sprawoad[1].betti, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i badanie statystycznego charakteru rozpadu promieniotwórczego


Politechnika Warszawska

2003

Laboratorium Fizyki II

Sprawozdanie

TEMAT: Badanie charakterystyki licznika Geigera-Mullera i statystycznego charakteru rozpadu promieniotwórczego.

AUTOR: Beata Pachniewicz

Zespół 6

WIP PO-71

  1. Cel ćwiczenia.

Podstawowym zadaniem realizowanym podczas tego ćwiczenia było badanie charakteru promieniowania jonizującego, a ściślej stochastycznej natury promieniowania β. Wśród aparatury wykorzystywanej przy wykonywaniu ćwiczenia wymienić trzeba przede wszystkim licznik Geigera-Mullera oraz komputer PC, na którym następowała obróbka uzyskanych danych.

2. Budowa licznika Geigera-Mullera

Licznik G-M zbudowany jest z dwóch elektrod: cylindrycznej katody i umieszczonej wzdłuż jej osi i odizolowanej nici - anody. Całość jest szczelnie zamknięta i wypełniona gazem pod zmniejszonym ciśnieniem. Ciśnienie dobierane jest tak, by droga swobodna elektronów była mała w stosunku do wymiarów licznika. Przebiegające przez obszar licznika promienie (α, β, γ ) lub neutrony jonizują na swej drodze cząsteczki gazu. Tak otrzymane jony przyspieszane silnym polem elektrycznym rozpędzają się. W wyniku ich zderzeń z atomami obojętnymi następuje jonizacja kolejnych atomów, co prowadzi do jonizacji lawinowej i w konsekwencji przepływu prądu. Prąd ten maleje bardzo szybko, ponieważ w czasie jego przepływu spada gwałtownie napięcie na dołączonym do obwodu oporze R. Tym samym spada natężenie pola wewnątrz licznika, na skutek czego przerwany zostaje proces jonizacji lawinowej. Wyładowanie lawinowe może być również przerwane (wygaszone) dzięki zastosowaniu w komorze licznika odpowiedniej mieszaniny gazów (liczniki samogasnące). Przerwanie wyładowania lawinowego jest nieodzowne, ażeby licznik mógł zarejestrować przejście kolejnej cząstki. Czas wygaszania wyładowania jest bardzo krótki (rzędu 10-4 s), jednak proces ten nie jest natychmiastowy. Ze skończonością tego czasu związany jest tzw. czas martwy licznika, czyli czas, w którym licznik nie jest zdolny do zadziałania pod wpływem nowej cząstki jonizującej.

Prawidłowość pracy licznika zależy od wartości przyłożonego napięcia - przy zbyt niskim napięciu jonizacja lawinowa nie rozwija się i licznik nie działa. Napięcie, poniżej którego impulsy nie są zliczane nazywamy napięciem progowym Up. Z kolei po przekroczeniu pewnego napięcia granicznego U2 dochodzi do zbyt dużego wzmocnienia gazowego i liczba rejestrowanych impulsów wzrasta bardzo szybko, lecz są to impulsy zdublowane lub nawet uwielokrotnione. Pomiędzy napięciem progowym i granicznym występuje obszar tzw. plateau, w zakresie pracy którego licznik rejestruje ponad 99% dostających się do niego cząsteczek naładowanych. W obszarze plateau, którego nachylenie nie powinno przekraczać 2-3%, znajduje się napięcie pracy licznika.

