POLITYKA SPOŁECZNA

Wymagania

- kolokwium (ćwiczenia + wykłady) - w maju

1. Czym jest polityka społeczna jako dyscyplina, dziedzina wiedzy i forma działalności ?

1. przedmiotowa i narzędziowa niejednorodność

- uwarunkowania kulturowe

- bardzo trudno określić granice polityki społecznej

b) łączy w sobie metody i zagadnienia socjologiczne, prawno-socjologiczne, kulturowe, ekonomiczne

2. Aksjologiczne uwarunkowania polityki społecznej(pytania o wartości, o to, co jest słuszne, sprawiedliwe)

a) polityka społeczna jest mocno osadzona w wartościach kulturowych

b) polityka społeczna to odpowiedź na pytanie w jaki sposób państwo poprzez prawo powinno wspierać rodziny i dobrowolną działalność charytatywną

3. Zakres przedmiotowy wynika ze sposobu rozumienia relacji między wzrostem gospodarczym a rozwojem(zależy nie tylko od hierarchii wartości ale też od tego jak rozumiemy tę relacje)

4. Czy wzrost gospodarczy oznacza automatyczną dyfuzję dobrobytu ? Czy też takiej automatycznej dyfuzji nie ma?

a) relacja miedzy osobą a zbiorowością (od tego zależy zakres polityki społecznej)

- zakres się kurczy, jeżeli zakładamy skrajnie liberalne wyznanie wiary

- zakres się rozszerzam jeżeli mówimy, że wzrost gospodarczy przynosi różne korzyści

b) osoba nie jest ważna, ważny jest naród, zbiorowość zakres polityki społecznej przestaje służyć jednostką

5. Bardzo trudno jest określić zakres polityki społecznej - POWODY

a) niejednorodność dyscypliny

b) trudności w rozróżnieniu przedmiotu wynika on z różnej postawy aksjomatycznej (etycznej - co jest prawdziwe ? i ontologicznej - rodzaj relacji między osobą a zbiorowością)

c) zróżnicowanie przedmiotu polityki społecznej, wynika z tego, że w bardzo różny sposób możemy rozumieć związki pomiędzy wzrostem gospodarczym a rozwojem(czy wzrost jest tożsamy z rozwojem ? nie ma jednoznacznej odpowiedzi)

6. Istotą wiary jest zakres i czas(być może wzrost upowszechnia rozwój, ale nie w tym samym czasie dla wszystkich), zakres będzie wynikał z tego, czy fascynujemy się wzrostem czy nie

7. Problemy polityki społecznej (z perspektywy pragmatycznego liberalizmu)

a) problemy związane z ubóstwem, marginalizacją życia, wykluczeniem społecznym oraz problemy związane z pomiarem ubóstwa w płaszczyźnie teoretycznej i praktycznej (sformułowanie analitycznej definicji ubóstwa mnogość koncepcji ubóstwa, mających najczęściej charakter jednoczynnikowy; różnorodne klasyfikacje ze względu na różnorodność ubóstwa)

b) kwestie związane z zatrudnieniem, bezrobociem, funkcjonowaniem rynku pracy, bezpieczeństwem pracy, relacjami między pracodawcą a pracownikiem ( co jest źródłem ograniczonej elastyczności rynku pracy ? )

c) problematyka ubezpieczeń społecznych, będących w wielu krajach fundamentem polityki społecznej)

d) problemy polityki zdrowotnej i oświatowej

e) niektóre zagadnienia związane z infrastrukturą techniczną, społeczną, ochrona środowiska

f) różne problemy podmiotowe ( kto jest podmiotem polityki społecznej ? pytanie o kwestie prawne)

Wykład II

Elementy teorii wyboru publicznego

Wstęp:

Wiele kontrowersji budzą pojęcia „preferencje społeczne”, „dobro wspólne”, „interes publiczny” <nie da się ich zdefiniować>

W czasach realnego socjalizmu wskazywano na to, że pod szykdem preferencji społecznych może kryć się wszystko (subiektywne wartościowanie wynikające z ideologii)

W kilka lat później, hasło „preferencje społeczne” zostało zastąpione nowymi hasłami radykalnego indywidualizmu.

