Prawo dewizowe

-obecna ust. 5.09.2002(co troche nowelizacje!)

-rozporządzenie ministra finansów 4.09.2007

-Kodeks karny skarbowy ( 10.09.'99)-reguluje przestępstwa i wykroczenia dewizowe i określa sankcje za nie wymierzane

-kwieceń '64-kodeks cywilny , definiuje niektóre pojęcia występujące w pr.dew.

-Lipiec 2004, ust. O swobodzie działalności gosp. Odnosi sie do działalności regulowanej za którą została uznana działaln. Kantorowa

Przepisy ogóle:

podmioty prawa dewizowego

REZYDENT:

a)osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów,

b)polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

NIEREZYDENT:

a)osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu; nierezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów,

b)obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

-główne kryterium: terytorialne( miejsce zamieszkania), definiuje pojęcie kraju(terytorium RP), ale nie definiuje pojęcia zagranica( def. negatywna-to co nie jest krajem, jest zagranicą!)

NIEREZYDENCI Z KRAJÓW TRZECICH:

miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich; nierezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów,

*krajami trzecimi są państwa niebędące państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru gospogarczego (ue +Norw. +Islandia+Liecht.). Kraje OECD(?)

*nierezydenci z krajów trzecich,wyróżnia się: z krajów BIT-umowa z RP o wzajemnym opieraniu i ochronie inwestycji np. Tunezja, Egipt...

Obrotem dewizowym jest obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju.

Obrót dewizowy z zagranicą-zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, między rezydentem i nierezydentem powodującej przeniesienie prawa własności wartości dewizowych, mogące nastąpić zagranicą

transfer śr. płatniczych i wartości dewizowych, czyli wywóz, przywóz, wysyłka

Obrót wartościami dewizowymi w kraju- zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej w kraju, może nastąpić między rezydentami, nierezydentami

Zezwolenia dewizowe

przesłanki wydawania zezwoleń-negatywne; nie określono kiedy wydać , ale kiedy odmówić

po nowelizacji:

1.Jeśli istnieje zagrożenie dla interesu publicznego

2.Jeśli zagraża to międzynarodowym zobowiązaniom wiążącym RP

Rodzaje zezwoleń

-ogólne-->wydaje tylko Minister Finansów, postać aktów generalnych, nie rozstrzyga spraw indywidualnych, może dotyczyć wszystkich podmiotów, lub tylko określonej kategorii np. Rezydent, przedsiębiorca

-indywidualne-->dot. Spraw indywidualnych, wydaje prezes NBP, może on upoważnić podległe mu podmioty do wydawania zezwoleń w jego imieniu (Dyrektorów Departamentów Centrali NBP, Dyrektorów oddziałów okręgowych NBP); wydaje sie jeśli ustawa nie przewiduje wyjątków od danego obowiązku bądź ograniczenia

Zarówno udzielenie jak i odmowa następuje w formie decyzji administracyjnej. Jeśli prezes NBP udzielił zezwolenia może odstąpić od uzasadnienia decyzji, odmowa musi być uzasadniona faktycznie i prawnie.

Decyzja jest ostateczna, czyli nie przysługuje od niej odwołanie do organu drugiej instancji. Strona może jedynie zwrócić się z prośbą o ponowne rozpatrzenie sprawy( 14 dni od doręczenia decyzji)

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy organ może :

1 utrzymać decyzję w mocy

2 uchylić w całości lub w części ( ponownie orzeka co do istoty sprawy)

3 umorzyć postępowanie

Po wyczerpaniu tego trybu strona może złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego( 30 dni od doręczenia 2 decyzji) np. Jeśli decyzja została wydana na podst. Przestępstwa lub fałszywych dokumentów...

=Zezwolenia warunkowe=

**Udzielone spółce zezwolenie dewizowe nie przechodzi na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną, gdy spółka, która otrzymała zezwolenie, została przejęta przez inną spółkę lub wraz z inną spółką albo spółkami zawiąże nową spółkę.--> nieprzechodzenie zezwoleń na inny podmiot

**Z zezwolenia dewizowego, udzielonego na zawarcie umowy lub dokonanie rozliczenia, mogą korzystać wszystkie strony tej umowy lub rozliczenia.-->wystarczy że o zezwolenie ubiega sie jedna strona.

Ograniczenia dewizowe

(czynności zakazane, czyli zakazy dewizowe): mogą być zwykłe lub szczególne.

Przesłanki uzasadniające wprowadzenie ograniczeń szczególnych:

1.Wykonanie decyzji organów Organizacji Międzynarodowych, których RP jest członkiem; rozporządzenie Rady Ministrów, ograniczenie wprowadzone na okres wskazany w decyzji tego organu

2.Istnieje konieczność zapewnienia równowagi bilansu płatniczego w sytuacji gdy nastąpi jego nierównowaga, zajdzie nagłe załamanie i powstanie w tym zakresie zagrożenie; Rada Ministrów musi zasięgnąć opinii Rady Polityki Pieniężnej, ale opinia ta nie jest wiążąca, w przypadku tej przesłanki ustawa limituje granicę czasową, która wynosi 6 miesięcy

Podmiot ograniczeń- może dot, wszystkich podmiotów lub tylko określonej kategorii np. Przedsiębiorstwa

Przedmiot -czynności do tej pory dozwolone, lub zaostrzenie już istniejących ograniczeń

Zasada walutowości ->wszystkie zobowiązania pieniężne na terytorium RP muszą być wyrażone w walucie polskiej.

