiem rzeczywistym. Występują jednak podatki, w których następuje celowe, ustalone przez państwo rozszczepienie tych podmiotowości ( np. w podatku od towarów i usług). Podmioty gospodarcze, są obciążone obowiązkami administracyjnymi związanymi         z rozliczeniem podatku i jego zapłatą , lecz mają możliwość obniżyć podatek należny o kwotę podatku naliczonego we wcześniejszych fazach obrot   (w związku z zakupem na potrzeby swojej działalności gospodarczej towarów i usług). Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.10 Przedmiotem podatku jest rzecz lub zjawisko, które podlega opodatkowaniu.

3.2. Podstawa opodatkowania

Podstawa opodatkowania, zwana podstawą wymiaru podatku, jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Może mieć kształt :

3.3. Stawki i skale podatkowe

Stawka podatku, jest relacją pomiędzy wymierzanym podatkiem, a podstawą opodatkowania. Podatek wyliczany będzie jako iloraz podstawy opodatkowania i stawki podatkowej .

podatek = podstawa opodatkowania x stawka podatku

 Stawki podatkowe mogą być :

Skala podatkowa jest zbirem stawek obowiązujących w danym podatku. Skale mogą być :

Skale podatkowe progresywne występują jako:

Skale progresywne mogą przybierać postać :

Tabela 1. Przykład zastosowania skal progresywnych.

Stawki podatkowe w poszczególnych typach progresji

Podstawa

opóźniona

Liniowa

przyspieszona

opodatkowania

 

 

 

poniżej 5 tys.

0%

0%

0%

ponad 5 do 50 tys.

15%

15%

15%

ponad 50o 100 tys.

25%

30%

35%

ponad 100 tys.

30%

45%

60%

Kształt systemu podatkowego w Polsce w 2005 roku.

Obraz obecnego systemu podatkowego, jest efektem kilkunastoletniej transformacji rozpoczętej jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Reformę systemu obowiązującego od zakończenia II wojny światowej do końca lat 80- tych , rozpoczęto od wprowadzenia w latach 1991- 1992 jednolitych podatków dochodowych : podatku dochodowego od osób fizycznych11 oraz podatku dochodowego od osób prawnych.12 W 1993 roku wprowadzono, wzorowany na rozwiązaniach Unii Europejskiej nowoczesny podatek obrotowy - podatek od towarów i usług, zwany potocznie podatkiem VAT ( ang. Value Addet Tax - podatek od wartości dodanej).13 Jak wyżej wspomniano w 1997r. uchwalona została Ordynacja podatkowa. Stanowi ona, swego rodzaju kodyfikację ogólnego prawa podatkowego oraz postępowania podatkowego. W nauce prawa podatkowego podkreśla się często, że prawidłowe ukształtowanie przepisów ogólnego prawa podatkowego, w ogromnym stopniu rzutuje na właściwe funkcjonowanie całego systemu. Niestety Ordynacja podatkowa od momentu uchwalenia, nowelizowana była już kilkanaście razy, co sprawia, że podatnicy zasadnie mogą zasadnie mówić o naruszeniu zasady stabilności i stałości rozwiązań podatkowych.14 Oprócz Ordynacji podatkowej, system podatkowy tworzą poszczególne materialne ustawy podatkowe oraz wydane na ich podstawie rozporządzenia (akty wykonawcze).

W polskim systemie obecnie występują następujące podatki ( sklasyfikowane według kryterium źródła jego poboru ) :

przychodowe

Podatek dochodowy od osób fizycznych, płacony w formach uproszczonych tzn. w formie karty podatkowej lub jako ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,17

dochodowe

obrotowe

majątkowe

Poza wymienionymi podatkami, podatników obciążać mogą jeszcze w zależności od okoliczności:

opłaty:

Opodatkowanie dochodu za zasadach ogólnych

 1. Zagadnienia ogólne

Opodatkowanie na zasadach ogólnych reguluje ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jedn. tekst : Dz.U.z 2000r., Nr 14, poz. 926 z późn. zm). oraz szereg aktów wykonawczych do ustawy. Podatek dochodowy ma charakter osobisty. Oznacza to, że podatnikami mogą być wyłącznie osoby wyłącznie fizyczne, a nie podmioty zbiorowe, oraz że kluczowym elementem wśród elementów strukturalnych podatku jest osoba podatnika. Podatnik jest kluczowym elementem struktury podatku (są to elementy odróżniające jeden podatek od drugiego ). Poza tym należy wyróżnić i inne elementy tej struktury:

2. Dochód

Przedmiotem opodatkowania w podatku dochodowym są wszelkie dochody osób fizycznych uzyskiwane z różnych źródeł z wyjątkiem : dochodów zwolnionych z podatku, dochodów podatkiem nie objęte, dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Jednym ze źródeł dochodu, są przychody z prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. Przedsiębiorca, może także uzyskiwać inne dochody (np. ze stosunku pracy, dochody z kapitałów pieniężnych). Zasadą jest sumowanie przychodów z działalności gospodarczej oraz z innych źródeł, z wyjątkiem dochodów, które opodatkowane są jako przychody w formie ryczałtowej : (np. nieodpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, z odsetek od praw autorskich lub praw pokrewnych, z praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych, od dochodów z nieujawnionych źródeł dochodów) lub dochody z działalności gospodarczej, opodatkowane według stawki podatku liniowego.

Nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w roku podatkowym stanowi dochód podatnika. Jeżeli koszty przekraczają sumę przychodów to różnica stanowi stratę ze źródła przychodów.

Podatnik, prowadzący działalność gospodarczą wykazuje przychód tzw. należny. Jest to przychód ustalony na podstawie wystawionych faktur lub rachunków, choćby nawet nie został faktycznie otrzymany. W przypadku podatników będących podatnikami podatku od towarów i usług przychodem jest przychód netto tzn. przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

W przypadku, gdy podatnik prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, jest podatnikiem podatku od towarów i usług oraz ewidencjonuje przychody w dacie wystawienia faktury, datą powstania przychodu będzie dzień wystawienia faktury (jeżeli nie została wystawiona- dzień w którym powinna być wystawiona). Szczególny sposób powstania przychodu, ustawa o pdoof. przewiduje dla rozliczeń z tytułu : dostaw energii elektrycznej, cieplnej, gazu przewodowego, świadczeń usług telekomunikacyjnych, radiokomunikacyjnych (z wyjątkiem usług opłacanych za pomocą żetonów lub kart , w tym telefonicznych, usług rozprowadzania wody, gospodarki ściekami oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów. Datą powstania przychodu będzie wynikający z faktury termin płatności, a jeżeli termin ten nie został określony - ostatni dzień w którym wystawiono fakturę.

3. Koszty uzyskania przychodów

Kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów z wyjątkiem kosztów wymienionych imiennie w ustawie o pdoof. Ustawa o pdoof. wprowadza zasadę, że kosztami uzyskania przychodu, mogą być wszystkie koszty, oprócz imiennie przez nią wskazanych. Nie mogą być zatem zaliczone do kosztów min.: wydatki na nabycie gruntów, prawa wieczystego użytkowania gruntów, ulepszenie środków trwałych, odpisy z tytułu zużycia samochodu, w części przekraczającej równowartość 20 000,00 euro, odsetki od własnego kapitału włożonego przez podatnika w źródło przychodów, wydatki na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek, spłata innych zobowiązań, w tym z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji, wartość własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej także małżonków i małoletnich dzieci wspólników, darowizny i ofiary (wszelkiego rodzaju ), podatek dochodowy, podatek od spadków i darowizn, koszty egzekucyjne związane z niewykonaniem zobowiązań, grzywny i kary pieniężne oraz odsetki od nich orzeczone w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, o wykroczenia oraz administracyjnym, kary, opłaty i odszkodowania oraz odsetki od nich z tytułu nieprzestrzegania ochrony środowiska oraz uchybień w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, wierzytelności odpisane jako przedawnione, kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług, koszty reprezentacji i reklamy w części przekraczającej 0,25 % przychodu, chyba, że reklama jest prowadzona w środkach masowego przekazu lub publicznie w inny sposób, udzielone pożyczki, w tym pożyczki stracone, składki na rzecz organizacji do których przynależność podatnika nie jest obowiązkowa, poniesione koszty inwestycji zaniechanych, podatek od towarów i usług, niewypłacone lub niepostawione do dyspozycji pracowników wypłaty pieniężne oraz inne świadczenia z tytułu stosunku pracy oraz niewypłacone zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakład pracy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w części sfinansowanej przez płatnika składek.