Hasła te, są kategoriami wykraczającymi poza racjonalność. Nie każde rozstrzygnięcie musi mieć oparcie w efektywności. Tam, gdzie mówimy o „ważnych względach bezpieczeństwa” rachunek złotówek nie może być jedyną przesłanką rozstrzygnięć.

Najważniejsze publiczne wybory identyfikują dobro publiczne.

Mówi się, że trudno jest identyfikować interes publiczny z pluralizmem interesów, różnorodnością.

Niezbędna jest typologia publicznych wyborów (różnią się one sposobem rozstrzygania, skutkami) <które wybory wymagają profesjonalnego przygotowania, które są usytuowane wyżej w hierarchii)

1. Publiczne wybory:

Mamy III zbiory wyborów:

I zbiór: wybór celów polityki, identyfikacja interesu publicznego, odpowiedź na pytanie: co jest dobrem wspólnym

(np. jakie są zobowiązania państwa do pomocy osobom starszym, na ile problem ze starością jest problemem indywidualnym, na ile proces kształcenia dziecka spoczywa na rodzicach, a na ile za to odpowiedzialna jest wspólnota)

II zbiór. Decyzje kształtujące relacje między instytucjami, relacje w najszerszym znaczeniu między państwem a rynkiem. Jest to zbiór decyzji w którym zawsze zawarta jest odpowiedź na pytanie: gdzie kończy się przymus państwa, a gdzie zaczyna się indywidualna wolność?

III zbiór: decyzje bieżące o charakterze systemowym, strukturalnym, korygującym.

Zasadnicze znaczenie mają decyzje I typu orzekające o tym, czym jest interes publiczny.

Możemy wyróżnić 3 zasadnicze powody dla których kwestionuje się możliwość identyfikacji interesu publicznego:

a) identyfikacja dobra wspólnego przy założeniu etycznego i ontycznego indywidualizmu nie jest możliwa ze względu na mnogość indywidualnych preferencji i wartości

T.K.Arrow (lata 50.) - wystosował twierdzenie o niemożliwości:

Jeżeli mamy do czynienia z więcej nić z 2 osobami i z więcej niż z 2 możliwościami, to spójny wybór publiczny nie jest możliwy.

Założenie: - preferencje indywidualne są sztywne i jednoszczytowe, oraz każdy wie czego chce i preferencje ma uporządkowane)

Paradoks sprzecznego głosowania (to ułomna ilustracja twierdzenia Arrowa)

- pojawiają się preferencje mniejszości dominujące nad preferencjami większości

- może pojawić się autorytaryzm czy patriarchalizm

- w demokracji procedury większościowe skrywają stosunki dominacji mniejszości nad większością

b) mamy do czynienia z ogromną skalą niezamierzonych skutków publicznych wyborów. Istnieje wiele szlachetnych intencji popychających do wyborów, które rodzą katastrofalne skutki.

Trzeba pamiętać, że wiele czynników wpływających na skutki, to nie tylko zależności liniowe, przyczynowo-skutkowe.

Wykład III 11.03.2009 r.

c) wskazuje się, że w kraju w którym żyjemy zmienił się sposób postrzegania siebie i innych. Ekspansja radykalnego indywidualizmu, instrumentalnego traktowania innych. Druga osoba, to tylko narzędzie urzeczywistniania własnych interesów. Liczą się tylko indywidualne potrzeby, brak pojęcia „dobro wspólne”(nie można orzekać o wspólnym interesie, kiedy istnieje wzrost wzajemnego egocentryzmu)

2. Trzeba poszukiwać takich celów polityki, która sprzyja odnowieniu więzi społecznej w elementarnym znaczeniu tego słowa

3. Publiczne wybory są trudne:

1. zależą od debaty politycznej

2. zdolności do kompromisu

Aksjologiczne podstawy polityki

1. Do jakich wartości może/musi się odwoływać polityka społeczna

1. wiązano nadzieje z zasadą Paretto

• zmiana w uproszczonej postaci. Pojawia się, gdy następuje polepszenie sytuacji jednej osoby, podczas gdy sytuacja innych osób nie poprawia się

• większość rozstrzygnięć kształtujących ramy polityki społecznej nie spełniają zasady Paretto

