SYSTEMY WODOCIĄGOWE * dostarczają odbiorcą wodę odpowiedniej jakości w wymaganej ilości pod odpowiednim ciśnieniem * spełniają one funkcje zaopatrzenia w wodę miasto, aglomeracji miejsko-przemysłowych oraz wsi i dlatego nazywa się je systemami zaopatrzenia w wodę WODOCIĄG-stanowią podzespoły skoordynowanych i współpracujących ze sobą inżynierskich urządzeń i obiektów służących do zaopatrzenia w wodę SYSTEM WODOCIĄGÓW *ujęcia wody (pobór wody) *pompowanie I stopnia- woda doprowadzana do stacji uzdatniania wody- urządzeń oczyszczających *sieć dystrybucyjna( ostatni element)( rozdzielcza + wodociągowa do przesyłania i przeprowadzania wody) *stacja uzdatniania wody- urządzenia do uzdatniania wody *zbiornik terenowy dolny ( zbiornik magazynowy) *przewód tłoczny tranzytowy *zbiornik koncowy ( zbiornik magazynowy) *obszar zasilania *urządzenia hydrofobowe do utrzymywania ciśnienia wody w sieci wodociągowej *wewnętrzne instalacje wodociągowe oraz urządzenia służące do doprowadzania wody z przewodów rozdzielczych do punktów cieplnych WYDAJNOŚĆ UJĘĆ WODY DLA CELÓW WODOCIĄGOWYCH powinno pokryć największe zapotrzebowanie w przyjętym okresie eksploatacji. Podstawę do zaprojektowania ujęć stanowi jego wymagana wydajność: Qu=24/un*Qmax*(1+β)*α*Qr gdzie:n-liczba godzin pracy ujęcia czerpania wody, β- współczynnik uwzględniający zapotrzebowanie wody na potrzeby własne wodociągu (0,03-0,04), α- współczynnik określający zmniejszenie się wydajności w czasie- starzenie konstrukcji ujściowych wytoczenia na potrzeby remontu (1,0-1,35), Qr- ilość ujmowanej dodatkowo- rezerwa np. na cele przeciwpożarowe ZASADA KORZYSTANIA Z WÓD BEZ POZWOLENIA-Korzystanie z wód oraz wykorzystywanie urządzeń wodnych wymaga pozwolenia wodno-prawnego. Jako wyjątki korzystania bez pozwolenia z wód można wymienić potrzeby *powszechne- np. dla gospodarstw domowych, rekreacji, wypoczynku itp. *zwykłe-dla wód na terenach prywatnych UJMOWANIE WÓD PODZIEMNYCH- wymaga pozwolenia wodno-prawnego wydaje się je na podstawie zachowania pewnych zasad: trzy kategorie ustalenia zasobów C,B,A WYSTĘPOWANIE WÓD PODZIEMNYCH-(są trzy rodzaje horyzontów) 1-warstwa wodonośna, 2-wody gruntowe (Horyzont I-w.płytsze,zwierciadło kształtuje się w sposób swobodny), 3-w. nieprzepuszczalne, 4-w.w.(Horyzont II-w.artezyjskie), 5- w.n., 6-w.w.(Horyzont III-w.(głębsze)subartezyjskie), 7-w.n. RODZAJE ZASOBÓW WODNYCH *zasoby statyczne, które doprowadzają całe ilości wody znajdującej się w warstwie wodonośnej.jeżeli objętość przykładu przyjąć N0 a współczynnik porowatości p suma wodnych przestrzeni w całej objętości jednostkowej to objętość Vst=V0*p *zasoby dynamiczne stanowią część wody przepływającą w poziomie wodonośnym w określonym przekroju w jednostce czasu:Prawo Darey γ=k*L k-współczynnik filtracji, L-obniżenie zwierciadła wody na jednostkowej długości Qdyn=k*H*B*L *zasoby eksploatacyjne tj. taka ilość przy której brak jest ujemnego wpływu nie tylko na ilość, ale również jakość wody przy trwałej eksploatacji ujęcia Qeksp.<Qdyn. Ujmowanie wód podziemnych - Wymaga pozwolenia wodno-prawnego, które wydawane jest z zachowaniem pewnych zasad (np. rozpoznanie możliwości ujmowania wody z danego źródła- związane jest to rozpoznaniem wydajności warstwy wodonośnej. Poznanie zasobów podziemnych występuje w 3 kategoriach: *Kat. C, *Kat. B ustalenie zasobów jak w kategorii A uzupełnionych badaniami geologicznymi, hydrologicznymi i hydrogeologicznymi wraz z wykonaniem analizy fizyko chemicznej i bakteriologicznej wody, a także wykonaniem wierceń i próbnych pompowni w celu ustalenia charakterystyki wydajnościowej ujecia., *Kat A Ustalenia jak w kat. B uzupełnione długotrwałymi pompowniami H2O wraz z jej wynikami. Ujęcia wód podziemnych obejmują obiekty i urządzenia przeznaczone do zdrenowania warstw wodonośnych i czerpania z nich wody. Do tego typu zalicza się także ujęcia infiltracyjne czerpiące wodę z warstw wodonośnych, które są zasilane w sposób naturalny lub sztuczny. Ujęcia wód podziemnych obejmują obiekty i urządzenia przeznaczone do zdrenowania warstw wodonośnych czerpania z nich wody z warstw wodonośnych i czerpania z nich wody. Studnie wiercone- Metodą wiercenia wykonuje się otwór, w którym umieszczany jest określony system rur . System ten powinien zapewniać możliwość umieszczenia pompy do ujmowania wody przy jednoczesnym wprowadzeniu filtru do dolnej części. Filtr ma zapewnić lepszą jakość pozyskanej wody. Ponadto musi być możliwość sprawdzenia stanu technicznego studni, zatem system rur powinien dawać możliwość wprowadzenia do jego wnętrza np.. kamery. Całość jest zamknięta od góry głowicą, z której to wychodzą wszelkie przewody zasilające pompę, przewody obserwacyjne itp. Ponadto w głowicy znajduje się króciec tłoczny do poboru wody, dodatkowo montuje się wodomierz i manometr. Umieszczany na powierzchni jest także zawór zwrotny ( umożliwia przepływ tylko w jednym kierunku) i zawór odcinający. Budowa studni: W skład wyposażenia studni powinno wchodzić: *Rurociąg czerpalny, który w przypadku stosowania pompy zatapianej jest rurociągiem