.Określ miejsce pedagogiki w świecie kultury - ujęcie J. Kmity - kultura. Wg. Kmity - zespół wszystkich form świadomości społecznych funkcjonujących w praktyce w danej społeczności .Na formy świadomości społecznej składają się przekonania NORMATYWNO- DYREKTYWNE a) normatywne - cel do którego się dąży musi gwarantować osiągnięcie celu b) dyrektywa - jakie należy podjąć środki, by ten cel osiągnąć Kultura : * techniczno-użytkowa Kultura podstawowa/materialna (Kultura produkcji, Kultura konsumpcji ,Kultura wymiany) * kultura symboliczna : **-światopoglądowo-twórcza (religia, filozofia, magia) ->**symboliczna w wyższym sensie (społeczna świadomość pedagogiczna) : komunikacyjna sfera kultury(język, sztuka, obyczaje ),świadomość pedagogiczna oraz poza komunikacyjna sfera kultury (nauka społeczna świadomość polityczno-prawna) Powstanie i rozwój pedagogiki jako nauki: * Pedagogika na przełomie XIX i XX wieku: Procesy modernizacyjne w nauce doprowadziły do powstania pedagogiki uznanej i autonomicznej dyscypliny naukowej. W premodernizmie uważano, że wiedza o wych. może mieć charakter projektu systemu pedagogicznego wyprowadzonego z określonej koncepcji człowieka i świata i uzasadnionego w określonym systemie filozoficznym, np. u Platona, Arystotelesa. Zatem źródłem wiedzy były wówczas koncepcje świata, społeczeństwa, człowieka, z których wyprowadzano ideały i cele wychowania uzasadniające projekty kształtowania człowieka określonej jakości. Zmiana światopoglądu zaowocowała zmianą koncepcji nauki. Przyczyną takiego stanu była zmiana alokacji źródła wiedzy. Przestała nim być metafizyka, a stało się doświadczenie popularyzowane przez Bacona oraz racjonalizm popularyzowany przez Kartezjusza. „Cogito ergo sum” skłaniało Kartezjusza do poszukiwania metody, która nie tylko ułatwi zdobywanie wiedzy, ale zapewni jej niezawodność. Był on przekonany, ze istnieje jedna metoda dla wszystkich nauk. Proces wyodrębniania się pedagogiki jako nauki zapoczątkował Jan Amos Komeński swoim dziełem „Wielka Dydaktyka”, w którym sformułował problematykę badawczą pedagogiki. Proces ten został zakończony powstaniem w XIX wieku pierwszego naukowego systemu pedagogicznego/dydaktycznego, za który uznaje się system Johanna Fryderyka Herbarta. *Pierwszy naukowy system pedagogiczny Herbarta: Na system Herbarta składał się dorobek 2 innych dyscyplin naukowych: etyki i psychologii. W obrębie tego wyróżniamy 3 układy: Ideowy- do niego przesłanek dostarczała etyka. Centralna kategoria pojęciowa układu ideowego to: ideały i cele wychowania. Naczelny cel: „szczepienie cnoty”. .Teoretyczny- tworzą twierdzenia opisujące i wyjaśniające proces realizacji celów. Podstawowa kategoria pojęciowa tego układu to nauczanie wychowujące. Mieści się ono w sokratejskiej tradycji poznawczej, tzw. etycznego intelektualizmu, wg którego cnota jest mądrością, a zatem sprawiedliwość, doskonałość, wolność i każda inna cnota są odmianami mądrości. Założenia koncepcji nauczania w układzie teoretycznym bliskie są uznawanej dzisiaj koncepcji psychologic. człowieka, zwanej koncepcją poznawczą. Również uwzględniają czynniki sprawcze zmian osobowości człowieka. Skuteczność tego systemu zależała od przestrzegania kolejnych etapów przyswajania przez uczniów materiału, który stanowi treść nauczania. Osiągnięcie celów wychowawczych było naturalną konsekwencją działalności dydaktycznej, a zatem nie wymagało specjalnych zabiegów-charakterystyczne dla pedagogiki pozytywistycznej. .Praktyczny-rozwinęli jego uczniowie: Ziller, Rein, Stoy, którzy skoncentrowali się na praktycznych rozwiązaniach dydaktycznych. Praktyczne rozwinięcie dydaktyczne to: budowanie lekcji, cele dydaktyczne, program nauczania, metody nauczania, środki realizacji. Ich prace zawężone zostały do technologii szkolnego nauczania i uczenia się. Skutkiem powyższych zabiegów powstał układ praktycznie funkcjonujący w szkołach europejskich na przełomie XIX i XX wieku, zwanych szkołami herbertowskimi, bądź tradycyjnymi. Zasługi Herbarta dla rozwoju pedagogiki jako nauki szczegółowej, autonomicznej: *-usystematyzowanie podstawowych problemów pedagogicznych * -stworzenie pierwszego naukowego systemu pedagogicznego/dydaktycznego * -stworzenie ram organizacyjnych dla rozwoju pedagogiki szczegółowej uprawianej na poziomie akademickim * -stworzenie podstaw do wyodrębniania się podstawowych działów pedagogicznych. Nowe wychowanie: 1. W opozycji do szkół Herbarta rozwinęły się nowe kierunki wychowania. W USA nazywano je progresywizmem, w Europie natomiast nowym wychowaniem. Podstawy dla jego ukształtowania stworzone zostały przez przemiany kulturowe, ekonomiczne i społeczne związane z rozwojem gospodarki wielkokapitalistycznej i rozwojem demokracji w USA i niektórych krajach Europy. 