Ograniczenia zwykłe:

1)wywóz, wysyłanie oraz przekazywanie przez rezydentów do krajów trzecich, krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej.

Wyjątek:pokrycie kosztów działalności polegającej na bezpośrednim świadczeniu usług w wykonaniu zawartej umowy lub promocji i reklamie działalności gospodarczej prowadzonej przez rezydenta w kraju.

Rozporządzenie o zezwoleniach dewizowych dopuszcza transfer środków jeśli: następuje wyłącznie do krajów BIT, Wyłącznie w formie przekazu, rezydent korzysta z pośrednictwa uprawnionego banku

Sankcje karne: grzywna do 720 stawek dziennych; czyn stanowi jedynie wykroczenie jeśli wartość obrotu nie przekracza 5krotności min. Wynagrodzenia w chwili czynu

2) otwieranie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, rachunków w bankach i oddziałach banków, mających siedzibę w krajach trzecich

Wyjątek: otwierania w czasie pobytu w tych krajach,z zastrzeżeniem nieutrzymywania takich rachunków dłużej niż 2 miesiące od zakończenia pobytu lub działalności

sankcje jak wyżej

W przypadku otwarcia rach. Bankowego w krajach trzecich i unijnych powstaje obowiązek sprawozdawczy, obejmuje:

-zgłoszenie informacji o otwarciu w terminie 20 dni od otwarcia

-kwartalne składanie sprawozdań z sald i obrotów na rachunku, w terminie 20 dni od zakończenia kwartału.

Obowiązek nie powstaje względem os.fizycznych jeśli zamkną one rachunek 2msce od zakończenia pobytu oraz jeśli stan środków zgromadzonych nie przekracza 10 000 euro

Sankcje: grzywna do 120 stawek dziennych; wypadek mniejszej wagi uznawany jest za wykroczenie dewizowego

3)Ograniczenie w nabywaniu nieruchomości , zakazany jest transfer środków na nabycie nieruchomości do krajów trzecich pod warunkiem że nieruchomość przeznaczona jest na cele inwestycyjne

Obowiązek sprawozdawczy: sprzedaż/skup przez rezydenta od nierezydenta nieruchomości położnej w Polsce;

sprzedaż/skup przez rezydenta nieruchomości położonej za granicą ( 30 dni od transakcji)

Obowiązki dewizowe i transferowe

***Rezydenci i nierezydenci przekraczający granicę państwową są obowiązani zgłaszać, w formie pisemnej, organom celnym lub organom Straży Granicznej, przywóz do kraju oraz wywóz za granicę złota dewizowego lub platyny dewizowej, bez względu na ilość, a także krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, jeżeli ich wartość przekracza łącznie równowartość 10.000 euro ***Rezydenci i nierezydenci są obowiązani dokonywać przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem uprawnionych banków, jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza równowartość 15.000 euro.

Obowiązek sprawozdawczy

Rezydenci dokonujący obrotu dewizowego oraz przedsiębiorcy wykonujący działalność kantorową są obowiązani *przekazywać Narodowemu Bankowi Polskiemu dane w zakresie niezbędnym do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.

*przechowywać dokumenty związane z tą działalnością lub tymi czynnościami przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wykonywali działalność kantorową lub dokonali danej czynności obrotu dewizowego.

Kontrola wykonywana przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego

Prezes Narodowego Banku Polskiego wykonuje kontrolę:

1)udzielonych indywidualnych zezwoleń dewizowych, czy odbywa się zgodnie z jego warunkami,

2)działalności kantorowej, czy wykonuje działalność kantorową zgodnie z warunkami określonymi w ustawie i przepisach szczególnych wydanych na jej podstawie

Kontrolę przeprowadzają pracownicy Narodowego Banku Polskiego, zwani dalej "kontrolerami", w siedzibie jednostki kontrolowanej lub siedzibie Narodowego Banku Polskiego, po okazaniu legitymacji służbowej i doręczeniu upoważnienia. Kontrolerzy, w związku z przeprowadzaniem kontroli w siedzibie jednostki kontrolowanej, mają prawo do:wstępu do obiektów i pomieszczeń kontrolowanej jednostki w obecności jej przedstawiciela,poruszania się po terenie kontrolowanej jednostki bez obowiązku posiadania przepustki.

Wyniki przeprowadzonej kontroli kontroler przedstawia w sporządzonym przez siebie:

1) protokóle, jeżeli kontrola została przeprowadzona w siedzibie jednostki kontrolowanej, lub

2)sprawozdaniu, jeżeli kontrola została przeprowadzona w siedzibie Narodowego Banku Polskiego.

krajowymi środkami płatniczymi są waluta polska oraz papiery wartościowe i inne dokumenty, pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej,

wartościami dewizowymi są zagraniczne środki płatnicze oraz złoto dewizowe i platyna dewizowa,

zagranicznymi środkami płatniczymi są waluty obce i dewizy,

dewizami są papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych

Działalność kantorowa Pierwsza regulacja dopuszczająca obrót walutą obcą-'89.