tłocznym, co jest spotykane najczęściej, *Zawór odcinający- umożliwia odcięcie studni od układu wodociągowego, *Zawór zwrotny- umieszczony na rurociągu tłocznym, *Wodomierz - urządzenie do pomiaru i obserwacji poziomu wody w studni, *Obudowa studni najczęściej betonowa lub żelbetowa. Charakterystyka przepływu wody w warstwach wodonośnych, prawo Darcy, współczynnik filtracji gruntu: *zasoby statyczne odpowiadają całej ilości wody znajdującej się w warstwie wodonośnej Vst = Vo*P, gdzie: Vst to zasoby statyczne, Vo - obj. pokładu, p- wsp. porowatości., *zasoby dynamiczne-stanowią część wody przepływającej w poziomie wodonośnym w określonym przekroju w jednostce czasu wzór Prawo Darcy: v=k*I gdzie: k - wsp. filtracji gruntu, l- obniżenie zwierciadła wody na jedn. Długości Ilość wody jaka może przepływać w warstwie określa wzór: Qdyn= k*H*B*I gdzie H- głębokość w warstwie wodonośnej, B - szerokość warstwy wodonośnej, *Zasoby eksploatacyjne-taka ilość przy której brak jest ujemnego wpływu nie tylko na ilość , ale także na jakość wody przy długo trwałej exploatacji ujęcia Qeksp< Qdyn. Wsp. Filtracji *dla gruntu przepuszczalnego k~ 10-3 - 10- 5, * dla gruntu nieprzepuszczalnego k~10-7 -10-8. Zasady obliczeń wydajności studzien: *Wydajność studni o zwierciadle napiętym( artezyjska) Q= 2 *Π*m*kf(H-h)/ lnR-lnr gdzie r - promień studni, R- promień leja depresji, H- ciś. wody w warstwie wodonośnej, h- głębokość wody w studni, k f- wsp. filtracji gruntu, m - miąższość *Wydajność studni zwykłej o zwierciadle swobodnym Q= Π*kf*(H2- h2)/ lnR-lnr gdzie r - promień studni, R- promień leja depresji, H- ciś. wody w warstwie wodonośnej, h- głębokość wody w studni, k - wsp. filtracji gruntu., *wydajność eksploatacyjna studni: Qf = Π*df*lf*v gdzie df- średnica zewnętrzna filtru, lf - długość filtru, v- prędkość średnia wlotowa. Przy czym prędkość wlotowa musi spełniać warunek v<vdop , zaś vdop to wartośc graniczna prędkości która nie powoduje zwiększenia zanieczyszczenia wody doprowadzanej do fltru wzór Truelsena vdop=√kf│/30 lub dla wód zawierających znaczne ilości żelaza wzór vdop=√kf│/45 Depresja w studni *studnia zwykła o zwierciadle swobodny: R= 3000*s*√ kf] *studnia artezyjska: R= 575*s *√kfH] Charakterystyka filtru: *Długość filtru ustala się wgzasady -dla studni artezyjskiej lf=m - (1÷2)m, -dla studni zwykłych lf=H-s- (2÷3)m. Ujmowanie wody za pomocą grupy studni - Dla pokrycia dużego zapotrzebowania na wodę ujmowanie wody wymaga użycia zespołu studni na ujęiu. Liczba studni moe wynosić kilka lub kilkanaście. Niezbędną liczbę należy obl. z zależności: * n= Qdmax/(86400*Qs) gdzie: n- liczba studni, Qdmax -zapotrzebowanie na wodę w dobie max. rozbioru., Qs - wydatek jednej studni [m3/s]. *Wydajność grupy studni Qg= u*b*Qs gdzie Qs- wyd. grupy n studni, b-wsp. oddziaływania studzien. Wartość zależy od odległości między środkami studni, im odl jest mniejsza tym b też jest mniejsze, a tym samy jest i mniejsza wartość Qg. Rodzaje ujęć dla wód płynących(rzek): Ujęcia typu brzegowego- stosowane, gdy głębokość wody przy brzegu jest wystarczająca. W zależności od rozwiązania sposobu doprowadzenia wody ujęcia brzegowe mogą być:przewodowe lub komorowe. Wloty zabezpiecza się kratą rzadką,o prześwitach 50-200mm,w celu zatrzymania większych przedmiotów pływających. W komorze umieszcza się krate gesta o prześwitach 10-25mm. Otwory wlotowe oblicza się na przepływ największej objętości czerpanej wody. *Ujęcia nurtowe-stosowane,gdy poziom wody przy brzegu jest niski. W nurcie jest instalowana czerpnia,a komora zbiorcza na brzegu jest połączona rurociągiem grawitacyjnym na zasadzie lewaru. Średnicę tego przewodu oblicza się przyjmując prędkość przepływu 0,7-0,9m/s, *Ujęcia zatokowe-polega na bezpośrednim ujmowaniu wody rzecznej przez wprowadzenie jej najpierw do zatoki przybrzeżnej, a następnie poborze z niej wody. Zatoka spełnia następujące funkcje:*chroni ujęcie przed śryżem i lodem dennym *pełni role osadnika dla wstępnego oczyszczania wody od wleczonych z nia zawiesin(piasek, muł rzeczny) *magazynowania wody zapewniając jej zapas, który jest niezbędny dla całego wodociągu. Wymiary zatoki ustala się tak, aby był możliwy pobór wody przy stanach niżówkowych w cieku w czasie trwania zjawisk lodowych oraz wymaganego stopnia zatrzymania zawiesin niesionych z wodą. Czas przepływu wody 0,5-2h,niekiedy 4h, głębokość wody H ustala się dla stanu najniższego cieku, zwiększając ją o 0,5m ze względu na gromadzenie się osadów na dnie, szerokość oblicza się przyjmując prędkość przepływu Ośr. w zależności od wielkości poboru wody. Powierzchnia przekroju poprzecznego Fp=H*B, B=Fp/H , Fp=Q*vśr Q[m³/s] <5 to Vśr[m/s] 0,05-0,1 Q[m³/s] 5-10 to Vśr[m/s] 0,1-0,15 Q[m³/s]10-15 to Vśr[m/s] 0,15-0,20 Q[m³/s] >15 to Vśr[m/s] >0,20. Długość zatoki obliczyć można ze względu usuwanie śryżu i zawiesin ziarnistych (piasku)L L>k*(H*vśr)/W L>(H*vśr)/Uo gdzie: k-współczynnik zapasu k=3, H-głębokość wody w stanie niżówkowym, w-predkość opadania śryżu 2-5*10-³m/s, Uo-predkość opadania najmniejszych cząstek zawiesin