2 Co krytykowano: * -formalizm dydaktyczny * -rygoryzm wychowawczy * -jednostronność intelektualna * -oderwanie programów nauczania od życia codziennego * -traktowanie ucznia jako biernego przedmiotu w procesie nauczania i wychowania. ©Pragmatyzm jako kierunek filozoficzny ukształtował się w USA pod koniec XIX wieku. Podstawy teoretyczne dla tego kierunku stworzył Charles Pierce. William James spopularyzował go. Wykorzystał teorię prawdy, teorię i metodykę poznania Pierce'a, przetworzył i wzbogacił o elementy psychologiczne. Pragmatyzm dostarczył założeń dla systemu pedagogice. zaproponowanego i uzasadnionego przez Johna Deweya. Zasadnicze znaczenie dla ideologi naukowego systemy Deweya miały 2 twierdzenia pragmatyzmu: * Prawdziwe jest to, co użyteczne i skuteczne w działaniu-kryterium prawdy wyznacza zasadę koherencji psychicznej, co można wyrazić następującą formułą: „Prawdziwe jest to, co lepiej wiąże się z dotychczasowy doświadczeniem jednostki” * Człowiek jest istotą działającą, tzn. poznaje świat przez działanie w nim-dokonuje w nim operacji- operacjonizm, a myślenie ma charakter instrumentalny i stanowi dla człowieka tylko pomocnicze narzędzie skutecznego działania, co zostało wyrażone w twierdzeniu: „Nie żyjemy po to, żeby myśleć, lecz myślimy po to, żeby lepiej żyć”. © Pajdocentryzm: Idee pajdocentryzmu ukształtowały się pod wpływem : *Głoszonych przez zwolenników demokracji haseł dotyczących poszanowania jednostki, każdej indywidualności * Wyników badań psychologii rozwojowej nad dzieckiem. W sposób programowy pajdocentryzm opracowała Ellen Key w książce „Stulecie dziecka”. Wymowną ideą tej pracy jest następujące przekonanie: „największa tajemnica wychowania polega na tym właśnie, żeby nie wychowywać”. Co jest przedmiotem badania pedagogiki? Pedagogika (gr. Paidagogike) nauka o wychowaniu której przedmiotem jest praktyka edukacyjna, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. Działalność tę, zwaną wychowaniem, dawniej utożsamiano z celowym, świadomym i zorganizowanym oddziaływaniem jednych ludzi na drugich, w zasadzie starszego pokolenia na młodsze; do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się rodzinę, przedszkole i szkołę. W XX w. Przedmiot pedagogiki-wychowanie pojmowany jest szerzej, obejmuje również samowychowanie i samokształcenie, a przy tym świadome i zamierzone oddziaływanie takich czynników, jak wszelkie organizacje, zwłaszcza młodzieżowe, środki masowej komunikacji, zakłady pracy, kluby czy teatry..Jakie zadania powinna realizować pedagogika? (ogólne ujęcie) Pedagogika ma ustalić ideał wychowania i normy postępowania umożliwiające jego skuteczną realizację. Redaguje zasady tworzenia systemu pedagogicznego i jego normatywną koncepcję. Winna analizować naczelne idee wychowawcze i normatywne koncepcje systemów wychowawczych i uzasadniać ich racjonalność i możliwość ich praktycznej realizacji. W wyniku badań i analiz pedagogicznych winien powstać naukowy system pedagogiczny. Spełniałby on walory racjonalności i zgodności z naturą człowieka, umożliwiałby skuteczne kształtowanie osobowości dzieci i młodzieży. Pedagogika ogólna zdaniem Sośnickiego bada istotę wychowania, zagadnienie dziedziczności, cele wychowania, psychiczne podłoże celów wychowania, formalne strony celu wychowania, zasady i wartości oraz ich związki z wychowaniem, środki wychowania oraz osobowość wychowawcy ..Podstawowe pojęcia pedagogiczne :Edukacja- ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka. zarówno instytucjonalne i nieinstytucjonalne, indywidualne i grupowe, świadome i nieświadome, itd. czyniąc z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, zadomowioną we własnej kulturze, zdolnej do konstruktywnej krytyki refleksyjnej, afiliacji. pedagogika- całość zabiegów czynności i umiejętności związanych z wychowaniem (chłopca) , dziecka wolnego obywatela greckiego , całe dzieło wychowawcze -proces wychowania i jego rezultaty, uważana za sztukę , czynności obejmujące wychowanie fizyczne (początkowo) później umysłowe i moralne .Współcześnie oznacza samo dzieło wychowania , zespół czynności i umiejętności wychowawczych i edukacyjny pedagogia :*twórcza : wypływa z talentu wychowawcy , graniczy ze sztuką , a nawet jest określeniem „sztuką sztuk” ,gdyż dotyczy człowieka , który przejawia dążenie do samodzielności *rzemieślnicza : naśladowanie wzorów postępowania pedagogicznego , które zależne jest od nabytej wyprawy ,rutyny, to technika postępowania z dziećmi lub młodzieżą tzw. Technika pedagogiczna a tą technikę można przekazać w procesie kształcenia kandydatom do zawodu nauczyciela itp. pedagog -określa się jako pracownik naukowy zajmuje się badaniami oraz pisarstwem (w dziedzinie wychowania i oświaty) , a także nauczyciel (w O „słownik pedagogiczny ”) wychowanie, - świadome zorganizowana działalność społeczna której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka Zmiany obejmują: stronę poznawczo -instrumentalnych -stronę aksjologiczną kształcenie -system działań zmierzających do tego ,aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata ,przygotowanie się do jego ciągłej zmienności a przede wszystkim ukształtowania własnej osobowości nauczanie- - proces kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami uczenie się, -proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości osobowość, - zespół stałych właściwości i procesów ,psychol. odróżniających nas od siebie, wpływa na organizację zachowań. Stałość w nabywaniu dośw. Oraz reagowaniu emocjonalnym w stosunkach z ludźmi kultura. Wg. Kmity - zespół wszystkich form świadomości społecznych funkcjonujących w praktyce w danej społeczności .Na formy świadomości społecznej składają się przekonania NORMATYWNO- DYREKTYWNE a) normatywne - cel do którego się dąży musi gwarantować osiągnięcie celu b) dyrektywa - jakie należy podjąć środki, by ten cel osiągnąć. Metody badań pedagogicznych Nauka- dziedzina społecznej aktywności człowieka zmierzająca do obiektywnego i adekwatnego poznania otaczającego nas świata , wszystko co jest udowodnione, efektem są teorie naukowe Poznanie naukowe - metodyczne, zorganizowane, systematyczne naukowe, dzięki któremu budujemy naszą wiedzę naukową Każda nauka musi spełniać funkcję poznawczą i jej 3 odmiany: Funkcja poznawcza: 1. opisowa = f. Destryptywna 2. wyjaśniająca = f.eksplanacyjna 3. prognastyczna = f.przewidywana Metody badań możemy podzielić na : jakościowe - badacz jakościowy poznaje badaną rzeczywistość myśleniem, spostrzeganiem, uogólnieniem, emocjami, intuicją wnika w interakcje między ludźmi, ich historie, świat społeczny 3 grupy badań: 1, Obserwacja etnologiczna (uczestnicząca) 2.Wywiad narracyjny (etnograficzny) 3. Analiza archiwów -> dokumenty, teksty kultury, źródła (listy, pamiętniki itd.) Cechy wspólne m. jakościowych: 1 Język potoczny, subiektywny2 Analiza danych -> redukcja (niepotrzebnych) danych -> reprezentacja (w formie wykresów, tabel itp.) -> wyprowadzenie i weryfikacja wniosków3 Narzędzia badawcze - zwykle nie da się użyć standardowych, więc intuicyjne 4.Organizacja - nie da się zaplanować, „badanie w działaniu”5 .Ograniczenia - ryzyko subiektywizmu, nie można uogólniać wszystkich wniosków ilościowe - pomiar, przypisywanie wartości liczbowych, nie ma przypadku; za pomocą kwestionariuszy, formularzy, ankiet itd.; całkowicie zaplanowane. 1. Metody obserwacyjne: a. Obserwacja ilościowa - obserwowanie badanych i wpisywanie wyników (reakcji) do odpowiednich arkuszy b. Eksperyment laboratoryjny - podobne, ale w stworzonych specjalnie warunkach 2. Metody sondażowe: a. Ankieta - zorganizowane zadawanie pytań osobie badanej (pytania zamknięte i otwarte) b. Testy standaryzowane c.Wywiad ilościowy Cechy wspólne m. ilościowych: 1. Język - charakterystyczny dla stosowanych teorii i procedur, bardziej oficjalny; często liczby; oszczędny, precyzyjny 2. Analiza danych - za pomocą modeli statystycznych porównań3. Narzędzia - oparte na teoretycznych założeniach (czego chcę się dowiedzieć?), które są dokładnie ustalone4 .Organizacja badań - planowane, procedury dokładne; badacz wie, od czego zaczyna 5. Ograniczenia - nie ma poznania subiektywnego świata, nie da się wykroczyć poza dane Terminologia w badaniach współczesnej myśli pedagogicznej: Paradygmat - zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności uczonych przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniany jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki. Bazując na paradygmatach nauk społecznych wyróżniono paradygmaty pedagogiki: * pajdocentryzm wersji humanistycznej, oraz w wersji interpretatywistycznej, * didaskalocentryzm w wersji strukturalistycznej oraz w wersji funkcjonalistycznej. Pojęcie paradygmatu jest wieloznaczne i szerokie.Szkoła naukowa bywa określana jako formacja intelektualna, społeczność badaczy skupiona wokół mistrza -założyciela (Andreas Nemeth). Szkoła naukowa obejmuje grupę naukowców: kontaktujących się ze sobą i komunikujących bezpośrednio lub pośrednio ,rozwiązujących zbieżne problemy badawcze, kierujących się tymi samymi przesłankami, teoretycznymi i podstawowymi założeniami metodologicznymi, odwołujących się do tych samych autorytetów, skupiających się wokół wspólnego żyjącego autorytetu lub programowo nawiązujących do jego dzieł (Milosłav Petrusek). Cechy : wspólnota miejsca i łącząca wszystkich osobowość mistrza (szkoła Wundta), wspólny temat zainteresowań badawczych, wspólne metody badawcze, wspólne zasady teoretyczne, poczucie przynależności do szkoły u jej przedstawicieli. Wady: prowadzi do: zawyżonej samooceny jej przedstawicieli bezkrytycznego zapatrzenia się we własne dokonania, bezkrytycznej adoracji mistrza.Podejście teoretyczne - podejmowanie aktywności w celu lepszego przekonywania innych o wartości określonej teorii; O tym, która teoria wygra decyduje siła przekonującego - zwycięża ta teoria, której twórca stał się bardziej przekonujący niezależnie