• większość wyborów są dobrymi dla jednych a niekorzystnymi dla drugich

• każda zmiana w systemie podklasowym rodzi fatalną sytuację dla jednych a dobrą dla innych

2. od tego jak postrzegamy relacje między ludźmi zależy to, co postrzegamy jako sprawiedliwe

1. 4 możliwe sposoby odpowiedzi na pytanie co jest sprawiedliwe

1. Skrajni liberałowie

2. Skrajny liberalizm empiryczny - różni się od poprzedniej sposobem argumentacji. Jest to neoliberalizm (ogromny wpływ na organizację międzynarodowe, instytucje istotne)

3. Liberałowie umiarkowani

4. Socjaliści i socjaldemokraci

Ad a skrajni liberałowie

1. Ten nurt ma znaczenie w USA, odwołuje się do mitu amerykańskiego

1. istnieją odwieczne wartości wynikające z prawa religii czy z prawa natury:

• prawo do wolności

• prawo do życia (do bezpiecznego życia)

• prawo do produktu własnej pracy

• nie ma miejsca na politykę społeczną

• często współistnieje radykalny indywidualizm w polityce gospodarczej z ingerencją głęboką w sferze obyczajowej, związaną z otwartością rodziny, istnieniem dzieci

Ad b co jest sprawiedliwe i słuszne dla skrajnego liberała ??

• uczciwy dochód: z pracy, dziedziczenia, kapitału

• M. Fridman, Hayek - nowożytny proces gospodarczy dostarcza wszystkim korzyści, ale nie w tym samym czasie i stopniu

III Tezy

1. prymat wolności indywidualnej( wolność - brak przymusu, przybiera czasami absurdalny wymiar), nie jesteśmy zdeterminowani rodziną, płcią

2. przyznanie mechanizmowi rynkowemu szczególnego znaczenia jako mechanizmu konkurencji doskonałej, religia rynku: przekonanie o tym, że rynek ma tylko dobre strony

• szczególne narzędzie: jednostronna ekspozycja dobrych właściwości rynku

• zatarcie różnic między modelem teoretycznym a rzeczywistymi rynkami.

3. sprawiedliwość społeczna to nie tylko idea fałszywa, ale i niesprawiedliwa, szkodliwa (Hayek)

• państwo opiekuńcze jest wrogiem publicznym nr 1, przedmiotem krytyki są wszystkie instytucje państwa opiekuńczego: progresywne opodatkowanie dochodów jest złe, bo jest niesprawiedliwe:

• szkodliwe dla procesów gospodarczych

*niektóre argumenty są możliwe do weryfikacji, ale są wybitnie jednostronne

- zniechęcenie do pracy i dodatkowego wysiłku

- zakres bardziej ograniczony niż sugerują to skrajni liberałowie

- dotyka tylko pracowników najemnych

• sprzyja majsterkowaniu - wiele rzeczy robimy sami dla siebie; oraz barterowi

• podważa rzetelność podatkową- skłonność do ukrywania dochodów, praca na czarno

• nie można liczyć na to, że zniesienie progresji podatkowej zwiększy dochód państwa

• tłumi motyw oszczędzania - nie można przedstawić dowodu empirycznego co najwyżej logiczny. Poziom podatków progresywnych nie jest jedynym czynnikiem wpływającym na skłonność do oszczędzania

• osłabia motywację do zdobywania dodatkowych kwalifikacji, podejmowania nowych obowiązków,

• Alternatywa: podatek liniowy albo obniżenie stawek końcowych(podatek staje się regresywny)

- podatek liniowy - ukryty podatek progresywny z największym uskokiem pomiędzy ubogimi a trochę bogatszymi. W przypadku podatku progresywnego skok następuję pomiędzy średnio bogatymi a najbogatszymi.

• wrogiem publicznym nr 2 są ubezpieczenia społeczne

• posługują się przymusem, ograniczają wolność

• niechęć ku rozwiązaniom wspólnotowym

• jak to się stało, że tak prymitywnie jednostronna, uboga w argumenty ideologia przesunęła uniwersytety, środki masowego przekazu i wdała się w potoczne myślenie ? = sądy wartościujące uznane zostały za prawdy nie podlegające dyskusji.