Ujmowanie wód stojących rysI Strefa przybrzeżna(litoralna) F1, V1 sięga na ok. głębokość 2 m przy brzegu, II Strefa przydenna Vd, III Strefa pelagiczna Fp Vp Kategorie zbiorników: 1)Fp>F1 Vp>Vd+V1 zb.głębokie 2)Fp=F1 Vp=Vd+V1 zb. Zarasta-korzystanie skomplikowane 3)Fp<F1 Vp<Vd+V1 zb.nieprzydatne Ochrona ujęć wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami: *Projektowanie krat i siatek-zanieczyszczenia stałe w wodach powierzchniowych płynące lub wleczone przez wodę w formie tzw. „skratek” powinny być usuwane na kratach lub siatkach. W ten sposób osłania się elementy wlotowe ujęć H2O. Zwykle instaluje się je w budynkach. Kraty-stanowią pierwszy stopień oczyszczania od zanieczyszczeń o większych garbarytach. Są wykonane z prętów o przekroju prostokątnym lub kołowym, które są mocowane na ramie. Podział krat w zależności od: 1)Szerokości prześwitów: *rzadkie 40-100mm *średniej gęstości 20-40mm *gęste 10-20mm 2)Sposobu czyszczenia: *ręczne(nieruchome) *nieruchome(nieruchome lub ruchome) W wodach, w których występuje lód denny lub śryż zaleca się ogrzewanie elektryczne. Zwykle wystarcza podgrzanie kraty do tem około +0,02ºC. Siatki-są stosowane jako II stopień oczyszczania, za kratami. Usuwa się na nich drobne zanieczyszczenia mechaniczne lub też żyjące organizmy. Wykonuje się je z materiałów odpornych na korozję, z drutu ze stali nierdzewnej, mosiądzu-miedzi lub tworzywa sztucznego, niekiedy z blachy perforowanej. Konstrukcyjne na stalowej ramie są naciągnięte dwie siatki: a)podtrzymujące z drutu o grubości 2-3mm i oczkach od 20*20 do 25*25mm, b)robocze z drutu o średnicy 1-15mm i wymiarach oczek 2*2 do 5*5mm Siatki wymienne umieszcza się w komorze przepływowej w specjalnych prowadnicach Siatki obrotowe-jako sita lub bębny obrotowe wykonuje się z drutu o grubości 0,2-0,3mm, i oczkach od 3,0*0,3 do 2*2mm Prędkość przepływu(wielkość projektowa)v: a)kraty v od 0,2 do 0,8mls b)siatki v od 0,2 do 0,4mls (dla siatek obrot. 0,8-1,2m/s) Powierzchnia F=k1*k2*k3*Q/V [m²], gdzie: Q- natężenie przepływu m³/s, v- prędkość liniowa m/s, k1- wspł. zależny od kształtu prętów(drut) Liczba prześwitów i szerokość *Kraty n=F/b*h gdzie:F-powierzchnia czynna[m²], b- szerokość prześwitu[m], h-napełnienie kanału wodą[m] szerokośc kraty : Bkr=s(n+1)+b*n(s-grubość pręta)[m] Strata ciśnienia *Krata Wzór Kirschmera hstr=β*sinα*(s/b)4/3*(v²/2g) [m]gdzie: β-wspł. zależny od kształtu pręta: prostokątny 2,42; kołowy 1,79 *Siatka: wody czyste hstr=0,02-0,3m; zanieczyszczenia hstr>0,5m Liczba krat i instalacja: 1-2 plus 1 rezerwowa większe kraty instaluje się w budynkach Czyszczenie *kraty: ręcznie lub mechanicznie *siatki-wodę: 3-5 atm, 5-10 dm³/s Obieg wody w przyrodzie. Równanie bilansowe E=P opad= parowanie. Z lądów:- parowanie z powierzchni jezior, ziemi, rzek - transpiracja - spływ powierzchniowy do mórz i oceanów -odpływ z ziemi do rzek i jezior, -odpływ z ziemi do mórz i oceanów - przemieszczanie wody w ziemi do warstw wodonośnych - wykorzystanie przez rośliny do wegetacji. Jeśli pod uwagę wziąć obszary objęte wodami lub lądami E=P+O a O to odpływ wody z lądu. Bilans jest zamknięty. Sporządzany dla określonego obszaru i czasu. W bilansach wody w krótszym czasie dla obszaru E= P+O+R gdzie: R to retencja rozpatrywanego obszaru. Światowe zasoby wody w przyrodzie: - wody oceanów i mórz 1370000000 km3 -woda w ciałach stałych litosfery 606 000000 - wody śródlądowe 23500000 (lodowce i śniegi 23000000, rzeki i wody gruntowe 25000, jeziora 250000) para wodna w atmosferze 13000. razem 1999513000 km3. W Polsce 60 km3. Bilans wody gospodarczy bilans wody gospodarczy określa rzeczywiste stosunki między zasobami a istniejącym zużyciem wody dla poszczególnych zakładów przemysłowych, miast, regionów oraz dla całego kraju. Bilanse wodne gospodarcze ujawniają zasoby wodne, pozwalają na określenie zabiegów niezbędnych do zapewnienia dostaw wody dla istniejących lub przewidywanych konsumentów i użytkowników. Bilanse ważne są dla potrzeb istniejących i przewidywanych. Po stronie przychodu należy uwzględnić dyspozycyjne zasoby wodne. Po stronie rozchodu- zapotrzebowanie na wodę dla konsumentów i użytkowników. Potrzeby wodne muszą być określane z uwzględnieniem 3 elementów: 1)znaczenie gospodarcze dla zaop w wodę : mieszkańców, przemysłu, rolnictwa, hydroenergetyki, transportu wodnego oraz potrzeb publicznych( rekreacja, rybołówstwo, handel itp. ) 2)wymagania (jakościowe)np. woda do picia, celów technicznych, przemysłowych). 3)czasu ich występowania tj. stałe zapotrzebowanie dla ludności i przemysłu lub sezonowe- okresowe zapotrzebowanie np. woda do nawodnień rolniczych i przemysłów sezonowychi cukrowni, gorzelni oraz woda dla żeglugi. Określenie potrzeb wodnych: Ustalając ilość potrzebnej wody bierze się pod uwagę: ogólne zapotrzebowanie brutto, zużycie bezpowrotne (straty), zrzuty wody pobranej w postaci ścieków. Wielkości te powinny być odniesione do czasu (rozdział zapotrzebowania w czasie jako max i średnie natężenie potrzeb i zrzutów) oraz związane z lokalizacją miejsca poboru i zrzutów wody.