Krzywa w układzie napięcie - szybkość zliczania impulsów otrzymana przy stałym natężeniu promieniowania nazywa się charakterystyką roboczą licznika i jest jego podstawowym parametrem. Przebieg typowej charakterystyki licznika G-M przedstawia poniższy rysunek:

0x01 graphic

3. Badanie charakterystyki licznika Geigera-Mullera

Podstawowe znaczenie przy badaniu charakterystyki roboczej licznika G-M ma wyznaczenie:

  1. napięcia pracy

  2. długości plateau

  3. nachylenia plateau

ad. a)

Dokonując pomiarów szybkości zliczania impulsów dla różnych napięć określono Up (napięcie, przy którym licznik rozpoczął zliczanie) oraz U1 i U2, gdzie U1 i U2 odpowiednio - początek i koniec plateau. Wyboru U1 oraz U2 dokonano w sposób arbitralny, korzystając z wyników zamieszczonych w protokole pomiarowym.

Jako napięcie pracy licznika przyjęto:

Urobocze = (U1+U2)/2

gdzie Up= 526 [V]; U1 = 540 [V]; U2= 660 [V]

czyli Urobocze = 600 [V]

U[V]

N[imp]

I[imp/min]

σ=I/t

700

16655

16655

129,1

680

14190

14190

119,1

660

12908

12908

113,6

640

12049

12049

109,8

620

11515

11515

107,3

600

11182

11182

105,7

580

11075

11075

105,2

560

10740

10740

103,6

550

10691

10691

103,4

540

10279

10279

101,39

530

8679

8679

93,16

526

3243

3243

56,9

0x01 graphic

ad. b)

Określenie początku i końca plateau jest równoznaczne z wyznaczeniem jego długości d:

d = U2 -U1= 120 [V]

ad. c)

Wyznaczenie nachylenia plateau polega na znalezieniu nachylenia prostej aproksymującej charakterystykę roboczą licznika, która w zakresie pomiędzy U1 i U2 przedstawiona jest za pomocą 14 punktów.

4. Wyznaczanie czasu martwego i tła licznika

Przy dostatecznie dużej szybkości liczenia szybkość zarejestrowanych impulsów I jest mniejsza od rzeczywistej Io. Liczba zgubionych w jednostce czasu impulsów równa jest rzeczywistej ilości zliczeń na jednostkę czasu Io pomnożonej przez ułamek czasu, w ciągu którego licznik jest martwy. A zatem:

Io = I +Io* (I*τ)

lub:

Io = I/(1-I*τ)

gdzie:

τ - czas martwy licznika

Podane wyżej wzory pozwalają wyznaczyć czas martwy licznika przy założeniu, że dysponujemy wartościami Io i I. Wobec faktu, że jedyną wartością daną jest wartość I, do wyznaczenia czasu martwego licznika konieczne jest ułożenie równania (równań) pomocniczego. W tym celu wykorzystujemy zależność:

Io1,2 = Io1 + Io2

lub:

I12/(1-I12*τ) = I1/(1-I1*τ)+ I2/(1-I2*τ)

Rozwiązanie tego równania względem τ (z pominięciem małych wyższego rzędu) pozwala zapisać:

0x01 graphic
(1)

nr preparatu

t [min]

N [imp]

IN [imp/min]

I = IN - I

1

3

31547

10515,7

10499,7

1+2

3

72507

24169

24153

2

3

45207

15069

15053

Podstawiając do wzoru (1) wartości z tabeli otrzymuję:

τ = 3,72*10-3 [s]

Ponieważ każdy licznik rejestruje impulsy wywołane promieniowaniem kosmicznym, a także zlicza cząstki β z materiałów konstrukcyjnych konieczne jest dla zachowania dokładności pomiarowej licznika wyznaczenie jego tła (t). Definiowane jest ono jako ilość impulsów jaką rejestruje licznik (w jednostce czasu) przy braku preparatów w komorze.

t = 16 [imp/min]

5. Badanie statystycznego charakteru promieniowania

Wyznaczenie charakterystyki licznika G-M, a w szczególności napięcia pracy Urobocze pozwala rozpocząć badanie statystycznego charakteru promieniowania.