Hipotezy

- być może idea państwo socjalnego i dobrobytu to idea, która zawiera w sobie samozniszczenie

- być może był to szeroki plan polityki antydyskrymiacyjnej, której przedmiotem miał być pracownik najemny

- być może dość powszechna akceptacja neoliberalizmu wynika z tego, że zmienił się świat masowej konsumpcji. Świat pracy został zajęty przez świat masowej konsumpcji, która zawsze ma wymiar indywidualny.

- być może owocującymi rezultatami ataku na rozbudowane funkcje państwa upowszechnił przekonanie, że trudno płacić na coś co nic nie daje(sprzężenie zwrotne)

- instytucje państwa socjalnego powołane były kilkadziesiąt a czasami nawet 100 lat temu. Obrosły zaszłościami. Instytucje nie zdolne do zmiany absurdów podatkowych itp.

• zahamowany Darwinizm społeczny promujący etyczny i morlany nihilizm(każde zachowanie dopuszczalne, jeśli służy mojemu interesowi)

Ad c

Co jest sprawiedliwe i słuszne dla umiarkowanego liberała ??

1. Liberalizmy, konstruujące liberalizm nie postrzegają w sposób tak skrajny poszczególnych osób. (osoba i osoba to nie jest to samo)

2. inne postrzeganie relacji między osobą a społecznością

3. kategoria dobrobytu społecznego, a nie dobrobytu jednostek(ważne: dla jak największej liczby osób, jak największe użyteczności)

4. odrzucenie tezy, że wzrost gospodarczy przynosi korzyść wszystkim (wzrost≠rozwój)

5. III istotne odpowiedzi na pytanie co jest sprawiedliwe ?

1. J. Rawls - „sprawiedliwość jest to bezstronność, to dostęp do takich samych możliwości dla wszystkich”

• wolność nie jest negatywna, ma granice w wolności innych osób

• nierówności ekonomiczne i społeczne powinny być ułożone aby przyniosły największą korzyść najbardziej upośledzonym

• sprawiedliwość to dostępność urzędów, stanowisk dla wszystkich w warunkach autentycznej równości

• kategoria równych szans życiowych zawsze stwarza problemy interpersonalne - łatwo nam jest odpowiedzieć na takie pytanie - jakie nierówności da się pogodzić z równymi szansami i co polityka nie powinna negować

• co w sposób ewidentny godzi w równe szanse ?

1. w równość szans nie uderzają naturalne zróżnicowania - naturalna różnorodność organizmów ludzkich nie przekreśla równości szans - nie do końca prawa różnych ludzi muszą być równe

2. największym zagrożeniem dla równości szans jest to, że to, kim będziesz zależy w patologicznych formach od tego, kim byli twoi rodzice (patologiczny familiaryzm)

2. A.C. Pigoń (ekonomia dobrobytu) koncepcja warunków koniecznych i wystarczających dobrobytu społecznego

Wystarczające warunki zwiększenia dobrobytu społecznego

• wzrost dochodu, któremu nie towarzyszy pogorszenie podziału (warunek efektywności)

• poprawa podziału, której nie towarzyszy obniżenie dochodu narodowego (dążenie do równości)

3. D. Miller - sprawiedliwość to co najmniej 3 zasady, z których zwłasza 2 pozostają w ciągłym konflikcie

• sprawiedliwość prawa ( równość wobec prawa)

• sprawiedliwość w zasługach (fundament procesu motywacyjnego)

• sprawiedliwość w potrzebach ( każdemu coś się należy tylko dlatego, że jest człowiekiem = przedmiot kontrowersji)

- praktyka znajduje zawsze jakiś kompromis między tymi zasadami, różne w różnych okresach

- podział dyskryminacji na negatywną i pozytywną - terminy z miękkich nauk społecznych

Ad d

Co jest sprawiedliwe i słuszne dla socjalistów i socjaldemokratów ??