Ogólna zapotrzebowanie na wodę musi uwzględniać oprócz potrzeb odbiorców także zużyte wody na potrzeby własne wodociągu oraz straty wody jakie mają miejsce w sieci wodociągowej. Wodociąg musi także zabezpieczyć potrzeby wynikające z celów przeciwpożarowych co jest ważne ze względu na niezbędną ilość wody jak również wymagane ciś wody. Niemniej ważnym w określeniu zap na wodę są jego zmienność i wahania sezonowe.
ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ Grupy odbiorców wody na terenie miast i osiedli: gosp. Domowe, instytucje publiczne i zakłady usługowe, przemysł., i budowlane, transport zbiorowy i indynwidualny, tlenienie zieleni, mycie WC, utrzymanie czystości i cele przeciwpożarowe. Zapotrzebowanie roczne Qr=365*Qdśr [m3/rok] - służy do obliczenia kosztów eksploatacji itp. Średnie dobowe zapotrzebowanie - Qdśr - wyznacza się na podstawie wska. jednostkowego zapotrzebowania na wodę dla wszystkich przewidywany celów. Maksymalne dobowe zapotrzebowanie na wodę - Qdmax=Qdśr*Nd [m3/dobę] Średnie godzinowe zapotrzebowanie- Qdśr=Qdmax/24 [m3/h] Maksymalne godzinowe zapotrzebowanie na wodę - Qhmax=Qdśr*Nd [m3/h] Zmienność zapotrzebowanie charakteryzująca współczynniki nierównomierności: *dobowej Nd=Qdmax/Qdśr *godzinowej Nh= Qhmax/Qhśr (Nd dla usług=1,3; dla mieszkalnictwa wielorodzy. 1,3-1,5; dla jednorodzinnego = 1,5-2,0; dla zieleni=6,0; dla komunikacji zbiorowej=1,2. Natomiast wartość Nh wynosi kolejno 28,8-3,0 //1,4-1,6//1,5-3,0//3,0//4,0) Zasady obliczania zapotrzebowania na wodę : *SUMARTCZNE wskaźniki zapotrzebowania na wodę na wszystkie cele bytowo - komunalne i produkcyjne w przeliczeniu na 1 mieszkańca Qdśr=q*M+Qt+Qs oraz Qdmax=q*M*Nd +Qt+Qs gdzie q-to jednostkowe zapotrzebowanie na wszystkie cele na obszarze jednostki osadiczej objętej zasięgiem wodociągu [m3/(M*d)], M-liczba mieszkańców. Nd-współ. nierównomierności dobowej, Qt,Qs- zapotrzebowanie na wodę na cele technologiczne i straty w sieci wodociągowej, *SCALONE wskaźniki zapotrzebowania na wodę dla różnych grup odbiorców na terenie jednostki osadniczej w przeliczeniu na jednego mieszkańca lub na ha powierzchni Qdśr=∑qMi*Mi+qp*M+qu*M+Qt+Qs Qdmax=∑qMi*Mi*Ndi+qp*M*Ndp+qu*M*Ndu +Qt+Qs gdzie qMi- jednostkowy ws. zapotrzebowania na wodę dla danej gr. odbiorców na cele bytowo-gospodarcze, Mi-liczba odbiorców, qp,qu- jednostkowe zapotrzebowanie na wodę na cele przemysłowe i dla usług, Ndp,Ndu-ws. nierównomierności dobowej, *SZCZEGÓŁOWE wskaźniki jednostkowego zapotrzebowania dla różnych celów występujących na terenie jednostki osadniczej w przeliczeniu na 1 mieszkańca Qdśr=qi*ui gdzie qi -jednostkowy ws. zapotrzebowania przez poj. odbiorcę , ui-liczba odbiorców. Wskaźniki szczegółowe obejmują wszystkie potrzeby odbiorców z uwzględnieniem nie tylko ilości wody, ale także specyfiki jej odbioru. Zawierają ona zapotrzebowanie na wodę: *w mieszkalnictwie (określane na podstawie jednostkowego ws. zapotrzebowania z uwzględnieniem standardów wyposażenia mieszkań w urządzenia i rodzajów budynków: wielo- lub jednorodzinnych), *dla instytucji, zakładów i urzędów usługowych, *dla komunikacji zbiorowej i indywidualnej(w tym mycie aut), *dla utrzymania czystości dróg i placów, *dla polewania zieleni miejskiej, *dla przemysłu, składów i zaplecza budownictwa. Standardy i ws. jednostkowego zużycia wody: *wodociągi bez ubikacji i łazienki, pobór wody ze zdroju ulicznego = 30dm3/Mk d, *wodociąg bez ubikacji i łazienki 50-60 dm3/Mk d, *wodociąg, zlew kuchenny, WC, brak łazienki i ciepłej wody = 70-90 dm3/Mk d, *wodociąg, ubikacja, łazienka, lokalne źródło ciepłej wody = 80-100 dm3/Mk d, *wodociąg, ubikacja, łazienka, dostawa ciepłej wody do mieszkania = 140-160 dm3/Mk d, *żłobki =130-150 dm3/j.o.d, *przedszkola = 40-150 dm3/j.o.d, *szkoły = 15-25 dm3/j.o.d, * zakłady fryzjerskie = 150 dm3/os. zatrudniona , *sklepy, pawilony = 2 dm3/m2pow., *domy towarowe = 17dm3/m2pow. Ogólne zapotrzebowanie na wodę - musi oprócz potrzeb odbiorców uwzględniać także zużycie wody na potrzeby własne wodociągu oraz na straty w sieci wodociągowej. Wodociąg musi zabezpieczyć potrzeby wynikające z celów przeciw pożarowych w zakresie ilości, jak również wymaganego ciśnienia wody. Oprócz tego niemniej ważne w określaniu zapotrzebowania na wodę są jego :zamienności i wahania sezonowe. Systemy wodociągowe podział: Ze względu na specyfikę rozwiązań projektowych, wynikających z potrzeb praktycznych systemy wodoc dzielimy na: *ogólnego przeznaczenia (do zaopatrzenia w wodę ludności i przemysłu ze wspólnych ujęć), *częściowo rozdzielcze -półrozdzielcze (które składają się z 2 systemów niezależnych, które pokrywają potrzeby komunalne i przemysłowe), *rozdzielcze (uwzględniające dodatkowo w stosunku do syst półrozdzielczego podział potrzeb komunalnych na konsumpcyjne czyli woda do picia oraz na cele gospodarcze czyli do higieny i na potrzeb sanitar) Ze względu na zasięg terytorialny rozróżnia się: *lokalny (do zaopatrz 1 miejscowości lub 1 zakł przemysł), *centralny (do zaopatrz dużej aglomeracji miejsko-przemysł oraz miejscowości satelitarnych), *grupowy (do zaopatrz kilku miast lub osiedli