Działalność kantorowa jest działalnością regulowaną, oznacza to że to rodzaj działalności gospodarczej która może być podjęta po spełnieniu dodatkowych warunków i po uzyskaniu wpisu do odpowiedniego rejestru.

Działalność kantorową może wykonywać osoba fizyczna, która nie została prawomocnie skazana za przestępstwo skarbowe albo za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, a także osoba prawna oraz spółka niemająca osobowości prawnej, której żaden odpowiednio członek władz lub wspólnik nie został skazany za takie przestępstwo. Działalność mogą prowadzić zarówno rezydenci jak i nierezydenci. Kontrahentami również mogą być rezydenci/nierezydenci bez względu na to czy prowadzą działalność gospodarczą czy dokonują transakcji w obrocie pozagospodarczym.

Czynności bezpośrednio związane z wykonywaniem działalności kantorowej mogą być wykonywane tylko przez osoby, które nie zostały skazane prawomocnie za przestępstwa skarbowe oraz inne popełnione w celu uzyskanie korzyści majątkowej, i które posiadają fachowe przygotowanie do wykonywania tych czynności.

 Za fachowe przygotowanie uznaje się:

1) ukończenie kursu obejmującego prawne i praktyczne zagadnienia związane z prowadzeniem działalności kantorowej, udokumentowane świadectwem, lub

2) pracę w banku, w okresie co najmniej rocznym, na stanowisku bezpośrednio związanym z obsługą transakcji walutowych, udokumentowaną świadectwem pracy, oraz znajomość przepisów ustawy regulujących działalność kantorową, potwierdzoną złożonym oświadczeniem.

Przepisów o działalności kantorowej nie stosuje się do banków, oddziałów banków zagranicznych oraz do instytucji kredytowych i oddziałów instytucji kredytowych. Zastosowanie mają tam przepisy prawa bankowego.

Procedura rejestracyjna

Wniosek zawiera m.in. szczegółowy opis przedmiotu działalności, wszystkie waluty jakimi zamierza obracać,określenie warunków technicznych, określenie na jaki czas-określony czy nieokreślony (->nie wiem czy jeszcze aktualne!)

Postępowanie wszczynane na wniosek przedsiębiorcy. Wniosek składa się do właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności oddziału NBP. Błędnie złożony wniosek zostaje przekazany do właściwego oddziału, a przedsiębiorca zostaje o tym fakcie zawiadomiony.

Jeśli przedsięb. Zamierza prowadzić działalność w kilku kantorach, znajdujących sie w tym samym okręgu --> wniosek do właściwego oddziału; znajdujących się na rożnych obszarach-->do wybranego oddziału,spośród właściwych.

Do wniosku dołącza się zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub do KRS-u oraz potwierdzenie wniesienia opłaty skarbowej.

Organ dokonuje wstępnej kontroli formalnej wniosku:

-->jeśli stwierdza uchybienia, wzywa do ich usunięcia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania( jeśli nie usunięto uchybień, wniosek podlega zwrotowi)

-->jeśli spełnia wymogi dokonuje się rejestracji (prezes NBP) w formie elektronicznej

Rejestr jest jawny, każdy ma dostęp d danych tam wpisanych, domniemywa się prawdziwości i aktualności danych tam zawartych. Dlatego każdy przedsiębiorca wpisany do rejestru jest zobowiązany podać zmiany danych 14 dni od zajścia zdarzenia.

Wpis potwierdzony jest odpowiednim zaświadczeniem wydanym w terminie 7 dni od daty wpłynięcia wniosku.

Przedsiębiorca może po tym rozpocząć działalność, ale musi o tym fakcie powiadomić na piśmie organ rejestrowy w terminie 7 dni od rozpoczęcia działalności.

Odmowa wpisu (w formie decyzji administracyjnej) jeśli:

1)zostało wydane prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy prowadzenia działalności objętej wpisem

2)przedsiębiorca wcześniej został wykreślony w wyniku decyzji o zakazie prowadzenia działalności kantorowej ( np. Z powodu złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia)

Obowiązki prowadzącego kantor

1)lokal i jego wyposażenie spełniające warunki techniczne i organizacyjne niezbędne do bezpiecznego i prawidłowego wykonywania czynności bezpośrednio związanych z działalnością kantorową.

Elementy wyposażenia tj. Tablica informacyjna na zewnątrz z napisem „kantor” , wykaz sprzedawanych i kupowanych wartości dewizowych oraz aktualny ich kurs, odpowiednie formularze i program komputerowy umożliwiający wydawanie dowodów kupna/ sprzedaży, pieczątki firmowe i imienne kasjera, aktualny album zagranicznych znaków pieniężnych wydawany przez NBP.