Z punktu widzenia statystyki matematycznej grupa atomów stanowi zbiór jednakowych elementów. Każdemu elementowi przyporządkowane jest prawdopodobieństwo p(t) wystąpienia zdarzenia losowego (zajścia przemiany promieniotwórczej) oraz prawdopodobieństwo q(t) nie wystąpienia zdarzenia czyli przeżycia. Ponieważ obydwa zdarzenia są rozłączne zatem q(t) + p(t) =1. Prawdopodobieństwo obserwacji k zdarzeń w zbiorze N elementowym określa rozkład dwumianowy.

Zasadniczym problemem przy wyznaczaniu prawdopodobieństwa określonego rozkładem dwumianowym jest znalezienie liczby N atomów. W praktyce, w badaniach jąder atomowych, niezmiernie trudno jest dysponować próbkami o dokładnie określonej liczbie atomów. Ponieważ jednak w próbkach o masie rzędu grama znajduje się 1021-1023 atomów liczbę N można traktować jako nieskończenie dużą. W takim przypadku do opisu rozkładu prawdopodobieństwa zajścia k przemian promieniotwórczych można użyć aproksymacji rozkładu dwumianowego - rozkładu Gaussa lub rozkładu Poissona. Obydwa rozkłady nie wymagają już znajomości N. Dla rozkładu Gaussa, który stosuje się dla większych k (w rozpatrywanym przykładzie dla k> 20) konieczne jest określenie dwóch parametrów kśr oraz odchylenia standardowego. Do wyznaczenia rozkładu Poissona (dla k <20 ) wystarcza znajomość kśr.

0x01 graphic
0x01 graphic

W realnym fizycznym eksperymencie niemożliwe jest jednak spełnienie warunków wymaganych dla wyznaczenia rzeczywistej wartości średniej, co wynika ze skończonej ilości pomiarów (z).

Rozwiązaniem jest zastąpienie kśr. wartością zdefiniowaną jako:

0x01 graphic

gdzie n - liczba pomiarów

W rezultacie n - krotnego powtarzania pomiaru jednej próbki (przy napięciu roboczym Urobocze) otrzymuje się rozkład doświadczalny zobrazowany w postaci histogramu. Wielokrotne badanie tej samej próbki uzasadnione jest tym, że liczba przemian jest niewielka (co wynika z niskiej wartości stałej rozpadu) i zachowany jest warunek N ≈ ∞, a ilość atomów mogących przemienić się w czasie pojedynczego pomiaru jest w przybliżeniu stała.

Otrzymane rozkłady w sposób oczywisty różnią się od rozkładów rzeczywistych. Wynika to z faktu dokonania tylko odpowiednio 1000 pomiarów. Posługując się testem χ2 można dokonać pomiaru tych rozbieżności.

 

Rozkład doświadczalny

 

Rozkład Poissona

Rozkład Gaussa

 

A

B

C

D

E

F

G

H

I

k

n(k)

B/n

A*C

A*A*C

P1(k)

F*n

P2(k)