i zakł przemysł), *okręgowy - rejonowy, regionalny (obejmuje zaopatrzenie w wodę dużych obszarów kraju z wieloma aglomeracjami miejsko-przemysł, miastami i zakładami przemysłowymi) Pod względem współpracy części składowej i struktury hydraulicznej systemu: *grawitacyjny, pompowy lub mieszany, *o jednym lub wielu źródłach zasilania, *jedno lub wielostrefowy Zbiorniki wodociągowe: Rola: wyrównywanie dostawy wody, wyrównywanie ciśnień oraz gromadzenie zapasu wody. Rodzaje zbiorników: *zbiorn. ujściowe są zakładane na ujęciach wody i służą do gromadzenia wody przed jej dalszym transportem. Wyróżniamy tu: zbiorniki ujściowe wody powierzchniowej najczęściej stosowane oraz zb. ujęciowe wody podziemnej, *zbiorn. technologiczne (stacyjne) sytuowane na zakończeniu procesu technologicznego, *zbiorniki sieciowe współpracujące z siecią wodociągową i pompownią. Pojemność zbiorn. wodociąg: Zależy od miejsca usytuowania w systemie, zmienności dopływów i odpływów ze zbiornika oraz możliwości dostosowania pracy pomp do zmiennych warunków pracy sieci. Powinna być jak największa. Zwykle objętość zbiorników technologicznych i sieciowych wynosi 100% Qdmax rzadziej 200-300% Qdmax. Zasady obliczania pojemności zbiorników: Obliczenie pojemności właściwej polega na obliczeniu: *pojemnośc użytkowa Vu określa się na zasadzie ustalenia różnicy dopływów do zbiornika i odpływów ze zbiornika, *pojemność zapasowa Vs ustala się na podstawie wymagań jakie stawia się takiej pojemności. Może ona uwzględniać syt awaryjne w dostawie wody lub wystąpienie pożarów. Pojemność wyrównawcza: By wyznaczyć Vw niezbędna jest znajomość: *wielkości Qdmax i rozkładu godzinowego rozbiorów wody w tej dobie, *warunków zasilania zbiornika w wodę tj. wielkości dopływów, harmonogram pracy pomp i wydajności. Rozbiór wody: Rozkład rozbiorów wody wyznacza się na podstawie odpowiednich współczynników nierównomierności godzinowej wg wytycznych i danych. Znając ten rozbiór w poszczeg godz. można obliczyć ile wody przybywa do zbiornika. Lub ile wody z niego ubywa na podstawie różnicy dopływu i zużycia wody przez odbiorców w danej godzinie. Wielkości te podaje się w % zapotrzebowania w dobie zużycia maxymalnego %Qdmax Np. przy założeniu ciągłego dostarczania wody do zbiornika wydajność pompy wynosi 100%/24∙Qdmax=4,16(6)%Qdmax. Łącznie w ciągu doby powinno nastąpić zbilansowanie wody dopływającej i zużytej przez odbiorców. Doprowadzanie wody: Woda czerpana w ujęciach jest dostarczana do ujęć przeznaczenia najczęściej przewodami zamkniętymi ze względu na konieczność utrzymywania odpowiedniej jakości wody. Transport wody odbywa się do obiektów wodociągowych służących jej uzdatnieniu, magazynowaniu i rozprowadzaniu. Rodzaje przewodów wodociąg: *przewody tranzytowe łączą poszczególne urządzenia wodociągowe dostarczające wodę z ujęć do stacji uzdatniania wody, ze stacji uzda wody do sieci wodoc, ze zbiornika wyrównawczego do sieci wodoc. Przewody te mogą być grawitacyjne lub tłoczne, a ich trasa musi prowadzić powyżej zwierciadła wód gruntowych. Przewód nie może posiadać ostrych załamań i wzniesień wyższych od punktu końcowego np. przy zbiorniku. Do każdego odcinka musi być łatwy dostęp. W wodociągach grupowych przewody tranzytowe tworzą sieć tranzytową. *przewody magistralne (główne) służą do rozprowadzania wody po obszarze zasilania oraz zasilania przewodów sieciowych rozdzielaczy. Tworzą one główny szkielet przewodów sieciowych rozdzielaczy oraz sieci wodociągowej miejskiej, osiedlowej lub wiejskiej. Najlepiej jeśli mogą przebiegać ulicami leżącymi na grzbietach stoków i wyniosłości terenowych. Unika się przez to dużych strat ciśnienia i nadmiernych ciśnień wody w przewodach. Projektowe prędkości przepływu i wielkości średnic przewodu: *tranzytowe v<3 m/s; d>>300 mm, *magistralne v=1-3 m/s; d>300 mm, *rozdzielacze sieci miejskiej v=0,5-1m/s; d<<300 mm. Optymalny zakres prędkości przepływu wynosi 0,5-1,5 m/s. Grawitac i pompowe dostarczanie wody: Wodę pobraną z ujęcia doprowadza się do miejsca przeznaczenia grawitacyjnie lub za pomocą pomp: * doprowadz. grawit - jest możliwe przy odpowiedniej konfiguracji terenu wtedy kiedy jest dostatecznie wysoko nad miejscem rozbioru wody. Trasa powinna być jak najkrótsza, a rury powinny być zamknięte ciśnieniowo, zazwyczaj z PCV lub żeliwa, niekiedy ze stali lub żelbetu. *pompownie- jako obiekty do przesyłania wody ze względu na lokalizację i zadania są podzielone na 3 rodzaje: *pompownia I stopnia -transportuje wodę z ujęcia (pompy odśrodkowe, diagonalne i śmigłowe), *II stopnia -transportuje wodę ze stacji uzdatniania wody do sieci wodociągowej (pompy odśrodkowe), *III stopnia- podnoszą ciśnienie wody przy przesyłaniu na dalsze odległości (tzw. pompownie strefowe) pracując w układzie szeregowym. Rodzaje pompowni: *niskiego ciśnienia <20 m H2O, *średniego 20-60, *wysokiego >60 mH20. Maxymalne dop. Ciśnienie wody w system. wodociągowych to 60 m H2O (6 atm). Charakterystyka pracy pompy: Dobór pompy wymaga wyznaczenia charakterystyki przewodu h=f(Q), przepływu H=f(Q), które w przecięciu się wyznaczają tzw. punkt pracy pompy. Optymalny