2)prowadzenie, w godzinach działalności kantoru, ciągłego kupna i sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu,

Prowadzący kantor może czasowo zawiesić działalność. Przedsiębiorca może zawiesić, na okres nie dłuższy niż 2 lata, wykonywanie działalności kantorowej. W przypadku zawieszenia wykonywania działalności kantorowej na okres krótszy niż 2 lata, przedsiębiorca może przedłużyć ten okres łącznie do 2 lat. O zawieszeniu wykonywania działalności kantorowej, przedłużeniu zawieszenia oraz o wznowieniu jej wykonywania przedsiębiorca jest obowiązany zawiadomić pisemnie organ prowadzący rejestr w terminie 7 dni, licząc od dnia zawieszenia, przedłużenia zawieszenia lub wznowienia wykonywania działalności kantorowej. Jeśli nie wznowi działalności organ rejestrowy wykreśla go z rejestru.

3)prowadzenie na bieżąco, w sposób trwały i ciągły oraz zgodny z przepisami, ewidencji wszystkich operacji powodujących zmianę stanu wartości dewizowych i waluty polskiej,

4)wydawanie, w sposób zgodny z przepisami, dowodów kupna i sprzedaży, imiennych lub na okaziciela, przy każdej umowie kupna lub sprzedaży wartości dewizowych, będących przedmiotem obrotu,

5)Obowiązek sprawozdawczy, sprawozdanie składa się NBP do 10 dnia po zakończeniu każdego kwartału

6)Obowiązek aktualizowania corocznie zaświadczenia o niekaralności.

Zakończenie działalności kantorowej

--> upływ czasu, w którym ta działalność miała być prowadzona

-->zaprzestanie działalności przez przedsiębiorce( musi powiadomić na piśmie organ rejestrowy w terminie 7 dni od zakończenia działalności i złożyć wniosek o wykreślenie z rejestru)

-->w skutek decyzji organu rejestrowego:

*jeśli przedsiębiorca w momencie wpisu do rejestru złożył niezgodne z prawdą oświadczenie o tym że spełnia warunki formalne

*w toku kontroli zostaną ujawnione naruszenia warunków wymaganych do prowadzenia działalności, a przedsiębiorca nie usunął tych naruszeń w wyznaczonym terminie

*w wyniku kontroli stwierdzi się rażące naruszenia warunków wykonywania działalności, decyzja wykonywana jest natychmiast. Konsekwencją jest wykreślenie z rejestru , przedsiębiorca może uzyskać ponowny wpis dopiero po upływie 3 lat od daty wydania tej decyzji

Sankcje za nielegalne prowadzenie działalności kantorowej

Prowadzenie działalności kantorowej bez wpisu do rejestru lub wbrew przepisów ustawy stanowi przestępstw dewizowe i jest zagrożone karą grzywny 720 stawek dziennych lub karą pozbawienia wolności do 1 roku ( lub obie kary łącznie)

Wypadki mniejszej wagi stanowią wykroczenia dewizowe zagrożone grzywną kwotową. Zarówno za przestępstwo jak i wykroczenia sąd obowiązkowo orzeka przepadek wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych. Jednocześnie może orzec przepadek innych przedmiotów np. Służących do popełnienia czynu. Poza tym sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności kantorowej na okres od 1 do 5 lat.

Prowadzący kantor, który nie wykonuje obowiązku sprawozdawczego popełnia przestępstwo zagrożone grzywna do 120 stawek dziennych.