od jej wartości.; Naukowcy przyjmują taka teorię na próbę (bez względu czy jest ona prawdziwa czy fałszywa), odwołują się do zaufania wobec jej twórcy. Jednak naukowcy podejmują działania - badania naukowe na rzecz zweryfikowania tychże teorii zgodnie z zasadami metodologii logiczno - pozytywistycznej czy falsyfikacjonistycznej Podejście socjologiczne - Większość zaangażowanych w badania naukowe jest bardziej zainteresowana tym, czy dane teorie nadają się do publikacji niż tym, czy są poprawne. Wspólne właściwości obu pojęć: 1. sceptycyzm odnoszący się co, do możliwości odkrycia prawdy 2. teoria rozwinęła się/rozwija się nie koniecznie dlatego, że była/jest najbliższa prawdy, lecz z wielu innych przyczyn wśród, których prawda jest jedną z wielu (o ile w ogóle istnieje) . Kierunek naukowy-pedagogicz: Zbiór poglądów lub systemów zbliżony do siebie treścią tez, problematyką czy metodami - filozoficzna perspektywa (A. Stępień) : *Efekt rozprzestrzeniania się szkoły naukowej w nowych miejscach i instytucjach (M. Petrusek) *Wynik wywierania znaczącego wpływu na całą społeczność naukową w danej dziedzinie wiedzy (M. Petrusek) * Wystąpienie i rozchodzenie się kierunku naukowego najczęściej łączy się z jakąś konkretną osobą lub grupą osób, szkołą naukową, jej miejscem (M. Petrusek) Ruch, prąd naukowy - specyficzny sposób rozwiązywania problemów pedagogicznych (specyficzny dla określonej grupy osób).; O jego istocie stanowi atrakcyjna siła jakiegoś ideału oraz ludzie, którym rozświetla on drogę, dla których stał się on naczelną wartością - ta grupa osób w naturalny sposób staje się nośnikiem przesłania, jakie w nim tkwi. Najczęściej prądy pedagogiczne postają w związku z nowymi celami pedagogicznymi. Kiedy cele zostaną ustalone i doprecyzowane na plan pierwszy wysuwają się środki za pomocą, których można je zrealizować. W związku z powyższym powstają różne pomysły skupiające swoich zwolenników i następuje ich zastosowanie w praktyce. W konsekwencji pierwotna myśl ulega zmianom lub ustępuje nowej - w ten właśnie sposób organizują się zwolennicy określonych rozwiązań, powstają prądy pedagogiczne. Prąd pedagogiczny nie powstaje w odosobnieniu od innych nurtów czy prądów nawet, jeżeli je zwalcza. Ma ponadnarodowy, uniwersalny charakter. Czynniki wpływające na zaistnienie prądu pedagogicznego są różne i nie mają stałego charakteru - zmieniają się w zależności od sytuacji kulturowej, społecznej, politycznej, historycznej czy gospodarczej. Ruch czerpie swą siłę z opozycji.Doktryna naukowa - pedagogiczna ; Ogół poglądów, twierdzeń, założeń z określonej dziedziny wiedzy właściwych danemu myślicielowi lub szkole. Niekiedy obejmuje system, teorię, naukę czy program polityczny; Twierdzenia, przekonania nawiązują do dorobku kultury, jak również określają wnioski z przyjmowanych założeń ;Doktryna bazuje na określonym światopoglądzie, a czasem na doświadczeniach i autorytecie tworzących ją ludzi. Doktryna pedagogiczna to wszelkie usystematyzowane, teoretycznie uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową hipotezy i twierdzenia dotyczące wychowania człowieka, odniesione do składników rozumienia tego pojęciaPodejście teoretyczne - pedagogiczne - specyficzny sposób podejścia do przedmiotu badań, sposób postrzegania rzeczywistości edukacyjnej czy źródeł stanowienia celów; Swoiste ujęcie, swoisty punkt widzenia o różnym stopniu oddalenia od przedmiotu poznania. Uprzednio przyjęty zespół założeń, z których wspólnie można wyprowadza założenia dla własnych procesów poznawczych Dyskurs pedagogiczny - pojęcie to określa uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły wypowiedzi na temat edukacji, operujące argumentacją z elementami perswazyjnymi bądź ekspresyjnymi; dyskurs pedagogiczny określa gatunek mowy obecny w praktyce szkolnej i wychowawczej. Występuje wówczas jako rodzaj wyspecjalizowanej praktyki komunikacyjnej posiadającej swoje reguły i prawa; dyskurs pedagogiczny można również pojmować jako zdarzenie interakcyjne, stanowiące miejsce dla wymiany komunikatów w procesie pedagogicznym - można go wówczas określić jako rozumowanie , argumentowanie, roztrząsanie, debata czy rozmowaModa umysłowa - to masowo upowszechniony określony styl myślenia, filozofowania, określona tendencja, orientacja ideologiczna; charakteryzuje się skłonnością do często powierzchniowego i odtwórczego naśladowania określonych idei czy twórczego ich realizowania jako czegoś niezwykle pozytywnego. Cechy: intensywne przewartościowanie tradycyjnych podejść, metod, technik oraz przedmiotu badań pedagogiki jako nauki; Moda właśnie jest jednym z najpoważniejszych mechanizmów wymiany paradygmató Myśl pedagogiczna - stanowi treść nie tylko teorii pedagogicznych o charakterze bardziej lub mniej naukowym, lecz również publicystykę pedagogiczną, w której zazwyczaj formułują się ideały pedagogiczne.Ideologie polityczne - pedagogiczne -ideologie w tym przypadku są wyrazicielami interesów poszczególnych grup , klas czy narodów, zbiorowości ruchów politycznych i religijnych dążących do narzucania swych konkretnych celów i interesów oraz do zdominowania innych ludzi. Są one nośnikami apriorycznie przyjmowanych przez ich wyznawców wartości, poglądów czy wyobrażeń o świecie i przekonań o możliwości ich realizacji. Ktoś zatem może jakąś ideologię akceptować albo odrzucać, gdyż jej dyskurs nie toczy się w sferze racjonalności poznawczej i nie odwołuje się do rozumowania logicznego, ale emocji, osobistych nastawień. Wyróżnia się trzy typy ideologii: konserwatyzm, liberalizm i lewicę. Ukształtowały się w świecie antycznym i przetrwały do dziś To jak system szkolny ma się zmieniać ma odzwierciedlenie w różniących się ideami miedzy sobą projektach .Subdyscypliny pedagogiczne (S. Kawuli) 1 K. celów działalności edukacyjnej- formowanie się czynności życiowych człowieka (dydaktyka i teoria wychowania) 2K. metodologiczne (p.ogólna, społeczna) 3K. instytucjonalne (p. szkolna, przedszkolna, szkoły wyższej, wojskowa) 4 K rozwojowe subdyscypliny pedagogiczne odpowiadające różnym okresom i etapom życia człowieka poddanego oddziaływaniom edukacyjnym (p.okresu żłobkowego, wczesnoszkolnego, dzieci i młodzieży, andragogika,) 5 K. rodzaju działalności ludzkiej - nawiązuje do rodzajów działalności człowieka, które pedagogika obejmuje swoim polem badawczym(np. pedagogika pracy socjalnej, opiekuńcza, wychowawcza, terapeutyczna, czasu wolnego )6K.dewiacji i defektów rozwojowych- pedagogika specjalna ze swoimi subdyscyplinami =oligofreno-, tyflo-, surdopedagogika,p.resocjalizacyjna ,rewalidacyjna 7K. problemowe - można wyróżnić subdyscypliny ze względu na typ problemat edukacyjnej ( pedagogika porównawcza ,pedeutologia).Związek pedagogiki z innymi naukami (filozofia, psychologia, socjologia) .Przeprowadzenie wyraźnej granicy między dyscyplinami naukowymi jest trudne, gdyż badane zjawiska są ze sobą ściśle powiązane. Nauki społeczne są ze sobą we wzajemnych związkach i zależnościach. Współdziałają ze sobą i wzajemnie uzupełniają. Badacze pedagodzy bardzo często korzystają zarówno z kategorii pojęciowych socjologii, jak i z teorii socjologicznych, w celu uzyskania wyjaśnień zaobserwowanych w świecie edukacji faktów. Jest lak dlatego, że praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych, zależą od wielu zjawisk, które stanowią przedmiot badań socjologii. Praktyka edukacyjna przebiega także w ścisłym związku ze zjawiskami, które stanowią przedmiot badań psychologii. Sytuacja, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów czy poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem oddziaływań edukacyjnych. Pedagogika wykorzystuje wiedzę o rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia, o zmianach osobowości pod wpływem wychowania i nauczania. Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi. Filozofia, traktowana jako dyscyplina podstawowa dla pedagogiki. Podczas gdy psychologia i socjologia dostarczają pojęć potrzebnych do wyjaśnienia faktów edukacyjnych, filozofia dostarcza ogólnej i abstrakcyjn refleksji nad nimi. Pozwala uporządkować kategorie nadające znaczenie faktom edukacyjnym i wyodrębnić zróżnicowane sposoby stawiania pytań o istotę edukacji. Pedagogika kultury wywodzi się z prądu pedagogiki humanistycznej bywa określana jako „pedagogika ludzkiej duchowości”. Ogólny jej kierunek wyznaczył Wilhelm Dilthey (skonstruował tzw. filozofię życia), a pośrednio także Hegel, Humboldt. Pedagogika ta postrzega człowieka jako istotę kulturotwórczą, złożoną i wielowarstwową uczestniczącą w procesie przyswajania sobie, rozumienia i używania gotowych dóbr kultury oraz wytwarzania nowych.Opiera się na przekonaniu, że kultura zaspokaja odpowiednie potrzeby człowieka. Kontakt człowieka z kulturą odbywa się poprzez przeżywanie i rozumienie. Przeżywanie dostarcza wszelkiej wiedzy o rzeczywistości, a świat staje się dostępny dopiero wtedy, gdy człowiek pojmuje swoje przeżycia, ich sens i cel. Osiągnąć to można przez wychowanie. Wychowanie polega na kształceniu, które zmierza do udoskonalenia procesów przeżywania i rozumienia oraz ich związków z życiem psychicznym, czyli do ukształtowania osobowości. Twórcy pedagogiki kultury uważali, że dobra kultury materialnej, dobra duchowe są głównym materiałem i stanowią źródło dla celów wychowania. Celem wychowania jest przygotowanie młodych pokoleń w oparciu o istniejącą kulturę, do czynnego i twórczego udziału w budowaniu nowych wartości. Temu celowi wychowawczemu służy kształcenie. Pedagogika ta akcentuje jedność osobowości ze światem wartości ponad indywidualnych i od tego uzależnia duchowy rozwój osobowości. W ich rozwijaniu upatruje istotny sens życia ludzkiego. Życia duchowego człowieka nie można wyjaśnić można je tylko próbować zrozumieć. Współczesnymi przejawami pedagogiki