1. Ograniczone poparcie dla państwa dobrobytu, niepokoiło ich, że w skutek patologii osłabia ono motywację (wyjątkiem są państwa skandynawskie)

2. 3 hasła:

1. równość - dążenie do równości

2. wolność - inaczej postrzegana niż u liberałów, pochodzi z aktywności państwa, możliwości korzystania z prawa. Źródłem zniewolenia troska o zaspokojenie elementarnych potrzeb oraz ubóstwa

3. braterstwo - solidarność, idea wspólnoty

3. Socjaliści

1. wolność raczej jako produkt działań rządu

2. braterstwo - oznacza raczej współpracę niż konkurencję, raczej nacisk na obowiązki(dobro wspólne nad dobrem jednostki)

*altruizm - skłonność do pomocy innym(służba publiczna niż samopomoc)

c) liberałowie - wolność zależy od bezczynności rządu, większy nacisk na prawa a nie na obowiązki(wobec wspólnoty reprezentowanej przez państwo), nacisk na samopomoc

UBÓSTWO, MARGINALIZACJA, POMIAR DOCHODU I NIERÓWNOŚCI

1. Jest wiele sposobów na wyjaśnienie ubóstwa zarówno osób jak i masowego

II tendencje

1. nurt kulturowy - uzupełniający poglądy neoliberalizmu, przekonanie: raczej nie należy pomagać tylko karać i wieszać - zero tolerancji, potrzeba penalizacji ubóstwa, ubóstwo to sposób życia przekazywany z pokolenia na pokolenie

2. nurt strukturalny - eksponacja znaczenia niedostatku ekonomicznego, rdzeniem ubóstwa zawsze jest niedostatek, aspekty symboliczne: zamach na godność, obcość, upokorzenie, odmowa praw człowieka, osłabienie obywatelstwa - mierne zainteresowanie sprawami publicznymi, brak poczucia własnej wartości, bezsilność

1. Definiowanie ubóstwa

1. O. Lewsi - ubóstwo to nie tylko upośledzenie ekonomiczne, ale niezmienny stały tryb życia przekazywany z pokolenie na pokolenie; człowiek ubogi - właściwości: poczucie niższości, świadomość marginalizacji społecznej, uzależnienie, pasywność, fatalizm, wiara w działanie sił zew.

• ludzi biednych cechuje nadmierna emocjonalność, ograniczona kontrola popędów, skłonność do traktowania przemocy jako sposobu rozwiązywania problemów

• w sferze życia codziennego: bark dzieciństwa jako wyraźnie odrębnego okresu dzieciństwa

• życie rodzinne biednych cechuje brak prywatności, szacunku, częsta zmiana partnerów

• model rodziny niespójny, dwoisty - patriarchalizm z elementami autorytaryzmu oraz dominacja kobiet w prowadzaniu domu

• brak uczestnictwa w ramach podstawowych instytucji społecznych

• ubóstwo jako swoista kontrkultura(konieczność izolacji i penalizacji)

2. Z.W.Galbraith - dla ludzi biednych charakterystyczna jest równowaga na poziomie ubóstwa (daleko idąca redukcja aspiracji, niedostatek materialny ogranicza ryzykowne zachowania)

3. G.Myrdal - zamknięte kręgi ubóstwa- bardzo trudno oddzielić przyczyny i skutki ubóstwa, ponieważ dochód narodowy stanowi słabe zasady akumulacji i na odwrót(trudno jest oszczędzić środki, aby wyrwać się z ubóstwa, niskie wykształcenie)

4. A.Sen - ubóstwo a zwłaszcza głód występuje w warunkach powszechnej obfitości (na jednym biegunie odchudzanie na drugim klęski głodu), ubóstwo następstwem zmian w rozkładzie dochodów, trwałe niepożywnie skutkiem kaprysu rynków. Łącznie głodu z niedożywieniem jest znacznym uproszczeniem

5. Z.Bauman - ubóstwo w perspektywie historycznej - stosunek każdego społeczeństwa do ubóstwa jest ambiwalentny (chęć przyjścia z pomocą walczy z chęcią karania), w Europie przednowoczesnej ta ambiwalencja nie odgrywała wielkiej roli - biedni naturalnym porządkiem społecznym; społeczeństwo nowoczesne - projekt ładu społecznego (kartezjańskiego) nędza była przyczyną rewolucji (opresja w stosunku do ludzi ubogich, bo oni to, ci, którym się nie chce pracować); międzywojnie - ubóstwo głównie niezawinione (ogromna armia ludzi straciła pracę) = pomoc socjalna, aktywna polityka państwa; społeczeństwo postindustrialne - ubogi nie jest nikomu potrzebny, powinien się zachowywać tak jakby go nie było