PRAWO DEWIZOWE
1. Podstawa prawna - Ustawa z dn. 18.12.1998 r. Prawo dewizowe.
2. Przepisy prawne Ustawy Prawo dewizowe regulują (zakres przedmiotowy):
a) zasady obrotu dewizowego
b) nadzwyczajne ograniczenia w wypadku zaistnienia zagrożeń stabilności i integralności systemu fin. RP.
c) zasady kontroli dewizowej
d) właściwość organów w sprawach dewizowych.
3. Podstawowe pojęcia i instytucje prawne z zakresu prawa dewizowego:
Ř rezydent - osoba fizyczna, osoba prawna, jedn. organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, mająca miejsce zamieszkania, siedzibę na terytorium RP, posiadająca zdolność do czynności prawnych (zdolność do zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu). Rezydentem są także polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych.
Ř nierezydent - osoba fizyczna, osoba prawna, jedn. organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, nie mająca miejsca zamieszkania, siedziby na terytorium RP, posiadająca zdolność do zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Nierezydentem są także osoby fizyczne, osoby prawne i jedn. org. nie posiadające osobowości prawnej, które mają miejsce zamieszkania, siedzibę na terytorium RP, w zakresie, w którym prowadzą działalność za granicą poprzez swoje przedstawicielstwo, oddział, mające siedzibę za granicą, a także obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, konsularne, misje specjalne i organizacje międzynarodowe.
Ř wartości dewizowe - należą do nich:
- waluty obce - są nimi pieniądze nie będące w RP prawnym środkiem płatniczym, zaliczamy do nich międzynarodowe jednostki rozrachunkowe (EURO).
- dewizy - pełnią funkcje płatnicze (weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywa, polecenie wypłaty, przekazy, płatne w walutach obcych).
- złoto i platyna - w stanie nieprzerobionym, także w postaci sztab, monet bitych po 1850r.
- nominowane w walutach obcych papiery wartościowe nie będące zagranicznymi środkami płatniczymi.
Ř obrót dewizowy - czynność prawna lub zdarzenie powodujące powstanie płatności środkami stanowiącymi wartości dewizowe (patrz wyżej), przeniesienie własności wartości dewizowych, przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe. Poprzez obrót dewizowy rozumieć będziemy także płatności krajowymi środkami płatniczymi, przeniesienie własności takich środków, przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce w stosunkach miedzy rezydentem i nierezydentem.
- jeżeli obrót dokonywany jest między rezydentem a nierezydentem, jest to obrót dokonywany za granicą.
Obrotem dewizowym jest także transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych. Poprzez transfer rozumiemy wywóz, przewóz, wysyłanie, przesyłanie, sprowadzanie oraz wszelkie inne sposoby przemieszczenia wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych przez granicę RP.
Na gruncie ustawy Prawo dewizowe wyróżnić można następujące rodzaje obrotów dewizowych z zagranicą:
- obrót bieżący - obrót dewizowy z zagranicą, którego przedmiotem są:
8 umowy o nabywaniu towarów
8 oświadczenie usług
8 roszczenie odszkodowawcze i odszkodowania
8 emerytury, renty, alimenty.
- obrót kapitałowy - w ramach niego wyróżniamy:
8 inwestycje bezpośrednie np. nabywanie przedsiębiorstwa, tworzenie i prowadzenie przedsiębiorstwa oraz dokonywanie nakładów na rozszerzenie prowadzonego przedsiębiorstwa, nabywanie własności i innych praw na nieruchomości w związku z prowadzonym przedsiębiorstwem
8 inwestycje portfelowe - obrót kapitałowy w zakresie papierów wartościowych np. emitowanie, nabywanie, obejmowanie i zbywanie pap. wart. na uznanym rynku (giełda lub inny rynek, gdzie obrót pap. wart. odbywa się zgodnie z regułami określonymi przez przepisy kraju, w którym funkcjonuje ten rynek)
8 obrót kredytowy - przedmiotem są pożyczki i kredyty
8 obrót gwarancyjny - przedmiotem są osobiste (poręczenie) i rzeczowe (hipoteka, zastaw) zabezpieczenia wierzytelności
8 obrót depozytowy - przedmiotem są czynności w zakresie rachunków prowadzonych przez banki
8 obrót pozagospodarczy - inny niż inwestycje portfelowe, obrót kredytowy, gwarancyjny, depozytowy dokonywany przez osoby fizyczne nie pozostające w związku z prowadzoną przez nie działalnością gosp. lub wykonywanym wolnym zawodem, którego wielkość nie przekracza jednorazowo równowartości 10 tys. EURO.
- działalność kantorowa - polega na kupnie i sprzedaży walut obcych, złota dewizowego lub platyny dewizowej, a także na pośrednictwie w kupnie i sprzedaży tych walut.
4. Organem właściwym w sprawach dewizowych jest MF, sprawuje on ogólny nadzór w sprawach dewizowych i w ramach tego nadzoru zapewnia jednolite stosowanie przepisów ustawy Prawo Dewizowe.