kultury są koncepcje hermeneutyczne i krytyczno konstruktywistyczne. Przedst: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Suchodolski, Florian Znaniecki, Stefan Szuman Pedagogika międzykult. powstała w Niemczech na początku lat 70 -tych, kiedy to pojawiła się potrzeba wyjścia w badaniach pedagogicznych do procesów i spotkań przedstawicieli różnych kultur i narodowości; Celem jest stworzenie równoprawnych warunków życia dla różnych kulturowo i etnicznie grup żyjących w ramach danego społeczeństwa ; dodatkowo miała ona na celu poszerzenie horyzontu problemów o jeszcze inne, istniejące w danym społeczeństwie kultury i subkultury, rozpoznanie ich i uświadomienie istniejących między nimi różnic ; chodziło o inspirowanie wzajemnych spotkań i wymianę doświadczeń , pozwalających na pokojowe współistnienie, tolerancję i zrozumienie ; Rolą współczesnej pedagogiki międzykulturowej jest umożliwienie ludziom nabycia umiejętności i gotowości do wolnych od uprzedzeń spotkań między osobami różnej narodowości ; służyć temu ma organizowanie wymian i różnych form wzajemnych spotkań między dziećmi i młodzieżą różnych krajów, przyjmuje się bowiem hipotezę, iż ludzie różnych kultur, którzy często się ze sobą spotykają, przełamują obustronne uprzedzenia, a równocześnie sami poszukują lepszego zrozumienia obcej sobie kultury ; Międzykulturowe uczenie się jest procesem zachodzącym wówczas, kiedy w kontakcie z człowiekiem innej kultury staramy się zrozumieć jego specyficzny system orientacyjny - jego wartości, sposób myślenia i działania; Właściwa edukacja międzykulturowa zachodzi tylko w ostatnich dwóch formach reakcji na obcą kulturę - (adaptacja i integracja); Im większa jest dzięki niej empatia tym większa zdolność obronna przed nietolerancją oraz gotowość do poszerzenia świadomości własnej tożsamości kulturowej ; Przedstawiciele: M.S. Szymański, J. Habremasa Paradygmaty pedagogiczne Pajdocentryzm w wersji humanistycznej jest jednocześnie zespołem radykalnych teorii krytycznych, które w skrajnej postaci budują wizję społeczeństwa bez szkoły. Ujawnia krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją. Autorzy postulują ich likwidację, „odszkolnienie" społeczeństwa, a procesy edukacyjne rozumieją jako wyzwalanie jednostek spod przemocą narzuconego przez społeczeństwo, opartego na nierównościach. Badania pedagogiczne są nastawione na odkrywanie procesów selekcji w dostępie do oświaty, ograniczania możliwości rozwojowych, na identyfikowanie przejawów dyskryminacji ze względu na płeć, pochodzenie społeczne, rasę i wyznanie religijne. W paradygmacie tym mieszczą się bardziej szczegółowe nurty teorii pedagogicznej, takie jak: pedagogika antyautorytarna, emancypacyjna, międzykulturowa, ekologiczna czy negatywna oraz pedagogika postmodernizmu.nPajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej nie jest nastawiony na radykalną zmianę społeczną jako warunek gwarantujący swobodny rozwój dziecka. Są to teorie mniej zaangażowane w krytykę społecznych podstaw edukacji. Ich twórcy próbują wnikać w świat dziecka, rozpoznając znaczenia, jakie ono nadaje edukacyjnej codzienności. W tekstach pedagogicznych ujawnia się tendencja do opisu i wyjaśniania świata edukacji, bez uprzednio przyjętych założeń, do analiz praktyki edukacyjnej w takim języku, w jakim ona przebiega. Autorzy nie interesują się zbytnio zjawiskami edukacyjnymi w skali makro (emancypacja, nierówności społeczne), lecz koncentrują swoją uwagę na analizie konkretnych procesów edukacyjnych (np. w jakiejś szkole), próbując wyjaśnić, jak uczniowie i nauczyciele radzą sobie z obiektywnymi uwarunkowaniami, w których przyszło im żyć. Druga tendencja w budowaniu teorii pedagogicznych zdecydowanie uprzywilejowuje społeczeństwo jako zasadniczą kategorię konstytuującą praktykę edukacji i nosi nazwę didaskaloecntryzmu (obejmuje strukturalizm i funkcjonalizm). Didaskalocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego jest paradygmatem tworzonym przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację. Zmiana społeczna jest ujmowana w kategoriach radykalnego przewrotu ideologicznego. Procesy edukacyjne jej służące mają charakter historyczny i obiektywny, są zaplanowane i nastawione na wywoływanie pożądanych ze społecznego punktu widzenia (w danym kontekście historycznym) rezultatów w osobowości wychowanka. Pedagog modeluje zachowania wychowanka, przekazując mu obowiązujące sposoby rozumienia i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się poprzez kształtowanie osobowości według przyjętego, zewnętrznego wobec niej wzorca. Stosowane są metody nagradzania i karania, modelowania, wpływu wychowawcy itp. W rezultacie zwolennicy tego paradygmatu twierdzą, że osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych. Np. teoria wychowania tradycyjnego (Herbart) oraz pedagogika pozytywistyczna. Didaskalocentryzm odniesiony do paradygmatu