1. Typologia ubóstwa - ubóstwo ubóstwu nierówne

• skrajne ubóstwo, np. Afryka

• 2 do 4 $ dziennie, kiedy nie ma transportu; odmienne gdy istnieje infrastruktura

• Nierówności są czymś innym niż ubóstwo absolutne

• Samoocena sytuacji materialnej

• • należy oddzielić ubóstwo absolutne od ubóstwa względnego

1. ubóstwo absolutne - osoby nie da się utrzymać przy zdrowiu i życiu, nie jest w stanie się utrzymać; najczęściej stosowaną miarą jest minimum egzystencji; które potrzeby decydują o życiu i zdrowiu; bank światowy stosuje minimum egzystencji 1,2,3 $ na dzień (jest to bardzo trudny poziom do ustalenie); koszt minimum egzystencji nie powinien ulegać zmianie, ale mimo to musi na skutek zmiany cen dóbr; w PL to 300 zł

2. skrajne ubóstwo absolutne - 1,2$ na dzień w specyficznym otoczeniu (nie ma struktury transportowej, oświatowej, zdrowotnej, pomocy społecznej); w specyficznej sieci osadniczej (najczęściej przebywają w otoczeniu podobnym = ubóstwo masowe)

3. ubóstwo względne - dochód nie pozwalający na normalne uczestnictwo w życiu społecznym (trudne do określenia, co znaczy słowo „normalne”); minimum socjalne - rozrzut między 600-1400 zł = ubóstwo obiektywne

4. ubóstwo subiektywne - odwołanie się do samooceny własnego statusu materialnego; raczej narzędzia socjologiczne, bardziej fenomen psychologiczny niż zjawisko obiektywne

1. Różne trudności z pomiarem ubóstwa

• Analityczne definicje ubóstwa musi zmierzać do oddzielenie ludzi ubogich od nieubogich, co jest bardzo trudne

• Problemy z pomiarem dochodu

-) Analityczna definicja ubóstwa

a) konsumpcja w ujęciu fizycznym możne oznaczać głód

• wartość kaloryczna pożywienia

• zawartość białka w jedzeniu

• może to być dobrym miernikiem w krajach ubogich

b)wydatki konsumpcyjne - używane w krajach OECD

• pozwalają na porównanie skali ubóstwa między krajami, nie ma zastosowania dla polityki społecznej

• 50-60%-przeciętnych wydatków, linia względnego ubóstwa

• Zachowuje się zasadę ekwiwalencji (pierwsze 2 osoby traktuje się jako pełne a następne jako np. 0,75)

• Nieracjonalna konsumpcja - pogoń za gadżetami i używkami

4. narzędziem analizy ubóstwa są przede wszystkim dochody

• nie potrafimy dobrze mierzyć dochodów

• Dochody jako miernik mają wiele wad

Ω nie rejestrowane dochody

Ω mierzymy przede wszystkim dochody pieniężne (domniemana renta ze składników majątku własnego - np. własne mieszkanie, ogródek działkowy, pożytki wynikające z nienormowanego czasu pracy, pożytki z czasu wolnego, satysfakcja z pracy)

Ω nie umiemy liczyć zysków i strat; zysków kapitałowych (odsetki od oszczędności, dochody z wynajmu nieruchomości)

Ω punktem odniesienia dla pomiaru dochodów jest gospodarstwo domowe (założenie, że transfer między członkami rodziny ma taki transfer jak my podejrzewamy)

Ω arytmia dochodu w gospodarce rynkowej (jest to zjawisko naturalne, mierzenie dochodu wymaga mierzenia dochodu w określonym okresie)

- dochód jest najlepszym z możliwych narzędziem analitycznym ubóstwa, ale to ma wiele mankamentów

- problemem jest tu to czy należy posługiwać się dochodem (np. różne znacznie dochodu rodziny, w której jest osoba ciężko chora a rodzina w której są osoby zdrowe)