dobór pompy wymaga odpowiedniego skorelowania mocy i sprawności. Transport wody wymaga użycia dużych energii i wiążą się z nią zawsze jej straty podczas przepływu w postaci tzw. strat hydraulicznych (wzór Darcy-Weisbacha). Wysokość podnoszenia pompy jest określana sumą geometrycznej wysokości podnoszenia i strat ciśnienia podczas przepływu wody. Hp=Hg+hstr, Hg=Hgs+Hgt, hstr=hstrs+hstrt Prędkość przepływu wody w przewodach: *ssawnym: gdy d<250 to v=0,9-1,2, gdy d=250-800 to v=1,0-1,5, gdy d>800 to v=1,5-2 m/s, *tłocznym: gdy d<250 to v=1,0-1,5, gdy d=250-800 to v=1,2-2,0, gdy d>800 to v=1,8-3,0 m/s. KAWITACJA- uszkodzenie wirnika pompy wirowej na skutek powstania zbyt dużego podciśnienia pompy. Straty hydrauliczne przepływu: * najczęściej stosow wzór Darcy-Weisbacha: ∆h= λ∙(L/d)∙(v2/2g)=i∙L, gdzie: ∆h-straty ciśnienia (mH2O), λ- współcz. Opru, i-spadek hydrauliczny [%], L,d- długość i średn przewodu [m], g-przysp ziemskie [m/s2], *wzór Celebrocka-White'a stosowany powszechnie za Zachodzie: 1/√λ=-2log∙(2,51/Re∙√λ)+ (k/3,71D), k-współcz chropowatości powierzchni, *wzór Waldena (zalecany w polskich normach): 1/√λ=-2log∙(6,1/Re0,915)+ [(k/D)/3,72], Opory miejscowe: ∆hm=Z∙(v2/2g) lub ∆hm=ζ∙(v2/2g) [m H2O], gdzie: v-średnia prędkość przepływu [m/s], Z,ζ- bezwymiarowy wsp. oporu miejscowego zależny od konstrukcji przewodu w dalszym miejscu, rodzaju kształtki itp. Kształtki wodociągowe: *zwężenie stożkowe (konfuzor), z1=λL/4d2∙[1+(d1/d2)+ (d1/d2)2+(d1/d2)3] *rozszerzenie stożkowe (dyfuzor), z1=k∙[(d1/d2)2-1] *nagłe rozszerzenie lub zwężenie przekroju z1= [1-(F1/F2)]2, z1= [(F2/F1-1)]2 Uzbrojenie dzieli się na 4 grupy: *regulujące przepływ wody na które składają się zasuwy, przepustnice, zawory zwrotne, urządzenia odwadniające, *uzbrojenie czerpalne - hydranty pożarowe, zdroje uliczne, *zabezpieczające przed nadmiernymi naprężeniami (ciśnieniem wody): zawory bezpieczeństwa, zawory redukcyjne, kompensatory, odpowietrzniki oraz napowietrzniki stosowane w celu zabezpieczenia instalacji przed gromadzeniem się powietrza lub powstawania podciśnienia, *armatura pomiarowa: manometry, wodomierze, przepływomierze. Rozprowadzanie wody- woda uzdatniana w zakładach produkcji musi by dostarczana do bezpośrednich odbiorców i użytkowników, domostw, instytucji i itp.
Rozprowadzanie wody odbywa się rurociągami, których przebieg musi być dostosowany do układu komunikacyjnego. Właściwe zaprojektowanie i wybudowanie sieci przewodów stanowi najbardziej istotny element wodociągu. Cały system ma dostarczać w sposób nie przerwany wodę w odpowiedniej ilości i jakości. Stawia to przed projektantami i wykonawcami bardzo trudne zadania ze względu na jednoczesne spełnianie wielu warunków
Rodzaje sieci wodociągowych a)siec rozgałęziona promienista- zakłada się ja wtedy kiedy układ terenu nie pozwala na wzajemne powiązanie rurociągów np przy jednostajnym zaopatrzeniu w wodę osiedla położonego w głęboko wyrzeźbionej dolinie.
Przewody magistralne wymagają dużych średnic. Przy rozbiorach minimalnych w sieci mogą występować bardzo duże ciśnienia co stanowi zagrożenie uszkodzenia rurociągów. W przypadku awarii magistrali duża cześć odbiorców może być pozbawiona wody. b)siec pierścieniowa (obwodowa)- siec ta jest zamknięta na skutek powiązania przewodów magistralnych i rozdzielczych. Stwarza dobre warunki przepływu wody i rozkładu ciśnień. Zapewnia ciągłość dostawy wody która do miejsca poboru może dopłynąć w razie awarii droga okrężną. Może być stosowana w przypadku terenu mało zróżnicowanego wysokościowo ze zbiornikiem górnym końcowym lub centralnym. W takim przypadku rozdział wody i rozkład ciśnień sa najkorzystniejsze c)siec mieszana (pierścieniowo rozdzielcza)- posiada cechy obu sieci. W praktyce jest często stosowana przy czym dąży się do objęcia pierścieniami możliwie największego obszary jednostki osadniczej, zasilając pojedynczymi przewodami jedynie najdalsze rejony. Często siec taka może powstać na skutek rozbudowy sieci rozgałęzionej i częściowemu jej przekształceniu w siec pierścieniową jeśli w etapie początkowym zostaną odpowiednio zaprojektowane przewody główne. Projektowanie sieci wodociągowej polega na wykonaniu nast. czynności: *)trasowanie sieci zgodnie z topografia terenu głównie wśród ciągów komunikacyjnych i ulic *)dobór rodzaju przewodów i ustalenie schematu wyjściowego sieci do obliczeń projektowych, *)określenie przepływów obliczeniowych na poszczególnych odcinkach sieci, *)wykonanie obliczeń hydraulicznych w celu doboru średnic przewodów i wyznaczenie strat ciśnienia, *)wyznaczenie odpowiedniego ciśnienia w sieci aby woda mogła być dostarczona do wszystkich odbiorców. Trasowanie sieci- polega na wyborze konfiguracji układu dostosowanego do topografii terenu, głównie ulic, oraz doborze rodzaju przewodów tras ich przebiegu oraz ustalenie schematu sieci do obliczeń projektowych. Postępowanie musi uwzględnić: *)rozmieszczenie użytkowników wraz z ich zapotrzebowaniem na wódę, *)występowanie przeszkód dla układania przewodów np. rzeki, tory kolejowe drogi, *)ukształtowanie terenu *)rozmieszczenie, wielkość i liczba źródeł zasilania.