4. Ewidencja kosztów

Do ewidencjonowania obrotów (przychodów i kosztów) przez podatników rozliczających się na zasadach ogólnych służą księgi podatkowe lub podatkowa księga przychodów i rozchodów. Prowadzenie ewidencji jest obowiązkiem podatnika. Wykonanie tego obowiązku zgodnie ze wszystkimi zasadami, określonymi w przepisach podatkowych, warunkuje obliczenie podstawy opodatkowania, a co za tym idzie podatku w sposób prawidłowy. Przedsiębiorca może oczywiście zlecić prowadzenie ksiąg lub księgi podatkowej biuru rachunkowemu. W takim przypadku, należy zawiadomić o tym właściwy urząd skarbowy. Zawiadomienie należy złożyć ciągu siedmiu dni od podpisania umowy. Jeśli księgi prowadzone będą poza miejscem wykonywania działalności, przedsiębiorca lub wspólnicy w spółkach, mają obowiązek prowadzenia dodatkowej ewidencji sprzedaży. Ewidencja musi być zbroszurowana i zawierać ponumerowane kolejno strony.

5. Podstawa obliczenia podatku i wysokość podatku

Jak wyżej wspomniano podstawę obliczenia podatku stanowi dochód ustalony na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych lub księgi przychodów. Z dochodami tymi nie mogą być łączone pewne dochody, wymienione imiennie przez ustawę (opodatkowane w sposób ryczałtowy) :

Obliczony w ten sposób dochód, jest pomniejszany o wydatki, poniesione przez podatnika w roku podatkowym. W zeznaniu podatkowym za rok 2004, składanym do 30.04.2005r. podatnik będzie mógł wykazać kwoty:

Poniesione faktycznie w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi, na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, związanej z:

6. Skala podatkowa i obliczenie podatku

Przychody, pomniejszone o koszty uzyskania przychodu oraz o przysługujące ulgi i zwolnienia stanowią dochód podlegający opodatkowaniu (podstawę opodatkowania). Podatek dochodowy, wyliczany jest od podstawy według następującej skali:

podstawa opodatkowania : podatek

Ustawa przewidywała czwartą stawkę podatkową w wysokości 50%, od dochodów powyżej 600 000,00. Trybunał Konstytucyjny, uznał jednak sposób jej wprowadzenia (zbyt krótkie vacatio legis) za niezgodny z Konstytucją, dlatego nie będzie ona obowiązywała.

Podatek dochodowy, obliczony w sposób zgodny ze skalą podatkową, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej oraz pobranej w roku w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika, zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Obniżenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku na podstawie art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o pdoof. oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Wysokość wydatków ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie.

7. Ulgi i odliczenia pomniejszające podatek należny

Podatek dochodowy wynikający z zeznania rocznego PIT 36, zmniejsza się o darowizny pieniężnej na rzecz organizacji pożytku publicznego, działającej na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego. Zmniejszenie, nie może przekroczyć kwoty dokonanej wpłaty, jednak nie więcej niż kwoty stanowiącej 1% podatku należnego, wykazanego w zeznaniu PIT 36. Zmniejszenie, obejmuje wpłaty dokonane od dnia 1 maja do dnia 31 grudnia roku podatkowego oraz od dnia 1 stycznia do dnia złożenia zeznania za rok podatkowy, nie później jednak niż do upływu terminu określonego dla złożenia tego zeznania. Zmniejszenie nie dotyczy wpłat na rzecz organizacji pożytku publicznego prowadzących działalność gospodarczą, polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.

8. Zaliczki na podatek

Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych, mogą wybrać dwie metody płacenia zaliczek na podatek dochodowy:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pojęcie i rodzaje podatków, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
CECHY PODATKU, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
NA tescie z finansow u susmarskiego dzienni na I roku mieli, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie
Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finans
RODZAJE PODATEK, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
Rodzaje opłat lokalnych, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
006 Klasyfikacje finansow, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
38fp4, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
Deficyt finansowy, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
finanse publiczne - wyniki, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
Zasadowski, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
Formy opodatkowania, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
FINANSE, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
PNoF, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, Finanse Publiczne
inwestycje, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, finanse przedsiębiorstw
Kolokwium zadania Finanse przedsiębiorstw, STUDIA, WZR I st 2008-2011 zarządzanie jakością, finanse

więcej podobnych podstron