Pojęcie i charakter Prawa Dewizowego
Prawo dewizowe stanowi integralną w ważną dziedzinę prawa finansowego, chociaż bardzo ściśle powiązaną z innymi gałęziami prawa: administracyjnym, karno - skarbowym, cywilnym.
Prawo dewizowe jest to zespół przepisów prawnych regulujących zasady posiadania i posługiwania się w obrocie obcą walutą i innymi wartościami uważanymi za wartości dewizowe. W warunkach gospodarki wolnorynkowej PD, a zarazem przewidziane w tym prawie reglamentacje dewizowe są uważane za taki dział prawa, którego rozwiązanie stanowią pewne ograniczenia w swobodzie zawierania umów. Ograniczenia te są w pewnym stopniu niezbędne ze względu na różnorodne powiązania i umowy gospodarcze i polityczne między poszczególnymi państwami, mają one gwarantować jednolitość rozwiązań prawnych w ramach tworzących się wspólnot międzynarodowych (Unia Europejska). Ustawa Prawo dewizowe ma dostosować polską regulację obrotu dewizowego do nowoczesnej gospodarki rynkowej, do zmienionej sytuacji wynikającej z członkostwa RP w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz przyszłej integracji z UE.
2. Przedmiotowy zakres PD
- jest on ściśle związany z dwoma podstawowymi pojęciami (zdefiniowanymi w Ustawie PD):
§ pojęcie wartości dewizowych
§ pojęcie obrotu dewizowego.
Odnośnie obrotu bieżącego ustawa gwarantuje swobodę jego dokonywania. Obrót bieżący obejmuje wskazane imiennie w ustawie PD czynności obrotu gospodarczego i poza gospodarczego. Każdy obrót, który nie jest obrotem bieżącym jest obrotem kapitałowym. Na te wszystkie rodzaje obrotu kapitałowego wymagane są zezwolenia dewizowe.
3. Podmiotowy zakres PD
- jest związany z pojęciami:
§ rezydenta
§ nierezydenta
Pojęcia te zastąpiły obowiązujące na gruncie starego PD pojęcia osoby krajowej i zagranicznej. Podstawowym kryterium uznania podmiotu za rezydenta lub nierezydenta jest miejsce zamieszkania osoby fizycznej lub siedziba osoby prawnej. Obywatelstwo nie ma znaczenia.
4. Zakres PD na gruncie Ust. D sprowadzony został do dwóch odrębnych grup zagadnień:
a) regulacji obrotu dewizowego w warunkach zwyczajnych. Obejmuje:
4 zasady obrotu dewizowego
4 zasady kontroli dewizowej
4 właściwość organów w sprawach dewizowych
b) regulacji nadzwyczajnych ograniczeń dewizowych. Mogą one mieć zastosowanie w wypadku zaistnienia zagrożeń stabilności i integralności systemu finansowego RP i mają charakter blankietowy. Oznacza to, że przepisy PD dotyczące regulacji nadzwyczajnych zawierają delegację dla Rady Ministrów do wprowadzenia na ściśle określony okres dodatkowych ograniczeń dewizowych. Ustawa PD przewiduje dwa rodzaje takich ograniczeń:
1) polega na wprowadzeniu ograniczenia przez RM w drodze rozporządzenia wydawanego zgodnie z wnioskiem Rady Polityki Pieniężnej (RPP jest organem NBP, czyli BC) w sytuacji zagrożenia realizacji założeń polityki pieniężnej. Ograniczenia te mają polegać na nakazie utrzymywania nie oprocentowanego depozytu na specjalnym rachunku bankowym w NBP, nakaz ten może być skierowany zarówno do rezydentów, jak i nierezydentów, którzy dokonują obrotów kapitałowych.
2) wprowadzone w drodze rozporządzenia wydawane przez RM na wniosek RPP na okres nie dłuższy niż 6 m-cy w wypadku zaistnienia nadzwyczajnego zagrożenia stabilności i integralności systemu finansowego RP. W drodze takiego rozporządzenia RM może wprowadzić:
· obowiązek odsprzedaży wartości dewizowych i dokonywanie płatności w obrocie z zagranicą wyłącznie w walutach wymienialnych.
· obowiązek uzyskiwania zezwoleń na dokonywanie czynności obrotu dewizowego, które na podstawie treści Ustawy PD nie wymagają takiego zezwolenia
· ograniczenie w stosunku do podmiotów zagranicznych polegające na pozbawieniu tych podmiotów prawa nabywania wartości dewizowych w kantorach.
Jest to bardzo daleko idąca reglamentacja dewizowa dopuszczalna ..............polegającego na:
- zmniejszeniu rezerw dewizowych RP
- załamaniu równowagi bilansu płatniczego, które bezpośrednio zagraża zdolności płatniczej RP wobec zagranicy
- wzrost podaży pieniądza wywołanego napływem kapitału zagranicznego w takim zakresie, który utrudnia lub uniemożliwia kontrolę tej podaży
- bezpośrednie zagrożenie stabilności i integralności polityki pieniężnej wywołanej przepływem kapitału między krajem a zagranicą.

Nadzwyczajne ograniczenia mogą być zastosowane do wszystkich podmiotów dewizowych i do wszystkich czynności obrotu dewizowego, czyli także do obrotów bieżących, które w świetle Ustawy PD mają się cieszyć pełną swobodą ich dokonywania.

Pojawiają się zdania w doktrynie i w literaturze przedmiotu, iż zastosowanie nadzwyczajnych ograniczeń dewizowych jest sprzeczne z Konstytucją RP, ponieważ dla ich zastosowania i wprowadzenia nie wymaga się formy prawnej - ustawy, a jedynie rozporządzenia, czyli aktu o niższej randze prawnej.

SYSTEM OGRANICZEŃ DEWIZOWYCH W RAMACH ZWYKŁEGO OBROTU DEWIZOWEGO
Ustawa PD stanowi, że wartości dewizowe mogą być przedmiotem własności rezydentów w kraju i za granicą oraz nierezydentów w kraju. Oznacza to, że nie potrzeba w tym okresie uzyskiwać żadnego zezwolenia dewizowego. PD opiera się na zasadzie, że wszystko co nie jest ograniczone lub zabronione jest tym samym dozwolone, nie można więc zatem stosować żadnych analogii lub interpretacji rozszerzających zakazy czy nakazy dewizowe. Ustawa PD wskazuje podmioty, których nie dotyczą ograniczenia dewizowe, których będzie mowa poniżej.
Nie dotyczą:
- NBP
- SP, gdy jest on reprezentowany przez Ministra Finansów lub Ministra Skarbu Państwa.
- banków w zakresie przyznanych im uprawnień do dokonywania obrotu dewizowego na podstawie Prawa bankowego
- zakłady ubezpieczeń lub inne podmioty np. biura maklerskie.
Banki są jedynie objęte obowiązkami sprawozdawczymi i kontrolnymi przewidzianymi w PD.