Do rozwiązania niezbędne sa plany sytuacyjno wysokościowe jednostki osadniczej w skali 1:20000-1:5000 oraz koncepcja systemu zaopatrzenia w wodę z rozmieszczeniem punktów zasilania i lokalizacje zbiorników wyrównawczych. Sporządzając ukł sieci należy łączyć możliwie najkrótszymi odcinkami punkt zasilania z głównymi obszarami- dzielnicami jednostki osadniczej. Trasa przewodów musi przechodzić przez środki ciężkości o największym zapotrzebowaniu dla przewodów magistralnych wzdłuż ciągów komunikac wykorzystując ukształtowanie terenu w celu uzyskania korzystnego rozkładu ciśnień w sieci rozdzielczej. Prowadząc przewody przez przeszkody naturalne lub sztuczne stosować trzeba zasadę niezawodności dostawy wody do odbiorców za przeszkoda np. przy przejściu przez rzekę powinno się zastosować dwa równoległe odc czyli 100% rezerwy przepływu. Układ sieci powinien być naniesiony na plan jednostki osadniczej i opisany za pomocą węzłów obliczeniowych. Węzłami tymi sa punkty rozgałęzień przewodów a także punkty w których przewiduje się zmianę średnicy przewodu np. na granicach zagospodarowania przestrzennego
Określenie przepływów obliczeniowych na odc sieci: Przepływy obliczeniowe są miarodajne do zaprojektowania średnic przewodów i wyznaczenia strat ciśnienia w sieci dla poszczególnych odc sieci. Zakłada się ze odc sa równomiernie wydatkującymi za względu na rozbiory wody przez odbiorców przyłączonych do danego odc przewodu. Przepływ Q wyznacza się z zależności: Q=Qk+α*Q0 [dm3/s] Qk-natężenie przepływu na końcu odc. α-współczynnik od 0,50-0,575 Q0-rozbior wody na dł odc przewodu Ustalenie rozbiorów odcink i węzłowych: Po uporządkowaniu pow. cząstkowych odc. sieci należy ustalić ilość wody, jakie koszty każdy odc powinien im dostarczyć. Sa to tzw. rozbiory odcinkowe. Rozbiór odc wyznaczony w oparciu o podział powierzchni można przedstawić w postaci Q0=ΣqiFi [dm3/s] qi-wpółczynnik zapotrzebowania na wodę dla danej powierzchni przyporządkowanej odc Fi- wielkość powierzchni n- liczba pow. cząstkowych lub Q0=q*l l-dl odc przewodu. Wielkość q powinna być ustalona w oparciu o znajomość Qhmax i dl sieci wodociągowej L dla układu podobnego do tego który się projektuje a wtedy wart średnia q=Qhmax/L Obliczenie sieci rozgałęzionej. Polega na ustaleniu przepływów początkowych i końcowych od punktu zasilania sieci przesuwając się zgodnie z kierunkami przepływu wody odejmując odpowiednie rozbiory na odc. Obliczanie sieci promieniowej. Nie można tutaj jednoznacznie ustalić przepływów tak jak w przypadku rozgałęzionej. Przepływy te zakłada się jako pierwsze przybliżenie a następnie dokładnie uściśla się w wyniku dalszych obliczeń hydraulicznych. Najpierw należy założyć kierunki przepływu wody w sieci. Zadanie to może być ułatwione poprzez *)wybranie tzw punktów podziału (zerowych) *) ustalenie dogodnego ukl głównych dróg przepływu wody w sieci. Wykonywanie obliczeń hydraulicznych: Celem obliczeń jest dobór średnic przewodu i wyznaczenie strat ciśnienia przy zadanych natężeniach przepływu. Podstawowym wariantem obliczeń jest zwymiarowanie sieci dla wart max zapotrzebowania godz Qhmax. Przy tej wart przepływu występuje min ciśnienie wody w sieci. Poza wariantem podstawowym należy w wariancie sprawdzającym obliczyć średnicę przewodów i ciśnienie przy natężeniach przepływu odpowiadających innym warunkom: *)minimalnemu zapotrzebowaniu któremu odp max ciśnienie wody *)przy założeniu awarii poszczególnych źródeł zasilania w wodę w czasie max zapotrzebowania oraz awarii na głównych odc magistrali i wystąpienia pożaru w mieście. Przy sporządzaniu schematu obliczeniowego dla wariantu sprawdzającego można min przepływy odc lub węźle przyjąć z zależności x=(Qhmin/Qhmax)*A=β*A gdzie: x-rozbior min odc lub węzłowy A-rozbior max odc lub węzłowy β-wspolczynnik proporcjonalność np. 0,15 Obliczenie sieci pierścieniowych. Wykonuje się metoda Crosa-tobaczeniewa opartej na 2 założeniach. 1)algebraiczna suma przepływów w węźle jest równa zero tzn suma dopływów jest równa sumie odpływów 2)algebraiczna suma strat ciśnienia w każdym pierścieniu powinna być równa zero. Na wstępie przyjmuje się przepływ w sieci Q i oblicza wielkość rzeczywistych średnic odc przewodów drz i zakłada się średnice znormalizowana dnorm. Przepływy sa następnie korygowane przez wprowadzenie takich wart poprawek aby otrzymać w kolejnych przybliżeniach sumę algebraiczna strat ciśnienia w każdym pierścieniu równa zero. Korygowanie polega na dodawaniu z uwzględnieniem znaku poprawki obliczonej z zależności: ∆Q=-Σhi/2Σhi/Qi gdzie: ∆Q-wielkosc poprawki Σhi suma strat ciśnienia na wszystkich odc pierścienia ΣQi-przeplyw obliczeniowy w danym odc pierścienia ODPROWADZANIE WODY. Określenie kanalizacja obejmuje 2 pojęcia 1)naukę o projektowaniu budowie i eksploatacji zespołu obiektów do odprowadzania oraz oczyszczania ścieków 2)zespół budowli inżynierskich do realizacji w/w celów. Zadania kanalizacji. Tereny zamieszkałe przez ludność i zabudowane obiektami przemysłowymi wymagają utrzymania w pożądanym stanie sanitarnym przez usuwanie na ich terenach ścieków. Urządzenia oraz obiekty techniczne i naturalne do usuwania i oczyszczania ścieków tworzą system kanalizacji. Kanalizacja powinna spełniać nast. zadania *)zbieranie ścieków z terenów miejskich, wiejskich i przemysłowych *)transport ścieków zapewniający bezpieczeństwo sanitarne mieszkańcom *)oczyszczanie ścieków i odprowadzanie do odbiornika Klasyfikacja kanalizacji 1)uwzględniajac zasięg terenowy można wyróżnić *)kanalizacje indywidualna- dotyczy ścieków zebranych i oczyszczonych dla pojedynczego zabudowania *)kanalizacje zbiorowa może być lokalna np. dla osiedli, jednej wsi, zakładu przemysłowego lub grupowe jeśli obejmuje zasięgiem kilka takich jednostek. 