H*n

0

5

0,004167

0

0

0,001692

2,030083

0,01267

15,20445

1

10

0,008333

0,008333

0,008333

0,010797

12,95599

0,025161

30,19298

2

36

0,03

0,06

0,12

0,034452

41,34257

0,044464

53,35674

3

72

0,06

0,18

0,54

0,073291

87,94943

0,069926

83,91132

4

103

0,085833

0,343333

1,373333

0,116936

140,3233

0,097863

117,4356

5

137

0,114167

0,570833

2,854167

0,149257

179,1087

0,121884

146,2604

6

172

0,143333

0,86

5,16

0,15876

190,5119

0,135089

162,1071

7

152

0,126667

0,886667

6,206667

0,144744

173,6924

0,133243

159,8914

8

141

0,1175

0,94

7,52

0,115469

138,5631

0,116954

140,3447

9

89

0,074167

0,6675

6,0075

0,081881

98,25667

0,091355

109,6264

10

48

0,04

0,4

4

0,052256

62,7074

0,063504

76,20473

11

16

0,013333

0,146667

1,613333

0,030318

36,3817

0,039284

47,14079

12

10

0,008333

0,1

1,2

0,016124

19,349

0,021626

25,95133

13

5

0,004167

0,054167

0,704167

0,007916

9,49887

0,010595

12,71366

14

1

0,000833

0,011667

0,163333

0,003608

4,330128

0,004619

5,5428

45

2

0,001667

0,075

3,375

2,36E-23

2,84E-20

2,31E-39

2,78E-36

16

0

0

0

0

0,000612

0,734857

0,000619

0,74249

17

1

0,000833

0,014167

0,240833

0,00023

0,275874

0,00019

0,228136

Liczebność serii pomiarowej n=1000

Odchylenie standardowe σ = 6,2755

Porównanie wykresu doświadczalnego z rozkładem Gaussa i rozkładem Poissona:

0x01 graphic

  1. Wnioski

Na podstawie pomiarów liczby zliczeń zarejestrowanych w jednostce czasu wyznaczona została charakterystyka robocza licznika. Pamiętać należy o tym, że uzyskane wartości mają w znacznym stopniu charakter przybliżony. Wynika to po części z niedokładności samej aparatury (podziałka elementarna licznika = 2V), oraz, w przypadku określania napięcia roboczego i nachylenia plateau, z arbitralnego wyboru punktów krańcowych. Uzyskana wartość nachylenia plateau - kilkakrotnie większa niż wartość uważana za prawidłową w dobrych licznikach - jest właśnie wynikiem takiego, a nie innego wyboru punktów krańcowych. Jak łatwo zauważyć na wykresie 2, kosztem ograniczenia długości plateau możliwe byłoby zmniejszenie jego nachylenia. Krok ten jednak pociągałby za sobą „wypadnięcie” poza zakres długości plateau uznawanych za dobre.

Analiza czasu martwego licznika pozwala sądzić, że licznik pracuje poprawnie, a uzyskany rząd wielkości (10-3 s) zgadza się z wartością postulowaną. Poziom tła licznika jest jednocześnie na tyle mały, że nie zakłóca on w znaczący sposób obliczonego czasu, a zatem korekta liczby zliczeń o poziom tła nie jest konieczna. Uwzględniając pewną arbitralność wyboru napięcia progowego można przyjąć, iż również w tym przypadku korekta Up ze względu ma tło licznika nie jest celowa.

Dane otrzymane w wyniku 1000- krotnego pomiaru tej samej próbki wskazują, że rozpad promieniotwórczy ma naturę stochastyczną. Aby to wykazać zrobiliśmy na zajęciach histogramy. Nie znając całkowitej liczby atomów nie możemy stosować rozkładu dwumianowego dlatego najlepszym wyjściem jest zastosowanie rozkładu Gaussa lub Poissona bowiem one nie wymagają znajomości całkowitej liczby atomów. Poprzez analizę wykresów możemy już stwierdzić, że lepszy byłby rozkład Gaussa gdyż dla mojej próbki kśr=6,322



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Sprawozdanie nr 1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mulle
Poprawa sprawozdania kwant gamma cw 15, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka l
ĆWICZENIE 501, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i
Ćwiczenie 1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i b
LABORATORIUM FIZYKI cw1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera
ĆWICZENIE 501LAST, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mulle
fiza2, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i badanie
Ćwiczenie 1 2, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i
Sprawko - Licznik Geigera-Mullera, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka liczni
LAB 1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i badanie
LF 2 lab 4 +wiczenie 1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-
1-licznik geigera-mullera, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geige
Geigeiron, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i bad
Badanie charakterystyki licznika Geigera, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka
+wiczenie1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i ba
Spraw1fizlab, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i
Lab.Fiz II-1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera-Mullera i
Rozkład doświadczalny 1, MIBM WIP PW, fizyka 2, laborki fiza(2), 50-Charakterystyka licznika Geigera

więcej podobnych podstron