Przewidziane w Ustawie PD ograniczenia dewizowe są wyraźnie zróżnicowane w zależności od 3 kryteriów:
1) podmioty, które dokonują obrotu dewizowego (rezydent czy nierezydent),
2) kwalifikacje obrotu dewizowego (obrót dewizowy z zagranicą, obrót kapitałowy czy bieżący),
3) rodzaje obrotu kapitałowego (obrót portfelowy, depozytowy, gwarancyjny...)
Objęte reglamentacją czynności obrotu dewizowego wymagają dla ich ważnego dokonania zezwolenia dewizowego. Czynności obrotu dewizowego dokonane bez takiego zezwolenia nie może rodzić skutków prawnych właściwych dla czynności dokonanej z zachowaniem warunków wymagalnych dla jej ważności. Czynność taka dotknięta jest nieważnością, co nie przesądza o innych skutkach takich czynności np. roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, odszkodowanie dla kontrahenta wynikające z niewykonania zlecenia, a ponadto osoba dokonująca czynności bez zezwolenia dewizowego może jednocześnie popełnić czyn stanowiący przestępstwo lub wykroczenie dewizowe określone w Kodeksie Karno - Skarbowym.
Katalog ograniczeń dewizowych jest dość obszerny i obejmuje ściśle wskazane w Ustawie PD czynności obrotu dewizowego (obrotu kapitałowego) dokonywanego zarówno przez rezydentów i nierezydentów.
Reglamentowane czynności dotyczą przede wszystkim:
- inwestycji portfelowych
- inwestycji bezpośrednich
- obrotu kredytowego
- o. depozytowego
- o. gwarancyjnego i innych obrotów kapitałowych.

Ograniczenia dewizowe regulowane ustawą:
a) zezwolenia wymaga dokonywanie przez rezydentów inwestycji bezpośrednich wówczas, gdy są one realizowane w krajach nie należących do OECD lub w takich krajach, z którymi Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji.
b) zakaz dewizowy dotyczy także rezydentów dokonujących za granicą obrotu depozytowego. Jedynie w dwóch przypadkach nie jest wymagane zezwolenie dewizowe:
- obrót dewizowy związany z inwestycjami bezpośrednimi lub portfelowymi, które nie wymagają zezwoleń dewizowych
- dotyczą osób fizycznych w czasie ich pobytu za granicą
c) zarówno rezydenta jak i nierezydenta dotyczy zakaz dokonywania krótkoterminowych inwestycji portfelowych w zakresie pap. wart. Analogicznie został ograniczony obrót kredytowy, zarówno rezydenci jak i nierezydenci muszą uzyskiwać zezwolenia na taki obrót wówczas, gdy termin spłaty długu jest krótszy niż 1 rok.
d) zarówno rezydenci jak i nierezydenci objęci są zakazem dokonywania obrotu gwarancyjnego we wszystkich tych sytuacjach, gdy czynność, której dotyczy gwarancja także objęta jest reglamentacją.
e) do nierezydentów adresowany jest zakaz obrotu depozytowego wówczas, gdy depozyty dotyczą waluty polskiej, przybierają postać lokat krótkoterminowych (krócej niż 3 m-ce) przy wartości depozytu ponad 5 tys. zł.
f) reglamentacją objęte są również czynności pozostałego obrotu kapitałowego. Zezwolenie dewizowe nie jest wymagane w następujących sytuacjach:
- nabywanie lub obejmowanie przez nierezydentów udziałów w spółkach, które mają siedzibę w kraju.
- transfer za granicę przez nierezydentów będących osobami fizycznymi zagranicznych środków płatniczych wwiezionych uprzednio do kraju, jeżeli fakt ten został zgłoszony Urzędowi Celnemu, a także gdy zagraniczne środki płatnicze zostały przekazane z zagranicy do kraju na rzecz nierezydenta.
- nabywanie własności wartości dewizowych w kantorach przez osoby fizyczne będące tak rezydentami jak i nierezydentami.
- przyjmowanie przez rezydentów darowizn od nierezydentów
g) reglamentacja dewizowa dotyczy także prowadzenia działalności gosp. polegającej na skupowaniu lub sprzedawaniu wartości dewizowej oraz na pośrednictwie w dokonywaniu tych czynności (działalność kantorowa). Działalność kantorową mogą prowadzić tylko podmioty będące rezydentami z wyjątkiem banków przy spełnieniu określonych w samej Ustawie warunków i po uzyskaniu indywidualnego zezwolenia dewizowego.
h) reglamentacyjne ograniczenia dewizowe przewidziane w Ustawie występują również w formie nakazów dewizowych skierowanych przede wszystkim do rezydentów.
Wyróżniamy następujące nakazy:
- nakaz niezwłocznego transferu do kraju posiadanej za granicą wartości dewizowej i krajowych środków płatniczych
- nakaz korzystania z pośrednictwa banków przy dokonywaniu obrotu dewizowego w postaci realizowania płatności i transferu. Pośrednictwo banków nie jest jednak konieczne w następujących sytuacjach:
§ przyjmowanie od nierezydentów płatności za sprzedane w kraju towary i usługi
§ dokonywanie między osobami fizycznymi płatności nie związane z prowadzoną działalnością gosp. czy z wykonywanym wolnym zawodem
§ realizowanie płatności w ramach działalności kantorowej
§ dokonywanie przekazów do równowartości 5 tys. EURO za pośrednictwem poczty polskiej, a także przekazów do równowartości 10 tys. EURO realizowanych przez polskie placówki dyplomatyczne i konsularne
§ podejmowanie czynności obrotu dewizowego za pośrednictwem biur maklerskich
- nakaz korzystania z biur maklerskich przy dokonywaniu inwestycji portfelowych
i) wszyscy uczestnicy obrotu dewizowego (rezydenci i nierezydenci) są zobowiązani dokonywać płatności w obrocie dewizowym z zagranicą tylko w walutach wymienialnych lub w walucie polskiej.
j) do wszystkich podmiotów PD są adresowane obowiązki o charakterze informacyjno - kontrolnym. Taki charakter ma nakaz przedstawienia bankom odpowiednich dokumentów dotyczących rodzaju i podstawy prawnej obrotu dewizowego z zagranicą (obrót z zagranicą przekraczający 20 tys. EURO). Rezydenci są zobowiązani do przechowywania przez 5 lat wszelkich dokumentów związanych z obrotem dewizowym. Wszyscy uczestnicy obrotu dewizowego (rezydenci i nierezydenci) są zobowiązani przekazywać do NBP dane niezbędne do sporządzenia bilansu płatniczego oraz bilansu należności i zobowiązań zagranicznych państwa.