2)kanalizacja może być jeszcze podzielona na *)pełna- jeśli wszystkie ścieki sa usuwane i oczyszczane *)czesciowa- wtedy kiedy tylko niektóre rodzaje ścieków sa usuwane i oczyszczane. Kanalizacja składa się z nast. elementów *)instalacji wewn w budynkach służących zebraniu ścieków i odprowadzeniu ich na zewnątrz *)przewodu zew na terenie nieruchomości, który odprowadza ścieki do kanału w ulicy *)sieci kanałów ulicznych tj sieci kanalizacyjnej do transportu ścieków na oczyszczalnie *)oczyszczalni ścieków. Rodzaje ścieków: Ścieki zbierane są z: gospodarstw domowych, zakładów pracy (urzędów, biur), zakładów przemysłowych. Ścieki to również wody opadowe. Wody opadowe występują jako deszcze lub topniejący śnieg lub lód. Wody te można traktować jako ścieki opadowe ponieważ spłukują one nieczystości z dachów, ulic itp. Do tej grupy zalicza się odpływy z polewania i mycia ulic, śnieg spławiany w sieci kanalizacyjnej który zostaje zebrany z powierzchni terenu i zrzucony do kanałów. Wody te w wielu przypadkach wymagają oczyszczenia przed ich odprowadzeniem do odbiornika. Projektowanie sieci kanalizacyjnej- przy wymiarowaniu należy uwzględnić natężenie przepływów ścieków bytowo-gosp, przemysłowych, opadowych oraz wód infiltracyjnych i przypadkowych. Ścieki bytowo-gosp- związane sa z bytowaniem człowieka. Jest to ilość która może odpowiadać ilości zużytej wody wodociągowej. Ważna jest tu zatem ilość wody i nierównomierność poboru wody. Ścieki przemysłowe- ich ilość określana jest na podstawie technologii (zużycie wody na proces technologiczny jest raczej znane) odpływ siewko z zakładów- ilość tych ścieków bywa trudna do ustalenia. Wskaźnik wodochłonności 0,5-5 [dm3/s ha]. Objętość ścieków Q=ψ*φ*q*F oraz q=A/t0,667 gdzie Q-obj ścieków [dm3/s] ψ-wspolczynnik spływu powierzchniowego φ- współczynnik opóźnienia q-natezenie deszczu miarodajnego [dm3/s ha] F-pow zlewni [ha] A-wspolczynnik Blaszczyka t-czas trwania deszczu [min] Wody infiltracyjne przedostają się przez nieszczelne połączenia rur lub ścianki. Ilość tych wód określa się zgodnie z norma PN-84/B-10735. przydatne sa zależności: Qinf=qi*Li oraz Qinf=qFi*Fi gdzie: qi,qFi- ilość jednostkowa wód na 1km przewodu lub 1 ha charakteryzujące się i-tego rodzaju siecią Li,Fi- długość powierzchnia i-tego rozmiaru. Rodzaje sieci kanalizacyjnych 1)kanalizacja ogolnospławna- wszystkie sieci wyst na danym terenie trafiają do kanalizacji, wyst wiec jedna siec do której trafiają wszystkie rodzaje ścieków: bytowo-gosp, przemysłowe oraz opadowe, które odprowadzane sa wspólnymi kanałami. 2)kanalizacja rozdzielcza. *)siec ściekowa- przeznaczona do odprowadzania ścieków bytowo-gosp i przemysłowych. Jest to tzw siec sanitarna. *)siec deszczowa- przeznaczona do odprowadzania ścieków opadowych 3)kanalizacja półrozdzielcze. System grawitacyjny. *)przewody na odpowiedniej głębokości tzw głębokości minimalnej pod powierzchnia 2-2,5 m poniżej strefy przemarzania gruntu *)nachylenie kanału w celu zapewnienia dobrego zbierania ścieków powinno odpowiadać ukształtowaniu trenu *)jeżeli pochylenie terenu jest większe iż wymagany spadek to kanał projektujemy z max wymaganym pochyleniem i wykonujemy studzienkę kaskadowa *)teren plaski- stosujemy min nachylenie z punktu widzenia natężenia+ przepompowania ścieków by podnieść ścieki z kanału *) odpowiedni spadek dna kanału *)spadki musza zapewnić min wartość prędkości przepływu. Nie mogą być mniejsze niż 0,5‰ dla średnic 200mm w kanalizie deszczowej; 0,4‰ dla średnicy 250mm w kanaliz deszczowej i ogólnospławnej; 0,3‰ dla średnicy 300mm oraz 1‰ dla kolektorów. Największe spadki wynikają z ograniczenia prędkości max. *)prędkości przepływu minimalna >0,8 m/s dla kanałów systemu rozdzielczego dla całkowitego napełnienia. >0,8 i 1,0 m/s odpowiednio dla kanałów deszczowych i ogólnospławnych. W rurociągach tłocznych >1 m/s w syfonach kanalizacji i ogólnospławnej >0,9 i 1,2 m/s. prędkość samooczyszczania przy której nie ma sedymentacji nie powinna być mniejsza niż 0,6 m/s. *)największa prędkość 3 m/s dla rur betonowych oraz 5 m/s dla rur żelbetowych i żeliwnych *)napełnienie kanału *)stosowane sa rury o przekroju zazwyczaj kołowym oraz jajowe, gruszkowe, dzwonowe. Podstawy obliczeń hydraulicznych kanalizacji. Obliczenie hydrauliczne kanałów przeprowadza się na podstawie danych: *)max przepływu scieków na danym odc sieci *)spadku dna kanału. Celem obliczeń hydraulicznych jest *)wyznaczenie wymiarów kanału *)określenie napełnienia ściekami *)ustalenie prędkości przepływu. Najważniejszym parametrem podczas projektowania sieci kanalizacji jest prędkość przepływu ścieków. W Polsce najczęściej przyjmuje się do jej obliczenia wzory: *)Chezy V=C√Rh*i *)współczynnik Manninga C=1/n*Rh1/6 *)wzór Chezego-Manninga V=1/n*Rh2/5*i1/2 Q=F*1/n*Rh2/3*i1/2 gdzie F-pole powierzchni czynnej, Rh-promien hydrauliczny i-nachylenie dna. Oprócz systemów grawitacyjnych stosuje się systemy ciśnieniowe tzw pompowanie, tu ścieki sa transportowane pompowniami kanalizacyjnymi oraz grawitacyjno- ciśnieniowymi z systemem próżniowym.