funkcjonalistycznego jest nastawiony na stopniową regulację homeostazy społecznej. Procesy edukacyjne nie służą odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji .W tekstach pedagogicznych ujawnia się wyraźny nacisk na powiązanie edukacji z celami społecznymi, przy czym edukacja ma umożliwiać taki rozwój jednostki, aby mogła ona przyswoić sobie społeczne status quo oraz tworzyć nowy obraz świata. Procesy edukacyjne skupiają się na stymulowaniu rozwoju jednostki, szczególnie poznawczego i moralnego, przebiegającego według psychologiczno-społecznego standardu. Są to stałe fazy rozwoju, których osiąganie stanowi cel działań edukacyjnych. Pedagog odnosząc się bezpośrednio do zależności przyczynowo-skutkowych regulujących życie społeczne, stawia przed wychowankami zadania, których wykonanie ułatwia nabywanie nowych, wyższych niż uprzednie kompetencji intelektualno-społecznych potrzebnych do sprawnego funkcjonowania w świecie społecznym. Wielość języków pedagogiki Język pedagogiki naukowo-socjalistycznej Model technologiczno-instrumentalny Wypowiedzi o wychowaniu celowym, podporządkowanym zasadom ładu społeczno-upaństwowionego Współtwórca ładu i najwyższa wartość - człowiek (ale o określonych właściwościach) Język powinności, wyraża to jaki powinien być wychowanek i jak wychowawca powinien go takim uczynić Szczególna rola języka metodologii - opisy praktyczno-technicznych działań wychowawczych , zapewniających skuteczność formowania pożądanej osobowościDo określonego momentu w Polsce pedagogika miała za cel ukształtować człowieka socjalizmu, co do idei nie było dyskusji, rolą nauczyciela było podporządkować się idei socjalistycznej; drukowane były prace teoretyków, którzy podporządkowywali się władzy; była to tzw. pedagogika oficjalna. Język pedagogiki sprzeciwu, wypowiedzi „pedagogów z marginesu” Model pedagogiki krytycznej (ukierunkowanej zarówno na teorię jak i na realia życia społecznego, gdzie nie przestrzegano w praktyce deklaracji edukacyjnych) Od pewnego momentu pojawiła się pedagogika nieoficjalna, do której były przemycane wzorce z zachodu, ta pedagogika docierała do nauczycieli, ale to do nich należał wybór czy podporządkują się pedagogice podziemiaW Polsce występował podwójny podział pedagogiki zmiana tożsamości pedagogikiKoncepcja tylko 2 pedagogik jest zbyt ciasna. Zmiana jakości naszej pedagogiki polega na przypominaniu, odsyłaniu i tworzeniu się wielu jej jakości i na uprawnionym konstytuowaniu się jej multijęzykowości. Jest związana z rozwojem wychowania, które lokuje się po stronie nastawienia na inność i różnice a więc wychowanie jest poszukiwaniem symbiozy pomiędzy tożsamością wyjściową jednostki a tożsamością zróżnicowanych światów kulturowych, w jakich jednostce przyszło współcześnie żyć, czyli w świecie, w którym zderza się z innością, ta inność nie musi wymagać asymilacji jej treści, ale tez niae musi wymagać odrzucenia. W tym świecie proces budowania tożsamości jest procesem szczególnie trudnym. Kategoria tożsamości otwiera nas na inne konteksty edukacji, nadaje tez edukacji i praktyce pedagogicznej inne zrozumienie. rodzaje wiedzy o wychowaniu w ujęciu J. Rudkowiak -wiedza naukowa- wyróżnia się dwa rozgałęzienia : logiczne i empiryczno-indukcyjne, To pierwsze podnosi się do pojęć jasnych i wyraźnych, wnioskowania jako rozumowania polegającego na wykazywaniu prawdziwości danego zdania, jeszcze nie uznanego za prawdziwe, na podstawie innych zdań, już za takie uznanych. Tłem tej linii myślenia jest logiczna analiza języka oraz zasady logiki formalnej jako zasadyruchu myśli i ujmowania jej w zdania.Naukowej pedagogiki empiryczno-indukcyjnej, jest ona znana biograficznie. Warto może tylko wspomnieć, że jej narodziny, jako pedagogiki eksperymentalnej, przypadają na początek wieku dwudziestego, łączą się — z także wówczas początkującą — psychologią eksperymentalną i ambicjami twórców, zmierzali oni do wykrywania praw rządzących wewnętrznym życiem człowieka. Język metodycznej efektywności(zmiana osobowości wychowanka) - wiedza filozoficzna :Rzeczą filozofii (H. Plessne)— jest przede wszystkim pytanie o jej własną istotę, a pierwszym przykazaniem — zachowanie dystansu do samej siebie. Wiedza o wychowaniu typu filozoficznego odnosi się więc do tworzenia pól problematyzacji i do posługiwania się odpowiednim językiem. Nie podejmując szerszego omawiania tej dziedziny zasygnalizuje tylko własne przemyślenia odnoszące się do możliwości pedagogicznego tworzenia swojego rodzaju mapy współczesnej pedagogiki z obszarami wyznaczanymi przez następujące pojęcia, rozumiane jako filozoficzne kategorie strukturotwórcze . I tak, moim zdaniem: -kategoria „pragmatyezność" organizuje wiedzę o wychowaniu progresywistycznym; *-kategoria „praktyezność" — wiedzę o koncepcjach „Nowego Wychowania" obecnie znowu ożywiających się; -*kategoria „przedmiotowość" — wiedzę o naukowo-technicznym