ZEZWOLENIA DEWIZOWE I KONTROLA DEWIZOWA
Dla ważności dokonania czynności obrotu dewizowego (obrotu kapitałowego z zagranicą) wymagane jest uzyskanie zezwolenia dewizowego (brak zezwolenia rodzi sankcje - patrz zajęcia poprzednie).
ZEZWOLENIA DEWIZOWE
Na gruncie Ustawy PD wyróżniamy dwa rodzaje zezwoleń:
1. Indywidualne - są udzielone w formie decyzji wydawanej przez prezesa NBP, ewentualnie upoważnionego przez prezesa NBP dyrektora departamentu lub oddziału tego banku. Jest to decyzja administracyjna i jako taka podlega wymaganiom k. postępowania administracyjnego. Powinna więc być uzasadniona, a prawomocna decyzja może być zaskarżona do NSA. Ustawa PD zachowała prawo odmowy udzielenia indywidualnego zezwolenia ze względu na ochronę równowagi bilansu płatniczego.
2. System zwolnień z ograniczeń i obowiązków dewizowych - wprowadzono w miejsce istniejących za panowania starego PD zezwoleń ogólnych. Zwolnienie to ma formę rozporządzenia wydawanego przez Ministra Finansów. Zwolnienie może być udzielone dla wszystkich lub wskazanych kręgów rezydentów i nierezydentów. Konstrukcja tych zwolnień może być bezwarunkowa lub też skorzystanie ze zwolnienia wymaga dodatkowo spełnienia wskazanych w samym zwolnieniu warunków.
KONTROLA DEWIZOWA
1. Zakres przedmiotowy kontroli dewizowej
§ Kontroli dewizowej podlega dokonywanie obrotu dewizowego
§ Podejmowanie czynności nie stanowiącego w prawdzie obrotu dewizowego, ale wymagające zezwolenia dewizowego np. ustanowienie innych niż ustawowe terminów płatności należności pieniężnych w stosunkach z zagranicą, co opóźnia transfer środków płatniczych do kraju.
§ Zgłoszenie mienia
2. Zakres podmiotowy kontroli dewizowej
§ Dotyczy zarówno rezydentów jak i nierezydentów - w ramach tej kontroli wymienione podmioty podlegają omówionym już obowiązkom dewizowym o charakterze kontrolnym tzn. obowiązek udzielania informacji, przedstawienie określonych dokumentów, okazywanie wartości dewizowych będących przedmiotem transferu.
3. Organy kontroli
§ Organy kontroli skarbowej
§ Organy kontroli celnej i straży granicznej w zakresie kontroli granicznej dewizowej i kontroli dewizowej przesyłek pocztowych
§ Organy administracji pocztowej w zakresie nadawania przesyłek pocztowych za granicę
§ NBP w zakresie czynności objętych indywidualnymi zezwoleniami dewizowymi i upoważnień udzielonych bankom
§ Inne banki i biura maklerskie w zakresie obrotu dewizowego dokonywanego za pośrednictwem tych banków i biur maklerskich.

Kontrola dewizowa jest więc dokonywana w trybie i na zasadach kontroli skarbowej oraz na podstawie odrębnych przepisów. Ponadto PD przewiduje dokonywanie kontroli specjalnej, którą wykonują organy kontroli określone przez prezesa Rady Ministrów, Ministra Obrony Narodowej oraz MSWiA.
Polskie PD powinno podlegać procesowi dostosowania do rozwiązań stosowanych w państwach UE. Wiąże się to z jego liberalizacją, znoszeniem nakazów i zakazów reglamentacyjnych, umożliwianiem przepływu kapitału i realizacjom inwestycji przez rezydentów w kraju jak i nierezydentów za granicą. Rozszerzenie swobody obrotu dewizowego z zagranicą nie może zagrażać stabilizacji systemu finansowego RP.

---