- zaleca się stosowanie kilku mierników

• Żaden system społeczny nie może bazować tylko na pomiarze dochodu. Może, np. stosować wywiad społeczny

4. Pomiar nierówności; jak mierzyć nierówności między osobami, gospodarstwami domowymi; w skali społecznej

1. diagnostyczny punkt widzenia - różnice pomiędzy krajami

2. nierówności między osobami

• spora część tych nierówności ma swoje źródło w wieku, kwalifikacjach, odmiennych preferencjach (różnice w dochodzie)

3. nierówności między gospodarstwami domowymi

• niemała część wynika z liczby osób pozostających na utrzymaniu w stosunku do osób pracujących (dramatyczne pogorszenie sytuacji - kiedy pojawiło się dziecko = ograniczenie możliwości pracy, powiększenie wydatków)

4. krzywa Lorenza

5. współczynnik Giniego - krzywa Lorenza jest pkt wyjścia do współczynnika Giniego

Wg = ABO/ABC - wyraża się w % albo stenych

• jeżeli nie ma żadnych nierówności to krzywa biegnie linią równego podziału, współczynnik wynosi 0

• jeżeli krzywa biegnie po bokach kwadratu to współczynnik wynosi 1 lub 100%

Polska

• koniec lat 80 - 26-28%

• początek lat 90 - 37 %

• lata 9 -97 - 34-35%

• lata 97 - 01 - 37-38%

• 02-06 = 36 %

1. Charakterystyka ubezpieczenia społecznego, skonfrontowanie z zapotrzebowaniem budżetowym

1. system społeczny jest w 108 krajach świata, w niektórych krajach OECD zakres przedmiotowy i podmiotowy jest szeroki. W większości krajów bardzo okrojony. Alternatywą dla ubezpieczeń społecznych jest zaopatrzenie budżetowe.

2. Pełny zakres przedmiotowy obejmuje

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu, wynikającym z wieku

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu, wynikającym z trwałej niezdolności do pracy

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu, wynikającym z wypadku w pracy i jego zróżnicowanym konsekwencją

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu wynikającym z utraty głównego żywiciela rodziny

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu wynikającym z chorób

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu wynikającym z kosztów leczenia

• ochronę przed ryzykiem utraty dochodu wynikającym z utraty pracy

3. zakres podmiotowy - ubezpieczenia społecznego jest bardzo zróżnicowany. W części krajów obejmuje wszystkich. W innych zakres jest węższy

4. składki - są zazwyczaj płacone solidarnie przez pracowników i pracodawców z wyłączeniem ubezpieczenia przed wypadkami

5. wyłącznie z ubezpieczenia - występuje bardzo rzadko, prawie nigdy. Przykładem może być wyłącznie z konieczności ubezpieczenia społecznego osób najbogatszych w Niemczech.

6. Składka - w ubezpieczeniu społecznym nie jest żadnym podatkiem

7. Istotą ubezpieczenia społecznego jest nie tylko przymus ale i redystrybucja

8. Ubezpieczenia społeczne a zaopatrzenie budżetowe

Źródło finansowania	składki	Podatki
Świadczenia	Zróżnicowane	Niezróżnicowane
cele	Podtrzymywać dochód z okresu aktywności zawodowej	Ochrona przed ubóstwem absolutnym, np. ubezpieczenia rolników w PL

1. Ubezpieczenie rentowo-emerytalne (model ubezpieczenia opartego o umowę pokoleniową; repartycyjne, czyste ubezpieczenie kapitałowe - prywatne i publiczne

1. umowa międzypokoleniowa - może być tylko systemem społecznym

2. system rezerwy kapitałowej przymusowy

3. każdy system ubezpieczeń jest systemem zdefiniowanej stawki

4. niepisaną umową społeczną jest również pieniądz symboliczny, gwarantem jest państwo. Niepisaną umową jest też każdy bank komercyjny (kreacja pieniądza)

5. system rezerwy kapitałowej - wyklucza redystrybucję a więc określenie „społeczny” jest tu nieadekwatne

6. właściwości umowy międzypokoleniowej

* bardzo łatwa do wprowadzenia(hipotetycznym beneficjentem jest pierwsza generacja emerytów; hipotetyczną ofiarą jest generacja pracowników)

7

---