ujmowaniu wychowania; *-kategoria „logiczność" — wiedzę o ujmowaniu naukowo- -dedukcyjnym*; -kategoria „podmiotowość" — wiedzę o humanistycznym podejściu do wychowania końca XX wieku; -*kategoria „demaskacyjność" organizuje krytyczną wiedzę o wychowaniu; -*kategoria „przedzałożeniowość" — wiedzę hermeneutyczną; * -kategoria „uprawniona wielość" — wiedzę postmodernistyczną. ***wiedza potoczna : Podstawą wiedzy dokonywania pogłębionych analiz wiedzy potocznej może być filozofia zdrowego rozsądku, której twórcą był Th. Reid, a badania prowadzono w obrębie „szkoły szkockiej" w XVIII-XIX wieku. Potoczny język życia codziennego nazwał A. Schutz w danej grupie językowej systemu istotności, który uczynił rzecz na tyle ważną, że opatruje się ją odrębnym terminem . Fakt, że wychowanie jest powszechnym i powszednim doświadczeniem ludzi, wywołuje w ogromnej ilości wypowiedzi o nim, formułowanych w języku oczywistości, familiarności, swobody, konkretności, obrazowości, naturalności, skrótowości, spontaniczności, bezplanowości, okazjonalności, kontekstowości, nadmiaru środków komunikowania, nieoficjalności, niespecjalistyczności, niestaranności wobec normy i tendencji do wartościowania. W pozycji potoczności występującej w wiedzy o wychowaniu zawiera się pewien paradoks. Z jednej strony zwolennicy paradygmatu naukowego wykazują dbałość o niedopuszczanie potoczności, która — jakoby — zawiera w sobie wiedzę gorszą, pośledniego gatunku, z drugiej zaś ów język „niepożądany" rozgościł się w tematyce wychowawczej i występuje często także i w wypowiedziach pedagogów-profesjonalistów. Powoduje to, że pedagogika jest odbierana jako dziedzina poznawczej oczywistości, co obniża jej prestiż wśród innych specjalistów, a część młodzieży akademickiej doprowadza do głębokiego rozczarowania. Ta dwuznaczność i dwuznaczne także stanowisko znawców problematyki językowej, dokonujących swojego rodzaju krytyki i obrony języka potocznego, zachęcają do podejmowania pogłębionej penetracji zagadnienia. ***wiedza mityczna: Mit (C. Lévi-Strauss) — odnosi się do zdarzeń minionych, ale w sposób specjalny, gdyż zdarzenia mające rozwijać się tworzą zarazem trwałą strukturę odnoszącą się zarazem do przyszłości, teraźniejszości i przyszłości. Jest to więc podwójna struk- ini.i — historyczna i ahistoryczna zarazem. Mit jest mową, która znacznie odrywa się od podstawy językowej, po której początkowo się toczy. Temu oderwaniu języka od znaczenia towarzyszy zjawisko scalania występujące na innej płaszczyźnie. Możliwe wyodrębnianie mitycznej wiedzy o wychowaniu kieruje się ku kwestiom wychowawczych tabu, ale także ku zagadnieniom dystansu i trudności dystansowania się oraz pewnej odmiany myślenia całościującego. ***wiedza religijna - źródeł tej wiedzy można doszukiwać się w zapisach świętych ksiąg różnych religii, w formułach m instytucjonalnych jako naukach kościołów, w tekstach filozoficznych, rozważających kwestie religijno-wychowawcze Pedagogika pozytywistyczna (główne idee plus przedstawiciele - przynajmniej dwóch). Rzeczywistym twórcą kierunku stał się A. Comte, otwierający w dziejach filozofii, kultury i nauce o społeczeństwie "epokę pozytywizmu". Mianem filozofii pozytywnej określił on taką, która * zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi, nie zaś urojonymi. *bada rzeczy dostępne umysłowi, a nie tajemnice * rozważa tylko tematy pożyteczne. * służy polepszeniu życia, a nie zaspokojeniu czczej ciekawości * ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną. * zajmuje się kwestiami ścisłymi. * dąży do pozytywnych wyników i osiąga je. * nie ogranicza się do negatywnej krytyki * wystrzega się twierdzeń absolutnych i zastępuje je względnymi. Comte wyparł się nie tylko metafizyki, ale także teorii poznania, logiki, metodologii, psychologii. W etyce stosował jedyną zasadę - utylitaryzmu. Hasłami jej były ludzkość, postęp i ład. W XX w. M. Schlick, R. Carnap, a przede wszystkim O. Neurath, nawiązując do drugiego pozytywizmu (empiriokrytycyzmu), utworzyli Koło Wiedeńskie i rozwinęli neopozytywizm (empiriokrytycyzm) Neopozytywistów obowiązywała maksymalna ścisłość logiczna, zdecydowanie racjonalistyczna postawa, bezwzględne przestrzeganie praw i zasad logiki, tak w myśleniu (dociekaniu i uogólnianiu), jak też w mówieniu. L. Wittgenstein powtarzał: trzeba milczeć, jeśli nie może się mówić logicznie. Główne hasło neopozytywistów to: jedność nauki i fizykalizm. Do jedności nauki, ich zdaniem, może prowadzić tylko jedność języka. Podstawą takiego języka jest fizyka jako nauka najdoskonalsza i najobszerniejsza, jej język obejmuje bowiem wyłącznie fakty czasowo-przestrzenne, które należą do doświadczenia intersubiektywnego i są ściśle wymierzalne. Do języka fizyki można sprowadzić język każdej z nauk, która powinna stać się wyłącznie teorią zachowania - behawiorystyką. Przedmiotem behawiorystyki jest wspólne doświadczenie